| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
३. गिञ्जकावसथसुत्तवण्णना
3. Giñjakāvasathasuttavaṇṇanā
९७. ततिये धातुं, भिक्खवेति इतो पट्ठाय अज्झासयं धातूति दीपेति। उप्पज्जति सञ्ञाति अज्झासयं पटिच्च सञ्ञा उप्पज्जति, दिट्ठि उप्पज्जति, वितक्को उप्पज्जतीति। इधापि ‘‘कच्चानो पञ्हं पुच्छिस्सती’’ति तस्स ओकासदानत्थं एत्तावताव देसनं निट्ठापेसि। असम्मासम्बुद्धेसूति छसु सत्थारेसु। सम्मासम्बुद्धाति मयमस्म सम्मासम्बुद्धाति। किं पटिच्च पञ्ञायतीति किस्मिं सति होतीति? सत्थारानं उप्पन्नं दिट्ठिं पुच्छति। असम्मासम्बुद्धेसु तेसु सम्मासम्बुद्धा एतेति एवं उप्पन्नं तित्थियसावकानम्पि दिट्ठिं पुच्छतियेव।
97. Tatiye dhātuṃ, bhikkhaveti ito paṭṭhāya ajjhāsayaṃ dhātūti dīpeti. Uppajjati saññāti ajjhāsayaṃ paṭicca saññā uppajjati, diṭṭhi uppajjati, vitakko uppajjatīti. Idhāpi ‘‘kaccāno pañhaṃ pucchissatī’’ti tassa okāsadānatthaṃ ettāvatāva desanaṃ niṭṭhāpesi. Asammāsambuddhesūti chasu satthāresu. Sammāsambuddhāti mayamasma sammāsambuddhāti. Kiṃ paṭicca paññāyatīti kismiṃ sati hotīti? Satthārānaṃ uppannaṃ diṭṭhiṃ pucchati. Asammāsambuddhesu tesu sammāsambuddhā eteti evaṃ uppannaṃ titthiyasāvakānampi diṭṭhiṃ pucchatiyeva.
इदानि यस्मा तेसं अविज्जाधातुं पटिच्च सा दिट्ठि होति, अविज्जाधातु च नाम महती धातु, तस्मा महतिं धातुं पटिच्च तस्सा उप्पत्तिं दीपेन्तो महती खो एसातिआदिमाह। हीनं, कच्चान, धातुं पटिच्चाति हीनं अज्झासयं पटिच्च। पणिधीति चित्तट्ठपनं। सा पनेसा इत्थिभावं वा मक्कटादितिरच्छानभावं वा पत्थेन्तस्स उप्पज्जति। हीनो पुग्गलोति यस्सेते हीना धम्मा उप्पज्जन्ति, सब्बो सो पुग्गलोपि हीनो नाम। हीना वाचाति या तस्स वाचा, सापि हीना। हीनं आचिक्खतीति सो आचिक्खन्तोपि हीनमेव आचिक्खति, देसेन्तोपि हीनमेव देसेतीति सब्बपदानि योजेतब्बानि। उपपत्तीति द्वे उपपत्तियो पटिलाभो च निब्बत्ति च। निब्बत्ति हीनकुलादिवसेन वेदितब्बा, पटिलाभो चित्तुप्पादक्खणे हीनत्तिकवसेन। कथं? तस्स हि पञ्चसु नीचकुलेसु उप्पज्जनतो हीना निब्बत्ति, वेस्ससुद्दकुलेसु उप्पज्जनतो मज्झिमा, खत्तियब्राह्मणकुलेसु उप्पज्जनतो पणीता। द्वादसाकुसलचित्तुप्पादानं पन पटिलाभतो हीनो पटिलाभो, तेभूमकधम्मानं पटिलाभतो मज्झिमो, नवलोकुत्तरधम्मानं पटिलाभतो पणीतो। इमस्मिं पन ठाने निब्बत्तियेव अधिप्पेताति। ततियं।
Idāni yasmā tesaṃ avijjādhātuṃ paṭicca sā diṭṭhi hoti, avijjādhātu ca nāma mahatī dhātu, tasmā mahatiṃ dhātuṃ paṭicca tassā uppattiṃ dīpento mahatī kho esātiādimāha. Hīnaṃ, kaccāna, dhātuṃ paṭiccāti hīnaṃ ajjhāsayaṃ paṭicca. Paṇidhīti cittaṭṭhapanaṃ. Sā panesā itthibhāvaṃ vā makkaṭāditiracchānabhāvaṃ vā patthentassa uppajjati. Hīnopuggaloti yassete hīnā dhammā uppajjanti, sabbo so puggalopi hīno nāma. Hīnā vācāti yā tassa vācā, sāpi hīnā. Hīnaṃ ācikkhatīti so ācikkhantopi hīnameva ācikkhati, desentopi hīnameva desetīti sabbapadāni yojetabbāni. Upapattīti dve upapattiyo paṭilābho ca nibbatti ca. Nibbatti hīnakulādivasena veditabbā, paṭilābho cittuppādakkhaṇe hīnattikavasena. Kathaṃ? Tassa hi pañcasu nīcakulesu uppajjanato hīnā nibbatti, vessasuddakulesu uppajjanato majjhimā, khattiyabrāhmaṇakulesu uppajjanato paṇītā. Dvādasākusalacittuppādānaṃ pana paṭilābhato hīno paṭilābho, tebhūmakadhammānaṃ paṭilābhato majjhimo, navalokuttaradhammānaṃ paṭilābhato paṇīto. Imasmiṃ pana ṭhāne nibbattiyeva adhippetāti. Tatiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ३. गिञ्जकावसथसुत्तं • 3. Giñjakāvasathasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ३. गिञ्जकावसथसुत्तवण्णना • 3. Giñjakāvasathasuttavaṇṇanā
