| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१३३] ३. घतासनजातकवण्णना
[133] 3. Ghatāsanajātakavaṇṇanā
खेमं यहिन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अञ्ञतरं भिक्खुं आरब्भ कथेसि। सो हि भिक्खु सत्थु सन्तिके कम्मट्ठानं गहेत्वा पच्चन्तं गन्त्वा एकं गामकं उपनिस्साय अरञ्ञसेनासने वस्सं उपगञ्छि। तस्स पठममासेयेव पिण्डाय पविट्ठस्स पण्णसाला झायित्थ। सो वसनट्ठानाभावेन किलमन्तो उपट्ठाकानं आचिक्खि। ते ‘‘होतु, भन्ते, पण्णसालं करिस्साम, कसाम ताव, वपाम तावा’’तिआदीनि वदन्ता तेमासं वीतिनामेसुं। सो सेनासनसप्पायाभावेन कम्मट्ठानं मत्थकं पापेतुं नासक्खि। सो निमित्तमत्तम्पि अनुप्पादेत्वा वुत्थवस्सो जेतवनं गन्त्वा सत्थारं वन्दित्वा एकमन्तं निसीदि। सत्था तेन सद्धिं पटिसन्थारं कत्वा ‘‘किं नु खो ते, भिक्खु, कम्मट्ठानं सप्पायं जात’’न्ति पुच्छि। सो आदितो पट्ठाय असप्पायभावं कथेसि। सत्था ‘‘पुब्बे खो, भिक्खु, तिरच्छानापि अत्तनो सप्पायासप्पायं ञत्वा सप्पायकाले वसित्वा असप्पायकाले वसनट्ठानं पहाय अञ्ञत्थ अगमंसु, त्वं कस्मा अत्तनो सप्पायासप्पायं न अञ्ञासी’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Khemaṃyahinti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. So hi bhikkhu satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā paccantaṃ gantvā ekaṃ gāmakaṃ upanissāya araññasenāsane vassaṃ upagañchi. Tassa paṭhamamāseyeva piṇḍāya paviṭṭhassa paṇṇasālā jhāyittha. So vasanaṭṭhānābhāvena kilamanto upaṭṭhākānaṃ ācikkhi. Te ‘‘hotu, bhante, paṇṇasālaṃ karissāma, kasāma tāva, vapāma tāvā’’tiādīni vadantā temāsaṃ vītināmesuṃ. So senāsanasappāyābhāvena kammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpetuṃ nāsakkhi. So nimittamattampi anuppādetvā vutthavasso jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā ‘‘kiṃ nu kho te, bhikkhu, kammaṭṭhānaṃ sappāyaṃ jāta’’nti pucchi. So ādito paṭṭhāya asappāyabhāvaṃ kathesi. Satthā ‘‘pubbe kho, bhikkhu, tiracchānāpi attano sappāyāsappāyaṃ ñatvā sappāyakāle vasitvā asappāyakāle vasanaṭṭhānaṃ pahāya aññattha agamaṃsu, tvaṃ kasmā attano sappāyāsappāyaṃ na aññāsī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो सकुणयोनियं निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्वा सोभग्गप्पत्तो सकुणराजा हुत्वा एकस्मिं अरञ्ञायतने जातस्सरतीरे साखाविटपसम्पन्नं बहलपत्तपलासं महारुक्खं उपनिस्साय सपरिवारो वासं कप्पेसि। बहू सकुणा तस्स रुक्खस्स उदकमत्थके पत्थटसाखासु वसन्ता सरीरवळञ्जं उदके पातेन्ति। तस्मिञ्च जातस्सरे चण्डो नागराजा वसति। तस्स एतदहोसि ‘‘इमे सकुणा मय्हं निवासे जातस्सरे सरीरवळञ्जं पातेन्ति, यंनूनाहं उदकतो अग्गिं उट्ठापेत्वा रुक्खं झापेत्वा एते पलापेय्य’’न्ति। सो कुद्धमानसो रत्तिभागे सब्बेसं सकुणानं सन्निपतित्वा रुक्खसाखासु निपन्नकाले पठमं ताव उद्धनारोपितं विय उदकं पक्कुधापेत्वा दुतियवारे धूमं उट्ठापेत्वा ततियवारे तालक्खन्धप्पमाणं जालं उट्ठापेसि। बोधिसत्तो उदकतो जालं उट्ठहमानं दिस्वा ‘‘भो, सकुणा, अग्गिना आदित्तं नाम उदकेन निब्बापेन्ति, इदानि पन उदकमेव आदित्तं। न सक्का अम्हेहि इध वसितुं, अञ्ञत्थ गमिस्सामा’’ति वत्वा इमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sakuṇayoniyaṃ nibbattitvā viññutaṃ patvā sobhaggappatto sakuṇarājā hutvā ekasmiṃ araññāyatane jātassaratīre sākhāviṭapasampannaṃ bahalapattapalāsaṃ mahārukkhaṃ upanissāya saparivāro vāsaṃ kappesi. Bahū sakuṇā tassa rukkhassa udakamatthake patthaṭasākhāsu vasantā sarīravaḷañjaṃ udake pātenti. Tasmiñca jātassare caṇḍo nāgarājā vasati. Tassa etadahosi ‘‘ime sakuṇā mayhaṃ nivāse jātassare sarīravaḷañjaṃ pātenti, yaṃnūnāhaṃ udakato aggiṃ uṭṭhāpetvā rukkhaṃ jhāpetvā ete palāpeyya’’nti. So kuddhamānaso rattibhāge sabbesaṃ sakuṇānaṃ sannipatitvā rukkhasākhāsu nipannakāle paṭhamaṃ tāva uddhanāropitaṃ viya udakaṃ pakkudhāpetvā dutiyavāre dhūmaṃ uṭṭhāpetvā tatiyavāre tālakkhandhappamāṇaṃ jālaṃ uṭṭhāpesi. Bodhisatto udakato jālaṃ uṭṭhahamānaṃ disvā ‘‘bho, sakuṇā, agginā ādittaṃ nāma udakena nibbāpenti, idāni pana udakameva ādittaṃ. Na sakkā amhehi idha vasituṃ, aññattha gamissāmā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
१३३.
133.
‘‘खेमं यहिं तत्थ अरी उदीरितो, दकस्स मज्झे जलते घतासनो।
‘‘Khemaṃ yahiṃ tattha arī udīrito, dakassa majjhe jalate ghatāsano;
न अज्ज वासो महिया महीरुहे, दिसा भजव्हो सरणाज्ज नोभय’’न्ति॥
Na ajja vāso mahiyā mahīruhe, disā bhajavho saraṇājja nobhaya’’nti.
तत्थ खेमं यहिं तत्थ अरी उदीरितोति यस्मिं उदकपिट्ठे खेमभावो निब्भयभावो, तस्मिं अत्तपच्चत्थिको सपत्तो उट्ठितो। दकस्साति उदकस्स। घतासनोति अग्गि। सो हि घतं अस्नाति, तस्मा ‘‘घतासनो’’ति वुच्चति। न अज्ज वासोति अज्ज नो वासो नत्थि। महिया महीरुहेति महिरुहो वुच्चति रुक्खो, तस्मिं इमिस्सा महिया जाते रुक्खेति अत्थो। दिसा भजव्होति दिसा भजथ गच्छथ। सरणाज्ज नो भयन्ति अज्ज अम्हाकं सरणतो भयं जातं, पटिसरणट्ठानतो भयं उप्पन्नन्ति अत्थो।
Tattha khemaṃ yahiṃ tattha arī udīritoti yasmiṃ udakapiṭṭhe khemabhāvo nibbhayabhāvo, tasmiṃ attapaccatthiko sapatto uṭṭhito. Dakassāti udakassa. Ghatāsanoti aggi. So hi ghataṃ asnāti, tasmā ‘‘ghatāsano’’ti vuccati. Na ajja vāsoti ajja no vāso natthi. Mahiyā mahīruheti mahiruho vuccati rukkho, tasmiṃ imissā mahiyā jāte rukkheti attho. Disā bhajavhoti disā bhajatha gacchatha. Saraṇājja no bhayanti ajja amhākaṃ saraṇato bhayaṃ jātaṃ, paṭisaraṇaṭṭhānato bhayaṃ uppannanti attho.
एवं वत्वा बोधिसत्तो अत्तनो वचनकरे सकुणे आदाय उप्पतित्वा अञ्ञत्थ गतो। बोधिसत्तस्स वचनं अग्गहेत्वा ठितसकुणा जीवितक्खयं पत्ता।
Evaṃ vatvā bodhisatto attano vacanakare sakuṇe ādāya uppatitvā aññattha gato. Bodhisattassa vacanaṃ aggahetvā ṭhitasakuṇā jīvitakkhayaṃ pattā.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने सो भिक्खु अरहत्ते पतिट्ठासि।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne so bhikkhu arahatte patiṭṭhāsi.
तदा बोधिसत्तस्स वचनकरा सकुणा बुद्धपरिसा अहेसुं, सकुणराजा पन अहमेव अहोसिन्ति।
Tadā bodhisattassa vacanakarā sakuṇā buddhaparisā ahesuṃ, sakuṇarājā pana ahameva ahosinti.
घतासनजातकवण्णना ततिया।
Ghatāsanajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १३३. घतासनजातकं • 133. Ghatāsanajātakaṃ
