| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
९. गिलानसुत्तवण्णना
9. Gilānasuttavaṇṇanā
३७५. पादगामोति नगरस्स पदसदिसो महन्तगामो। तेनेवाह ‘‘वेसालियं विहरति वेळुवगामके’’ति। अहितनिसेधन-हितनियोजन-ब्यसनपरिच्चजन-लक्खणो मित्तभावो येसु अत्थि, ते मित्ता। ये पन दिट्ठमत्तसहाया, ते सन्दिट्ठा। ये सविसेसं भत्तिमन्तो, ते सम्भत्ताति दस्सेन्तो ‘‘मित्ताति मित्तावा’’तिआदिमाह। अस्साति भगवतो। पञ्चमियं अट्ठमियं चातुद्दसियं पञ्चदसियन्ति एकेकस्मिं पक्खे चत्तारो वारे कत्वा मासस्स अट्ठवारे।
375.Pādagāmoti nagarassa padasadiso mahantagāmo. Tenevāha ‘‘vesāliyaṃ viharati veḷuvagāmake’’ti. Ahitanisedhana-hitaniyojana-byasanapariccajana-lakkhaṇo mittabhāvo yesu atthi, te mittā. Ye pana diṭṭhamattasahāyā, te sandiṭṭhā. Ye savisesaṃ bhattimanto, te sambhattāti dassento ‘‘mittāti mittāvā’’tiādimāha. Assāti bhagavato. Pañcamiyaṃ aṭṭhamiyaṃ cātuddasiyaṃ pañcadasiyanti ekekasmiṃ pakkhe cattāro vāre katvā māsassa aṭṭhavāre.
वेदनानं बलवभावेन खरो फरुसो कक्खळो। आबाधोति पुब्बकम्महेतुताय कम्मसमुट्ठानो आबाधो सङ्खारदुक्खतासङ्खातो सब्बकालिकत्ता सरीरस्स सभागरोगो नाम। नायमीदिसो आबाधो, अयं पन बहलतरब्याधिताय ‘‘विसभागरोगो’’ति वुत्तो। अन्त-सद्दो समीपपवत्तोति आह – ‘‘मरणन्तं मरणसन्तिक’’न्ति। वेदना…पे॰… अकरोन्तो उक्कंसगतभावितकायादिताय। अपीळियमानोति अपीळियमानो विय। ओवादमेव भिक्खुसङ्घस्स अपलोकनन्ति आह – ‘‘ओवादानुसासनिं अदत्वाति वुत्तं होती’’ति। पुब्बभागवीरियं नाम फलसमापत्तिया परिकम्मभूतविपस्सनावीरियं। जीवितम्पि जीवितसङ्खारो पतितुं अदत्वा अत्तभावस्स अभिसङ्खरणतो।
Vedanānaṃ balavabhāvena kharo pharuso kakkhaḷo. Ābādhoti pubbakammahetutāya kammasamuṭṭhāno ābādho saṅkhāradukkhatāsaṅkhāto sabbakālikattā sarīrassa sabhāgarogo nāma. Nāyamīdiso ābādho, ayaṃ pana bahalatarabyādhitāya ‘‘visabhāgarogo’’ti vutto. Anta-saddo samīpapavattoti āha – ‘‘maraṇantaṃ maraṇasantika’’nti. Vedanā…pe… akaronto ukkaṃsagatabhāvitakāyāditāya. Apīḷiyamānoti apīḷiyamāno viya. Ovādameva bhikkhusaṅghassa apalokananti āha – ‘‘ovādānusāsaniṃ adatvāti vuttaṃ hotī’’ti. Pubbabhāgavīriyaṃ nāma phalasamāpattiyā parikammabhūtavipassanāvīriyaṃ. Jīvitampi jīvitasaṅkhāro patituṃ adatvā attabhāvassa abhisaṅkharaṇato.
‘‘एत्तकं कालं अतिक्कमित्वा वुट्ठहिस्सामी’’ति खणपरिच्छेदवती समापत्ति खणिकसमापत्ति। निग्गुम्बं निज्जटं कत्वाति रूपसत्तकारूपसत्तकवसेन पवत्तियमानं विपस्सनाभावनं सब्बसो खिलविरहेन निग्गुम्बं, अब्याकुलताय निज्जटं कत्वा। महाविपस्सनावसेनाति पच्चेकं सविसेसं वित्थारितानं अट्ठारसादीनं महाविपस्सनानं वसेन विपस्सित्वा समापन्ना या समापत्ति, सा सुट्ठु विक्खम्भेति वेदनं महाबलवताय पुब्बारम्मणस्स, महानुभावताय तथापवत्तितविपस्सनावीरियस्स। यथा नामातिआदिना तस्स निदस्सनं दस्सेति। वेदनाति दुक्खवेदना। चुद्दसहाकारेहीति तस्सेव सत्तकद्वयस्स वसेन वदति। सन्नेत्वाति अन्तरन्तरा समापन्नज्झानसमापत्तिसम्भूतेन विपस्सनापीतिसिनेहेन तेमेत्वा। समापत्तीति फलसमापत्ति।
‘‘Ettakaṃ kālaṃ atikkamitvā vuṭṭhahissāmī’’ti khaṇaparicchedavatī samāpatti khaṇikasamāpatti. Niggumbaṃ nijjaṭaṃ katvāti rūpasattakārūpasattakavasena pavattiyamānaṃ vipassanābhāvanaṃ sabbaso khilavirahena niggumbaṃ, abyākulatāya nijjaṭaṃ katvā. Mahāvipassanāvasenāti paccekaṃ savisesaṃ vitthāritānaṃ aṭṭhārasādīnaṃ mahāvipassanānaṃ vasena vipassitvā samāpannā yā samāpatti, sā suṭṭhu vikkhambheti vedanaṃ mahābalavatāya pubbārammaṇassa, mahānubhāvatāya tathāpavattitavipassanāvīriyassa. Yathānāmātiādinā tassa nidassanaṃ dasseti. Vedanāti dukkhavedanā. Cuddasahākārehīti tasseva sattakadvayassa vasena vadati. Sannetvāti antarantarā samāpannajjhānasamāpattisambhūtena vipassanāpītisinehena temetvā. Samāpattīti phalasamāpatti.
गिलाना वुट्ठितोति गिलानभावतो वुट्ठितो। सरीरस्स गरुथद्धभावप्पत्ति मधुरकताति आह – ‘‘सञ्जातगरुभावो सञ्जातथद्धभावो’’ति। नानाकारतोति पुरत्थिमादिभेदतो। सतिपट्ठानधम्माति पुब्बे अत्तना भावियमाना सतिपट्ठानधम्मा। पाकटा न होन्ति कायचित्तानं अकम्मञ्ञताय। तन्ति धम्माति परियत्तिधम्मा न ञायन्ति।
Gilānā vuṭṭhitoti gilānabhāvato vuṭṭhito. Sarīrassa garuthaddhabhāvappatti madhurakatāti āha – ‘‘sañjātagarubhāvo sañjātathaddhabhāvo’’ti. Nānākāratoti puratthimādibhedato. Satipaṭṭhānadhammāti pubbe attanā bhāviyamānā satipaṭṭhānadhammā. Pākaṭā na honti kāyacittānaṃ akammaññatāya. Tanti dhammāti pariyattidhammā na ñāyanti.
अनन्तरं अबाहिरन्ति धम्मवसेन पुग्गलवसेन च अन्तरबाहिरं अकत्वा। एत्तकन्तिआदिना वुत्तमेवत्थं विवरति। दहरकालेति अत्तनो दहरकाले। न एवं होतीति ‘‘अहं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सामी’’तिआदिको मानतण्हामूलको इस्सामच्छरियानं पवत्तिआकारो तथागतस्स न होति, नत्थेव पगेव तेसं समुच्छिन्नत्ताति आह – ‘‘बोधिपल्लङ्केयेवा’’तिआदि। पटिसङ्खरणेन वेठेन मिस्सकेन। मञ्ञेति यथावुत्तं पटिसङ्खरणसञ्ञितेन वेठमिस्सकेन विय जरसकटं। अरहत्तफलवेठेनाति अरहत्तफलसमापत्तिसञ्ञितेन अत्थभाववेठेन।
Anantaraṃ abāhiranti dhammavasena puggalavasena ca antarabāhiraṃ akatvā. Ettakantiādinā vuttamevatthaṃ vivarati. Daharakāleti attano daharakāle. Na evaṃ hotīti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’tiādiko mānataṇhāmūlako issāmacchariyānaṃ pavattiākāro tathāgatassa na hoti, nattheva pageva tesaṃ samucchinnattāti āha – ‘‘bodhipallaṅkeyevā’’tiādi. Paṭisaṅkharaṇena veṭhena missakena. Maññeti yathāvuttaṃ paṭisaṅkharaṇasaññitena veṭhamissakena viya jarasakaṭaṃ. Arahattaphalaveṭhenāti arahattaphalasamāpattisaññitena atthabhāvaveṭhena.
फलसमापत्तिया अधिप्पेतत्ता ‘‘एकच्चानं वेदनानन्ति लोकियानं वेदनान’’न्ति वुत्तं। अत्तदीपाति एत्थ अत्त-सद्देन धम्मो एव वुत्तो, स्वायमत्थो हेट्ठा विभावितो एव। नवविधो लोकुत्तरधम्मो वेदितब्बो। सो हि चतूहि ओघेहि अनज्झोत्थरणीयतो ‘‘दीपो’’ति वुत्तो। तमअग्गेति तमयोगाभावेन सदेवकस्स लोकस्स अग्गे। सब्बेसन्ति सब्बेसं सिक्खाकामानं। ते ‘‘धम्मदीपा विहरथा’’ति वुत्ता चतुसतिपट्ठानगोचराव भिक्खू अग्गे भविस्सन्ति।
Phalasamāpattiyā adhippetattā ‘‘ekaccānaṃ vedanānanti lokiyānaṃ vedanāna’’nti vuttaṃ. Attadīpāti ettha atta-saddena dhammo eva vutto, svāyamattho heṭṭhā vibhāvito eva. Navavidho lokuttaradhammo veditabbo. So hi catūhi oghehi anajjhottharaṇīyato ‘‘dīpo’’ti vutto. Tamaaggeti tamayogābhāvena sadevakassa lokassa agge. Sabbesanti sabbesaṃ sikkhākāmānaṃ. Te ‘‘dhammadīpā viharathā’’ti vuttā catusatipaṭṭhānagocarāva bhikkhū agge bhavissanti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ९. गिलानसुत्तं • 9. Gilānasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ९. गिलानसुत्तवण्णना • 9. Gilānasuttavaṇṇanā
