Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
൪. രാജവഗ്ഗോ
4. Rājavaggo
൧. ഘടികാരസുത്തവണ്ണനാ
1. Ghaṭikārasuttavaṇṇanā
൨൮൨. ചരിയന്തി ബോധിചരിയം, ബോധിസമ്ഭാരസമ്ഭരണവസേന പവത്തിതം ബോധിസത്തപടിപത്തിന്തി അത്ഥോ. സുകാരണന്തി ബോധിപരിപാചനസ്സ ഏകന്തികം സുന്ദരം കാരണം, കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ പയിരുപാസനാദിം സന്ധായ വദതി. തഞ്ഹി തേന സദ്ധിം മയാ ഇധ കതന്തി വത്തബ്ബതം ലഭതി. മന്ദഹസിതന്തി ഈസകം ഹസിതം. കുഹം കുഹന്തി ഹാസ-സദ്ദസ്സ അനുകരണമേതം. ഹട്ഠപഹട്ഠാകാരമത്തന്തി ഹട്ഠപഹട്ഠമത്തം. യഥാ ഗഹിതസങ്കേതാ ‘‘പഹട്ഠോ ഭഗവാ’’തി സഞ്ജാനന്തി, ഏവം ആകാരദസ്സനമത്തം.
282.Cariyanti bodhicariyaṃ, bodhisambhārasambharaṇavasena pavattitaṃ bodhisattapaṭipattinti attho. Sukāraṇanti bodhiparipācanassa ekantikaṃ sundaraṃ kāraṇaṃ, kassapassa bhagavato payirupāsanādiṃ sandhāya vadati. Tañhi tena saddhiṃ mayā idha katanti vattabbataṃ labhati. Mandahasitanti īsakaṃ hasitaṃ. Kuhaṃ kuhanti hāsa-saddassa anukaraṇametaṃ. Haṭṭhapahaṭṭhākāramattanti haṭṭhapahaṭṭhamattaṃ. Yathā gahitasaṅketā ‘‘pahaṭṭho bhagavā’’ti sañjānanti, evaṃ ākāradassanamattaṃ.
ഇദാനി ഇമിനാ പസങ്ഗേന താസം സമുട്ഠാനം വിഭാഗതോ ദസ്സേതും ‘‘ഹസിതഞ്ച നാമേത’’ന്തിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ അജ്ഝുപേക്ഖനവസേനപി ഹാസോ ന സമ്ഭവതി, പഗേവ ദോമനസ്സവസേനാതി ആഹ ‘‘തേരസഹി സോമനസ്സസഹഗതചിത്തേഹീ’’തി. നനു ച കേചി കോധവസേനപി ഹസന്തീതി? ന, തേസമ്പി യം തം കോധവത്ഥു, തസ്സ മയം ദാനി യഥാകാമകാരിതം ആപജ്ജിസ്സാമാതി ദുവിഞ്ഞേയ്യന്തരേന സോമനസ്സചിത്തേനേവ ഹാസസ്സ ഉപ്പജ്ജനതോ. തേസൂതി പഞ്ചസു സോമനസ്സസഹഗതചിത്തേസു. ബലവാരമ്മണേതി ഉളാരആരമ്മണേ യമകമഹാപാടിഹാരിയസദിസേ. ദുബ്ബലാരമ്മണേതി അനുളാരേ ആരമ്മണേ. ഇമസ്മിം പന ഠാനേ…പേ॰… ഉപ്പാദേസീതി ഇദം പോരാണട്ഠകഥായം തഥാ ആഗതത്താ വുത്തം. ന അഹേതുകസോമനസ്സസഹഗതചിത്തേന ഭഗവതോ സിതം ഹോതീതി ദസ്സനത്ഥം.
Idāni iminā pasaṅgena tāsaṃ samuṭṭhānaṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘hasitañca nāmeta’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ajjhupekkhanavasenapi hāso na sambhavati, pageva domanassavasenāti āha ‘‘terasahi somanassasahagatacittehī’’ti. Nanu ca keci kodhavasenapi hasantīti? Na, tesampi yaṃ taṃ kodhavatthu, tassa mayaṃ dāni yathākāmakāritaṃ āpajjissāmāti duviññeyyantarena somanassacitteneva hāsassa uppajjanato. Tesūti pañcasu somanassasahagatacittesu. Balavārammaṇeti uḷāraārammaṇe yamakamahāpāṭihāriyasadise. Dubbalārammaṇeti anuḷāre ārammaṇe. Imasmiṃ pana ṭhāne…pe… uppādesīti idaṃ porāṇaṭṭhakathāyaṃ tathā āgatattā vuttaṃ. Na ahetukasomanassasahagatacittena bhagavato sitaṃ hotīti dassanatthaṃ.
അഭിധമ്മടീകായം (ധ॰ സ॰ മൂലടീ॰ ൫൬൮) പന ‘‘അതീതംസാദീസു അപ്പടിഹതം ഞാണം വത്വാ ‘ഇമേഹി തീഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ സബ്ബം കായകമ്മം ഞാണപുബ്ബങ്ഗമം ഞാണാനുപരിവത്ത’ന്തിആദിവചനതോ (മഹാനി॰ ൬൯, ൧൫൬; ചൂളനി॰ മാഘരാജമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസ ൮൫; പടി॰ മ॰ ൩.൫; നേത്തി॰ ൧൫; ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൩.൩൦൫; വിഭ॰ മൂലടീ॰ സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ; ദീ॰ നി॰ ടീ॰ ൩.൧൪൧, ൩൦൫) ‘ഭഗവതോ ഇദം ചിത്തം ഉപ്പജ്ജതീ’തി വുത്തവചനം വിചാരേതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. തത്ഥ ഇമിനാ ഹസിതുപ്പാദചിത്തേന പവത്തിയമാനമ്പി ഭഗവതോ സിതകരണം പുബ്ബേനിവാസ-അനാഗതംസ-സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണാനം അനുവത്തകത്താ ഞാണാനുപരിവത്തിയേവാതി, ഏവം പന ഞാണാനുപരിവത്തിഭാവേ സതി ന കോചി പാളിഅട്ഠകഥാനം വിരോധോ. തഥാ ഹി അഭിധമ്മട്ഠകഥായം (ധ॰ സ॰ അട്ഠ॰ ൫൬൮) ‘‘തേസം ഞാണാനം ചിണ്ണപരിയന്തേ ഇദം ചിത്തം ഉപ്പജ്ജതീ’’തി വുത്തം. അവസ്സഞ്ച ഏതം ഏവം ഇച്ഛിതബ്ബം, അഞ്ഞഥാ ആവജ്ജനസ്സപി ഭഗവതോ പവത്തി തഥാരൂപേ കാലേ ന സംയുജ്ജേയ്യ, തസ്സപി ഹി വിഞ്ഞത്തിസമുട്ഠാപകഭാവസ്സ ഇച്ഛിതത്താ, തഥാ ഹി വുത്തം – ‘‘ഏവഞ്ച കത്വാ മനോദ്വാരാവജ്ജനസ്സപി വിഞ്ഞത്തിസമുട്ഠാപകത്തം ഉപപന്നം ഹോതീ’’തി, ന ച വിഞ്ഞത്തിസമുട്ഠാപകത്തേ തംസമുട്ഠിതായ വിഞ്ഞത്തിയാ കായകമ്മാദിഭാവം ആപജ്ജനഭാവോ വിബന്ധതീതി തമേവ സന്ധായ വദതി. തേനാഹ ‘‘ഏവം അപ്പമത്തകമ്പീ’’തി. സതേരിതാ വിജ്ജുലതാ നാമ സതേരതാവിജ്ജുലതാ. സാ ഹി ഇതരവിജ്ജുലതാ വിയ ഖണട്ഠിതികാ സീഘനിരോധാ ച ന ഹോതി, അപിച ഖോ ദന്ധനിരോധാ, തഞ്ച സബ്ബകാലം ചതുദീപികമഹാമേഘതോവ നിച്ഛരതി തേനാഹ ‘‘ചാതുദ്ദീപികമഹാമേഘമുഖതോ’’തി. അയം കിര താസം രസ്മിവട്ടീനം ധമ്മതാ, യദിദം തിക്ഖത്തും സിരവരം പദക്ഖിണം കത്വാ ദാഠഗ്ഗേസുയേവ അന്തരധാനം.
Abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. mūlaṭī. 568) pana ‘‘atītaṃsādīsu appaṭihataṃ ñāṇaṃ vatvā ‘imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatta’ntiādivacanato (mahāni. 69, 156; cūḷani. māgharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5; netti. 15; dī. ni. aṭṭha. 3.305; vibha. mūlaṭī. suttantabhājanīyavaṇṇanā; dī. ni. ṭī. 3.141, 305) ‘bhagavato idaṃ cittaṃ uppajjatī’ti vuttavacanaṃ vicāretabba’’nti vuttaṃ. Tattha iminā hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsa-anāgataṃsa-sabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyevāti, evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷiaṭṭhakathānaṃ virodho. Tathā hi abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 568) ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Avassañca etaṃ evaṃ icchitabbaṃ, aññathā āvajjanassapi bhagavato pavatti tathārūpe kāle na saṃyujjeyya, tassapi hi viññattisamuṭṭhāpakabhāvassa icchitattā, tathā hi vuttaṃ – ‘‘evañca katvā manodvārāvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakattaṃ upapannaṃ hotī’’ti, na ca viññattisamuṭṭhāpakatte taṃsamuṭṭhitāya viññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āpajjanabhāvo vibandhatīti tameva sandhāya vadati. Tenāha ‘‘evaṃ appamattakampī’’ti. Sateritā vijjulatā nāma sateratāvijjulatā. Sā hi itaravijjulatā viya khaṇaṭṭhitikā sīghanirodhā ca na hoti, apica kho dandhanirodhā, tañca sabbakālaṃ catudīpikamahāmeghatova niccharati tenāha ‘‘cātuddīpikamahāmeghamukhato’’ti. Ayaṃ kira tāsaṃ rasmivaṭṭīnaṃ dhammatā, yadidaṃ tikkhattuṃ siravaraṃ padakkhiṇaṃ katvā dāṭhaggesuyeva antaradhānaṃ.
൨൮൩. യദിപി ചത്താരി അസങ്ഖ്യേയ്യാനി കപ്പാനം സതസഹസ്സഞ്ച പഞ്ഞാപാരമിതാ പരിഭാവിതാ, തഥാപി ഇദാനി തം ബുദ്ധന്തരം തസ്സാ പടിപാദേതബ്ബത്താ വുത്തം ‘‘അപരിപക്കഞാണത്താ’’തി. കാമഞ്ചസ്സ ഞാണായ ഇദാനിപി പടിപാദേതബ്ബതാ അത്ഥി, ഏവം സന്തേപി നനു സമ്മാസമ്ബുദ്ധേസു പസാദേന സമ്ഭാവനായ ഭവിതബ്ബം തഥാ ചിരകാലം പരിഭാവിതത്താ, കഥം തത്ഥ ഹീളനാതി ആഹ ‘‘ബ്രാഹ്മണകുലേ’’തിആദി. ചിരകാലപരിചിതാപി ഹി ഗുണഭാവനാ അപ്പകേനപി അകല്യാണമിത്തസംസഗ്ഗേന വിപരിവത്തതി അഞ്ഞഥത്തം ഗച്ഛതി. തേന മഹാസത്തോപി ജാതിസിദ്ധായം ലദ്ധിയം ഠത്വാ ജാതിസിദ്ധേന മാനേന ഏവമാഹ – ‘‘കിം പന തേന മുണ്ഡകേന സമണകേന ദിട്ഠേനാ’’തി. തഥാ ഹി വുത്തം അട്ഠകഥായം –
283. Yadipi cattāri asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca paññāpāramitā paribhāvitā, tathāpi idāni taṃ buddhantaraṃ tassā paṭipādetabbattā vuttaṃ ‘‘aparipakkañāṇattā’’ti. Kāmañcassa ñāṇāya idānipi paṭipādetabbatā atthi, evaṃ santepi nanu sammāsambuddhesu pasādena sambhāvanāya bhavitabbaṃ tathā cirakālaṃ paribhāvitattā, kathaṃ tattha hīḷanāti āha ‘‘brāhmaṇakule’’tiādi. Cirakālaparicitāpi hi guṇabhāvanā appakenapi akalyāṇamittasaṃsaggena viparivattati aññathattaṃ gacchati. Tena mahāsattopi jātisiddhāyaṃ laddhiyaṃ ṭhatvā jātisiddhena mānena evamāha – ‘‘kiṃ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenā’’ti. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘തസ്മാ അകല്യാണജനം, ആസീവിസമിവോരഗം,
‘‘Tasmā akalyāṇajanaṃ, āsīvisamivoragaṃ,
ആരകാ പരിവജ്ജേയ്യ, ഭൂതികാമോ വിചക്ഖണോ’’തി. (ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൭൦-൧൭൨);
Ārakā parivajjeyya, bhūtikāmo vicakkhaṇo’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.170-172);
ന്ഹാനചുണ്ണേന സുത്തേന കതാ സോത്തി, കുരുവിന്ദഗുളികാ, സാ ഏവ സിനായന്തി കായം വിസോധേന്തി ഏതായാതി സിനാനം. തേനാഹ – ‘‘സോത്തി സിനാനന്തി സിനാനത്ഥായ കതസോത്തി’’ന്തി.
Nhānacuṇṇena suttena katā sotti, kuruvindaguḷikā, sā eva sināyanti kāyaṃ visodhenti etāyāti sinānaṃ. Tenāha – ‘‘sotti sinānanti sinānatthāya katasotti’’nti.
൨൮൪. അരിയപരിഹാരേനാതി അരിയാനം പരിഹാരേന, അനാഗാമീനം ന്ഹാനകാലേ അത്തനോ കായസ്സ പരിഹാരനിയാമേനാതി അത്ഥോ. അത്തനോ ഞാണസമ്പത്തിയാ വിഭവസമ്പത്തിയാ പസന്നകാരം കാതും സക്ഖിസ്സതി. ഏതദത്ഥന്തി ‘‘അഹിതനിവാരണം, ഹിതേ നിയോജനം ബ്യസനേ പരിവജ്ജന’’ന്തി യദിദം, ഏതദത്ഥം മിത്താ നാമ ഹോന്തി. കേചി ‘‘യാവേത്ഥ അഹുപീ’’തി പഠന്തി, തേസം യാവ ഏത്ഥ കേസഗ്ഗഗഹണം താവ അയം നിബന്ധോ അഹുപീതി അത്ഥോ.
284.Ariyaparihārenāti ariyānaṃ parihārena, anāgāmīnaṃ nhānakāle attano kāyassa parihāraniyāmenāti attho. Attano ñāṇasampattiyā vibhavasampattiyā pasannakāraṃ kātuṃ sakkhissati. Etadatthanti ‘‘ahitanivāraṇaṃ, hite niyojanaṃ byasane parivajjana’’nti yadidaṃ, etadatthaṃ mittā nāma honti. Keci ‘‘yāvettha ahupī’’ti paṭhanti, tesaṃ yāva ettha kesaggagahaṇaṃ tāva ayaṃ nibandho ahupīti attho.
൨൮൫. സതിപടിലാഭത്ഥായാതി ബോധിയാ മഹാഭിനീഹാരം കത്വാ ബോധിസമ്ഭാരപടിപദായ പൂരണഭാവേ സതിയാ പടിലാഭത്ഥായ. ഇദാനി തസ്സ സതുപ്പാദനീയകഥായ പവത്തിതാകാരം സങ്ഖേപേനേവ ദസ്സേതും ‘‘തസ്സ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ന ലാമകട്ഠാനം ഓതിണ്ണസത്തോതി ഇമിനാ മഹാസത്തസ്സ പണീതാധിമുത്തതം ദസ്സേത്വാ ഏവം പണീതാധിമുത്തികസ്സ പമാദകിരിയാ ന യുത്താതി ദസ്സേന്തോ ‘‘താദിസസ്സ നാമ പമാദവിഹാരോ ന യുത്തോ’’തി ആഹ. തദാ ബോധിസത്തസ്സ നേക്ഖമ്മജ്ഝാസയോ തേലപ്പദീപോ വിയ വിസേസതോ നിബ്ബത്തി, തം ദിസ്വാ ഭഗവാ തദനുരൂപം ധമ്മകഥം കരോന്തോ ‘‘താദിസസ്സ…പേ॰… കഥേസീ’’തി. പരസമുദ്ദവാസീ ഥേരാ അഞ്ഞഥാ വദന്തി. അട്ഠകഥായം പന നായം ബുദ്ധാനം ഭാരോ, യദിദം പൂരിതപാരമീനം ബോധിസത്താനം തഥാ ധമ്മദേസനാ തേസം മഹാഭിനീഹാരസമനന്തരമ്പി ബോധിസമ്ഭാരസ്സ സയമ്ഭുഞാണേനേവ പടിവിദിതത്താ. തസ്മാ ബോധിസത്തഭാവപവേദനമേവ തസ്സ ഭഗവാ അകാസീതി ദസ്സേതും ‘‘സതിപടിലാഭത്ഥായാ’’തിആദി വുത്തം. സതിപടിലാഭത്ഥായാതി സമ്മാപടിപത്തിയാ ഉജ്ജലനേ പാകടകരസതിപടിലാഭായ.
285.Satipaṭilābhatthāyāti bodhiyā mahābhinīhāraṃ katvā bodhisambhārapaṭipadāya pūraṇabhāve satiyā paṭilābhatthāya. Idāni tassa satuppādanīyakathāya pavattitākāraṃ saṅkhepeneva dassetuṃ ‘‘tassa hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha na lāmakaṭṭhānaṃ otiṇṇasattoti iminā mahāsattassa paṇītādhimuttataṃ dassetvā evaṃ paṇītādhimuttikassa pamādakiriyā na yuttāti dassento ‘‘tādisassa nāma pamādavihāro na yutto’’ti āha. Tadā bodhisattassa nekkhammajjhāsayo telappadīpo viya visesato nibbatti, taṃ disvā bhagavā tadanurūpaṃ dhammakathaṃ karonto ‘‘tādisassa…pe… kathesī’’ti. Parasamuddavāsī therā aññathā vadanti. Aṭṭhakathāyaṃ pana nāyaṃ buddhānaṃ bhāro, yadidaṃ pūritapāramīnaṃ bodhisattānaṃ tathā dhammadesanā tesaṃ mahābhinīhārasamanantarampi bodhisambhārassa sayambhuñāṇeneva paṭividitattā. Tasmā bodhisattabhāvapavedanameva tassa bhagavā akāsīti dassetuṃ ‘‘satipaṭilābhatthāyā’’tiādi vuttaṃ. Satipaṭilābhatthāyāti sammāpaṭipattiyā ujjalane pākaṭakarasatipaṭilābhāya.
൨൮൬. ഞാണഞ്ഹി കിലേസധമ്മവിദാലനപദാലനേഹി സിങ്ഗം വിയാതി സിങ്ഗം. തഞ്ഹി പടിപത്തിയാ ഉപത്ഥമ്ഭിതം ഉസ്സിതം നാമ ഹോതി, തദഭാവേ പതിതം നാമ. കേചി പന വീരിയം സിങ്ഗന്തി വദന്തി. തസ്മിം സമ്മപ്പധാനവസേന പവത്തേ ബാഹിരപബ്ബജ്ജം ഉപഗതാപി മഹാസത്താ വിസുദ്ധാസയാ അപ്പിച്ഛതാദിഗുണസമങ്ഗിനോ യഥാരഹം ഗന്ഥധുരം വാസധുരഞ്ച പരിബ്രൂഹയന്താ വിഹരന്തി, പഗേവ ബുദ്ധസാസനേ അപ്പിച്ഛതാദീഹീതി ആഹ ‘‘ചതുപാരിസുദ്ധിസീലേ പനാ’’തിആദി. വിപസ്സനം ബ്രൂഹേന്താ സിഖാപ്പത്തവിപസ്സനാ ഹോന്തീതി വുത്തം – ‘‘യാവ അനുലോമഞാണം ആഹച്ച തിട്ഠന്തീ’’തി, അനുലോമഞാണതോ ഓരമേവ വിപസ്സനം ഠപേന്തീതി അത്ഥോ. മഗ്ഗഫലത്ഥം വായാമം ന കരോന്തി പഞ്ഞാപാരമിതായ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണഗബ്ഭസ്സ അപരിപുണ്ണത്താ അപരിപക്കത്താ ച.
286. Ñāṇañhi kilesadhammavidālanapadālanehi siṅgaṃ viyāti siṅgaṃ. Tañhi paṭipattiyā upatthambhitaṃ ussitaṃ nāma hoti, tadabhāve patitaṃ nāma. Keci pana vīriyaṃ siṅganti vadanti. Tasmiṃ sammappadhānavasena pavatte bāhirapabbajjaṃ upagatāpi mahāsattā visuddhāsayā appicchatādiguṇasamaṅgino yathārahaṃ ganthadhuraṃ vāsadhurañca paribrūhayantā viharanti, pageva buddhasāsane appicchatādīhīti āha ‘‘catupārisuddhisīle panā’’tiādi. Vipassanaṃ brūhentā sikhāppattavipassanā hontīti vuttaṃ – ‘‘yāva anulomañāṇaṃ āhacca tiṭṭhantī’’ti, anulomañāṇato orameva vipassanaṃ ṭhapentīti attho. Maggaphalatthaṃ vāyāmaṃ na karonti paññāpāramitāya sabbaññutaññāṇagabbhassa aparipuṇṇattā aparipakkattā ca.
൨൮൭. ഥേരേഹീതി വുദ്ധതരേഹി. നിവാസേ സതീതി യസ്മിം ഠാനേ പബ്ബജിതോ, തത്ഥേവ നിവാസേ. വപ്പകാലതോതി സസ്സാനം വപ്പകാലതോ. പുബ്ബേ വിയ തതോ പരം തിഖിണേന സൂരിയസന്താപേന പയോജനം നത്ഥീതി വുത്തം – ‘‘വപ്പകാലേ വിതാനം വിയ ഉപരി വത്ഥകിലഞ്ജം ബന്ധിത്വാ’’തി. പുടകേതി കലാപേ.
287.Therehīti vuddhatarehi. Nivāse satīti yasmiṃ ṭhāne pabbajito, tattheva nivāse. Vappakālatoti sassānaṃ vappakālato. Pubbe viya tato paraṃ tikhiṇena sūriyasantāpena payojanaṃ natthīti vuttaṃ – ‘‘vappakāle vitānaṃ viya upari vatthakilañjaṃ bandhitvā’’ti. Puṭaketi kalāpe.
൨൮൮. പച്ചയസാമഗ്ഗിഹേതുകത്താ ധമ്മപ്പത്തിയാ പദേസതോ പരിഞ്ഞാവത്ഥുകാപി അരിയാ ഉപട്ഠിതേ ചിത്തവിഘാതപച്ചയേ യദേതം നാതിസാവജ്ജം, തദേവം ഗണ്ഹന്തീതി അയമേത്ഥ ധമ്മതാതി ആഹ – ‘‘അലാഭം ആരബ്ഭ ചിത്തഞ്ഞഥത്ത’’ന്തിആദി. സോതി കികീ കാസിരാജാ. ബ്രാഹ്മണഭത്തോതി ബ്രാഹ്മണേസു ഭത്തോ. ദേവേതി ബ്രാഹ്മണേ സന്ധായാഹ. ഭൂമിദേവാതി തേസം സമഞ്ഞാ, തദാ ബ്രാഹ്മണഗരുകോ ലോകോ. തദാ ഹി കസ്സപോപി ഭഗവാ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തി. ധീതു അവണ്ണം വത്വാതി, ‘‘മഹാരാജ, തവ ധീതാ ബ്രാഹ്മണസമയം പഹായ മുണ്ഡപാസണ്ഡികസമയം ഗണ്ഹീ’’തിആദിനാ രാജപുത്തിയാ അഗുണം വത്വാ. വരം ഗണ്ഹിംസു ഞാതകാ. രജ്ജം നിയ്യാതേസി ‘‘മാ മേ വചനം മുസാ അഹോസി, അട്ഠമേ ദിവസേ നിഗ്ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി.
288. Paccayasāmaggihetukattā dhammappattiyā padesato pariññāvatthukāpi ariyā upaṭṭhite cittavighātapaccaye yadetaṃ nātisāvajjaṃ, tadevaṃ gaṇhantīti ayamettha dhammatāti āha – ‘‘alābhaṃ ārabbha cittaññathatta’’ntiādi. Soti kikī kāsirājā. Brāhmaṇabhattoti brāhmaṇesu bhatto. Deveti brāhmaṇe sandhāyāha. Bhūmidevāti tesaṃ samaññā, tadā brāhmaṇagaruko loko. Tadā hi kassapopi bhagavā brāhmaṇakule nibbatti. Dhītu avaṇṇaṃ vatvāti, ‘‘mahārāja, tava dhītā brāhmaṇasamayaṃ pahāya muṇḍapāsaṇḍikasamayaṃ gaṇhī’’tiādinā rājaputtiyā aguṇaṃ vatvā. Varaṃ gaṇhiṃsu ñātakā. Rajjaṃ niyyātesi ‘‘mā me vacanaṃ musā ahosi, aṭṭhame divase niggaṇhissāmī’’ti.
പാവനഅസ്മനയനവസേന സമ്മാ പാവീകതത്താ പരിസുദ്ധതണ്ഡുലാനി. പാളിയം തണ്ഡുലപടിഭസ്താനീതി തണ്ഡുലഖണ്ഡാനി. മുഗ്ഗപടിഭസ്തകളായപടിഭസ്തേസുപി ഏസേവ നയോ.
Pāvanaasmanayanavasena sammā pāvīkatattā parisuddhataṇḍulāni. Pāḷiyaṃ taṇḍulapaṭibhastānīti taṇḍulakhaṇḍāni. Muggapaṭibhastakaḷāyapaṭibhastesupi eseva nayo.
൨൮൯. കോ നു ഖോതി ഭുമ്മത്ഥേ പച്ചത്തവചനന്തി ആഹ – ‘‘കുഹിം നു ഖോ’’തി പാരിപൂരിം യോജീയന്തി ബ്യഞ്ജനഭോജനാനി ഏത്ഥാതി പരിയോഗോ, തതോ പരിയോഗാ. തേനാഹ ‘‘സൂപഭാജനതോ’’തി. സഞ്ഞം ദത്വാതി വുത്തം സബ്ബം ആചിക്ഖിത്വാ തുമ്ഹാകം അത്ഥായ സമ്പാദേത്വാ നിക്ഖിത്തോ ഉപട്ഠാകോതി ഭഗവതോ ആരോചേഥാതി സഞ്ഞം ദത്വാ. അതിവിസ്സത്ഥോതി അതിവിയ വിസ്സത്ഥോ. പഞ്ചവണ്ണാതി ഖുദ്ദികാദിവസേന പഞ്ചപ്പകാരാ.
289.Ko nu khoti bhummatthe paccattavacananti āha – ‘‘kuhiṃ nu kho’’ti pāripūriṃ yojīyanti byañjanabhojanāni etthāti pariyogo, tato pariyogā. Tenāha ‘‘sūpabhājanato’’ti. Saññaṃ datvāti vuttaṃ sabbaṃ ācikkhitvā tumhākaṃ atthāya sampādetvā nikkhitto upaṭṭhākoti bhagavato ārocethāti saññaṃ datvā. Ativissatthoti ativiya vissattho. Pañcavaṇṇāti khuddikādivasena pañcappakārā.
൨൯൦. കിന്തി നിസ്സക്കേ പച്ചത്തവചനം, കസ്മാതി അത്ഥോ? ധമ്മികോതി ഇമിനാ ആഗമനസുദ്ധിം ദസ്സേതി . ഭിക്ഖൂനം പത്തേ ഭത്തസദിസോതി ഇമിനാ ഉപാസകേന സത്ഥു പരിച്ചത്തഭാവം തത്ഥ സത്ഥുനോ ച അപരിസങ്കതം ദസ്സേതി. സിക്ഖാപദവേലാ നാമ നത്ഥീതി ധമ്മസ്സാമിഭാവതോ സിക്ഖാപദമരിയാദാ നാമ നത്ഥി പണ്ണത്തിവജ്ജേ, പകതിവജ്ജേ പന സേതുഘാതോ ഏവ.
290.Kinti nissakke paccattavacanaṃ, kasmāti attho? Dhammikoti iminā āgamanasuddhiṃ dasseti . Bhikkhūnaṃ patte bhattasadisoti iminā upāsakena satthu pariccattabhāvaṃ tattha satthuno ca aparisaṅkataṃ dasseti. Sikkhāpadavelā nāma natthīti dhammassāmibhāvato sikkhāpadamariyādā nāma natthi paṇṇattivajje, pakativajje pana setughāto eva.
൨൯൧. ഛദനട്ഠാനേ യദാകാസം, തദേവ തസ്സ ഗേഹസ്സ ഛദനന്തി ആകാസച്ഛദനം. പകതിയാ ഉതുഫരണമേവാതി ഛാദിതേ യാദിസം ഉതു, ഛദനേ ഉത്തിണഭാവേപി തമ്ഹി ഗേഹേ താദിസമേവ ഉതുഫരണം അഹോസി. തേസംയേവാതി തേസം ഘടികാരസ്സ മാതാപിതൂനം ഏവ.
291. Chadanaṭṭhāne yadākāsaṃ, tadeva tassa gehassa chadananti ākāsacchadanaṃ. Pakatiyā utupharaṇamevāti chādite yādisaṃ utu, chadane uttiṇabhāvepi tamhi gehe tādisameva utupharaṇaṃ ahosi. Tesaṃyevāti tesaṃ ghaṭikārassa mātāpitūnaṃ eva.
൨൯൨. ‘‘ചതസ്സോ മുട്ഠിയോ ഏകോ കുഡുവോ, ചത്താരോ കുഡുവാ ഏകോ പത്ഥോ, ചത്താരോ പത്ഥാ ഏകോ ആള്ഹകോ, ചത്താരോ ആള്ഹകാ ഏകം ദോണം, ചത്താരി ദോണാനി ഏകാ മാനികാ, ചതസ്സോ മാനികാ ഏകാ ഖാരീ, വീസതി ഖാരികാ ഏകോ വാഹോതി തദേവ ഏകസകട’’ന്തി സുത്തനിപാതട്ഠകഥാദീസു (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൬൬൨) വുത്തം, ഇധ പന ‘‘ദ്വേ സകടാനി ഏകോ വാഹോ’’തി വുത്തം. തേലഫാണിതാദിന്തി ആദി-സദ്ദേന സപ്പിആദിം മരിചാദികടുകഭണ്ഡഞ്ച സങ്ഗണ്ഹാതി. നാഹം രഞ്ഞാ ദിട്ഠപുബ്ബോ, കുതോ പരിപ്ഫസ്സോതി അധിപ്പായോ. നച്ചിത്വാതി നച്ചം ദത്വാ.
292. ‘‘Catasso muṭṭhiyo eko kuḍuvo, cattāro kuḍuvā eko pattho, cattāro patthā eko āḷhako, cattāro āḷhakā ekaṃ doṇaṃ, cattāri doṇāni ekā mānikā, catasso mānikā ekā khārī, vīsati khārikā eko vāhoti tadeva ekasakaṭa’’nti suttanipātaṭṭhakathādīsu (su. ni. aṭṭha. 2.662) vuttaṃ, idha pana ‘‘dve sakaṭāni eko vāho’’ti vuttaṃ. Telaphāṇitādinti ādi-saddena sappiādiṃ maricādikaṭukabhaṇḍañca saṅgaṇhāti. Nāhaṃ raññā diṭṭhapubbo, kuto paripphassoti adhippāyo. Naccitvāti naccaṃ datvā.
ഘടികാരസുത്തവണ്ണനായ ലീനത്ഥപ്പകാസനാ സമത്താ.
Ghaṭikārasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൧. ഘടികാരസുത്തം • 1. Ghaṭikārasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ൧. ഘടികാരസുത്തവണ്ണനാ • 1. Ghaṭikārasuttavaṇṇanā