| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
४. गिलानसुत्तं
4. Gilānasuttaṃ
१०५०. एकं समयं भगवा सक्केसु विहरति कपिलवत्थुस्मिं निग्रोधारामे। तेन खो पन समयेन सम्बहुला भिक्खू भगवतो चीवरकम्मं करोन्ति – ‘‘निट्ठितचीवरो भगवा तेमासच्चयेन चारिकं पक्कमिस्सती’’ति। अस्सोसि खो महानामो सक्को – ‘‘सम्बहुला किर भिक्खू भगवतो चीवरकम्मं करोन्ति – ‘निट्ठितचीवरो भगवा तेमासच्चयेन चारिकं पक्कमिस्सती’’’ति । अथ खो महानामो सक्को येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो महानामो सक्को भगवन्तं एतदवोच – ‘‘सुतमेतं, भन्ते – ‘सम्बहुला किर भिक्खू भगवतो चीवरकम्मं करोन्ति – निट्ठितचीवरो भगवा तेमासच्चयेन चारिकं पक्कमिस्सती’ति। न खो नेतं 1, भन्ते, भगवतो सम्मुखा सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं सप्पञ्ञेन उपासकेन सप्पञ्ञो उपासको आबाधिको दुक्खितो बाळ्हगिलानो ओवदितब्बो’’ति।
1050. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti – ‘‘niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti. Assosi kho mahānāmo sakko – ‘‘sambahulā kira bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti – ‘niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’’ti . Atha kho mahānāmo sakko yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutametaṃ, bhante – ‘sambahulā kira bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti – niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’ti. Na kho netaṃ 2, bhante, bhagavato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ sappaññena upāsakena sappañño upāsako ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno ovaditabbo’’ti.
‘‘सप्पञ्ञेन महानाम, उपासकेन सप्पञ्ञो उपासको आबाधिको दुक्खितो बाळ्हगिलानो चतूहि अस्सासनीयेहि धम्मेहि अस्सासेतब्बो – ‘अस्सासतायस्मा – अत्थायस्मतो बुद्धे अवेच्चप्पसादो इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति । अस्सासतायस्मा – अत्थायस्मतो धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… अरियकन्तानि सीलानि अखण्डानि…पे॰… समाधिसंवत्तनिकानी’’’ति।
‘‘Sappaññena mahānāma, upāsakena sappañño upāsako ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno catūhi assāsanīyehi dhammehi assāsetabbo – ‘assāsatāyasmā – atthāyasmato buddhe aveccappasādo itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti . Assāsatāyasmā – atthāyasmato dhamme…pe… saṅghe…pe… ariyakantāni sīlāni akhaṇḍāni…pe… samādhisaṃvattanikānī’’’ti.
‘‘सप्पञ्ञेन , महानाम, उपासकेन सप्पञ्ञो उपासको आबाधिको दुक्खितो बाळ्हगिलानो इमेहि चतूहि अस्सासनीयेहि धम्मेहि अस्सासेत्वा एवमस्स वचनीयो – ‘अत्थायस्मतो मातापितूसु अपेक्खा’ति? सो चे एवं वदेय्य – ‘अत्थि मे मातापितूसु अपेक्खा’ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘आयस्मा खो मारिसो मरणधम्मो। सचे पायस्मा मातापितूसु अपेक्खं करिस्सति, मरिस्सतेव; नो चे पायस्मा मातापितूसु अपेक्खं करिस्सति, मरिस्सतेव। साधायस्मा, या ते मातापितूसु अपेक्खा तं पजहा’’’ति।
‘‘Sappaññena , mahānāma, upāsakena sappañño upāsako ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno imehi catūhi assāsanīyehi dhammehi assāsetvā evamassa vacanīyo – ‘atthāyasmato mātāpitūsu apekkhā’ti? So ce evaṃ vadeyya – ‘atthi me mātāpitūsu apekkhā’ti, so evamassa vacanīyo – ‘āyasmā kho māriso maraṇadhammo. Sace pāyasmā mātāpitūsu apekkhaṃ karissati, marissateva; no ce pāyasmā mātāpitūsu apekkhaṃ karissati, marissateva. Sādhāyasmā, yā te mātāpitūsu apekkhā taṃ pajahā’’’ti.
‘‘सो चे एवं वदेय्य – ‘या मे मातापितूसु अपेक्खा सा पहीना’ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘अत्थि पनायस्मतो पुत्तदारेसु अपेक्खा’ति? सो चे एवं वदेय्य – ‘अत्थि मे पुत्तदारेसु अपेक्खा’ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘आयस्मा खो मारिसो मरणधम्मो। सचे पायस्मा पुत्तदारेसु अपेक्खं करिस्सति, मरिस्सतेव; नो चे पायस्मा पुत्तदारेसु अपेक्खं करिस्सति, मरिस्सतेव। साधायस्मा, या ते पुत्तदारेसु अपेक्खा तं पजहा’’’ति।
‘‘So ce evaṃ vadeyya – ‘yā me mātāpitūsu apekkhā sā pahīnā’ti, so evamassa vacanīyo – ‘atthi panāyasmato puttadāresu apekkhā’ti? So ce evaṃ vadeyya – ‘atthi me puttadāresu apekkhā’ti, so evamassa vacanīyo – ‘āyasmā kho māriso maraṇadhammo. Sace pāyasmā puttadāresu apekkhaṃ karissati, marissateva; no ce pāyasmā puttadāresu apekkhaṃ karissati, marissateva. Sādhāyasmā, yā te puttadāresu apekkhā taṃ pajahā’’’ti.
‘‘सो चे एवं वदेय्य – ‘या मे पुत्तदारेसु अपेक्खा सा पहीना’ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘अत्थि पनायस्मतो मानुसकेसु पञ्चसु कामगुणेसु अपेक्खा’ति? सो चे एवं वदेय्य – ‘अत्थि मे मानुसकेसु पञ्चसु कामगुणेसु अपेक्खा’ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘मानुसकेहि खो, आवुसो, कामेहि दिब्बा कामा अभिक्कन्ततरा च पणीततरा च। साधायस्मा, मानुसकेहि कामेहि चित्तं वुट्ठापेत्वा चातुमहाराजिकेसु 3 देवेसु चित्तं अधिमोचेही’’’ति।
‘‘So ce evaṃ vadeyya – ‘yā me puttadāresu apekkhā sā pahīnā’ti, so evamassa vacanīyo – ‘atthi panāyasmato mānusakesu pañcasu kāmaguṇesu apekkhā’ti? So ce evaṃ vadeyya – ‘atthi me mānusakesu pañcasu kāmaguṇesu apekkhā’ti, so evamassa vacanīyo – ‘mānusakehi kho, āvuso, kāmehi dibbā kāmā abhikkantatarā ca paṇītatarā ca. Sādhāyasmā, mānusakehi kāmehi cittaṃ vuṭṭhāpetvā cātumahārājikesu 4 devesu cittaṃ adhimocehī’’’ti.
‘‘सो चे एवं वदेय्य – ‘मानुसकेहि मे कामेहि चित्तं वुट्ठितं, चातुमहाराजिकेसु देवेसु चित्तं अधिमोचित’न्ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘चातुमहाराजिकेहि खो, आवुसो , देवेहि तावतिंसा देवा अभिक्कन्ततरा च पणीततरा च। साधायस्मा, चातुमहाराजिकेहि देवेहि चित्तं वुट्ठापेत्वा तावतिंसेसु देवेसु चित्तं अधिमोचेही’’’ति।
‘‘So ce evaṃ vadeyya – ‘mānusakehi me kāmehi cittaṃ vuṭṭhitaṃ, cātumahārājikesu devesu cittaṃ adhimocita’nti, so evamassa vacanīyo – ‘cātumahārājikehi kho, āvuso , devehi tāvatiṃsā devā abhikkantatarā ca paṇītatarā ca. Sādhāyasmā, cātumahārājikehi devehi cittaṃ vuṭṭhāpetvā tāvatiṃsesu devesu cittaṃ adhimocehī’’’ti.
‘‘सो चे एवं वदेय्य – ‘चातुमहाराजिकेहि मे देवेहि चित्तं वुट्ठितं, तावतिंसेसु देवेसु चित्तं अधिमोचित’न्ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘तावतिंसेहि खो, आवुसो, देवेहि यामा देवा…पे॰… तुसिता देवा…पे॰… निम्मानरती देवा…पे॰… परनिम्मितवसवत्ती देवा…पे॰… परनिम्मितवसवत्तीहि खो, आवुसो, देवेहि ब्रह्मलोको अभिक्कन्ततरो च पणीततरो च। साधायस्मा, परनिम्मितवसवत्तीहि देवेहि चित्तं वुट्ठापेत्वा ब्रह्मलोके चित्तं अधिमोचेही’ति। सो चे एवं वदेय्य – ‘परनिम्मितवसवत्तीहि मे देवेहि चित्तं वुट्ठितं, ब्रह्मलोके चित्तं अधिमोचित’न्ति, सो एवमस्स वचनीयो – ‘ब्रह्मलोकोपि खो, आवुसो, अनिच्चो अद्धुवो सक्कायपरियापन्नो। साधायस्मा, ब्रह्मलोका चित्तं वुट्ठापेत्वा सक्कायनिरोधे चित्तं उपसंहराही’’’ति।
‘‘So ce evaṃ vadeyya – ‘cātumahārājikehi me devehi cittaṃ vuṭṭhitaṃ, tāvatiṃsesu devesu cittaṃ adhimocita’nti, so evamassa vacanīyo – ‘tāvatiṃsehi kho, āvuso, devehi yāmā devā…pe… tusitā devā…pe… nimmānaratī devā…pe… paranimmitavasavattī devā…pe… paranimmitavasavattīhi kho, āvuso, devehi brahmaloko abhikkantataro ca paṇītataro ca. Sādhāyasmā, paranimmitavasavattīhi devehi cittaṃ vuṭṭhāpetvā brahmaloke cittaṃ adhimocehī’ti. So ce evaṃ vadeyya – ‘paranimmitavasavattīhi me devehi cittaṃ vuṭṭhitaṃ, brahmaloke cittaṃ adhimocita’nti, so evamassa vacanīyo – ‘brahmalokopi kho, āvuso, anicco addhuvo sakkāyapariyāpanno. Sādhāyasmā, brahmalokā cittaṃ vuṭṭhāpetvā sakkāyanirodhe cittaṃ upasaṃharāhī’’’ti.
‘‘सो चे एवं वदेय्य – ‘ब्रह्मलोका मे चित्तं वुट्ठितं, सक्कायनिरोधे चित्तं उपसंहरामी’ति; एवं विमुत्तचित्तस्स खो, महानाम, उपासकस्स आसवा 5 विमुत्तचित्तेन भिक्खुना न किञ्चि नानाकरणं वदामि, यदिदं – विमुत्तिया विमुत्त’’न्ति। चतुत्थं।
‘‘So ce evaṃ vadeyya – ‘brahmalokā me cittaṃ vuṭṭhitaṃ, sakkāyanirodhe cittaṃ upasaṃharāmī’ti; evaṃ vimuttacittassa kho, mahānāma, upāsakassa āsavā 6 vimuttacittena bhikkhunā na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi, yadidaṃ – vimuttiyā vimutta’’nti. Catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ४. गिलानसुत्तवण्णना • 4. Gilānasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ४. गिलानसुत्तवण्णना • 4. Gilānasuttavaṇṇanā
