| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೪. ರಾಜವಗ್ಗೋ
4. Rājavaggo
೧. ಘಟಿಕಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Ghaṭikārasuttavaṇṇanā
೨೮೨. ಚರಿಯನ್ತಿ ಬೋಧಿಚರಿಯಂ, ಬೋಧಿಸಮ್ಭಾರಸಮ್ಭರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಿತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಕಾರಣನ್ತಿ ಬೋಧಿಪರಿಪಾಚನಸ್ಸ ಏಕನ್ತಿಕಂ ಸುನ್ದರಂ ಕಾರಣಂ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಯಿರುಪಾಸನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ತಞ್ಹಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯಾ ಇಧ ಕತನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಲಭತಿ। ಮನ್ದಹಸಿತನ್ತಿ ಈಸಕಂ ಹಸಿತಂ। ಕುಹಂ ಕುಹನ್ತಿ ಹಾಸ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅನುಕರಣಮೇತಂ। ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾಕಾರಮತ್ತನ್ತಿ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠಮತ್ತಂ। ಯಥಾ ಗಹಿತಸಙ್ಕೇತಾ ‘‘ಪಹಟ್ಠೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ಆಕಾರದಸ್ಸನಮತ್ತಂ।
282.Cariyanti bodhicariyaṃ, bodhisambhārasambharaṇavasena pavattitaṃ bodhisattapaṭipattinti attho. Sukāraṇanti bodhiparipācanassa ekantikaṃ sundaraṃ kāraṇaṃ, kassapassa bhagavato payirupāsanādiṃ sandhāya vadati. Tañhi tena saddhiṃ mayā idha katanti vattabbataṃ labhati. Mandahasitanti īsakaṃ hasitaṃ. Kuhaṃ kuhanti hāsa-saddassa anukaraṇametaṃ. Haṭṭhapahaṭṭhākāramattanti haṭṭhapahaṭṭhamattaṃ. Yathā gahitasaṅketā ‘‘pahaṭṭho bhagavā’’ti sañjānanti, evaṃ ākāradassanamattaṃ.
ಇದಾನಿ ಇಮಿನಾ ಪಸಙ್ಗೇನ ತಾಸಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ವಿಭಾಗತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹಸಿತಞ್ಚ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನವಸೇನಪಿ ಹಾಸೋ ನ ಸಮ್ಭವತಿ, ಪಗೇವ ದೋಮನಸ್ಸವಸೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೇರಸಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತೇಹೀ’’ತಿ। ನನು ಚ ಕೇಚಿ ಕೋಧವಸೇನಪಿ ಹಸನ್ತೀತಿ? ನ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಯಂ ತಂ ಕೋಧವತ್ಥು, ತಸ್ಸ ಮಯಂ ದಾನಿ ಯಥಾಕಾಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತರೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಚಿತ್ತೇನೇವ ಹಾಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ। ತೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತೇಸು। ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇತಿ ಉಳಾರಆರಮ್ಮಣೇ ಯಮಕಮಹಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಸದಿಸೇ। ದುಬ್ಬಲಾರಮ್ಮಣೇತಿ ಅನುಳಾರೇ ಆರಮ್ಮಣೇ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ…ಪೇ॰… ಉಪ್ಪಾದೇಸೀತಿ ಇದಂ ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಥಾ ಆಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ನ ಅಹೇತುಕಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಚಿತ್ತೇನ ಭಗವತೋ ಸಿತಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ।
Idāni iminā pasaṅgena tāsaṃ samuṭṭhānaṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘hasitañca nāmeta’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ajjhupekkhanavasenapi hāso na sambhavati, pageva domanassavasenāti āha ‘‘terasahi somanassasahagatacittehī’’ti. Nanu ca keci kodhavasenapi hasantīti? Na, tesampi yaṃ taṃ kodhavatthu, tassa mayaṃ dāni yathākāmakāritaṃ āpajjissāmāti duviññeyyantarena somanassacitteneva hāsassa uppajjanato. Tesūti pañcasu somanassasahagatacittesu. Balavārammaṇeti uḷāraārammaṇe yamakamahāpāṭihāriyasadise. Dubbalārammaṇeti anuḷāre ārammaṇe. Imasmiṃ pana ṭhāne…pe… uppādesīti idaṃ porāṇaṭṭhakathāyaṃ tathā āgatattā vuttaṃ. Na ahetukasomanassasahagatacittena bhagavato sitaṃ hotīti dassanatthaṃ.
ಅಭಿಧಮ್ಮಟೀಕಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಮೂಲಟೀ॰ ೫೬೮) ಪನ ‘‘ಅತೀತಂಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ಞಾಣಂ ವತ್ವಾ ‘ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತ’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಮಹಾನಿ॰ ೬೯, ೧೫೬; ಚೂಳನಿ॰ ಮಾಘರಾಜಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೮೫; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೫; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೫; ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೦೫; ವಿಭ॰ ಮೂಲಟೀ॰ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ; ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೩.೧೪೧, ೩೦೫) ‘ಭಗವತೋ ಇದಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ವುತ್ತವಚನಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಇಮಿನಾ ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಚಿತ್ತೇನ ಪವತ್ತಿಯಮಾನಮ್ಪಿ ಭಗವತೋ ಸಿತಕರಣಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸ-ಅನಾಗತಂಸ-ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾನಂ ಅನುವತ್ತಕತ್ತಾ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿಯೇವಾತಿ, ಏವಂ ಪನ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿಭಾವೇ ಸತಿ ನ ಕೋಚಿ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾನಂ ವಿರೋಧೋ। ತಥಾ ಹಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೬೮) ‘‘ತೇಸಂ ಞಾಣಾನಂ ಚಿಣ್ಣಪರಿಯನ್ತೇ ಇದಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವಸ್ಸಞ್ಚ ಏತಂ ಏವಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಆವಜ್ಜನಸ್ಸಪಿ ಭಗವತೋ ಪವತ್ತಿ ತಥಾರೂಪೇ ಕಾಲೇ ನ ಸಂಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸಪಿ ಹಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಭಾವಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ, ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಸ್ಸಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕತ್ತಂ ಉಪಪನ್ನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ, ನ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕತ್ತೇ ತಂಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನಭಾವೋ ವಿಬನ್ಧತೀತಿ ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪೀ’’ತಿ। ಸತೇರಿತಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ನಾಮ ಸತೇರತಾವಿಜ್ಜುಲತಾ। ಸಾ ಹಿ ಇತರವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ಖಣಟ್ಠಿತಿಕಾ ಸೀಘನಿರೋಧಾ ಚ ನ ಹೋತಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ದನ್ಧನಿರೋಧಾ, ತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಚತುದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘತೋವ ನಿಚ್ಛರತಿ ತೇನಾಹ ‘‘ಚಾತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘಮುಖತೋ’’ತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ತಾಸಂ ರಸ್ಮಿವಟ್ಟೀನಂ ಧಮ್ಮತಾ, ಯದಿದಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಿರವರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ದಾಠಗ್ಗೇಸುಯೇವ ಅನ್ತರಧಾನಂ।
Abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. mūlaṭī. 568) pana ‘‘atītaṃsādīsu appaṭihataṃ ñāṇaṃ vatvā ‘imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatta’ntiādivacanato (mahāni. 69, 156; cūḷani. māgharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5; netti. 15; dī. ni. aṭṭha. 3.305; vibha. mūlaṭī. suttantabhājanīyavaṇṇanā; dī. ni. ṭī. 3.141, 305) ‘bhagavato idaṃ cittaṃ uppajjatī’ti vuttavacanaṃ vicāretabba’’nti vuttaṃ. Tattha iminā hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsa-anāgataṃsa-sabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyevāti, evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷiaṭṭhakathānaṃ virodho. Tathā hi abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 568) ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Avassañca etaṃ evaṃ icchitabbaṃ, aññathā āvajjanassapi bhagavato pavatti tathārūpe kāle na saṃyujjeyya, tassapi hi viññattisamuṭṭhāpakabhāvassa icchitattā, tathā hi vuttaṃ – ‘‘evañca katvā manodvārāvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakattaṃ upapannaṃ hotī’’ti, na ca viññattisamuṭṭhāpakatte taṃsamuṭṭhitāya viññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āpajjanabhāvo vibandhatīti tameva sandhāya vadati. Tenāha ‘‘evaṃ appamattakampī’’ti. Sateritā vijjulatā nāma sateratāvijjulatā. Sā hi itaravijjulatā viya khaṇaṭṭhitikā sīghanirodhā ca na hoti, apica kho dandhanirodhā, tañca sabbakālaṃ catudīpikamahāmeghatova niccharati tenāha ‘‘cātuddīpikamahāmeghamukhato’’ti. Ayaṃ kira tāsaṃ rasmivaṭṭīnaṃ dhammatā, yadidaṃ tikkhattuṃ siravaraṃ padakkhiṇaṃ katvā dāṭhaggesuyeva antaradhānaṃ.
೨೮೩. ಯದಿಪಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಾ ಪರಿಭಾವಿತಾ, ತಥಾಪಿ ಇದಾನಿ ತಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪರಿಪಕ್ಕಞಾಣತ್ತಾ’’ತಿ। ಕಾಮಞ್ಚಸ್ಸ ಞಾಣಾಯ ಇದಾನಿಪಿ ಪಟಿಪಾದೇತಬ್ಬತಾ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ನನು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಸು ಪಸಾದೇನ ಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಭವಿತಬ್ಬಂ ತಥಾ ಚಿರಕಾಲಂ ಪರಿಭಾವಿತತ್ತಾ, ಕಥಂ ತತ್ಥ ಹೀಳನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ’’ತಿಆದಿ। ಚಿರಕಾಲಪರಿಚಿತಾಪಿ ಹಿ ಗುಣಭಾವನಾ ಅಪ್ಪಕೇನಪಿ ಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಸಂಸಗ್ಗೇನ ವಿಪರಿವತ್ತತಿ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತೇನ ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ಜಾತಿಸಿದ್ಧಾಯಂ ಲದ್ಧಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಜಾತಿಸಿದ್ಧೇನ ಮಾನೇನ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಮುಣ್ಡಕೇನ ಸಮಣಕೇನ ದಿಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –
283. Yadipi cattāri asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca paññāpāramitā paribhāvitā, tathāpi idāni taṃ buddhantaraṃ tassā paṭipādetabbattā vuttaṃ ‘‘aparipakkañāṇattā’’ti. Kāmañcassa ñāṇāya idānipi paṭipādetabbatā atthi, evaṃ santepi nanu sammāsambuddhesu pasādena sambhāvanāya bhavitabbaṃ tathā cirakālaṃ paribhāvitattā, kathaṃ tattha hīḷanāti āha ‘‘brāhmaṇakule’’tiādi. Cirakālaparicitāpi hi guṇabhāvanā appakenapi akalyāṇamittasaṃsaggena viparivattati aññathattaṃ gacchati. Tena mahāsattopi jātisiddhāyaṃ laddhiyaṃ ṭhatvā jātisiddhena mānena evamāha – ‘‘kiṃ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenā’’ti. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘ತಸ್ಮಾ ಅಕಲ್ಯಾಣಜನಂ, ಆಸೀವಿಸಮಿವೋರಗಂ,
‘‘Tasmā akalyāṇajanaṃ, āsīvisamivoragaṃ,
ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಭೂತಿಕಾಮೋ ವಿಚಕ್ಖಣೋ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೭೦-೧೭೨)।
Ārakā parivajjeyya, bhūtikāmo vicakkhaṇo’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.170-172);
ನ್ಹಾನಚುಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ ಕತಾ ಸೋತ್ತಿ, ಕುರುವಿನ್ದಗುಳಿಕಾ, ಸಾ ಏವ ಸಿನಾಯನ್ತಿ ಕಾಯಂ ವಿಸೋಧೇನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಸಿನಾನಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸೋತ್ತಿ ಸಿನಾನನ್ತಿ ಸಿನಾನತ್ಥಾಯ ಕತಸೋತ್ತಿ’’ನ್ತಿ।
Nhānacuṇṇena suttena katā sotti, kuruvindaguḷikā, sā eva sināyanti kāyaṃ visodhenti etāyāti sinānaṃ. Tenāha – ‘‘sotti sinānanti sinānatthāya katasotti’’nti.
೨೮೪. ಅರಿಯಪರಿಹಾರೇನಾತಿ ಅರಿಯಾನಂ ಪರಿಹಾರೇನ, ಅನಾಗಾಮೀನಂ ನ್ಹಾನಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಪರಿಹಾರನಿಯಾಮೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಸನ್ನಕಾರಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ। ಏತದತ್ಥನ್ತಿ ‘‘ಅಹಿತನಿವಾರಣಂ, ಹಿತೇ ನಿಯೋಜನಂ ಬ್ಯಸನೇ ಪರಿವಜ್ಜನ’’ನ್ತಿ ಯದಿದಂ, ಏತದತ್ಥಂ ಮಿತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಕೇಚಿ ‘‘ಯಾವೇತ್ಥ ಅಹುಪೀ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಯಾವ ಏತ್ಥ ಕೇಸಗ್ಗಗಹಣಂ ತಾವ ಅಯಂ ನಿಬನ್ಧೋ ಅಹುಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
284.Ariyaparihārenāti ariyānaṃ parihārena, anāgāmīnaṃ nhānakāle attano kāyassa parihāraniyāmenāti attho. Attano ñāṇasampattiyā vibhavasampattiyā pasannakāraṃ kātuṃ sakkhissati. Etadatthanti ‘‘ahitanivāraṇaṃ, hite niyojanaṃ byasane parivajjana’’nti yadidaṃ, etadatthaṃ mittā nāma honti. Keci ‘‘yāvettha ahupī’’ti paṭhanti, tesaṃ yāva ettha kesaggagahaṇaṃ tāva ayaṃ nibandho ahupīti attho.
೨೮೫. ಸತಿಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾತಿ ಬೋಧಿಯಾ ಮಹಾಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಬೋಧಿಸಮ್ಭಾರಪಟಿಪದಾಯ ಪೂರಣಭಾವೇ ಸತಿಯಾ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ। ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಸತುಪ್ಪಾದನೀಯಕಥಾಯ ಪವತ್ತಿತಾಕಾರಂ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ನ ಲಾಮಕಟ್ಠಾನಂ ಓತಿಣ್ಣಸತ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಣೀತಾಧಿಮುತ್ತತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏವಂ ಪಣೀತಾಧಿಮುತ್ತಿಕಸ್ಸ ಪಮಾದಕಿರಿಯಾ ನ ಯುತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಾದಿಸಸ್ಸ ನಾಮ ಪಮಾದವಿಹಾರೋ ನ ಯುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಜ್ಝಾಸಯೋ ತೇಲಪ್ಪದೀಪೋ ವಿಯ ವಿಸೇಸತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವಾ ತದನುರೂಪಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ತಾದಿಸಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಕಥೇಸೀ’’ತಿ। ಪರಸಮುದ್ದವಾಸೀ ಥೇರಾ ಅಞ್ಞಥಾ ವದನ್ತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ನಾಯಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಾರೋ, ಯದಿದಂ ಪೂರಿತಪಾರಮೀನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ತಥಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ತೇಸಂ ಮಹಾಭಿನೀಹಾರಸಮನನ್ತರಮ್ಪಿ ಬೋಧಿಸಮ್ಭಾರಸ್ಸ ಸಯಮ್ಭುಞಾಣೇನೇವ ಪಟಿವಿದಿತತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಭಾವಪವೇದನಮೇವ ತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಅಕಾಸೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸತಿಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸತಿಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾತಿ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಜ್ಜಲನೇ ಪಾಕಟಕರಸತಿಪಟಿಲಾಭಾಯ।
285.Satipaṭilābhatthāyāti bodhiyā mahābhinīhāraṃ katvā bodhisambhārapaṭipadāya pūraṇabhāve satiyā paṭilābhatthāya. Idāni tassa satuppādanīyakathāya pavattitākāraṃ saṅkhepeneva dassetuṃ ‘‘tassa hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha na lāmakaṭṭhānaṃ otiṇṇasattoti iminā mahāsattassa paṇītādhimuttataṃ dassetvā evaṃ paṇītādhimuttikassa pamādakiriyā na yuttāti dassento ‘‘tādisassa nāma pamādavihāro na yutto’’ti āha. Tadā bodhisattassa nekkhammajjhāsayo telappadīpo viya visesato nibbatti, taṃ disvā bhagavā tadanurūpaṃ dhammakathaṃ karonto ‘‘tādisassa…pe… kathesī’’ti. Parasamuddavāsī therā aññathā vadanti. Aṭṭhakathāyaṃ pana nāyaṃ buddhānaṃ bhāro, yadidaṃ pūritapāramīnaṃ bodhisattānaṃ tathā dhammadesanā tesaṃ mahābhinīhārasamanantarampi bodhisambhārassa sayambhuñāṇeneva paṭividitattā. Tasmā bodhisattabhāvapavedanameva tassa bhagavā akāsīti dassetuṃ ‘‘satipaṭilābhatthāyā’’tiādi vuttaṃ. Satipaṭilābhatthāyāti sammāpaṭipattiyā ujjalane pākaṭakarasatipaṭilābhāya.
೨೮೬. ಞಾಣಞ್ಹಿ ಕಿಲೇಸಧಮ್ಮವಿದಾಲನಪದಾಲನೇಹಿ ಸಿಙ್ಗಂ ವಿಯಾತಿ ಸಿಙ್ಗಂ। ತಞ್ಹಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತಂ ಉಸ್ಸಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತದಭಾವೇ ಪತಿತಂ ನಾಮ। ಕೇಚಿ ಪನ ವೀರಿಯಂ ಸಿಙ್ಗನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವಸೇನ ಪವತ್ತೇ ಬಾಹಿರಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತಾಪಿ ಮಹಾಸತ್ತಾ ವಿಸುದ್ಧಾಸಯಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣಸಮಙ್ಗಿನೋ ಯಥಾರಹಂ ಗನ್ಥಧುರಂ ವಾಸಧುರಞ್ಚ ಪರಿಬ್ರೂಹಯನ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಪಗೇವ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದೀಹೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ವಿಪಸ್ಸನಂ ಬ್ರೂಹೇನ್ತಾ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತವಿಪಸ್ಸನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯಾವ ಅನುಲೋಮಞಾಣಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ, ಅನುಲೋಮಞಾಣತೋ ಓರಮೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಠಪೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಗ್ಗಫಲತ್ಥಂ ವಾಯಾಮಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಾಯ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಗಬ್ಭಸ್ಸ ಅಪರಿಪುಣ್ಣತ್ತಾ ಅಪರಿಪಕ್ಕತ್ತಾ ಚ।
286. Ñāṇañhi kilesadhammavidālanapadālanehi siṅgaṃ viyāti siṅgaṃ. Tañhi paṭipattiyā upatthambhitaṃ ussitaṃ nāma hoti, tadabhāve patitaṃ nāma. Keci pana vīriyaṃ siṅganti vadanti. Tasmiṃ sammappadhānavasena pavatte bāhirapabbajjaṃ upagatāpi mahāsattā visuddhāsayā appicchatādiguṇasamaṅgino yathārahaṃ ganthadhuraṃ vāsadhurañca paribrūhayantā viharanti, pageva buddhasāsane appicchatādīhīti āha ‘‘catupārisuddhisīle panā’’tiādi. Vipassanaṃ brūhentā sikhāppattavipassanā hontīti vuttaṃ – ‘‘yāva anulomañāṇaṃ āhacca tiṭṭhantī’’ti, anulomañāṇato orameva vipassanaṃ ṭhapentīti attho. Maggaphalatthaṃ vāyāmaṃ na karonti paññāpāramitāya sabbaññutaññāṇagabbhassa aparipuṇṇattā aparipakkattā ca.
೨೮೭. ಥೇರೇಹೀತಿ ವುದ್ಧತರೇಹಿ। ನಿವಾಸೇ ಸತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತತ್ಥೇವ ನಿವಾಸೇ। ವಪ್ಪಕಾಲತೋತಿ ಸಸ್ಸಾನಂ ವಪ್ಪಕಾಲತೋ। ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ತತೋ ಪರಂ ತಿಖಿಣೇನ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪೇನ ಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಪ್ಪಕಾಲೇ ವಿತಾನಂ ವಿಯ ಉಪರಿ ವತ್ಥಕಿಲಞ್ಜಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಪುಟಕೇತಿ ಕಲಾಪೇ।
287.Therehīti vuddhatarehi. Nivāse satīti yasmiṃ ṭhāne pabbajito, tattheva nivāse. Vappakālatoti sassānaṃ vappakālato. Pubbe viya tato paraṃ tikhiṇena sūriyasantāpena payojanaṃ natthīti vuttaṃ – ‘‘vappakāle vitānaṃ viya upari vatthakilañjaṃ bandhitvā’’ti. Puṭaketi kalāpe.
೨೮೮. ಪಚ್ಚಯಸಾಮಗ್ಗಿಹೇತುಕತ್ತಾ ಧಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪದೇಸತೋ ಪರಿಞ್ಞಾವತ್ಥುಕಾಪಿ ಅರಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಚಿತ್ತವಿಘಾತಪಚ್ಚಯೇ ಯದೇತಂ ನಾತಿಸಾವಜ್ಜಂ, ತದೇವಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಧಮ್ಮತಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಲಾಭಂ ಆರಬ್ಭ ಚಿತ್ತಞ್ಞಥತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಸೋತಿ ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಭತ್ತೋತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ಭತ್ತೋ। ದೇವೇತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಭೂಮಿದೇವಾತಿ ತೇಸಂ ಸಮಞ್ಞಾ, ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗರುಕೋ ಲೋಕೋ। ತದಾ ಹಿ ಕಸ್ಸಪೋಪಿ ಭಗವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಧೀತು ಅವಣ್ಣಂ ವತ್ವಾತಿ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಧೀತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಮಯಂ ಪಹಾಯ ಮುಣ್ಡಪಾಸಣ್ಡಿಕಸಮಯಂ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ರಾಜಪುತ್ತಿಯಾ ಅಗುಣಂ ವತ್ವಾ। ವರಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು ಞಾತಕಾ। ರಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ ‘‘ಮಾ ಮೇ ವಚನಂ ಮುಸಾ ಅಹೋಸಿ, ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
288. Paccayasāmaggihetukattā dhammappattiyā padesato pariññāvatthukāpi ariyā upaṭṭhite cittavighātapaccaye yadetaṃ nātisāvajjaṃ, tadevaṃ gaṇhantīti ayamettha dhammatāti āha – ‘‘alābhaṃ ārabbha cittaññathatta’’ntiādi. Soti kikī kāsirājā. Brāhmaṇabhattoti brāhmaṇesu bhatto. Deveti brāhmaṇe sandhāyāha. Bhūmidevāti tesaṃ samaññā, tadā brāhmaṇagaruko loko. Tadā hi kassapopi bhagavā brāhmaṇakule nibbatti. Dhītu avaṇṇaṃ vatvāti, ‘‘mahārāja, tava dhītā brāhmaṇasamayaṃ pahāya muṇḍapāsaṇḍikasamayaṃ gaṇhī’’tiādinā rājaputtiyā aguṇaṃ vatvā. Varaṃ gaṇhiṃsu ñātakā. Rajjaṃ niyyātesi ‘‘mā me vacanaṃ musā ahosi, aṭṭhame divase niggaṇhissāmī’’ti.
ಪಾವನಅಸ್ಮನಯನವಸೇನ ಸಮ್ಮಾ ಪಾವೀಕತತ್ತಾ ಪರಿಸುದ್ಧತಣ್ಡುಲಾನಿ। ಪಾಳಿಯಂ ತಣ್ಡುಲಪಟಿಭಸ್ತಾನೀತಿ ತಣ್ಡುಲಖಣ್ಡಾನಿ। ಮುಗ್ಗಪಟಿಭಸ್ತಕಳಾಯಪಟಿಭಸ್ತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Pāvanaasmanayanavasena sammā pāvīkatattā parisuddhataṇḍulāni. Pāḷiyaṃ taṇḍulapaṭibhastānīti taṇḍulakhaṇḍāni. Muggapaṭibhastakaḷāyapaṭibhastesupi eseva nayo.
೨೮೯. ಕೋ ನು ಖೋತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಕುಹಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಯೋಜೀಯನ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಭೋಜನಾನಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಿಯೋಗೋ, ತತೋ ಪರಿಯೋಗಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೂಪಭಾಜನತೋ’’ತಿ। ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೋತಿ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಥಾತಿ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ। ಅತಿವಿಸ್ಸತ್ಥೋತಿ ಅತಿವಿಯ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ। ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾತಿ ಖುದ್ದಿಕಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚಪ್ಪಕಾರಾ।
289.Ko nu khoti bhummatthe paccattavacananti āha – ‘‘kuhiṃ nu kho’’ti pāripūriṃ yojīyanti byañjanabhojanāni etthāti pariyogo, tato pariyogā. Tenāha ‘‘sūpabhājanato’’ti. Saññaṃ datvāti vuttaṃ sabbaṃ ācikkhitvā tumhākaṃ atthāya sampādetvā nikkhitto upaṭṭhākoti bhagavato ārocethāti saññaṃ datvā. Ativissatthoti ativiya vissattho. Pañcavaṇṇāti khuddikādivasena pañcappakārā.
೨೯೦. ಕಿನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ಕಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ? ಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ಇಮಿನಾ ಆಗಮನಸುದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ । ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಸದಿಸೋತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಸಕೇನ ಸತ್ಥು ಪರಿಚ್ಚತ್ತಭಾವಂ ತತ್ಥ ಸತ್ಥುನೋ ಚ ಅಪರಿಸಙ್ಕತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪದವೇಲಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮಿಭಾವತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮರಿಯಾದಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇ, ಪಕತಿವಜ್ಜೇ ಪನ ಸೇತುಘಾತೋ ಏವ।
290.Kinti nissakke paccattavacanaṃ, kasmāti attho? Dhammikoti iminā āgamanasuddhiṃ dasseti . Bhikkhūnaṃ patte bhattasadisoti iminā upāsakena satthu pariccattabhāvaṃ tattha satthuno ca aparisaṅkataṃ dasseti. Sikkhāpadavelā nāma natthīti dhammassāmibhāvato sikkhāpadamariyādā nāma natthi paṇṇattivajje, pakativajje pana setughāto eva.
೨೯೧. ಛದನಟ್ಠಾನೇ ಯದಾಕಾಸಂ, ತದೇವ ತಸ್ಸ ಗೇಹಸ್ಸ ಛದನನ್ತಿ ಆಕಾಸಚ್ಛದನಂ। ಪಕತಿಯಾ ಉತುಫರಣಮೇವಾತಿ ಛಾದಿತೇ ಯಾದಿಸಂ ಉತು, ಛದನೇ ಉತ್ತಿಣಭಾವೇಪಿ ತಮ್ಹಿ ಗೇಹೇ ತಾದಿಸಮೇವ ಉತುಫರಣಂ ಅಹೋಸಿ। ತೇಸಂಯೇವಾತಿ ತೇಸಂ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಏವ।
291. Chadanaṭṭhāne yadākāsaṃ, tadeva tassa gehassa chadananti ākāsacchadanaṃ. Pakatiyā utupharaṇamevāti chādite yādisaṃ utu, chadane uttiṇabhāvepi tamhi gehe tādisameva utupharaṇaṃ ahosi. Tesaṃyevāti tesaṃ ghaṭikārassa mātāpitūnaṃ eva.
೨೯೨. ‘‘ಚತಸ್ಸೋ ಮುಟ್ಠಿಯೋ ಏಕೋ ಕುಡುವೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಕುಡುವಾ ಏಕೋ ಪತ್ಥೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಪತ್ಥಾ ಏಕೋ ಆಳ್ಹಕೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಆಳ್ಹಕಾ ಏಕಂ ದೋಣಂ, ಚತ್ತಾರಿ ದೋಣಾನಿ ಏಕಾ ಮಾನಿಕಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಮಾನಿಕಾ ಏಕಾ ಖಾರೀ, ವೀಸತಿ ಖಾರಿಕಾ ಏಕೋ ವಾಹೋತಿ ತದೇವ ಏಕಸಕಟ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ತನಿಪಾತಟ್ಠಕಥಾದೀಸು (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೬೬೨) ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ‘‘ದ್ವೇ ಸಕಟಾನಿ ಏಕೋ ವಾಹೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇಲಫಾಣಿತಾದಿನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಪ್ಪಿಆದಿಂ ಮರಿಚಾದಿಕಟುಕಭಣ್ಡಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ನಾಹಂ ರಞ್ಞಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಕುತೋ ಪರಿಪ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನಚ್ಚಿತ್ವಾತಿ ನಚ್ಚಂ ದತ್ವಾ।
292. ‘‘Catasso muṭṭhiyo eko kuḍuvo, cattāro kuḍuvā eko pattho, cattāro patthā eko āḷhako, cattāro āḷhakā ekaṃ doṇaṃ, cattāri doṇāni ekā mānikā, catasso mānikā ekā khārī, vīsati khārikā eko vāhoti tadeva ekasakaṭa’’nti suttanipātaṭṭhakathādīsu (su. ni. aṭṭha. 2.662) vuttaṃ, idha pana ‘‘dve sakaṭāni eko vāho’’ti vuttaṃ. Telaphāṇitādinti ādi-saddena sappiādiṃ maricādikaṭukabhaṇḍañca saṅgaṇhāti. Nāhaṃ raññā diṭṭhapubbo, kuto paripphassoti adhippāyo. Naccitvāti naccaṃ datvā.
ಘಟಿಕಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Ghaṭikārasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧. ಘಟಿಕಾರಸುತ್ತಂ • 1. Ghaṭikārasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ಘಟಿಕಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Ghaṭikārasuttavaṇṇanā
