| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
३. घटसुत्तवण्णना
3. Ghaṭasuttavaṇṇanā
२३७. ततिये एकविहारेति एकस्मिं गब्भे। तदा किर बहू आगन्तुका भिक्खू सन्निपतिंसु। तस्मिं परिवेणग्गेन वा विहारग्गेन वा सेनासनेसु अपापुणन्तेसु द्विन्नं थेरानं एको गब्भो सम्पत्तो। ते दिवा पाटियेक्केसु ठानेसु निसीदन्ति, रत्तिं पन नेसं अन्तरे चीवरसाणिं पसारेन्ति। ते अत्तनो अत्तनो पत्तपत्तट्ठानेयेव निसीदन्ति। तेन वुत्तं ‘‘एकविहारे’’ति। ओळारिकेनाति इदं ओळारिकारम्मणतं सन्धाय वुत्तं। दिब्बचक्खुदिब्बसोतधातुविहारेन हि सो विहासि, तेसञ्च रूपायतनसद्दायतनसङ्खातं ओळारिकं आरम्मणं। इति दिब्बचक्खुना रूपस्स दिट्ठत्ता दिब्बाय च सोतधातुया सद्दस्स सुतत्ता सो विहारो ओळारिको नाम जातो। दिब्बचक्खु विसुज्झीति भगवतो रूपदस्सनत्थाय विसुद्धं अहोसि। दिब्बा च सोतधातूति सापि भगवतो सद्दसुणनत्थं विसुज्झि । भगवतोपि थेरस्स रूपदस्सनत्थञ्चेव सद्दसुणनत्थञ्च तदुभयं विसुज्झि। तदा किर थेरो ‘‘कथं नु खो एतरहि सत्था विहरती’’ति आलोकं वड्ढेत्वा दिब्बेन चक्खुना सत्थारं जेतवने विहारे गन्धकुटियं निसिन्नं दिस्वा तस्स दिब्बाय सोतधातुया सद्दं सुणि। सत्थापि तथेव अकासि। एवं ते अञ्ञमञ्ञं पस्सिंसु चेव, सद्दञ्च अस्सोसुं।
237. Tatiye ekavihāreti ekasmiṃ gabbhe. Tadā kira bahū āgantukā bhikkhū sannipatiṃsu. Tasmiṃ pariveṇaggena vā vihāraggena vā senāsanesu apāpuṇantesu dvinnaṃ therānaṃ eko gabbho sampatto. Te divā pāṭiyekkesu ṭhānesu nisīdanti, rattiṃ pana nesaṃ antare cīvarasāṇiṃ pasārenti. Te attano attano pattapattaṭṭhāneyeva nisīdanti. Tena vuttaṃ ‘‘ekavihāre’’ti. Oḷārikenāti idaṃ oḷārikārammaṇataṃ sandhāya vuttaṃ. Dibbacakkhudibbasotadhātuvihārena hi so vihāsi, tesañca rūpāyatanasaddāyatanasaṅkhātaṃ oḷārikaṃ ārammaṇaṃ. Iti dibbacakkhunā rūpassa diṭṭhattā dibbāya ca sotadhātuyā saddassa sutattā so vihāro oḷāriko nāma jāto. Dibbacakkhu visujjhīti bhagavato rūpadassanatthāya visuddhaṃ ahosi. Dibbā ca sotadhātūti sāpi bhagavato saddasuṇanatthaṃ visujjhi . Bhagavatopi therassa rūpadassanatthañceva saddasuṇanatthañca tadubhayaṃ visujjhi. Tadā kira thero ‘‘kathaṃ nu kho etarahi satthā viharatī’’ti ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā satthāraṃ jetavane vihāre gandhakuṭiyaṃ nisinnaṃ disvā tassa dibbāya sotadhātuyā saddaṃ suṇi. Satthāpi tatheva akāsi. Evaṃ te aññamaññaṃ passiṃsu ceva, saddañca assosuṃ.
आरद्धवीरियोति परिपुण्णवीरियो पग्गहितवीरियो। यावदेव उपनिक्खेपनमत्तायाति तियोजनसहस्सवित्थारस्स हिमवतो सन्तिके ठपिता सासपमत्ता पासाणसक्खरा ‘‘हिमवा नु खो महा, अयं नु खो पासाणसक्खरा’’ति एवं याव उपनिक्खेपनमत्तस्सेव अत्थाय भवेय्याति वुत्तं होति। परतोपि एसेव नयो। कप्पन्ति आयुकप्पं। लोणघटायाति चक्कवाळमुखवट्टिया आधारकं कत्वा मुखवट्टिया ब्रह्मलोकं आहच्च ठिताय लोणचाटियाति दस्सेति।
Āraddhavīriyoti paripuṇṇavīriyo paggahitavīriyo. Yāvadeva upanikkhepanamattāyāti tiyojanasahassavitthārassa himavato santike ṭhapitā sāsapamattā pāsāṇasakkharā ‘‘himavā nu kho mahā, ayaṃ nu kho pāsāṇasakkharā’’ti evaṃ yāva upanikkhepanamattasseva atthāya bhaveyyāti vuttaṃ hoti. Paratopi eseva nayo. Kappanti āyukappaṃ. Loṇaghaṭāyāti cakkavāḷamukhavaṭṭiyā ādhārakaṃ katvā mukhavaṭṭiyā brahmalokaṃ āhacca ṭhitāya loṇacāṭiyāti dasseti.
इमे पन थेरा उपमं आहरन्ता सरिक्खकेनेव च विज्जमानगुणेन च आहरिंसु। कथं? अयञ्हि इद्धि नाम अच्चुग्गतट्ठेन चेव विपुलट्ठेन च हिमवन्तसदिसा, पञ्ञा चतुभूमकधम्मे अनुपविसित्वा ठितट्ठेन सब्बब्यञ्जनेसु अनुपविट्ठलोणरससदिसा। एवं ताव सरिक्खकट्ठेन आहरिंसु। समाधिलक्खणं पन महामोग्गल्लानत्थेरस्स विभूतं पाकटं। किञ्चापि सारिपुत्तत्थेरस्स अविज्जमानइद्धि नाम नत्थि, भगवता पन ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं इद्धिमन्तानं यदिदं महामोग्गल्लानो’’ति अयमेव एतदग्गे ठपितो। विपस्सनालक्खणं पन सारिपुत्तत्थेरस्स विभूतं पाकटं। किञ्चापि महामोग्गल्लानत्थेरस्सापि पञ्ञा अत्थि, भगवता पन ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं महापञ्ञानं यदिदं सारिपुत्तो’’ति (अ॰ नि॰ १.१८९) अयमेव एतदग्गे ठपितो। तस्मा यथा एते अञ्ञमञ्ञस्स धुरं न पापुणन्ति, एवं विज्जमानगुणेन आहरिंसु। समाधिलक्खणस्मिञ्हि महामोग्गल्लानो निप्फत्तिं गतो, विपस्सनालक्खणे सारिपुत्तत्थेरो, द्वीसुपि एतेसु सम्मासम्बुद्धोति। ततियं।
Ime pana therā upamaṃ āharantā sarikkhakeneva ca vijjamānaguṇena ca āhariṃsu. Kathaṃ? Ayañhi iddhi nāma accuggataṭṭhena ceva vipulaṭṭhena ca himavantasadisā, paññā catubhūmakadhamme anupavisitvā ṭhitaṭṭhena sabbabyañjanesu anupaviṭṭhaloṇarasasadisā. Evaṃ tāva sarikkhakaṭṭhena āhariṃsu. Samādhilakkhaṇaṃ pana mahāmoggallānattherassa vibhūtaṃ pākaṭaṃ. Kiñcāpi sāriputtattherassa avijjamānaiddhi nāma natthi, bhagavatā pana ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’’ti ayameva etadagge ṭhapito. Vipassanālakkhaṇaṃ pana sāriputtattherassa vibhūtaṃ pākaṭaṃ. Kiñcāpi mahāmoggallānattherassāpi paññā atthi, bhagavatā pana ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.189) ayameva etadagge ṭhapito. Tasmā yathā ete aññamaññassa dhuraṃ na pāpuṇanti, evaṃ vijjamānaguṇena āhariṃsu. Samādhilakkhaṇasmiñhi mahāmoggallāno nipphattiṃ gato, vipassanālakkhaṇe sāriputtatthero, dvīsupi etesu sammāsambuddhoti. Tatiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ३. घटसुत्तं • 3. Ghaṭasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ३. घटसुत्तवण्णना • 3. Ghaṭasuttavaṇṇanā
