| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೧೦. ಗವೇಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Gavesīsuttavaṇṇanā
೧೮೦. ದಸಮೇ ಸುಕಾರಣನ್ತಿ ಬೋಧಿಪರಿಪಾಚನಸ್ಸ ಏಕನ್ತಿಕಂ ಸುನ್ದರಂ ಕಾರಣಂ। ಮನ್ದಹಸಿತನ್ತಿ ಈಸಕಂ ಹಸಿತಂ। ಕಹಂ ಕಹನ್ತಿ ಹಾಸಸದ್ದಸ್ಸ ಅನುಕರಣಮೇತಂ। ಹಟ್ಠಪ್ಪಹಟ್ಠಾಕಾರಮತ್ತನ್ತಿ ಹಟ್ಠಸ್ಸ ಪಹಟ್ಠಾಕಾರಮತ್ತಂ। ಯಥಾ ಗಹಿತಸಙ್ಕೇತಾ ‘‘ಪಹಟ್ಠೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ಆಕಾರನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ।
180. Dasame sukāraṇanti bodhiparipācanassa ekantikaṃ sundaraṃ kāraṇaṃ. Mandahasitanti īsakaṃ hasitaṃ. Kahaṃ kahanti hāsasaddassa anukaraṇametaṃ. Haṭṭhappahaṭṭhākāramattanti haṭṭhassa pahaṭṭhākāramattaṃ. Yathā gahitasaṅketā ‘‘pahaṭṭho bhagavā’’ti sañjānanti, evaṃ ākāranidassanamattaṃ.
ಇದಾನಿ ಇಮಿನಾ ಪಸಙ್ಗೇನ ಹಾಸಸಮುಟ್ಠಾನಂ ವಿಭಾಗತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹಸಿತಞ್ಚ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನವಸೇನಪಿ ಹಾಸೋ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ಪಗೇವ ದೋಮನಸ್ಸವಸೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೇರಸಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತೇಹೀ’’ತಿ। ನನು ಚ ಕೇಚಿ ಕೋಧವಸೇನಪಿ ಹಸನ್ತೀತಿ? ನ, ತೇ ಸಮ್ಪಿಯನ್ತಿ ಕೋಧವತ್ಥುಂ ತತ್ಥ ‘‘ಮಯಂ ದಾನಿ ಯಥಾಕಾಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತರೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಚಿತ್ತೇನೇವ ಹಾಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ। ತೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಕಿರಿಯಚಿತ್ತೇಸು। ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇತಿ ಉಳಾರತಮೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಸದಿಸೇ। ದುಬ್ಬಲಾರಮ್ಮಣೇತಿ ಅನುಳಾರಆರಮ್ಮಣೇ।
Idāni iminā pasaṅgena hāsasamuṭṭhānaṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘hasitañca nāmeta’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ajjhupekkhanavasenapi hāso na sambhavati, pageva domanassavasenāti āha ‘‘terasahi somanassasahagatacittehī’’ti. Nanu ca keci kodhavasenapi hasantīti? Na, te sampiyanti kodhavatthuṃ tattha ‘‘mayaṃ dāni yathākāmakāritaṃ āpajjissāmā’’ti duviññeyyantarena somanassacitteneva hāsassa uppajjanato. Tesūti pañcasu somanassasahagatakiriyacittesu. Balavārammaṇeti uḷāratame ārammaṇe yamakapāṭihāriyasadise. Dubbalārammaṇeti anuḷāraārammaṇe.
‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ…ಪೇ॰… ಉಪ್ಪಾದೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಥಾ ಆಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಸಹೇತುಕಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತೇಹಿ ಭಗವತೋ ಸಿತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ತಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮಟೀಕಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಮೂಲಟೀ॰ ೯೬೮) ಪನ ‘‘ಅತೀತಂಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ಞಾಣಂ ವತ್ವಾ ‘ಇಮೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತೀ’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೫೬; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೫) ‘ಭಗವತೋ ಇದಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಇಮಿನಾ ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಚಿತ್ತೇನ ಪವತ್ತಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ಭಗವತೋ ಸಿತಕರಣಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಅನಾಗತಂಸಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾನಂ ಅನುವತ್ತಕತ್ತಾ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಏವಂ ಪನ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿಭಾವೇ ಸತಿ ನ ಕೋಚಿ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾನಂ ವಿರೋಧೋ। ತಥಾ ಹಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೬೮) ‘‘ತೇಸಂ ಞಾಣಾನಂ ಚಿಣ್ಣಪರಿಯನ್ತೇ ಇದಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವಸ್ಸಞ್ಚೇತಂ ಏವಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಆವಜ್ಜನಚಿತ್ತಸ್ಸಪಿ ಭಗವತೋ ತಥಾರೂಪೇ ಕಾಲೇ ನ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ। ತಸ್ಸಪಿ ಹಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಭಾವಸ್ಸ ನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಸ್ಸಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕತ್ತಂ ಉಪಪನ್ನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಮೂಲಟೀ॰ ೧ ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ) ನ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕತ್ತೇ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನಭಾವೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜತೀತಿ।
‘‘Imasmiṃ pana ṭhāne…pe… uppādetī’’ti idaṃ porāṇaṭṭhakathāyaṃ tathā āgatattā vuttaṃ, na sahetukasomanassasahagatacittehi bhagavato sitaṃ na hotīti dassanattaṃ. Abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. mūlaṭī. 968) pana ‘‘atītaṃsādīsu appaṭihataṃ ñāṇaṃ vatvā ‘imehi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivattī’tiādivacanato (mahāni. 156; paṭi. ma. 3.5) ‘bhagavato idaṃ cittaṃ uppajjatī’ti vuttavacanaṃ vicāretabba’’nti vuttaṃ. Tattha iminā hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsaanāgataṃsasabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyevāti evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷiaṭṭhakathānaṃ virodho. Tathā hi abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 568) ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Avassañcetaṃ evaṃ icchitabbaṃ, aññathā āvajjanacittassapi bhagavato tathārūpe kāle na yujjeyya. Tassapi hi viññattisamuṭṭhāpakabhāvassa nicchitattā. Tathā hi vuttaṃ ‘‘evañca katvā manodvārāvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakattaṃ upapannaṃ hotī’’ti (dha. sa. mūlaṭī. 1 kāyakammadvārakathāvaṇṇanā) na ca viññattisamuṭṭhāpakatte taṃsamuṭṭhānakāyaviññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āpajjanabhāvo vissajjatīti.
ಹಸಿತನ್ತಿ ಸಿತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪೀ’’ತಿ। ಸಮೋಸರಿತಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ। ಸಾ ಹಿ ಇತರವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ಖಣಟ್ಠಿತಿಯಾ ಸೀಘನಿರೋಧಾ ಚ ನ ಹೋತಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ದನ್ಧನಿರೋಧಾ, ನ ಚ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕಾ। ದೀಧಿತಿ ಪಾವಕಮಹಾಮೇಘತೋ ವಾ ಚಾತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘತೋ ವಾ ನಿಚ್ಛರತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚಾತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘಮುಖತೋ’’ತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ತಾಸಂ ರಸ್ಮೀನಂ ಧಮ್ಮತಾ, ಯದಿದಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸೀಸಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ದಾಠಗ್ಗೇಸುಯೇವ ಅನ್ತರಧಾನಂ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Hasitanti sitameva sandhāya vadati. Tenāha ‘‘evaṃ appamattakampī’’ti. Samosaritā vijjulatā. Sā hi itaravijjulatā viya khaṇaṭṭhitiyā sīghanirodhā ca na hoti, apica kho dandhanirodhā, na ca sabbakālikā. Dīdhiti pāvakamahāmeghato vā cātuddīpikamahāmeghato vā niccharati. Tenāha ‘‘cātuddīpikamahāmeghamukhato’’ti. Ayaṃ kira tāsaṃ rasmīnaṃ dhammatā, yadidaṃ tikkhattuṃ sīsaṃ padakkhiṇaṃ katvā dāṭhaggesuyeva antaradhānaṃ. Sesamettha suviññeyyameva.
ಗವೇಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Gavesīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಉಪಾಸಕವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Upāsakavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೦. ಗವೇಸೀಸುತ್ತಂ • 10. Gavesīsuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಗವೇಸೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Gavesīsuttavaṇṇanā
