Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [൪൫൪] ൧൬. ഘടപണ്ഡിതജാതകവണ്ണനാ

    [454] 16. Ghaṭapaṇḍitajātakavaṇṇanā

    ഉട്ഠേഹി കണ്ഹാതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ മതപുത്തം കുടുമ്ബികം ആരബ്ഭ കഥേസി. വത്ഥു മട്ഠകുണ്ഡലിസദിസമേവ. ഇധ പന സത്ഥാ തം ഉപാസകം ‘‘കിം, ഉപാസക, സോചസീ’’തി വത്വാ ‘‘ആമ, ഭന്തേ’’ന്തി വുത്തേ ‘‘ഉപാസക, പോരാണകപണ്ഡിതാ പണ്ഡിതാനം കഥം സുത്വാ മതപുത്തം നാനുസോചിംസൂ’’തി വത്വാ തേന യാചിതോ അതീതം ആഹരി.

    Uṭṭhehikaṇhāti idaṃ satthā jetavane viharanto mataputtaṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. Vatthu maṭṭhakuṇḍalisadisameva. Idha pana satthā taṃ upāsakaṃ ‘‘kiṃ, upāsaka, socasī’’ti vatvā ‘‘āma, bhante’’nti vutte ‘‘upāsaka, porāṇakapaṇḍitā paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā mataputtaṃ nānusociṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    അതീതേ ഉത്തരപഥേ കംസഭോഗേ അസിതഞ്ജനനഗരേ മഹാകംസോ നാമ രാജാ രജ്ജം കാരേസി. തസ്സ കംസോ ച, ഉപകംസോ ചാതി ദ്വേ പുത്താ അഹേസും, ദേവഗബ്ഭാ നാമ ഏകാ ധീതാ. തസ്സാ ജാതദിവസേ നേമിത്തകാ ബ്രാഹ്മണാ ‘‘ഏതിസ്സാ കുച്ഛിയം നിബ്ബത്തപുത്താ കംസഗോത്തം കംസവംസം നാസേസ്സന്തീ’’തി ബ്യാകരിംസു. രാജാ ബലവസിനേഹേന ധീതരം വിനാസേതും നാസക്ഖി, ‘‘ഭാതരോ ജാനിസ്സന്തീ’’തി യാവതായുകം ഠത്വാ കാലമകാസി. തസ്മിം കാലകതേ കംസോ രാജാ അഹോസി, ഉപകംസോ ഉപരാജാ. തേ ചിന്തയിംസു ‘‘സചേ മയം ഭഗിനിം നാസേസ്സാമ, ഗാരയ്ഹാ ഭവിസ്സാമ, ഏതം കസ്സചി അദത്വാ നിസ്സാമികം കത്വാ പടിജഗ്ഗിസ്സാമാ’’തി. തേ ഏകഥൂണകം പാസാദം കാരേത്വാ തം തത്ഥ വസാപേസും. നന്ദിഗോപാ നാമ തസ്സാ പരിചാരികാ അഹോസി. അന്ധകവേണ്ഡോ നാമ ദാസോ തസ്സാ സാമികോ ആരക്ഖമകാസി.

    Atīte uttarapathe kaṃsabhoge asitañjananagare mahākaṃso nāma rājā rajjaṃ kāresi. Tassa kaṃso ca, upakaṃso cāti dve puttā ahesuṃ, devagabbhā nāma ekā dhītā. Tassā jātadivase nemittakā brāhmaṇā ‘‘etissā kucchiyaṃ nibbattaputtā kaṃsagottaṃ kaṃsavaṃsaṃ nāsessantī’’ti byākariṃsu. Rājā balavasinehena dhītaraṃ vināsetuṃ nāsakkhi, ‘‘bhātaro jānissantī’’ti yāvatāyukaṃ ṭhatvā kālamakāsi. Tasmiṃ kālakate kaṃso rājā ahosi, upakaṃso uparājā. Te cintayiṃsu ‘‘sace mayaṃ bhaginiṃ nāsessāma, gārayhā bhavissāma, etaṃ kassaci adatvā nissāmikaṃ katvā paṭijaggissāmā’’ti. Te ekathūṇakaṃ pāsādaṃ kāretvā taṃ tattha vasāpesuṃ. Nandigopā nāma tassā paricārikā ahosi. Andhakaveṇḍo nāma dāso tassā sāmiko ārakkhamakāsi.

    തദാ ഉത്തരമധുരായ മഹാസാഗരോ നാമ രാജാ രജ്ജം കാരേസി. തസ്സ സാഗരോ, ഉപസാഗരോ ചാതി ദ്വേ പുത്താ അഹേസും. തേസു പിതു അച്ചയേന സാഗരോ രാജാ അഹോസി, ഉപസാഗരോ ഉപരാജാ. സോ ഉപകംസസ്സ സഹായകോ ഏകാചരിയകുലേ ഏകതോ ഉഗ്ഗഹിതസിപ്പോ. സോ സാഗരസ്സ ഭാതു അന്തേപുരേ ദുബ്ഭിത്വാ ഭായമാനോ പലായിത്വാ കംസഭോഗേ ഉപകംസസ്സ സന്തികം അഗമാസി. ഉപകംസോ തം രഞ്ഞോ ദസ്സേസി, രാജാ തസ്സ മഹന്തം യസം അദാസി. സോ രാജുപട്ഠാനം ഗച്ഛന്തോ ദേവഗബ്ഭായ നിവാസം ഏകഥമ്ഭം പാസാദം ദിസ്വാ ‘‘കസ്സേസോ നിവാസോ’’തി പുച്ഛിത്വാ തം കാരണം സുത്വാ ദേവഗബ്ഭായ പടിബദ്ധചിത്തോ അഹോസി. ദേവഗബ്ഭാപി ഏകദിവസം തം ഉപകംസേന സദ്ധിം രാജുപട്ഠാനം ആഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ ‘‘കോ ഏസോ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘മഹാസാഗരസ്സ പുത്തോ ഉപസാഗരോ നാമാ’’തി നന്ദിഗോപായ സന്തികാ സുത്വാ തസ്മിം പടിബദ്ധചിത്താ അഹോസി. ഉപസാഗരോ നന്ദിഗോപായ ലഞ്ജം ദത്വാ ‘‘ഭഗിനി, സക്ഖിസ്സസി മേ ദേവഗബ്ഭം ദസ്സേതു’’ന്തി ആഹ. സാ ‘‘ന ഏതം സാമി, ഗരുക’’ന്തി വത്വാ തം കാരണം ദേവഗബ്ഭായ ആരോചേസി. സാ പകതിയാവ തസ്മിം പടിബദ്ധചിത്താ തം വചനം സുത്വാ ‘‘സാധൂ’’തി സമ്പടിച്ഛിത്വാ നന്ദിഗോപാ ഉപസാഗരസ്സ സഞ്ഞം ദത്വാ രത്തിഭാഗേ തം പാസാദം ആരോപേസി. സോ ദേവഗബ്ഭായ സദ്ധിം സംവാസം കപ്പേസി. അഥ നേസം പുനപ്പുനം സംവാസേന ദേവഗബ്ഭാ ഗബ്ഭം പടിലഭി.

    Tadā uttaramadhurāya mahāsāgaro nāma rājā rajjaṃ kāresi. Tassa sāgaro, upasāgaro cāti dve puttā ahesuṃ. Tesu pitu accayena sāgaro rājā ahosi, upasāgaro uparājā. So upakaṃsassa sahāyako ekācariyakule ekato uggahitasippo. So sāgarassa bhātu antepure dubbhitvā bhāyamāno palāyitvā kaṃsabhoge upakaṃsassa santikaṃ agamāsi. Upakaṃso taṃ rañño dassesi, rājā tassa mahantaṃ yasaṃ adāsi. So rājupaṭṭhānaṃ gacchanto devagabbhāya nivāsaṃ ekathambhaṃ pāsādaṃ disvā ‘‘kasseso nivāso’’ti pucchitvā taṃ kāraṇaṃ sutvā devagabbhāya paṭibaddhacitto ahosi. Devagabbhāpi ekadivasaṃ taṃ upakaṃsena saddhiṃ rājupaṭṭhānaṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘ko eso’’ti pucchitvā ‘‘mahāsāgarassa putto upasāgaro nāmā’’ti nandigopāya santikā sutvā tasmiṃ paṭibaddhacittā ahosi. Upasāgaro nandigopāya lañjaṃ datvā ‘‘bhagini, sakkhissasi me devagabbhaṃ dassetu’’nti āha. Sā ‘‘na etaṃ sāmi, garuka’’nti vatvā taṃ kāraṇaṃ devagabbhāya ārocesi. Sā pakatiyāva tasmiṃ paṭibaddhacittā taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā nandigopā upasāgarassa saññaṃ datvā rattibhāge taṃ pāsādaṃ āropesi. So devagabbhāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi. Atha nesaṃ punappunaṃ saṃvāsena devagabbhā gabbhaṃ paṭilabhi.

    അപരഭാഗേ തസ്സാ ഗബ്ഭപതിട്ഠാനം പാകടം അഹോസി. ഭാതരോ നന്ദിഗോപം പുച്ഛിംസു, സാ അഭയം യാചിത്വാ തം അന്തരം കഥേസി. തേ സുത്വാ ‘‘ഭഗിനിം നാസേതും ന സക്കാ, സചേ ധീതരം വിജായിസ്സതി, തമ്പി ന നാസേസ്സാമ, സചേ പന പുത്തോ ഭവിസ്സതി, നാസേസ്സാമാ’’തി ചിന്തേത്വാ ദേവഗബ്ഭം ഉപസാഗരസ്സേവ അദംസു. സാ പരിപുണ്ണഗബ്ഭാ ധീതരം വിജായി. ഭാതരോ സുത്വാ ഹട്ഠതുട്ഠാ തസ്സാ ‘‘അഞ്ജനദേവീ’’തി നാമം കരിംസു. തേസം ഭോഗവഡ്ഢമാനം നാമ ഭോഗഗാമം അദംസു. ഉപസാഗരോ ദേവഗബ്ഭം ഗഹേത്വാ ഭോഗവഡ്ഢമാനഗാമേ വസി. ദേവഗബ്ഭായ പുനപി ഗബ്ഭോ പതിട്ഠാസി, നന്ദിഗോപാപി തം ദിവസമേവ ഗബ്ഭം പടിലഭി. താസു പരിപുണ്ണഗബ്ഭാസു ഏകദിവസമേവ ദേവഗബ്ഭാ പുത്തം വിജായി, നന്ദിഗോപാ ധീതരം വിജായി. ദേവഗബ്ഭാ പുത്തസ്സ വിനാസനഭയേന പുത്തം നന്ദിഗോപായ രഹസ്സേന പേസേത്വാ തസ്സാ ധീതരം ആഹരാപേസി. തസ്സാ വിജാതഭാവം ഭാതികാനം ആരോചേസും. തേ ‘‘പുത്തം വിജാതാ, ധീതര’’ന്തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ധീതര’’ന്തി വുത്തേ ‘‘തേന ഹി പോസേഥാ’’തി ആഹംസു. ഏതേനുപായേന ദേവഗബ്ഭാ ദസ പുത്തേ വിജായി, ദസ ധീതരോ നന്ദിഗോപാ വിജായി. ദസ പുത്താ നന്ദിഗോപായ സന്തികേ വഡ്ഢന്തി, ധീതരോ ദേവഗബ്ഭായ. തം അന്തരം കോചി ന ജാനാതി. ദേവഗബ്ഭായ ജേട്ഠപുത്തോ വാസുദേവോ നാമ അഹോസി, ദുതിയോ ബലദേവോ, തതിയോ ചന്ദദേവോ, ചതുത്ഥോ സൂരിയദേവോ, പഞ്ചമോ അഗ്ഗിദേവോ, ഛട്ഠോ വരുണദേവോ, സത്തമോ അജ്ജുനോ, അട്ഠമോ പജ്ജുനോ, നവമോ ഘടപണ്ഡിതോ, ദസമോ അങ്കുരോ നാമ അഹോസി. തേ അന്ധകവേണ്ഡദാസപുത്താ ദസ ഭാതികാ ചേടകാതി പാകടാ അഹേസും.

    Aparabhāge tassā gabbhapatiṭṭhānaṃ pākaṭaṃ ahosi. Bhātaro nandigopaṃ pucchiṃsu, sā abhayaṃ yācitvā taṃ antaraṃ kathesi. Te sutvā ‘‘bhaginiṃ nāsetuṃ na sakkā, sace dhītaraṃ vijāyissati, tampi na nāsessāma, sace pana putto bhavissati, nāsessāmā’’ti cintetvā devagabbhaṃ upasāgarasseva adaṃsu. Sā paripuṇṇagabbhā dhītaraṃ vijāyi. Bhātaro sutvā haṭṭhatuṭṭhā tassā ‘‘añjanadevī’’ti nāmaṃ kariṃsu. Tesaṃ bhogavaḍḍhamānaṃ nāma bhogagāmaṃ adaṃsu. Upasāgaro devagabbhaṃ gahetvā bhogavaḍḍhamānagāme vasi. Devagabbhāya punapi gabbho patiṭṭhāsi, nandigopāpi taṃ divasameva gabbhaṃ paṭilabhi. Tāsu paripuṇṇagabbhāsu ekadivasameva devagabbhā puttaṃ vijāyi, nandigopā dhītaraṃ vijāyi. Devagabbhā puttassa vināsanabhayena puttaṃ nandigopāya rahassena pesetvā tassā dhītaraṃ āharāpesi. Tassā vijātabhāvaṃ bhātikānaṃ ārocesuṃ. Te ‘‘puttaṃ vijātā, dhītara’’nti pucchitvā ‘‘dhītara’’nti vutte ‘‘tena hi posethā’’ti āhaṃsu. Etenupāyena devagabbhā dasa putte vijāyi, dasa dhītaro nandigopā vijāyi. Dasa puttā nandigopāya santike vaḍḍhanti, dhītaro devagabbhāya. Taṃ antaraṃ koci na jānāti. Devagabbhāya jeṭṭhaputto vāsudevo nāma ahosi, dutiyo baladevo, tatiyo candadevo, catuttho sūriyadevo, pañcamo aggidevo, chaṭṭho varuṇadevo, sattamo ajjuno, aṭṭhamo pajjuno, navamo ghaṭapaṇḍito, dasamo aṅkuro nāma ahosi. Te andhakaveṇḍadāsaputtā dasa bhātikā ceṭakāti pākaṭā ahesuṃ.

    തേ അപരഭാഗേ വുദ്ധിമന്വായ ഥാമബലസമ്പന്നാ കക്ഖളാ ഫരുസാ ഹുത്വാ വിലോപം കരോന്താ വിചരന്തി , രഞ്ഞോ ഗച്ഛന്തേ പണ്ണാകാരേപി വിലുമ്പന്തേവ. മനുസ്സാ സന്നിപതിത്വാ ‘‘അന്ധകവേണ്ഡദാസപുത്താ ദസ ഭാതികാ രട്ഠം വിലുമ്പന്തീ’’തി രാജങ്ഗണേ ഉപക്കോസിംസു. രാജാ അന്ധകവേണ്ഡം പക്കോസാപേത്വാ ‘‘കസ്മാ പുത്തേഹി വിലോപം കാരാപേസീ’’തി തജ്ജേസി. ഏവം ദുതിയമ്പി തതിയമ്പി മനുസ്സേഹി ഉപക്കോസേ കതേ രാജാ തം സന്തജ്ജേസി. സോ മരണഭയഭീതോ രാജാനം അഭയം യാചിത്വാ ‘‘ദേവ, ഏതേ ന മയ്ഹം പുത്താ, ഉപസാഗരസ്സ പുത്താ’’തി തം അന്തരം ആരോചേസി. രാജാ ഭീതോ ‘‘കേന തേ ഉപായേന ഗണ്ഹാമാ’’തി അമച്ചേ പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഏതേ, ദേവ, മല്ലയുദ്ധവിത്തകാ, നഗരേ യുദ്ധം കാരേത്വാ തത്ഥ നേ യുദ്ധമണ്ഡലം ആഗതേ ഗാഹാപേത്വാ മാരേസ്സാമാ’’തി വുത്തേ ചാരുരഞ്ച, മുട്ഠികഞ്ചാതി ദ്വേ മല്ലേ പോസേത്വാ ‘‘ഇതോ സത്തമേ ദിവസേ യുദ്ധം ഭവിസ്സതീ’’തി നഗരേ ഭേരിം ചരാപേത്വാ രാജങ്ഗണേ യുദ്ധമണ്ഡലം സജ്ജാപേത്വാ അക്ഖവാടം കാരേത്വാ യുദ്ധമണ്ഡലം അലങ്കാരാപേത്വാ ധജപടാകം ബന്ധാപേസി. സകലനഗരം സങ്ഖുഭി. ചക്കാതിചക്കം മഞ്ചാതിമഞ്ചം ബന്ധിത്വാ ചാരുരമുട്ഠികാ യുദ്ധമണ്ഡലം ആഗന്ത്വാ വഗ്ഗന്താ ഗജ്ജന്താ അപ്ഫോടേന്താ വിചരിംസു. ദസ ഭാതികാപി ആഗന്ത്വാ രജകവീഥിം വിലുമ്പിത്വാ വണ്ണസാടകേ നിവാസേത്വാ ഗന്ധാപണേസു ഗന്ധം , മാലാകാരാപണേസു മാലം വിലുമ്പിത്വാ വിലിത്തഗത്താ മാലധാരിനോ കതകണ്ണപൂരാ വഗ്ഗന്താ ഗജ്ജന്താ അപ്ഫോടേന്താ യുദ്ധമണ്ഡലം പവിസിംസു.

    Te aparabhāge vuddhimanvāya thāmabalasampannā kakkhaḷā pharusā hutvā vilopaṃ karontā vicaranti , rañño gacchante paṇṇākārepi vilumpanteva. Manussā sannipatitvā ‘‘andhakaveṇḍadāsaputtā dasa bhātikā raṭṭhaṃ vilumpantī’’ti rājaṅgaṇe upakkosiṃsu. Rājā andhakaveṇḍaṃ pakkosāpetvā ‘‘kasmā puttehi vilopaṃ kārāpesī’’ti tajjesi. Evaṃ dutiyampi tatiyampi manussehi upakkose kate rājā taṃ santajjesi. So maraṇabhayabhīto rājānaṃ abhayaṃ yācitvā ‘‘deva, ete na mayhaṃ puttā, upasāgarassa puttā’’ti taṃ antaraṃ ārocesi. Rājā bhīto ‘‘kena te upāyena gaṇhāmā’’ti amacce pucchitvā ‘‘ete, deva, mallayuddhavittakā, nagare yuddhaṃ kāretvā tattha ne yuddhamaṇḍalaṃ āgate gāhāpetvā māressāmā’’ti vutte cārurañca, muṭṭhikañcāti dve malle posetvā ‘‘ito sattame divase yuddhaṃ bhavissatī’’ti nagare bheriṃ carāpetvā rājaṅgaṇe yuddhamaṇḍalaṃ sajjāpetvā akkhavāṭaṃ kāretvā yuddhamaṇḍalaṃ alaṅkārāpetvā dhajapaṭākaṃ bandhāpesi. Sakalanagaraṃ saṅkhubhi. Cakkāticakkaṃ mañcātimañcaṃ bandhitvā cāruramuṭṭhikā yuddhamaṇḍalaṃ āgantvā vaggantā gajjantā apphoṭentā vicariṃsu. Dasa bhātikāpi āgantvā rajakavīthiṃ vilumpitvā vaṇṇasāṭake nivāsetvā gandhāpaṇesu gandhaṃ , mālākārāpaṇesu mālaṃ vilumpitvā vilittagattā māladhārino katakaṇṇapūrā vaggantā gajjantā apphoṭentā yuddhamaṇḍalaṃ pavisiṃsu.

    തസ്മിം ഖണേ ചാരുരോ അപ്ഫോടേന്തോ വിചരതി. ബലദേവോ തം ദിസ്വാ ‘‘ന നം ഹത്ഥേന ഛുപിസ്സാമീ’’തി ഹത്ഥിസാലതോ മഹന്തം ഹത്ഥിയോത്തം ആഹരിത്വാ വഗ്ഗിത്വാ ഗജ്ജിത്വാ യോത്തം ഖിപിത്വാ ചാരുരം ഉദരേ വേഠേത്വാ ദ്വേ യോത്തകോടിയോ ഏകതോ കത്വാ വത്തേത്വാ ഉക്ഖിപിത്വാ സീസമത്ഥകേ ഭമേത്വാ ഭൂമിയം പോഥേത്വാ ബഹി അക്ഖവാടേ ഖിപി. ചാരുരേ മതേ രാജാ മുട്ഠികമല്ലം ആണാപേസി. സോ ഉട്ഠായ വഗ്ഗിത്വാ ഗജ്ജിത്വാ അപ്ഫോടേസി. ബലദേവോ തം പോഥേത്വാ അട്ഠീനി സഞ്ചുണ്ണേത്വാ ‘‘അമല്ലോമ്ഹി, അമല്ലോമ്ഹീ’’തി വദന്തമേവ ‘‘നാഹം തവ മല്ലഭാവം വാ അമല്ലഭാവം വാ ജാനാമീ’’തി ഹത്ഥേ ഗഹേത്വാ ഭൂമിയം പോഥേത്വാ ജീവിതക്ഖയം പാപേത്വാ ബഹി അക്ഖവാടേ ഖിപി. മുട്ഠികോ മരന്തോ ‘‘യക്ഖോ ഹുത്വാ തം ഖാദിതും ലഭിസ്സാമീ’’തി പത്ഥനം പട്ഠപേസി. സോ കാലമത്തികഅടവിയം നാമ യക്ഖോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. രാജാ ‘‘ഗണ്ഹഥ ദസ ഭാതികേ ചേടകേ’’തി ഉട്ഠഹി . തസ്മിം ഖണേ വാസുദേവോ ചക്കം ഖിപി. തം ദ്വിന്നമ്പി ഭാതികാനം സീസാനി പാതേസി. മഹാജനോ ഭീതതസിതോ ‘‘അവസ്സയാ നോ ഹോഥാ’’തി തേസം പാദേസു പതിത്വാ നിപജ്ജി. തേ ദ്വേപി മാതുലേ മാരേത്വാ അസിതഞ്ജനനഗരേ രജ്ജം ഗഹേത്വാ മാതാപിതരോ തത്ഥ കത്വാ ‘‘സകലജമ്ബുദീപേ രജ്ജം ഗണ്ഹിസ്സാമാ’’തി നിക്ഖമിത്വാ അനുപുബ്ബേന കാലയോനകരഞ്ഞോ നിവാസം അയുജ്ഝനഗരം ഗന്ത്വാ തം പരിക്ഖിപിത്വാ ഠിതം പരിഖാരുക്ഖഗഹനം വിദ്ധംസേത്വാ പാകാരം ഭിന്ദിത്വാ രാജാനം ഗഹേത്വാ തം രജ്ജം അത്തനോ ഹത്ഥഗതം കത്വാ ദ്വാരവതിം പാപുണിംസു. തസ്സ പന നഗരസ്സ ഏകതോ സമുദ്ദോ ഏകതോ പബ്ബതോ, അമനുസ്സപരിഗ്ഗഹിതം കിര തം അഹോസി.

    Tasmiṃ khaṇe cāruro apphoṭento vicarati. Baladevo taṃ disvā ‘‘na naṃ hatthena chupissāmī’’ti hatthisālato mahantaṃ hatthiyottaṃ āharitvā vaggitvā gajjitvā yottaṃ khipitvā cāruraṃ udare veṭhetvā dve yottakoṭiyo ekato katvā vattetvā ukkhipitvā sīsamatthake bhametvā bhūmiyaṃ pothetvā bahi akkhavāṭe khipi. Cārure mate rājā muṭṭhikamallaṃ āṇāpesi. So uṭṭhāya vaggitvā gajjitvā apphoṭesi. Baladevo taṃ pothetvā aṭṭhīni sañcuṇṇetvā ‘‘amallomhi, amallomhī’’ti vadantameva ‘‘nāhaṃ tava mallabhāvaṃ vā amallabhāvaṃ vā jānāmī’’ti hatthe gahetvā bhūmiyaṃ pothetvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā bahi akkhavāṭe khipi. Muṭṭhiko maranto ‘‘yakkho hutvā taṃ khādituṃ labhissāmī’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi. So kālamattikaaṭaviyaṃ nāma yakkho hutvā nibbatti. Rājā ‘‘gaṇhatha dasa bhātike ceṭake’’ti uṭṭhahi . Tasmiṃ khaṇe vāsudevo cakkaṃ khipi. Taṃ dvinnampi bhātikānaṃ sīsāni pātesi. Mahājano bhītatasito ‘‘avassayā no hothā’’ti tesaṃ pādesu patitvā nipajji. Te dvepi mātule māretvā asitañjananagare rajjaṃ gahetvā mātāpitaro tattha katvā ‘‘sakalajambudīpe rajjaṃ gaṇhissāmā’’ti nikkhamitvā anupubbena kālayonakarañño nivāsaṃ ayujjhanagaraṃ gantvā taṃ parikkhipitvā ṭhitaṃ parikhārukkhagahanaṃ viddhaṃsetvā pākāraṃ bhinditvā rājānaṃ gahetvā taṃ rajjaṃ attano hatthagataṃ katvā dvāravatiṃ pāpuṇiṃsu. Tassa pana nagarassa ekato samuddo ekato pabbato, amanussapariggahitaṃ kira taṃ ahosi.

    തസ്സ ആരക്ഖം ഗഹേത്വാ ഠിതയക്ഖോ പച്ചാമിത്തേ ദിസ്വാ ഗദ്രഭവേസേന ഗദ്രഭരവം രവതി. തസ്മിം ഖണേ യക്ഖാനുഭാവേന സകലനഗരം ഉപ്പതിത്വാ മഹാസമുദ്ദേ ഏകസ്മിം ദീപകേ തിട്ഠതി. പച്ചാമിത്തേസു ഗതേസു പുനാഗന്ത്വാ സകട്ഠാനേയേവ പതിട്ഠാതി. തദാപി സോ ഗദ്രഭോ തേസം ദസന്നം ഭാതികാനം ആഗമനം ഞത്വാ ഗദ്രഭരവം രവി. നഗരം ഉപ്പതിത്വാ ദീപകേ പതിട്ഠായ തേസു നഗരം അദിസ്വാ നിവത്തന്തേസു പുനാഗന്ത്വാ സകട്ഠാനേ പതിട്ഠാസി. തേ പുന നിവത്തിംസു, പുനപി ഗദ്രഭോ തഥേവ അകാസി. തേ ദ്വാരവതിനഗരേ രജ്ജം ഗണ്ഹിതും അസക്കോന്താ കണ്ഹദീപായനസ്സ ഇസിനോ സന്തികം ഗന്ത്വാ വന്ദിത്വാ ‘‘ഭന്തേ, മയം ദ്വാരവതിയം രജ്ജം ഗഹേതും ന സക്കോമ, ഏകം നോ ഉപായം കരോഥാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘പരിഖാപിട്ഠേ അസുകസ്മിം നാമ ഠാനേ ഏകോ ഗദ്രഭോ ചരതി. സോ ഹി അമിത്തേ ദിസ്വാ വിരവതി, തസ്മിം ഖണേ നഗരം ഉപ്പതിത്വാ ഗച്ഛതി, തുമ്ഹേ തസ്സ പാദേ ഗണ്ഹഥ, അയം വോ നിപ്ഫജ്ജനൂപായോ’’തി വുത്തേ താപസം വന്ദിത്വാ ഗന്ത്വാ ഗദ്രഭസ്സ പാദേസു ഗഹേത്വാ നിപതിത്വാ ‘‘സാമി, ഠപേത്വാ തുമ്ഹേ അഞ്ഞോ അമ്ഹാകം അവസ്സയോ നത്ഥി, അമ്ഹാകം നഗരം ഗണ്ഹനകാലേ മാ രവിത്ഥാ’’തി യാചിംസു. ഗദ്രഭോ ‘‘ന സക്കാ ന വിരവിതും, തുമ്ഹേ പന പഠമതരം ആഗന്ത്വാ ചത്താരോ ജനാ മഹന്താനി അയനങ്ഗലാനി ഗഹേത്വാ ചതൂസു നഗരദ്വാരേസു മഹന്തേ അയഖാണുകേ ഭൂമിയം ആകോടേത്വാ നഗരസ്സ ഉപ്പതനകാലേ നങ്ഗലാനി ഗഹേത്വാ നങ്ഗലബദ്ധം അയസങ്ഖലികം അയഖാണുകേ ബന്ധേയ്യാഥ, നഗരം ഉപ്പതിതും ന സക്ഖിസ്സതീ’’തി ആഹ.

    Tassa ārakkhaṃ gahetvā ṭhitayakkho paccāmitte disvā gadrabhavesena gadrabharavaṃ ravati. Tasmiṃ khaṇe yakkhānubhāvena sakalanagaraṃ uppatitvā mahāsamudde ekasmiṃ dīpake tiṭṭhati. Paccāmittesu gatesu punāgantvā sakaṭṭhāneyeva patiṭṭhāti. Tadāpi so gadrabho tesaṃ dasannaṃ bhātikānaṃ āgamanaṃ ñatvā gadrabharavaṃ ravi. Nagaraṃ uppatitvā dīpake patiṭṭhāya tesu nagaraṃ adisvā nivattantesu punāgantvā sakaṭṭhāne patiṭṭhāsi. Te puna nivattiṃsu, punapi gadrabho tatheva akāsi. Te dvāravatinagare rajjaṃ gaṇhituṃ asakkontā kaṇhadīpāyanassa isino santikaṃ gantvā vanditvā ‘‘bhante, mayaṃ dvāravatiyaṃ rajjaṃ gahetuṃ na sakkoma, ekaṃ no upāyaṃ karothā’’ti pucchitvā ‘‘parikhāpiṭṭhe asukasmiṃ nāma ṭhāne eko gadrabho carati. So hi amitte disvā viravati, tasmiṃ khaṇe nagaraṃ uppatitvā gacchati, tumhe tassa pāde gaṇhatha, ayaṃ vo nipphajjanūpāyo’’ti vutte tāpasaṃ vanditvā gantvā gadrabhassa pādesu gahetvā nipatitvā ‘‘sāmi, ṭhapetvā tumhe añño amhākaṃ avassayo natthi, amhākaṃ nagaraṃ gaṇhanakāle mā ravitthā’’ti yāciṃsu. Gadrabho ‘‘na sakkā na viravituṃ, tumhe pana paṭhamataraṃ āgantvā cattāro janā mahantāni ayanaṅgalāni gahetvā catūsu nagaradvāresu mahante ayakhāṇuke bhūmiyaṃ ākoṭetvā nagarassa uppatanakāle naṅgalāni gahetvā naṅgalabaddhaṃ ayasaṅkhalikaṃ ayakhāṇuke bandheyyātha, nagaraṃ uppatituṃ na sakkhissatī’’ti āha.

    തേ ‘‘സാധൂ’’തി വത്വാ തസ്മിം അവിരവന്തേയേവ നങ്ഗലാനി ആദായ ചതൂസു നഗരദ്വാരേസു ഖാണുകേ ഭൂമിയം ആകോടേത്വാ അട്ഠംസു. തസ്മിം ഖണേ ഗദ്രഭോ വിരവി, നഗരം ഉപ്പതിതുമാരഭി. ചതൂസു ദ്വാരേസു ഠിതാ ചതൂഹി അയനങ്ഗലേഹി ഗഹേത്വാ നങ്ഗലബദ്ധാ അയസങ്ഖലികാ ഖാണുകേസു ബന്ധിംസു, നഗരം ഉപ്പതിതും നാസക്ഖി. ദസ ഭാതികാ തതോ നഗരം പവിസിത്വാ രാജാനം മാരേത്വാ രജ്ജം ഗണ്ഹിംസു. ഏവം തേ സകലജമ്ബുദീപേ തേസട്ഠിയാ നഗരസഹസ്സേസു സബ്ബരാജാനോ ചക്കേന ജീവിതക്ഖയം പാപേത്വാ ദ്വാരവതിയം വസമാനാ രജ്ജം ദസ കോട്ഠാസേ കത്വാ വിഭജിംസു, ഭഗിനിം പന അഞ്ജനദേവിം ന സരിംസു. തതോ പുന ‘‘ഏകാദസ കോട്ഠാസേ കരോമാ’’തി വുത്തേ അങ്കുരോ ‘‘മമ കോട്ഠാസം തസ്സാ ദേഥ, അഹം വോഹാരം കത്വാ ജീവിസ്സാമി, കേവലം തുമ്ഹേ അത്തനോ ജനപദേ മയ്ഹം സുങ്കം വിസ്സജ്ജേഥാ’’തി ആഹ. തേ ‘‘സാധൂ’’തി സമ്പടിച്ഛിത്വാ തസ്സ കോട്ഠാസം ഭഗിനിയാ ദത്വാ സദ്ധിം തായ നവ രാജാനോ ദ്വാരവതിയം വസിംസു. അങ്കുരോ പന വണിജ്ജമകാസി. ഏവം തേസു അപരാപരം പുത്തധീതാഹി വഡ്ഢമാനേസു അദ്ധാനേ ഗതേ മാതാപിതരോ കാലമകംസു.

    Te ‘‘sādhū’’ti vatvā tasmiṃ aviravanteyeva naṅgalāni ādāya catūsu nagaradvāresu khāṇuke bhūmiyaṃ ākoṭetvā aṭṭhaṃsu. Tasmiṃ khaṇe gadrabho viravi, nagaraṃ uppatitumārabhi. Catūsu dvāresu ṭhitā catūhi ayanaṅgalehi gahetvā naṅgalabaddhā ayasaṅkhalikā khāṇukesu bandhiṃsu, nagaraṃ uppatituṃ nāsakkhi. Dasa bhātikā tato nagaraṃ pavisitvā rājānaṃ māretvā rajjaṃ gaṇhiṃsu. Evaṃ te sakalajambudīpe tesaṭṭhiyā nagarasahassesu sabbarājāno cakkena jīvitakkhayaṃ pāpetvā dvāravatiyaṃ vasamānā rajjaṃ dasa koṭṭhāse katvā vibhajiṃsu, bhaginiṃ pana añjanadeviṃ na sariṃsu. Tato puna ‘‘ekādasa koṭṭhāse karomā’’ti vutte aṅkuro ‘‘mama koṭṭhāsaṃ tassā detha, ahaṃ vohāraṃ katvā jīvissāmi, kevalaṃ tumhe attano janapade mayhaṃ suṅkaṃ vissajjethā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tassa koṭṭhāsaṃ bhaginiyā datvā saddhiṃ tāya nava rājāno dvāravatiyaṃ vasiṃsu. Aṅkuro pana vaṇijjamakāsi. Evaṃ tesu aparāparaṃ puttadhītāhi vaḍḍhamānesu addhāne gate mātāpitaro kālamakaṃsu.

    തദാ കിര മനുസ്സാനം വീസതിവസ്സസഹസ്സായുകകാലോ അഹോസി. തദാ വാസുദേവമഹാരാജസ്സ ഏകോ പുത്തോ കാലമകാസി. രാജാ സോകപരേതോ സബ്ബകിച്ചാനി പഹായ മഞ്ചസ്സ അടനിം പരിഗ്ഗഹേത്വാ വിലപന്തോ നിപജ്ജി. തസ്മിം കാലേ ഘടപണ്ഡിതോ ചിന്തേസി ‘‘ഠപേത്വാ മം അഞ്ഞോ കോചി മമ ഭാതു സോകം ഹരിതും സമത്ഥോ നാമ നത്ഥി, ഉപായേനസ്സ സോകം ഹരിസ്സാമീ’’തി. സോ ഉമ്മത്തകവേസം ഗഹേത്വാ ‘‘സസം മേ ദേഥ, സസം മേ ദേഥാ’’തി ആകാസം ഉല്ലോകേന്തോ സകലനഗരം വിചരി. ‘‘ഘടപണ്ഡിതോ ഉമ്മത്തകോ ജാതോ’’തി സകലനഗരം സങ്ഖുഭി. തസ്മിം കാലേ രോഹിണേയ്യോ നാമ അമച്ചോ വാസുദേവരഞ്ഞോ സന്തികം ഗന്ത്വാ തേന സദ്ധിം കഥം സമുട്ഠാപേന്തോ പഠമം ഗാഥമാഹ –

    Tadā kira manussānaṃ vīsativassasahassāyukakālo ahosi. Tadā vāsudevamahārājassa eko putto kālamakāsi. Rājā sokapareto sabbakiccāni pahāya mañcassa aṭaniṃ pariggahetvā vilapanto nipajji. Tasmiṃ kāle ghaṭapaṇḍito cintesi ‘‘ṭhapetvā maṃ añño koci mama bhātu sokaṃ harituṃ samattho nāma natthi, upāyenassa sokaṃ harissāmī’’ti. So ummattakavesaṃ gahetvā ‘‘sasaṃ me detha, sasaṃ me dethā’’ti ākāsaṃ ullokento sakalanagaraṃ vicari. ‘‘Ghaṭapaṇḍito ummattako jāto’’ti sakalanagaraṃ saṅkhubhi. Tasmiṃ kāle rohiṇeyyo nāma amacco vāsudevarañño santikaṃ gantvā tena saddhiṃ kathaṃ samuṭṭhāpento paṭhamaṃ gāthamāha –

    ൧൬൫.

    165.

    ‘‘ഉട്ഠേഹി കണ്ഹ കിം സേസി, കോ അത്ഥോ സുപനേന തേ;

    ‘‘Uṭṭhehi kaṇha kiṃ sesi, ko attho supanena te;

    യോപി തുയ്ഹം സകോ ഭാതാ, ഹദയം ചക്ഖു ച ദക്ഖിണം;

    Yopi tuyhaṃ sako bhātā, hadayaṃ cakkhu ca dakkhiṇaṃ;

    തസ്സ വാതാ ബലീയന്തി, ഘടോ ജപ്പതി കേസവാ’’തി.

    Tassa vātā balīyanti, ghaṭo jappati kesavā’’ti.

    തത്ഥ കണ്ഹാതി ഗോത്തേനാലപതി, കണ്ഹായനഗോത്തോ കിരേസ. കോ അത്ഥോതി കതരാ നാമ വഡ്ഢി. ഹദയം ചക്ഖു ച ദക്ഖിണന്തി ഹദയേന ചേവ ദക്ഖിണചക്ഖുനാ ച സമാനോതി അത്ഥോ. തസ്സ വാതാ ബലീയന്തീതി തസ്സ ഹദയം അപസ്മാരവാതാ അവത്ഥരന്തീതി അത്ഥോ. ജപ്പതീതി ‘‘സസം മേ ദേഥാ’’തി വിപ്പലപതി. കേസവാതി സോ കിര കേസസോഭനതായ ‘‘കേസവാ’’തി പഞ്ഞായിത്ഥ, തേന തം നാമേനാലപതി.

    Tattha kaṇhāti gottenālapati, kaṇhāyanagotto kiresa. Ko atthoti katarā nāma vaḍḍhi. Hadayaṃ cakkhu ca dakkhiṇanti hadayena ceva dakkhiṇacakkhunā ca samānoti attho. Tassa vātā balīyantīti tassa hadayaṃ apasmāravātā avattharantīti attho. Jappatīti ‘‘sasaṃ me dethā’’ti vippalapati. Kesavāti so kira kesasobhanatāya ‘‘kesavā’’ti paññāyittha, tena taṃ nāmenālapati.

    ഏവം അമച്ചേന വുത്തേ തസ്സ ഉമ്മത്തകഭാവം ഞത്വാ സത്ഥാ അഭിസമ്ബുദ്ധോ ഹുത്വാ ദുതിയം ഗാഥമാഹ –

    Evaṃ amaccena vutte tassa ummattakabhāvaṃ ñatvā satthā abhisambuddho hutvā dutiyaṃ gāthamāha –

    ൧൬൬.

    166.

    ‘‘തസ്സ തം വചനം സുത്വാ, രോഹിണേയ്യസ്സ കേസവോ;

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, rohiṇeyyassa kesavo;

    തരമാനരൂപോ വുട്ഠാസി, ഭാതുസോകേന അട്ടിതോ’’തി.

    Taramānarūpo vuṭṭhāsi, bhātusokena aṭṭito’’ti.

    രാജാ ഉട്ഠായ സീഘം പാസാദാ ഓതരിത്വാ ഘടപണ്ഡിതസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ ഉഭോസു ഹത്ഥേസു ദള്ഹം ഗഹേത്വാ തേന സദ്ധിം സല്ലപന്തോ തതിയം ഗാഥമാഹ –

    Rājā uṭṭhāya sīghaṃ pāsādā otaritvā ghaṭapaṇḍitassa santikaṃ gantvā ubhosu hatthesu daḷhaṃ gahetvā tena saddhiṃ sallapanto tatiyaṃ gāthamāha –

    ൧൬൭.

    167.

    ‘‘കിം നു ഉമ്മത്തരൂപോവ, കേവലം ദ്വാരകം ഇമം;

    ‘‘Kiṃ nu ummattarūpova, kevalaṃ dvārakaṃ imaṃ;

    സസോ സസോതി ലപസി, കോ നു തേ സസമാഹരീ’’തി.

    Saso sasoti lapasi, ko nu te sasamāharī’’ti.

    തത്ഥ കേവലം ദ്വാരകം ഇമന്തി കസ്മാ ഉമ്മത്തകോ വിയ ഹുത്വാ സകലം ഇമം ദ്വാരവതിനഗരം വിചരന്തോ ‘‘സസോ സസോ’’തി ലപസി. കോ തവ സസം ഹരി, കേന തേ സസോ ഗഹിതോതി പുച്ഛതി.

    Tattha kevalaṃ dvārakaṃ imanti kasmā ummattako viya hutvā sakalaṃ imaṃ dvāravatinagaraṃ vicaranto ‘‘saso saso’’ti lapasi. Ko tava sasaṃ hari, kena te saso gahitoti pucchati.

    സോ രഞ്ഞാ ഏവം വുത്തേപി പുനപ്പുനം തദേവ വചനം വദതി. രാജാ പുന ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി –

    So raññā evaṃ vuttepi punappunaṃ tadeva vacanaṃ vadati. Rājā puna dve gāthā abhāsi –

    ൧൬൮.

    168.

    ‘‘സോവണ്ണമയം മണീമയം, ലോഹമയം അഥ രൂപിയാമയം;

    ‘‘Sovaṇṇamayaṃ maṇīmayaṃ, lohamayaṃ atha rūpiyāmayaṃ;

    സങ്ഖസിലാപവാളമയം, കാരയിസ്സാമി തേ സസം.

    Saṅkhasilāpavāḷamayaṃ, kārayissāmi te sasaṃ.

    ൧൬൯.

    169.

    ‘‘സന്തി അഞ്ഞേപി സസകാ, അരഞ്ഞേ വനഗോചരാ;

    ‘‘Santi aññepi sasakā, araññe vanagocarā;

    തേപി തേ ആനയിസ്സാമി, കീദിസം സസമിച്ഛസീ’’തി.

    Tepi te ānayissāmi, kīdisaṃ sasamicchasī’’ti.

    തത്രായം സങ്ഖേപത്ഥോ – തേസു സുവണ്ണമയാദീസു യം ഇച്ഛസി, തം വദ, അഹം തേ കാരേത്വാ ദസ്സാമി, അഥാപി തേ ന രോചേസി, അഞ്ഞേപി അരഞ്ഞേ വനഗോചരാ സസകാ അത്ഥി, തേപി തേ ആനയിസ്സാമി, വദ ഭദ്രമുഖ, കീദിസം സസമിച്ഛസീതി.

    Tatrāyaṃ saṅkhepattho – tesu suvaṇṇamayādīsu yaṃ icchasi, taṃ vada, ahaṃ te kāretvā dassāmi, athāpi te na rocesi, aññepi araññe vanagocarā sasakā atthi, tepi te ānayissāmi, vada bhadramukha, kīdisaṃ sasamicchasīti.

    രഞ്ഞോ കഥം സുത്വാ ഘടപണ്ഡിതോ ഛട്ഠം ഗാഥമാഹ –

    Rañño kathaṃ sutvā ghaṭapaṇḍito chaṭṭhaṃ gāthamāha –

    ൧൭൦.

    170.

    ‘‘ന ചാഹമേതേ ഇച്ഛാമി, യേ സസാ പഥവിസ്സിതാ;

    ‘‘Na cāhamete icchāmi, ye sasā pathavissitā;

    ചന്ദതോ സസമിച്ഛാമി, തം മേ ഓഹര കേസവാ’’തി.

    Candato sasamicchāmi, taṃ me ohara kesavā’’ti.

    തത്ഥ ഓഹരാതി ഓതാരേഹി.

    Tattha oharāti otārehi.

    രാജാ തസ്സ കഥം സുത്വാ ‘‘നിസ്സംസയം മേ ഭാതാ ഉമ്മത്തകോവ ജാതോ’’തി ദോമനസ്സപ്പത്തോ സത്തമം ഗാഥമാഹ –

    Rājā tassa kathaṃ sutvā ‘‘nissaṃsayaṃ me bhātā ummattakova jāto’’ti domanassappatto sattamaṃ gāthamāha –

    ൧൭൧.

    171.

    ‘‘സോ നൂന മധുരം ഞാതി, ജീവിതം വിജഹിസ്സസി;

    ‘‘So nūna madhuraṃ ñāti, jīvitaṃ vijahissasi;

    അപത്ഥിയം യോ പത്ഥയസി, ചന്ദതോ സസമിച്ഛസീ’’തി.

    Apatthiyaṃ yo patthayasi, candato sasamicchasī’’ti.

    തത്ഥ ഞാതീതി കനിട്ഠം ആലപന്തോ ആഹ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ‘‘താത, മയ്ഹം പിയഞാതി സോ ത്വം നൂന അതിമധുരം അത്തനോ ജീവിതം വിജഹിസ്സസി, യോ അപത്ഥേതബ്ബം പത്ഥയസീ’’തി.

    Tattha ñātīti kaniṭṭhaṃ ālapanto āha. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘tāta, mayhaṃ piyañāti so tvaṃ nūna atimadhuraṃ attano jīvitaṃ vijahissasi, yo apatthetabbaṃ patthayasī’’ti.

    ഘടപണ്ഡിതോ രഞ്ഞോ വചനം സുത്വാ നിച്ചലോ ഠത്വാ ‘‘ഭാതിക, ത്വം ചന്ദതോ സസകം പത്ഥേന്തസ്സ തം അലഭിത്വാ ജീവിതക്ഖയഭാവം ജാനന്തോ കിം കാരണാ മതപുത്തം അനുസോചസീ’’തി വത്വാ അട്ഠമം ഗാഥമാഹ –

    Ghaṭapaṇḍito rañño vacanaṃ sutvā niccalo ṭhatvā ‘‘bhātika, tvaṃ candato sasakaṃ patthentassa taṃ alabhitvā jīvitakkhayabhāvaṃ jānanto kiṃ kāraṇā mataputtaṃ anusocasī’’ti vatvā aṭṭhamaṃ gāthamāha –

    ൧൭൨.

    172.

    ‘‘ഏവം ചേ കണ്ഹ ജാനാസി, യദഞ്ഞമനുസാസസി;

    ‘‘Evaṃ ce kaṇha jānāsi, yadaññamanusāsasi;

    കസ്മാ പുരേ മതം പുത്തം, അജ്ജാപി മനുസോചസീ’’തി.

    Kasmā pure mataṃ puttaṃ, ajjāpi manusocasī’’ti.

    തത്ഥ ഏവന്തി ഇദം അലബ്ഭനേയ്യട്ഠാനം നാമ ന പത്ഥേതബ്ബന്തി യദി ഏവം ജാനാസി. യദഞ്ഞമനുസാസസീതി ഏവം ജാനന്തോവ യദി അഞ്ഞം അനുസാസസീതി അത്ഥോ. പുരേതി അഥ കസ്മാ ഇതോ ചതുമാസമത്ഥകേ മതപുത്തം അജ്ജാപി അനുസോചസീതി വദതി.

    Tattha evanti idaṃ alabbhaneyyaṭṭhānaṃ nāma na patthetabbanti yadi evaṃ jānāsi. Yadaññamanusāsasīti evaṃ jānantova yadi aññaṃ anusāsasīti attho. Pureti atha kasmā ito catumāsamatthake mataputtaṃ ajjāpi anusocasīti vadati.

    ഏവം സോ അന്തരവീഥിയം ഠിതകോവ ‘‘ഭാതിക, അഹം താവ പഞ്ഞായമാനം പത്ഥേമി, ത്വം പന അപഞ്ഞായമാനസ്സ സോചസീ’’തി വത്വാ തസ്സ ധമ്മം ദേസേന്തോ പുന ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി –

    Evaṃ so antaravīthiyaṃ ṭhitakova ‘‘bhātika, ahaṃ tāva paññāyamānaṃ patthemi, tvaṃ pana apaññāyamānassa socasī’’ti vatvā tassa dhammaṃ desento puna dve gāthā abhāsi –

    ൧൭൩.

    173.

    ‘‘യം ന ലബ്ഭാ മനുസ്സേന, അമനുസ്സേന വാ പുന;

    ‘‘Yaṃ na labbhā manussena, amanussena vā puna;

    ജാതോ മേ മാ മരീ പുത്തോ, കുതോ ലബ്ഭാ അലബ്ഭിയം.

    Jāto me mā marī putto, kuto labbhā alabbhiyaṃ.

    ൧൭൪.

    174.

    ‘‘ന മന്താ മൂലഭേസജ്ജാ, ഓസധേഹി ധനേന വാ;

    ‘‘Na mantā mūlabhesajjā, osadhehi dhanena vā;

    സക്കാ ആനയിതും കണ്ഹ, യം പേതമനുസോചസീ’’തി.

    Sakkā ānayituṃ kaṇha, yaṃ petamanusocasī’’ti.

    തത്ഥ ന്തി ഭാതിക യം ഏവം ജാതോ മേ പുത്തോ മാ മരീതി മനുസ്സേന വാ ദേവേന വാ പുന ന ലബ്ഭാ ന സക്കാ ലദ്ധും, തം ത്വം പത്ഥേസി, തദേതം കുതോ ലബ്ഭാ കേന കാരണേന സക്കാ ലദ്ധും, ന സക്കാതി ദീപേതി. കസ്മാ? യസ്മാ അലബ്ഭിയം, അലബ്ഭനേയ്യട്ഠാനഞ്ഹി നാമേതന്തി അത്ഥോ. മന്താതി മന്തപയോഗേന. മൂലഭേസജ്ജാതി മൂലഭേസജ്ജേന. ഓസധേഹീതി നാനാവിധോസധേഹി. ധനേന വാതി കോടിസതസങ്ഖ്യേനപി ധനേന വാ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ‘‘യം ത്വം പേതമനുസോചസി, തം ഏതേഹി മന്തപയോഗാദീഹി ആനേതും ന സക്കാ’’തി.

    Tattha yanti bhātika yaṃ evaṃ jāto me putto mā marīti manussena vā devena vā puna na labbhā na sakkā laddhuṃ, taṃ tvaṃ patthesi, tadetaṃ kuto labbhā kena kāraṇena sakkā laddhuṃ, na sakkāti dīpeti. Kasmā? Yasmā alabbhiyaṃ, alabbhaneyyaṭṭhānañhi nāmetanti attho. Mantāti mantapayogena. Mūlabhesajjāti mūlabhesajjena. Osadhehīti nānāvidhosadhehi. Dhanena vāti koṭisatasaṅkhyenapi dhanena vā. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yaṃ tvaṃ petamanusocasi, taṃ etehi mantapayogādīhi ānetuṃ na sakkā’’ti.

    രാജാ തം സുത്വാ ‘‘യുത്തം, താത, സല്ലക്ഖിതം മേ, മമ സോകഹരണത്ഥായ തയാ ഇദം കത’’ന്തി ഘടപണ്ഡിതം വണ്ണേന്തോ ചതസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –

    Rājā taṃ sutvā ‘‘yuttaṃ, tāta, sallakkhitaṃ me, mama sokaharaṇatthāya tayā idaṃ kata’’nti ghaṭapaṇḍitaṃ vaṇṇento catasso gāthā abhāsi –

    ൧൭൫.

    175.

    ‘‘യസ്സ ഏതാദിസാ അസ്സു, അമച്ചാ പുരിസപണ്ഡിതാ;

    ‘‘Yassa etādisā assu, amaccā purisapaṇḍitā;

    യഥാ നിജ്ഝാപയേ അജ്ജ, ഘടോ പുരിസപണ്ഡിതോ.

    Yathā nijjhāpaye ajja, ghaṭo purisapaṇḍito.

    ൧൭൬.

    176.

    ‘‘ആദിത്തം വത മം സന്തം, ഘതസിത്തംവ പാവകം;

    ‘‘Ādittaṃ vata maṃ santaṃ, ghatasittaṃva pāvakaṃ;

    വാരിനാ വിയ ഓസിഞ്ചം, സബ്ബം നിബ്ബാപയേ ദരം.

    Vārinā viya osiñcaṃ, sabbaṃ nibbāpaye daraṃ.

    ൧൭൭.

    177.

    ‘‘അബ്ബഹീ വത മേ സല്ലം, യമാസി ഹദയസ്സിതം;

    ‘‘Abbahī vata me sallaṃ, yamāsi hadayassitaṃ;

    യോ മേ സോകപരേതസ്സ, പുത്തസോകം അപാനുദി.

    Yo me sokaparetassa, puttasokaṃ apānudi.

    ൧൭൮.

    178.

    ‘‘സോഹം അബ്ബൂള്ഹസല്ലോസ്മി, വീതസോകോ അനാവിലോ;

    ‘‘Sohaṃ abbūḷhasallosmi, vītasoko anāvilo;

    ന സോചാമി ന രോദാമി, തവ സുത്വാന മാണവാ’’തി.

    Na socāmi na rodāmi, tava sutvāna māṇavā’’ti.

    തത്ഥ പഠമഗാഥായ സങ്ഖേപത്ഥോ – യഥാ യേന കാരണേന അജ്ജ മം പുത്തസോകപരേതം ഘടോ പുരിസപണ്ഡിതോ സോകഹരണത്ഥായ നിജ്ഝാപയേ നിജ്ഝാപേസി ബോധേസി. യസ്സ അഞ്ഞസ്സപി ഏതാദിസാ പുരിസപണ്ഡിതാ അമച്ചാ അസ്സു, തസ്സ കുതോ സോകോതി. സേസഗാഥാ വുത്തത്ഥായേവ.

    Tattha paṭhamagāthāya saṅkhepattho – yathā yena kāraṇena ajja maṃ puttasokaparetaṃ ghaṭo purisapaṇḍito sokaharaṇatthāya nijjhāpaye nijjhāpesi bodhesi. Yassa aññassapi etādisā purisapaṇḍitā amaccā assu, tassa kuto sokoti. Sesagāthā vuttatthāyeva.

    അവസാനേ –

    Avasāne –

    ൧൭൯.

    179.

    ‘‘ഏവം കരോന്തി സപ്പഞ്ഞാ, യേ ഹോന്തി അനുകമ്പകാ;

    ‘‘Evaṃ karonti sappaññā, ye honti anukampakā;

    നിവത്തയന്തി സോകമ്ഹാ, ഘടോ ജേട്ഠംവ ഭാതര’’ന്തി. –

    Nivattayanti sokamhā, ghaṭo jeṭṭhaṃva bhātara’’nti. –

    അയം അഭിസമ്ബുദ്ധഗാഥാ ഉത്താനത്ഥായേവ.

    Ayaṃ abhisambuddhagāthā uttānatthāyeva.

    ഏവം ഘടകുമാരേന വീതസോകേ കതേ വാസുദേവേ രജ്ജം അനുസാസന്തേ ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന ദസഭാതികപുത്താ കുമാരാ ചിന്തയിംസു ‘‘കണ്ഹദീപായനം ‘ദിബ്ബചക്ഖുകോ’തി വദന്തി, വീമംസിസ്സാമ താവ ന’’ന്തി. തേ ഏകം ദഹരകുമാരം അലങ്കരിത്വാ ഗബ്ഭിനിആകാരേന ദസ്സേത്വാ ഉദരേ മസൂരകം ബന്ധിത്വാ തസ്സ സന്തികം നേത്വാ ‘‘ഭന്തേ, അയം കുമാരികാ കിം വിജായിസ്സതീ’’തി പുച്ഛിംസു. താപസോ ‘‘ദസഭാതികരാജൂനം വിനാസകാലോ പത്തോ, മയ്ഹം നു ഖോ ആയുസങ്ഖാരോ കീദിസോ ഹോതീ’’തി ഓലോകേന്തോ ‘‘അജ്ജേവ മരണം ഭവിസ്സതീ’’തി ഞത്വാ ‘‘കുമാരാ ഇമിനാ തുമ്ഹാകം കോ അത്ഥോ’’തി വത്വാ ‘‘കഥേഥേവ നോ, ഭന്തേ’’തി നിബദ്ധോ ‘‘അയം ഇതോ സത്തമേ ദിവസേ ഖദിരഘടികം വിജായിസ്സതി, തായ വാസുദേവകുലം നസ്സിസ്സതി, അപിച ഖോ പന തുമ്ഹേ തം ഖദിരഘടികം ഗഹേത്വാ ഝാപേത്വാ ഛാരികം നദിയം പക്ഖിപേയ്യാഥാ’’തി ആഹ. അഥ നം തേ ‘‘കൂടജടില, പുരിസോ വിജായനകോ നാമ നത്ഥീ’’തി വത്വാ തന്തരജ്ജുകം നാമ കമ്മകരണം കത്വാ തത്ഥേവ ജീവിതക്ഖയം പാപയിംസു. രാജാനോ കുമാരേ പക്കോസാപേത്വാ ‘‘കിം കാരണാ താപസം മാരയിത്ഥാ’’തി പുച്ഛിത്വാ സബ്ബം സുത്വാ ഭീതാ തസ്സ ആരക്ഖം ദത്വാ സത്തമേ ദിവസേ തസ്സ കുച്ഛിതോ നിക്ഖന്തം ഖദിരഘടികം ഝാപേത്വാ ഛാരികം നദിയം ഖിപിംസു. സാ നദിയാ വുയ്ഹമാനാ മുഖദ്വാരേ ഏകപസ്സേ ലഗ്ഗി, തതോ ഏരകം നിബ്ബത്തി.

    Evaṃ ghaṭakumārena vītasoke kate vāsudeve rajjaṃ anusāsante dīghassa addhuno accayena dasabhātikaputtā kumārā cintayiṃsu ‘‘kaṇhadīpāyanaṃ ‘dibbacakkhuko’ti vadanti, vīmaṃsissāma tāva na’’nti. Te ekaṃ daharakumāraṃ alaṅkaritvā gabbhiniākārena dassetvā udare masūrakaṃ bandhitvā tassa santikaṃ netvā ‘‘bhante, ayaṃ kumārikā kiṃ vijāyissatī’’ti pucchiṃsu. Tāpaso ‘‘dasabhātikarājūnaṃ vināsakālo patto, mayhaṃ nu kho āyusaṅkhāro kīdiso hotī’’ti olokento ‘‘ajjeva maraṇaṃ bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘kumārā iminā tumhākaṃ ko attho’’ti vatvā ‘‘kathetheva no, bhante’’ti nibaddho ‘‘ayaṃ ito sattame divase khadiraghaṭikaṃ vijāyissati, tāya vāsudevakulaṃ nassissati, apica kho pana tumhe taṃ khadiraghaṭikaṃ gahetvā jhāpetvā chārikaṃ nadiyaṃ pakkhipeyyāthā’’ti āha. Atha naṃ te ‘‘kūṭajaṭila, puriso vijāyanako nāma natthī’’ti vatvā tantarajjukaṃ nāma kammakaraṇaṃ katvā tattheva jīvitakkhayaṃ pāpayiṃsu. Rājāno kumāre pakkosāpetvā ‘‘kiṃ kāraṇā tāpasaṃ mārayitthā’’ti pucchitvā sabbaṃ sutvā bhītā tassa ārakkhaṃ datvā sattame divase tassa kucchito nikkhantaṃ khadiraghaṭikaṃ jhāpetvā chārikaṃ nadiyaṃ khipiṃsu. Sā nadiyā vuyhamānā mukhadvāre ekapasse laggi, tato erakaṃ nibbatti.

    അഥേകദിവസം തേ രാജാനോ ‘‘സമുദ്ദകീളം കീളിസ്സാമാ’’തി മുഖദ്വാരം ഗന്ത്വാ മഹാമണ്ഡപം കാരാപേത്വാ അലങ്കതമണ്ഡപേ ഖാദന്താ പിവന്താ കീളാവസേനേവ പവത്തഹത്ഥപാദപരാമാസാ ദ്വിധാ ഭിജ്ജിത്വാ മഹാകലഹം കരിംസു. അഥേകോ അഞ്ഞം മുഗ്ഗരം അലഭന്തോ ഏരകവനതോ ഏകം ഏരകപത്തം ഗണ്ഹി. തം ഗഹിതമത്തമേവ ഖദിരമുസലം അഹോസി. സോ തേന മഹാജനം പോഥേസി . അഥഞ്ഞേഹി സബ്ബേഹി ഗഹിതഗഹിതം ഖദിരമുസലമേവ അഹോസി. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം പഹരിത്വാ മഹാവിനാസം പാപുണിംസു. തേസു മഹാവിനാസം വിനസ്സന്തേസു വാസുദേവോ ച ബലദേവോ ച ഭഗിനീ അഞ്ജനദേവീ ച പുരോഹിതോ ചാതി ചത്താരോ ജനാ രഥം അഭിരുഹിത്വാ പലായിംസു, സേസാ സബ്ബേപി വിനട്ഠാ. തേപി ചത്താരോ രഥേന പലായന്താ കാളമത്തികഅടവിം പാപുണിംസു. സോ ഹി മുട്ഠികമല്ലോ പത്ഥനം കത്വാ യക്ഖോ ഹുത്വാ തത്ഥ നിബ്ബത്തോ ബലദേവസ്സ ആഗതഭാവം ഞത്വാ തത്ഥ ഗാമം മാപേത്വാ മല്ലവേസം ഗഹേത്വാ ‘‘കോ യുജ്ഝിതുകാമോ’’തി വഗ്ഗന്തോ ഗജ്ജന്തോ അപ്ഫോടേന്തോ വിചരി. ബലദേവോ തം ദിസ്വാവ ‘‘ഭാതിക, അഹം ഇമിനാ സദ്ധിം യുജ്ഝിസ്സാമീ’’തി വത്വാ വാസുദേവേ വാരേന്തേയേവ രഥാ ഓരുയ്ഹ തസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ വഗ്ഗന്തോ ഗജ്ജന്തോ അപ്ഫോടേസി. അഥ നം സോ പസാരിതഹത്ഥേയേവ ഗഹേത്വാ മൂലകന്ദം വിയ ഖാദി. വാസുദേവോ തസ്സ മതഭാവം ഞത്വാ ഭഗിനിഞ്ച പുരോഹിതഞ്ച ആദായ സബ്ബരത്തിം ഗന്ത്വാ സൂരിയോദയേ ഏകം പച്ചന്തഗാമം പത്വാ ‘‘ആഹാരം പചിത്വാ ആഹരഥാ’’തി ഭഗിനിഞ്ച പുരോഹിതഞ്ച ഗാമം പഹിണിത്വാ സയം ഏകസ്മിം ഗച്ഛന്തരേ പടിച്ഛന്നോ നിപജ്ജി.

    Athekadivasaṃ te rājāno ‘‘samuddakīḷaṃ kīḷissāmā’’ti mukhadvāraṃ gantvā mahāmaṇḍapaṃ kārāpetvā alaṅkatamaṇḍape khādantā pivantā kīḷāvaseneva pavattahatthapādaparāmāsā dvidhā bhijjitvā mahākalahaṃ kariṃsu. Atheko aññaṃ muggaraṃ alabhanto erakavanato ekaṃ erakapattaṃ gaṇhi. Taṃ gahitamattameva khadiramusalaṃ ahosi. So tena mahājanaṃ pothesi . Athaññehi sabbehi gahitagahitaṃ khadiramusalameva ahosi. Te aññamaññaṃ paharitvā mahāvināsaṃ pāpuṇiṃsu. Tesu mahāvināsaṃ vinassantesu vāsudevo ca baladevo ca bhaginī añjanadevī ca purohito cāti cattāro janā rathaṃ abhiruhitvā palāyiṃsu, sesā sabbepi vinaṭṭhā. Tepi cattāro rathena palāyantā kāḷamattikaaṭaviṃ pāpuṇiṃsu. So hi muṭṭhikamallo patthanaṃ katvā yakkho hutvā tattha nibbatto baladevassa āgatabhāvaṃ ñatvā tattha gāmaṃ māpetvā mallavesaṃ gahetvā ‘‘ko yujjhitukāmo’’ti vagganto gajjanto apphoṭento vicari. Baladevo taṃ disvāva ‘‘bhātika, ahaṃ iminā saddhiṃ yujjhissāmī’’ti vatvā vāsudeve vārenteyeva rathā oruyha tassa santikaṃ gantvā vagganto gajjanto apphoṭesi. Atha naṃ so pasāritahattheyeva gahetvā mūlakandaṃ viya khādi. Vāsudevo tassa matabhāvaṃ ñatvā bhaginiñca purohitañca ādāya sabbarattiṃ gantvā sūriyodaye ekaṃ paccantagāmaṃ patvā ‘‘āhāraṃ pacitvā āharathā’’ti bhaginiñca purohitañca gāmaṃ pahiṇitvā sayaṃ ekasmiṃ gacchantare paṭicchanno nipajji.

    അഥ നം ജരാ നാമ ഏകോ ലുദ്ദകോ ഗച്ഛം ചലന്തം ദിസ്വാ ‘‘സൂകരോ ഏത്ഥ ഭവിസ്സതീ’’തി സഞ്ഞായ സത്തിം ഖിപിത്വാ പാദേ വിജ്ഝിത്വാ ‘‘കോ മം വിജ്ഝീ’’തി വുത്തേ മനുസ്സസ്സ വിദ്ധഭാവം ഞത്വാ ഭീതോ പലായിതും ആരഭി . രാജാ സതിം പച്ചുപട്ഠപേത്വാ ഉട്ഠായ ‘‘മാതുല, മാ ഭായി, ഏഹീ’’തി പക്കോസിത്വാ ആഗതം ‘‘കോസി നാമ ത്വ’’ന്തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘അഹം സാമി, ജരാ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘ജരായ വിദ്ധോ മരിസ്സതീതി കിര മം പോരാണാ ബ്യാകരിംസു, നിസ്സംസയം അജ്ജ മയാ മരിതബ്ബ’’ന്തി ഞത്വാ ‘‘മാതുല, മാ ഭായി, ഏഹി പഹാരം മേ ബന്ധാ’’തി തേന പഹാരമുഖം ബന്ധാപേത്വാ തം ഉയ്യോജേസി. ബലവവേദനാ പവത്തിംസു, ഇതരേഹി ആഭതം ആഹാരം പരിഭുഞ്ജിതും നാസക്ഖി. അഥ തേ ആമന്തേത്വാ ‘‘അജ്ജ അഹം മരിസ്സാമി, തുമ്ഹേ പന സുഖുമാലാ അഞ്ഞം കമ്മം കത്വാ ജീവിതും ന സക്ഖിസ്സഥ, ഇമം വിജ്ജം സിക്ഖഥാ’’തി ഏകം വിജ്ജം സിക്ഖാപേത്വാ തേ ഉയ്യോജേത്വാ തത്ഥേവ ജീവിതക്ഖയം പാപുണി. ഏവം അഞ്ജനദേവിം ഠപേത്വാ സബ്ബേവ വിനാസം പാപുണിംസൂതി.

    Atha naṃ jarā nāma eko luddako gacchaṃ calantaṃ disvā ‘‘sūkaro ettha bhavissatī’’ti saññāya sattiṃ khipitvā pāde vijjhitvā ‘‘ko maṃ vijjhī’’ti vutte manussassa viddhabhāvaṃ ñatvā bhīto palāyituṃ ārabhi . Rājā satiṃ paccupaṭṭhapetvā uṭṭhāya ‘‘mātula, mā bhāyi, ehī’’ti pakkositvā āgataṃ ‘‘kosi nāma tva’’nti pucchitvā ‘‘ahaṃ sāmi, jarā nāmā’’ti vutte ‘‘jarāya viddho marissatīti kira maṃ porāṇā byākariṃsu, nissaṃsayaṃ ajja mayā maritabba’’nti ñatvā ‘‘mātula, mā bhāyi, ehi pahāraṃ me bandhā’’ti tena pahāramukhaṃ bandhāpetvā taṃ uyyojesi. Balavavedanā pavattiṃsu, itarehi ābhataṃ āhāraṃ paribhuñjituṃ nāsakkhi. Atha te āmantetvā ‘‘ajja ahaṃ marissāmi, tumhe pana sukhumālā aññaṃ kammaṃ katvā jīvituṃ na sakkhissatha, imaṃ vijjaṃ sikkhathā’’ti ekaṃ vijjaṃ sikkhāpetvā te uyyojetvā tattheva jīvitakkhayaṃ pāpuṇi. Evaṃ añjanadeviṃ ṭhapetvā sabbeva vināsaṃ pāpuṇiṃsūti.

    സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ‘‘ഉപാസക, ഏവം പോരാണകപണ്ഡിതാ പണ്ഡിതാനം കഥം സുത്വാ അത്തനോ പുത്തസോകം ഹരിംസു, മാ ചിന്തയീ’’തി വത്വാ സച്ചാനി പകാസേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി, സച്ചപരിയോസാനേ ഉപാസകോ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹി. തദാ രോഹിണേയ്യോ ആനന്ദോ അഹോസി, വാസുദേവോ സാരിപുത്തോ, അവസേസാ ബുദ്ധപരിസാ, ഘടപണ്ഡിതോ പന അഹമേവ അഹോസിന്തി.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘upāsaka, evaṃ porāṇakapaṇḍitā paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā attano puttasokaṃ hariṃsu, mā cintayī’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne upāsako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā rohiṇeyyo ānando ahosi, vāsudevo sāriputto, avasesā buddhaparisā, ghaṭapaṇḍito pana ahameva ahosinti.

    ഘടപണ്ഡിതജാതകവണ്ണനാ സോളസമാ.

    Ghaṭapaṇḍitajātakavaṇṇanā soḷasamā.

    ഇതി സോളസജാതകപടിമണ്ഡിതസ്സ

    Iti soḷasajātakapaṭimaṇḍitassa

    ദസകനിപാതജാതകസ്സ അത്ഥവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Dasakanipātajātakassa atthavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ജാതകുദ്ദാനം –

    Jātakuddānaṃ –

    ചതുദ്വാരോ കണ്ഹുപോസോ, സങ്ഖ ബോധി ദീപായനോ;

    Catudvāro kaṇhuposo, saṅkha bodhi dīpāyano;

    നിഗ്രോധ തക്കല ധമ്മ-പാലോ കുക്കുട കുണ്ഡലീ;

    Nigrodha takkala dhamma-pālo kukkuṭa kuṇḍalī;

    ബിലാര ചക്ക ഭൂരി ച, മങ്ഗല ഘട സോളസ.

    Bilāra cakka bhūri ca, maṅgala ghaṭa soḷasa.

    ദസകനിപാതവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Dasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൪൫൪. ഘടപണ്ഡിതജാതകം • 454. Ghaṭapaṇḍitajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact