Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೭. ಗಯಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
7. Gayākassapattheragāthāvaṇṇanā
ಪಾತೋ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಗಯಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕತಿಂಸೇ ಕಪ್ಪೇ ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ನಿಸ್ಸರಣಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಅಸ್ಸಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವನಮೂಲಫಲಾಹಾರೋ ವಸತಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಭಗವಾ ಏಕೋ ಅದುತಿಯೋ ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮಸಮೀಪೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ವೇಲಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮನೋಹರಾನಿ ಕೋಲಫಲಾನಿ ಸತ್ಥು ಉಪನೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ನಿಸ್ಸರಣಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ತಾಪಸಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಯಾಯಂ ವಿಹರತಿ। ಗಯಾಯಂ ವಸನತೋ ಹಿಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಗೋತ್ತತಾಯ ಚ ಗಯಾಕಸ್ಸಪೋತಿ ಸಮಞ್ಞಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಂ ದತ್ವಾ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ (ಮಹಾವ॰ ೫೪) ಓವದಿಯಮಾನೋ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೫.೮-೧೪) –
Pātomajjhanhikantiādikā āyasmato gayākassapattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vanamūlaphalāhāro vasati. Tena ca samayena bhagavā eko adutiyo tassa assamasamīpena gacchati. So bhagavantaṃ disvā pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito velaṃ oloketvā manoharāni kolaphalāni satthu upanesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā dvīhi tāpasasatehi saddhiṃ gayāyaṃ viharati. Gayāyaṃ vasanato hissa kassapagottatāya ca gayākassapoti samaññā ahosi. So bhagavatā saddhiṃ parisāya ehibhikkhūpasampadaṃ datvā ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54) ovadiyamāno arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.45.8-14) –
‘‘ಅಜಿನೇನ ನಿವತ್ಥೋಹಂ, ವಾಕಚೀರಧರೋ ತದಾ।
‘‘Ajinena nivatthohaṃ, vākacīradharo tadā;
ಖಾರಿಯಾ ಪೂರಯಿತ್ವಾನಂ, ಕೋಲಂಹಾಸಿಂ ಮಮಸ್ಸಮಂ॥
Khāriyā pūrayitvānaṃ, kolaṃhāsiṃ mamassamaṃ.
‘‘ತಮ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಸಿಖೀ ಬುದ್ಧೋ, ಏಕೋ ಅದುತಿಯೋ ಅಹು।
‘‘Tamhi kāle sikhī buddho, eko adutiyo ahu;
ಮಮಸ್ಸಮಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ, ಜಾನನ್ತೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕಂ॥
Mamassamaṃ upagacchi, jānanto sabbakālikaṃ.
‘‘ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ವನ್ದಿತ್ವಾನ ಚ ಸುಬ್ಬತಂ।
‘‘Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, vanditvāna ca subbataṃ;
ಉಭೋ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಗ್ಗಯ್ಹ, ಕೋಲಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸದಾಸಹಂ॥
Ubho hatthehi paggayha, kolaṃ buddhassadāsahaṃ.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಫಲಮದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಕೋಲದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, koladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತೇ ಪನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಾಪಪವಾಹನಕಿತ್ತನಮುಖೇನ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahatte pana patiṭṭhito attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā pāpapavāhanakittanamukhena aññaṃ byākaronto –
೩೪೫.
345.
‘‘ಪಾತೋ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಂ ಸಾಯಂ, ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ದಿವಸಸ್ಸಹಂ।
‘‘Pāto majjhanhikaṃ sāyaṃ, tikkhattuṃ divasassahaṃ;
ಓತರಿಂ ಉದಕಂ ಸೋಹಂ, ಗಯಾಯ ಗಯಫಗ್ಗುಯಾ॥
Otariṃ udakaṃ sohaṃ, gayāya gayaphagguyā.
೩೪೬.
346.
‘‘ಯಂ ಮಯಾ ಪಕತಂ ಪಾಪಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತಿಸು।
‘‘Yaṃ mayā pakataṃ pāpaṃ, pubbe aññāsu jātisu;
ತಂ ದಾನೀಧ ಪವಾಹೇಮಿ, ಏವಂದಿಟ್ಠಿ ಪುರೇ ಅಹುಂ॥
Taṃ dānīdha pavāhemi, evaṃdiṭṭhi pure ahuṃ.
೩೪೭.
347.
‘‘ಸುತ್ವಾ ಸುಭಾಸಿತಂ ವಾಚಂ, ಧಮ್ಮತ್ಥಸಹಿತಂ ಪದಂ।
‘‘Sutvā subhāsitaṃ vācaṃ, dhammatthasahitaṃ padaṃ;
ತಥಂ ಯಾಥಾವಕಂ ಅತ್ಥಂ, ಯೋನಿಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿಸಂ॥
Tathaṃ yāthāvakaṃ atthaṃ, yoniso paccavekkhisaṃ.
೩೪೮.
348.
‘‘ನಿನ್ಹಾತಸಬ್ಬಪಾಪೋಮ್ಹಿ, ನಿಮ್ಮಲೋ ಪಯತೋ ಸುಚಿ।
‘‘Ninhātasabbapāpomhi, nimmalo payato suci;
ಸುದ್ಧೋ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ದಾಯಾದೋ, ಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಓರಸೋ॥
Suddho suddhassa dāyādo, putto buddhassa oraso.
೩೪೯.
349.
‘‘ಓಗಯ್ಹಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಸೋತಂ, ಸಬ್ಬಪಾಪಂ ಪವಾಹಯಿಂ।
‘‘Ogayhaṭṭhaṅgikaṃ sotaṃ, sabbapāpaṃ pavāhayiṃ;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅಜ್ಝಗಮಿಂ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥ –
Tisso vijjā ajjhagamiṃ, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ಇಮಾ ಪಞ್ಚ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Imā pañca gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ತಾವ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಪಾತೋ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯಂ, ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಂ ಮಜ್ಝನ್ಹವೇಲಾಯಂ, ಸಾಯಂ ಸಾಯನ್ಹವೇಲಾಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ತಯೋ ವಾರೇ ಅಹಂ ಉದಕಂ ಓತರಿಂ ಓಗಾಹಿಂ। ಓತರನ್ತೋ ಚ ಸೋಹಂ ನ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಯದಾ ವಾ ತದಾ ವಾ ಓತರಿಂ, ಅಥ ಖೋ ಗಯಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ‘‘ಪಾಪಪವಾಹನ’’ನ್ತಿ ಅಭಿಸಮ್ಮತೇ ಗಯಾತಿತ್ಥೇ, ಗಯಫಗ್ಗುಯಾ ಗಯಾಫಗ್ಗುನಾಮಕೇ ಫಗ್ಗುನೀಮಾಸಸ್ಸ ಉತ್ತರಫಗ್ಗುನೀನಕ್ಖತ್ತೇ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಉದಕೋರೋಹನಮನುಯುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
Tattha paṭhamagāthāya tāva ayaṃ saṅkhepattho – pāto sūriyuggamanavelāyaṃ, majjhanhikaṃ majjhanhavelāyaṃ, sāyaṃ sāyanhavelāyanti divasassa tikkhattuṃ tayo vāre ahaṃ udakaṃ otariṃ ogāhiṃ. Otaranto ca sohaṃ na yattha katthaci yadā vā tadā vā otariṃ, atha kho gayāya mahājanassa ‘‘pāpapavāhana’’nti abhisammate gayātitthe, gayaphagguyā gayāphaggunāmake phaggunīmāsassa uttaraphaggunīnakkhatte anusaṃvaccharaṃ udakorohanamanuyutto ahosinti.
ಇದಾನಿ ತದಾ ಯೇನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಉದಕೋರೋಹನಮನುಯುತ್ತಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ‘‘ಯಂ ಮಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಇತೋ ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತೀಸು ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಉಪಚಿತಂ। ತಂ ಇದಾನಿ ಇಧ ಗಯಾತಿತ್ಥೇ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ಗಯಾಫಗ್ಗುಯಾ ಇಮಿನಾ ಉದಕೋರೋಹನೇನ ಪವಾಹೇಮಿ ಅಪನೇಮಿ ವಿಕ್ಖಾಲೇಮೀ’’ತಿ। ಪುರೇ ಸತ್ಥು ಸಾಸನುಪಗಮನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಏವಂದಿಟ್ಠಿ ಏವರೂಪವಿಪರೀತದಸ್ಸನೋ ಅಹುಂ ಅಹೋಸಿಂ।
Idāni tadā yenādhippāyena udakorohanamanuyuttaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ mayā’’ti gāthamāha. Tassattho – ‘‘yaṃ mayā pubbe ito aññāsu jātīsu pāpakammaṃ upacitaṃ. Taṃ idāni idha gayātitthe imissā ca gayāphagguyā iminā udakorohanena pavāhemi apanemi vikkhālemī’’ti. Pure satthu sāsanupagamanato pubbe evaṃdiṭṭhi evarūpaviparītadassano ahuṃ ahosiṃ.
ಧಮ್ಮತ್ಥಸಹಿತಂ ಪದನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ। ಧಮ್ಮೇನ ಚ ಅತ್ಥೇನ ಚ ಸಹಿತಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಆದಿತೋ ಮಜ್ಝತೋ ಪರಿಯೋಸಾನತೋ ಚ ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತಂ ಅತ್ಥೂಪಸಂಹಿತಂ ಸುಟ್ಠು ಏಕನ್ತೇನ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಭಾಸಿತಂ ವಾಚಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತೇನ ಪಕಾಸಿತಂ ಪರಮತ್ಥಭಾವೇನ ತಚ್ಛಭಾವತೋ ತಥಂ ಯಥಾರಹಂ ಪವತ್ತಿನಿವತ್ತಿಉಪಾಯಭಾವೇ ಬ್ಯಭಿಚಾರಾಭಾವತೋ ಯಾಥಾವಕಂ ದುಕ್ಖಾದಿಅತ್ಥಂ ಯೋನಿಸೋ ಉಪಾಯೇನ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿಭಾವೇನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿಸಂ ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಸಮುದಯೋ ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ನಿರೋಧೋ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬೋ , ಮಗ್ಗೋ ಭಾವೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪತಿಅವೇಕ್ಖಿಂ, ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸಿಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Dhammatthasahitaṃ padanti vibhattialopena niddeso. Dhammena ca atthena ca sahitakoṭṭhāsaṃ, ādito majjhato pariyosānato ca dhammūpasaṃhitaṃ atthūpasaṃhitaṃ suṭṭhu ekantena niyyānikaṃ katvā bhāsitaṃ vācaṃ sammāsambuddhavacanaṃ sutvā tena pakāsitaṃ paramatthabhāvena tacchabhāvato tathaṃ yathārahaṃ pavattinivattiupāyabhāve byabhicārābhāvato yāthāvakaṃ dukkhādiatthaṃ yoniso upāyena pariññeyyādibhāvena paccavekkhisaṃ ‘‘dukkhaṃ pariññeyyaṃ, samudayo pahātabbo, nirodho sacchikātabbo , maggo bhāvetabbo’’ti patiavekkhiṃ, ñāṇacakkhunā passiṃ paṭivijjhinti attho.
ನಿನ್ಹಾತಸಬ್ಬಪಾಪೋಮ್ಹೀತಿ ಏವಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಚ್ಚತ್ತಾ ಏವ ಅರಿಯಮಗ್ಗಜಲೇನ ವಿಕ್ಖಾಲಿತಸಬ್ಬಪಾಪೋ ಅಮ್ಹಿ। ತತೋ ಏವ ರಾಗಮಲಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ನಿಮ್ಮಲತ್ತಾ ನಿಮ್ಮಲೋ। ತತೋ ಏವ ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧವಚೀಸಮಾಚಾರತಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧಮನೋಸಮಾಚಾರತಾಯ ಪಯತೋ ಸುಚಿ ಸುದ್ಧೋ। ಸವಾಸನಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಮಲವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮದಾಯಸ್ಸ ಆದಿಯನತೋ ದಾಯಾದೋ। ತಸ್ಸೇವ ದೇಸನಾಞಾಣಸಮುಟ್ಠಾನಉರೋವಾಯಾಮಜನಿತಾಭಿಜಾತಿತಾಯ ಓರಸೋ ಪುತ್ತೋ ಅಮ್ಹೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Ninhātasabbapāpomhīti evaṃ paṭividdhasaccattā eva ariyamaggajalena vikkhālitasabbapāpo amhi. Tato eva rāgamalādīnaṃ abhāvena nimmalattā nimmalo. Tato eva parisuddhakāyasamācāratāya parisuddhavacīsamācāratāya parisuddhamanosamācāratāya payato sucisuddho. Savāsanasabbakilesamalavisuddhiyā suddhassa buddhassa bhagavato lokuttaradhammadāyassa ādiyanato dāyādo. Tasseva desanāñāṇasamuṭṭhānaurovāyāmajanitābhijātitāya oraso putto amhīti yojanā.
ಪುನಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಮತ್ಥತೋ ನ್ಹಾತಕಭಾವಮೇವ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಓಗಯ್ಹಾ’’ತಿ ಓಸಾನಗಾಥಮಾಹ। ತತ್ಥ ಓಗಯ್ಹಾತಿ ಓಗಾಹೇತ್ವಾ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ। ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಸೋತನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದೀಹಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮೋಧಾನಭೂತಂ ಮಗ್ಗಸೋತಂ। ಸಬ್ಬಪಾಪಂ ಪವಾಹಯಿನ್ತಿ ಅನವಸೇಸಂ ಪಾಪಮಲಂ ಪಕ್ಖಾಲೇಸಿಂ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಜಲಪವಾಹನೇನ ಪರಮತ್ಥನ್ಹಾತಕೋ ಅಹೋಸಿಂ। ತತೋ ಏವ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅಜ್ಝಗಮಿಂ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ।
Punapi attano paramatthato nhātakabhāvameva vibhāvetuṃ ‘‘ogayhā’’ti osānagāthamāha. Tattha ogayhāti ogāhetvā anupavisitvā. Aṭṭhaṅgikaṃ sotanti sammādiṭṭhiādīhi aṭṭhaṅgasamodhānabhūtaṃ maggasotaṃ. Sabbapāpaṃ pavāhayinti anavasesaṃ pāpamalaṃ pakkhālesiṃ, ariyamaggajalapavāhanena paramatthanhātako ahosiṃ. Tato eva tisso vijjā ajjhagamiṃ, kataṃ buddhassa sāsananti vuttatthameva.
ಗಯಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Gayākassapattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೭. ಗಯಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 7. Gayākassapattheragāthā