Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
7. ගයාකස්සපත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
7. Gayākassapattheragāthāvaṇṇanā
පාතො මජ්ඣන්හිකන්තිආදිකා ආයස්මතො ගයාකස්සපත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං කුසලං උපචිනන්තො ඉතො එකතිංසෙ කප්පෙ සිඛිස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො නිස්සරණජ්ඣාසයතාය ඝරාවාසං පහාය තාපසපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා අරඤ්ඤායතනෙ අස්සමං කාරෙත්වා වනමූලඵලාහාරො වසති. තෙන ච සමයෙන භගවා එකො අදුතියො තස්ස අස්සමසමීපෙන ගච්ඡති. සො භගවන්තං දිස්වා පසන්නමානසො උපසඞ්කමිත්වා වන්දිත්වා එකමන්තං ඨිතො වෙලං ඔලොකෙත්වා මනොහරානි කොලඵලානි සත්ථු උපනෙසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ බ්රාහ්මණකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා වයප්පත්තො නිස්සරණජ්ඣාසයතාය ඝරාවාසං පහාය තාපසපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා ද්වීහි තාපසසතෙහි සද්ධිං ගයායං විහරති. ගයායං වසනතො හිස්ස කස්සපගොත්තතාය ච ගයාකස්සපොති සමඤ්ඤා අහොසි. සො භගවතා සද්ධිං පරිසාය එහිභික්ඛූපසම්පදං දත්වා ආදිත්තපරියායදෙසනාය (මහාව. 54) ඔවදියමානො අරහත්තෙ පතිට්ඨාසි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.45.8-14) –
Pātomajjhanhikantiādikā āyasmato gayākassapattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vanamūlaphalāhāro vasati. Tena ca samayena bhagavā eko adutiyo tassa assamasamīpena gacchati. So bhagavantaṃ disvā pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito velaṃ oloketvā manoharāni kolaphalāni satthu upanesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā dvīhi tāpasasatehi saddhiṃ gayāyaṃ viharati. Gayāyaṃ vasanato hissa kassapagottatāya ca gayākassapoti samaññā ahosi. So bhagavatā saddhiṃ parisāya ehibhikkhūpasampadaṃ datvā ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54) ovadiyamāno arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.45.8-14) –
‘‘අජිනෙන නිවත්ථොහං, වාකචීරධරො තදා;
‘‘Ajinena nivatthohaṃ, vākacīradharo tadā;
ඛාරියා පූරයිත්වානං, කොලංහාසිං මමස්සමං.
Khāriyā pūrayitvānaṃ, kolaṃhāsiṃ mamassamaṃ.
‘‘තම්හි කාලෙ සිඛී බුද්ධො, එකො අදුතියො අහු;
‘‘Tamhi kāle sikhī buddho, eko adutiyo ahu;
මමස්සමං උපගච්ඡි, ජානන්තො සබ්බකාලිකං.
Mamassamaṃ upagacchi, jānanto sabbakālikaṃ.
‘‘සකං චිත්තං පසාදෙත්වා, වන්දිත්වාන ච සුබ්බතං;
‘‘Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, vanditvāna ca subbataṃ;
උභො හත්ථෙහි පග්ගය්හ, කොලං බුද්ධස්සදාසහං.
Ubho hatthehi paggayha, kolaṃ buddhassadāsahaṃ.
‘‘එකතිංසෙ ඉතො කප්පෙ, යං ඵලමදදිං තදා;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, කොලදානස්සිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, koladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තෙ පන පතිට්ඨිතො අත්තනො පටිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිත්වා පාපපවාහනකිත්තනමුඛෙන අඤ්ඤං බ්යාකරොන්තො –
Arahatte pana patiṭṭhito attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā pāpapavāhanakittanamukhena aññaṃ byākaronto –
345.
345.
‘‘පාතො මජ්ඣන්හිකං සායං, තික්ඛත්තුං දිවසස්සහං;
‘‘Pāto majjhanhikaṃ sāyaṃ, tikkhattuṃ divasassahaṃ;
ඔතරිං උදකං සොහං, ගයාය ගයඵග්ගුයා.
Otariṃ udakaṃ sohaṃ, gayāya gayaphagguyā.
346.
346.
‘‘යං මයා පකතං පාපං, පුබ්බෙ අඤ්ඤාසු ජාතිසු;
‘‘Yaṃ mayā pakataṃ pāpaṃ, pubbe aññāsu jātisu;
තං දානීධ පවාහෙමි, එවංදිට්ඨි පුරෙ අහුං.
Taṃ dānīdha pavāhemi, evaṃdiṭṭhi pure ahuṃ.
347.
347.
‘‘සුත්වා සුභාසිතං වාචං, ධම්මත්ථසහිතං පදං;
‘‘Sutvā subhāsitaṃ vācaṃ, dhammatthasahitaṃ padaṃ;
තථං යාථාවකං අත්ථං, යොනිසො පච්චවෙක්ඛිසං.
Tathaṃ yāthāvakaṃ atthaṃ, yoniso paccavekkhisaṃ.
348.
348.
‘‘නින්හාතසබ්බපාපොම්හි, නිම්මලො පයතො සුචි;
‘‘Ninhātasabbapāpomhi, nimmalo payato suci;
සුද්ධො සුද්ධස්ස දායාදො, පුත්තො බුද්ධස්ස ඔරසො.
Suddho suddhassa dāyādo, putto buddhassa oraso.
349.
349.
‘‘ඔගය්හට්ඨඞ්ගිකං සොතං, සබ්බපාපං පවාහයිං;
‘‘Ogayhaṭṭhaṅgikaṃ sotaṃ, sabbapāpaṃ pavāhayiṃ;
තිස්සො විජ්ජා අජ්ඣගමිං, කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති. –
Tisso vijjā ajjhagamiṃ, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ඉමා පඤ්ච ගාථා අභාසි.
Imā pañca gāthā abhāsi.
තත්ථ පඨමගාථාය තාව අයං සඞ්ඛෙපත්ථො – පාතො සූරියුග්ගමනවෙලායං, මජ්ඣන්හිකං මජ්ඣන්හවෙලායං, සායං සායන්හවෙලායන්ති දිවසස්ස තික්ඛත්තුං තයො වාරෙ අහං උදකං ඔතරිං ඔගාහිං. ඔතරන්තො ච සොහං න යත්ථ කත්ථචි යදා වා තදා වා ඔතරිං, අථ ඛො ගයාය මහාජනස්ස ‘‘පාපපවාහන’’න්ති අභිසම්මතෙ ගයාතිත්ථෙ, ගයඵග්ගුයා ගයාඵග්ගුනාමකෙ ඵග්ගුනීමාසස්ස උත්තරඵග්ගුනීනක්ඛත්තෙ අනුසංවච්ඡරං උදකොරොහනමනුයුත්තො අහොසින්ති.
Tattha paṭhamagāthāya tāva ayaṃ saṅkhepattho – pāto sūriyuggamanavelāyaṃ, majjhanhikaṃ majjhanhavelāyaṃ, sāyaṃ sāyanhavelāyanti divasassa tikkhattuṃ tayo vāre ahaṃ udakaṃ otariṃ ogāhiṃ. Otaranto ca sohaṃ na yattha katthaci yadā vā tadā vā otariṃ, atha kho gayāya mahājanassa ‘‘pāpapavāhana’’nti abhisammate gayātitthe, gayaphagguyā gayāphaggunāmake phaggunīmāsassa uttaraphaggunīnakkhatte anusaṃvaccharaṃ udakorohanamanuyutto ahosinti.
ඉදානි තදා යෙනාධිප්පායෙන උදකොරොහනමනුයුත්තං, තං දස්සෙතුං ‘‘යං මයා’’ති ගාථමාහ. තස්සත්ථො – ‘‘යං මයා පුබ්බෙ ඉතො අඤ්ඤාසු ජාතීසු පාපකම්මං උපචිතං. තං ඉදානි ඉධ ගයාතිත්ථෙ ඉමිස්සා ච ගයාඵග්ගුයා ඉමිනා උදකොරොහනෙන පවාහෙමි අපනෙමි වික්ඛාලෙමී’’ති. පුරෙ සත්ථු සාසනුපගමනතො පුබ්බෙ එවංදිට්ඨි එවරූපවිපරීතදස්සනො අහුං අහොසිං.
Idāni tadā yenādhippāyena udakorohanamanuyuttaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ mayā’’ti gāthamāha. Tassattho – ‘‘yaṃ mayā pubbe ito aññāsu jātīsu pāpakammaṃ upacitaṃ. Taṃ idāni idha gayātitthe imissā ca gayāphagguyā iminā udakorohanena pavāhemi apanemi vikkhālemī’’ti. Pure satthu sāsanupagamanato pubbe evaṃdiṭṭhi evarūpaviparītadassano ahuṃ ahosiṃ.
ධම්මත්ථසහිතං පදන්ති විභත්තිඅලොපෙන නිද්දෙසො. ධම්මෙන ච අත්ථෙන ච සහිතකොට්ඨාසං, ආදිතො මජ්ඣතො පරියොසානතො ච ධම්මූපසංහිතං අත්ථූපසංහිතං සුට්ඨු එකන්තෙන නිය්යානිකං කත්වා භාසිතං වාචං සම්මාසම්බුද්ධවචනං සුත්වා තෙන පකාසිතං පරමත්ථභාවෙන තච්ඡභාවතො තථං යථාරහං පවත්තිනිවත්තිඋපායභාවෙ බ්යභිචාරාභාවතො යාථාවකං දුක්ඛාදිඅත්ථං යොනිසො උපායෙන පරිඤ්ඤෙය්යාදිභාවෙන පච්චවෙක්ඛිසං ‘‘දුක්ඛං පරිඤ්ඤෙය්යං, සමුදයො පහාතබ්බො, නිරොධො සච්ඡිකාතබ්බො , මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති පතිඅවෙක්ඛිං, ඤාණචක්ඛුනා පස්සිං පටිවිජ්ඣින්ති අත්ථො.
Dhammatthasahitaṃ padanti vibhattialopena niddeso. Dhammena ca atthena ca sahitakoṭṭhāsaṃ, ādito majjhato pariyosānato ca dhammūpasaṃhitaṃ atthūpasaṃhitaṃ suṭṭhu ekantena niyyānikaṃ katvā bhāsitaṃ vācaṃ sammāsambuddhavacanaṃ sutvā tena pakāsitaṃ paramatthabhāvena tacchabhāvato tathaṃ yathārahaṃ pavattinivattiupāyabhāve byabhicārābhāvato yāthāvakaṃ dukkhādiatthaṃ yoniso upāyena pariññeyyādibhāvena paccavekkhisaṃ ‘‘dukkhaṃ pariññeyyaṃ, samudayo pahātabbo, nirodho sacchikātabbo , maggo bhāvetabbo’’ti patiavekkhiṃ, ñāṇacakkhunā passiṃ paṭivijjhinti attho.
නින්හාතසබ්බපාපොම්හීති එවං පටිවිද්ධසච්චත්තා එව අරියමග්ගජලෙන වික්ඛාලිතසබ්බපාපො අම්හි. තතො එව රාගමලාදීනං අභාවෙන නිම්මලත්තා නිම්මලො. තතො එව පරිසුද්ධකායසමාචාරතාය පරිසුද්ධවචීසමාචාරතාය පරිසුද්ධමනොසමාචාරතාය පයතො සුචි සුද්ධො. සවාසනසබ්බකිලෙසමලවිසුද්ධියා සුද්ධස්ස බුද්ධස්ස භගවතො ලොකුත්තරධම්මදායස්ස ආදියනතො දායාදො. තස්සෙව දෙසනාඤාණසමුට්ඨානඋරොවායාමජනිතාභිජාතිතාය ඔරසො පුත්තො අම්හීති යොජනා.
Ninhātasabbapāpomhīti evaṃ paṭividdhasaccattā eva ariyamaggajalena vikkhālitasabbapāpo amhi. Tato eva rāgamalādīnaṃ abhāvena nimmalattā nimmalo. Tato eva parisuddhakāyasamācāratāya parisuddhavacīsamācāratāya parisuddhamanosamācāratāya payato sucisuddho. Savāsanasabbakilesamalavisuddhiyā suddhassa buddhassa bhagavato lokuttaradhammadāyassa ādiyanato dāyādo. Tasseva desanāñāṇasamuṭṭhānaurovāyāmajanitābhijātitāya oraso putto amhīti yojanā.
පුනපි අත්තනො පරමත්ථතො න්හාතකභාවමෙව විභාවෙතුං ‘‘ඔගය්හා’’ති ඔසානගාථමාහ. තත්ථ ඔගය්හාති ඔගාහෙත්වා අනුපවිසිත්වා. අට්ඨඞ්ගිකං සොතන්ති සම්මාදිට්ඨිආදීහි අට්ඨඞ්ගසමොධානභූතං මග්ගසොතං. සබ්බපාපං පවාහයින්ති අනවසෙසං පාපමලං පක්ඛාලෙසිං, අරියමග්ගජලපවාහනෙන පරමත්ථන්හාතකො අහොසිං. තතො එව තිස්සො විජ්ජා අජ්ඣගමිං, කතං බුද්ධස්ස සාසනන්ති වුත්තත්ථමෙව.
Punapi attano paramatthato nhātakabhāvameva vibhāvetuṃ ‘‘ogayhā’’ti osānagāthamāha. Tattha ogayhāti ogāhetvā anupavisitvā. Aṭṭhaṅgikaṃ sotanti sammādiṭṭhiādīhi aṭṭhaṅgasamodhānabhūtaṃ maggasotaṃ. Sabbapāpaṃ pavāhayinti anavasesaṃ pāpamalaṃ pakkhālesiṃ, ariyamaggajalapavāhanena paramatthanhātako ahosiṃ. Tato eva tisso vijjā ajjhagamiṃ, kataṃ buddhassa sāsananti vuttatthameva.
ගයාකස්සපත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Gayākassapattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 7. ගයාකස්සපත්ථෙරගාථා • 7. Gayākassapattheragāthā