Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    3. ගිරිමානන්‌දත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    3. Girimānandattheragāthāvaṇṇanā

    වස්‌සති දෙවොතිආදිකා ආයස්‌මතො ගිරිමානන්‌දත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො සුමෙධස්‌ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා වයප්‌පත්‌තො ඝරාවාසං වසන්‌තො අත්‌තනො භරියාය පුත්‌තෙ ච කාලඞ්‌කතෙ සොකසල්‌ලසමප්‌පිතො අරඤ්‌ඤං පවිට්‌ඨො සත්‌ථාරා තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා ධම්‌මං කථෙත්‌වා සොකසල්‌ලෙ අබ්‌බූළ්‌හෙ පසන්‌නමානසො සුගන්‌ධපුප්‌ඵෙහි පූජෙත්‌වා පඤ්‌චපතිට්‌ඨිතෙන වන්‌දිත්‌වා සිරසි අඤ්‌ජලිං කත්‌වා අභිත්‌ථවි.

    Vassatidevotiādikā āyasmato girimānandattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā vayappatto gharāvāsaṃ vasanto attano bhariyāya putte ca kālaṅkate sokasallasamappito araññaṃ paviṭṭho satthārā tattha gantvā dhammaṃ kathetvā sokasalle abbūḷhe pasannamānaso sugandhapupphehi pūjetvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā abhitthavi.

    සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ රාජගහෙ බිම්‌බිසාරරඤ්‌ඤො පුරොහිතස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති, ගිරිමානන්‌දොතිස්‌ස නාමං අහොසි. සො විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො සත්‌ථු රාජගහගමනෙ බුද්‌ධානුභාවං දිස්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා සමණධම්‌මං කරොන්‌තො කතිපයං දිවසං ගාමකාවාසෙ වසිත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දිතුං රාජගහං අගමාසි. බිම්‌බිසාරමහාරාජා තස්‌ස ආගමනං සුත්‌වා උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘ඉධෙව, භන්‌තෙ, වසථ, අහං චතූහි පච්‌චයෙහි උපට්‌ඨහාමී’’ති සම්‌පවාරෙත්‌වා ගතො බහුකිච්‌චතාය න සරි. ‘‘ථෙරො අබ්‌භොකාසෙ වසතී’’ති දෙවතා ථෙරස්‌ස තෙමනභයෙන වස්‌සං වාරෙසුං. රාජා අවස්‌සනකාරණං සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා ථෙරස්‌ස කුටිකං කාරාපෙසි. ථෙරො කුටිකායං වසන්‌තො සෙනාසනසප්‌පායලාභෙන සමාධානං ලභිත්‌වා වීරියසමතං යොජෙත්‌වා විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.40.419-448) –

    So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe bimbisārarañño purohitassa putto hutvā nibbatti, girimānandotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto satthu rājagahagamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto katipayaṃ divasaṃ gāmakāvāse vasitvā satthāraṃ vandituṃ rājagahaṃ agamāsi. Bimbisāramahārājā tassa āgamanaṃ sutvā upasaṅkamitvā ‘‘idheva, bhante, vasatha, ahaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahāmī’’ti sampavāretvā gato bahukiccatāya na sari. ‘‘Thero abbhokāse vasatī’’ti devatā therassa temanabhayena vassaṃ vāresuṃ. Rājā avassanakāraṇaṃ sallakkhetvā therassa kuṭikaṃ kārāpesi. Thero kuṭikāyaṃ vasanto senāsanasappāyalābhena samādhānaṃ labhitvā vīriyasamataṃ yojetvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.419-448) –

    ‘‘භරියා මෙ කාලඞ්‌කතා, පුත්‌තො සිවථිකං ගතො;

    ‘‘Bhariyā me kālaṅkatā, putto sivathikaṃ gato;

    මාතා පිතා මතා භාතා, එකචිතම්‌හි ඩය්‌හරෙ.

    Mātā pitā matā bhātā, ekacitamhi ḍayhare.

    ‘‘තෙන සොකෙන සන්‌තත්‌තො, කිසො පණ්‌ඩු අහොසහං;

    ‘‘Tena sokena santatto, kiso paṇḍu ahosahaṃ;

    චිත්‌තක්‌ඛෙපො ච මෙ ආසි, තෙන සොකෙන අට්‌ටිතො.

    Cittakkhepo ca me āsi, tena sokena aṭṭito.

    ‘‘සොකසල්‌ලපරෙතොහං, වනන්‌තමුපසඞ්‌කමිං;

    ‘‘Sokasallaparetohaṃ, vanantamupasaṅkamiṃ;

    පවත්‌තඵලං භුඤ්‌ජිත්‌වා, රුක්‌ඛමූලෙ වසාමහං.

    Pavattaphalaṃ bhuñjitvā, rukkhamūle vasāmahaṃ.

    ‘‘සුමෙධො නාම සම්‌බුද්‌ධො, දුක්‌ඛස්‌සන්‌තකරො ජිනො;

    ‘‘Sumedho nāma sambuddho, dukkhassantakaro jino;

    මමුද්‌ධරිතුකාමො සො, ආගඤ්‌ඡි මම සන්‌තිකං.

    Mamuddharitukāmo so, āgañchi mama santikaṃ.

    ‘‘පදසද්‌දං සුණිත්‌වාන, සුමෙධස්‌ස මහෙසිනො;

    ‘‘Padasaddaṃ suṇitvāna, sumedhassa mahesino;

    පග්‌ගහෙත්‌වානහං සීසං, උල්‌ලොකෙසිං මහාමුනිං.

    Paggahetvānahaṃ sīsaṃ, ullokesiṃ mahāmuniṃ.

    ‘‘උපාගතෙ මහාවීරෙ, පීති මෙ උදපජ්‌ජථ;

    ‘‘Upāgate mahāvīre, pīti me udapajjatha;

    තදාසිමෙකග්‌ගමනො, දිස්‌වා තං ලොකනායකං.

    Tadāsimekaggamano, disvā taṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘සතිං පටිලභිත්‌වාන, පණ්‌ණමුට්‌ඨිමදාසහං;

    ‘‘Satiṃ paṭilabhitvāna, paṇṇamuṭṭhimadāsahaṃ;

    නිසීදි භගවා තත්‌ථ, අනුකම්‌පාය චක්‌ඛුමා.

    Nisīdi bhagavā tattha, anukampāya cakkhumā.

    ‘‘නිසජ්‌ජ තත්‌ථ භගවා, සුමෙධො ලොකනායකො;

    ‘‘Nisajja tattha bhagavā, sumedho lokanāyako;

    ධම්‌මං මෙ කථයී බුද්‌ධො, සොකසල්‌ලවිනොදනං.

    Dhammaṃ me kathayī buddho, sokasallavinodanaṃ.

    ‘‘අනව්‌හිතා තතො ආගුං, අනනුඤ්‌ඤාතා ඉතො ගතා;

    ‘‘Anavhitā tato āguṃ, ananuññātā ito gatā;

    යථාගතා තථා ගතා, තත්‌ථ කා පරිදෙවනා.

    Yathāgatā tathā gatā, tattha kā paridevanā.

    ‘‘යථාපි පථිකා සත්‌තා, වස්‌සමානාය වුට්‌ඨියා;

    ‘‘Yathāpi pathikā sattā, vassamānāya vuṭṭhiyā;

    සභණ්‌ඩා උපගච්‌ඡන්‌ති, වස්‌සස්‌සාපතනාය තෙ.

    Sabhaṇḍā upagacchanti, vassassāpatanāya te.

    ‘‘වස්‌සෙ ච තෙ ඔරමිතෙ, සම්‌පයන්‌ති යදිච්‌ඡකං;

    ‘‘Vasse ca te oramite, sampayanti yadicchakaṃ;

    එවං මාතා පිතා තුය්‌හං, තත්‌ථ කා පරිදෙවනා.

    Evaṃ mātā pitā tuyhaṃ, tattha kā paridevanā.

    ‘‘ආගන්‌තුකා පාහුනකා, චලිතෙරිතකම්‌පිතා;

    ‘‘Āgantukā pāhunakā, caliteritakampitā;

    එවං මාතා පිතා තුය්‌හං, තත්‌ථ කා පරිදෙවනා.

    Evaṃ mātā pitā tuyhaṃ, tattha kā paridevanā.

    ‘‘යථාපි උරගො ජිණ්‌ණං, හිත්‌වා ගච්‌ඡති සං තචං;

    ‘‘Yathāpi urago jiṇṇaṃ, hitvā gacchati saṃ tacaṃ;

    එවං මාතා පිතා තුය්‌හං, සං තනුං ඉධ හීයරෙ.

    Evaṃ mātā pitā tuyhaṃ, saṃ tanuṃ idha hīyare.

    ‘‘බුද්‌ධස්‌ස ගිරමඤ්‌ඤාය, සොකසල්‌ලං විවජ්‌ජයිං;

    ‘‘Buddhassa giramaññāya, sokasallaṃ vivajjayiṃ;

    පාමොජ්‌ජං ජනයිත්‌වාන, බුද්‌ධසෙට්‌ඨං අවන්‌දහං.

    Pāmojjaṃ janayitvāna, buddhaseṭṭhaṃ avandahaṃ.

    ‘‘වන්‌දිත්‌වාන මහානාගං, පූජයිං ගිරිමඤ්‌ජරිං;

    ‘‘Vanditvāna mahānāgaṃ, pūjayiṃ girimañjariṃ;

    දිබ්‌බගන්‌ධං සම්‌පවන්‌තං, සුමෙධං ලොකනායකං.

    Dibbagandhaṃ sampavantaṃ, sumedhaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘පූජයිත්‌වාන සම්‌බුද්‌ධං, සිරෙ කත්‌වාන අඤ්‌ජලිං;

    ‘‘Pūjayitvāna sambuddhaṃ, sire katvāna añjaliṃ;

    අනුස්‌සරං ගුණග්‌ගානි, සන්‌ථවිං ලොකනායකං.

    Anussaraṃ guṇaggāni, santhaviṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘නිත්‌තිණ්‌ණොසි මහාවීර, සබ්‌බඤ්‌ඤු ලොකනායක;

    ‘‘Nittiṇṇosi mahāvīra, sabbaññu lokanāyaka;

    සබ්‌බෙ සත්‌තෙ උද්‌ධරසි, ඤාණෙන ත්‌වං මහාමුනෙ.

    Sabbe satte uddharasi, ñāṇena tvaṃ mahāmune.

    ‘‘විමතිං ද්‌වෙළ්‌හකං වාපි, සඤ්‌ඡින්‌දසි මහාමුනෙ;

    ‘‘Vimatiṃ dveḷhakaṃ vāpi, sañchindasi mahāmune;

    පටිපාදෙසි මෙ මග්‌ගං, තව ඤාණෙන චක්‌ඛුම.

    Paṭipādesi me maggaṃ, tava ñāṇena cakkhuma.

    ‘‘අරහා වසිපත්‌තා ච, ඡළභිඤ්‌ඤා මහිද්‌ධිකා;

    ‘‘Arahā vasipattā ca, chaḷabhiññā mahiddhikā;

    අන්‌තලික්‌ඛචරා ධීරා, පරිවාරෙන්‌ති තාවදෙ.

    Antalikkhacarā dhīrā, parivārenti tāvade.

    ‘‘පටිපන්‌නා ච සෙඛා ච, ඵලට්‌ඨා සන්‌ති සාවකා;

    ‘‘Paṭipannā ca sekhā ca, phalaṭṭhā santi sāvakā;

    සුරොදයෙව පදුමා, පුප්‌ඵන්‌ති තව සාවකා.

    Surodayeva padumā, pupphanti tava sāvakā.

    ‘‘මහාසමුද්‌දොවක්‌ඛොභො , අතුලොපි දුරුත්‌තරො;

    ‘‘Mahāsamuddovakkhobho , atulopi duruttaro;

    එවං ඤාණෙන සම්‌පන්‌නො, අප්‌පමෙය්‍යොසි චක්‌ඛුම.

    Evaṃ ñāṇena sampanno, appameyyosi cakkhuma.

    ‘‘වන්‌දිත්‌වාහං ලොකජිනං, චක්‌ඛුමන්‌තං මහායසං;

    ‘‘Vanditvāhaṃ lokajinaṃ, cakkhumantaṃ mahāyasaṃ;

    පුථුදිසා නමස්‌සන්‌තො, පටිකුටිකො ආගඤ්‌ඡහං.

    Puthudisā namassanto, paṭikuṭiko āgañchahaṃ.

    ‘‘දෙවලොකා චවිත්‌වාන, සම්‌පජානො පතිස්‌සතො;

    ‘‘Devalokā cavitvāna, sampajāno patissato;

    ඔක්‌කමිං මාතුයා කුච්‌ඡිං, සන්‌ධාවන්‌තො භවාභවෙ.

    Okkamiṃ mātuyā kucchiṃ, sandhāvanto bhavābhave.

    ‘‘අගාරා අභිනික්‌ඛම්‌ම, පබ්‌බජිං අනගාරියං;

    ‘‘Agārā abhinikkhamma, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    ආතාපී නිපකො ඣායී, පටිසල්‌ලානගොචරො.

    Ātāpī nipako jhāyī, paṭisallānagocaro.

    ‘‘පධානං පදහිත්‌වාන, තොසයිත්‌වා මහාමුනිං;

    ‘‘Padhānaṃ padahitvāna, tosayitvā mahāmuniṃ;

    චන්‌දොවබ්‌භඝනා මුත්‌තො, විචරාමි අහං සදා.

    Candovabbhaghanā mutto, vicarāmi ahaṃ sadā.

    ‘‘විවෙකමනුයුත්‌තොම්‌හි, උපසන්‌තො නිරූපධි;

    ‘‘Vivekamanuyuttomhi, upasanto nirūpadhi;

    සබ්‌බාසවෙ පරිඤ්‌ඤාය, විහරාමි අනාසවො.

    Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.

    ‘‘තිංසකප්‌පසහස්‌සම්‌හි, යං බුද්‌ධමභිපූජයිං;

    ‘‘Tiṃsakappasahassamhi, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අථ ථෙරස්‌ස අරහත්‌තප්‌පත්‌තියා හට්‌ඨතුට්‌ඨෙ විය දෙවෙ වස්‌සන්‌තෙ උපරි තං වස්‌සනෙ නියොජනමුඛෙන අඤ්‌ඤං බ්‍යාකරොන්‌තො –

    Atha therassa arahattappattiyā haṭṭhatuṭṭhe viya deve vassante upari taṃ vassane niyojanamukhena aññaṃ byākaronto –

    325.

    325.

    ‘‘වස්‌සති දෙවො යථාසුගීතං, ඡන්‌නා මෙ කුටිකා සුඛා නිවාතා;

    ‘‘Vassati devo yathāsugītaṃ, channā me kuṭikā sukhā nivātā;

    තස්‌සං විහරාමි වූපසන්‌තො, අථ චෙ පත්‌ථයසී පවස්‌ස දෙව.

    Tassaṃ viharāmi vūpasanto, atha ce patthayasī pavassa deva.

    326.

    326.

    ‘‘වස්‌සති දෙවො යථාසුගීතං, ඡන්‌නා මෙ කුටිකා සුඛා නිවාතා;

    ‘‘Vassati devo yathāsugītaṃ, channā me kuṭikā sukhā nivātā;

    තස්‌සං විහරාමි සන්‌තචිත්‌තො, අථ චෙ පත්‌ථයසී පවස්‌ස දෙව.

    Tassaṃ viharāmi santacitto, atha ce patthayasī pavassa deva.

    327.

    327.

    ‘‘වස්‌සති දෙවො…පෙ.… තස්‌සං විහරාමි වීතරාගො…පෙ.….

    ‘‘Vassati devo…pe… tassaṃ viharāmi vītarāgo…pe….

    328.

    328.

    ‘‘වස්‌සති දෙවො…පෙ.… තස්‌සං විහරාමි වීතදොසො…පෙ.….

    ‘‘Vassati devo…pe… tassaṃ viharāmi vītadoso…pe….

    329.

    329.

    ‘‘වස්‌සති දෙවො…පෙ.… තස්‌සං විහරාමි වීතමොහො;

    ‘‘Vassati devo…pe… tassaṃ viharāmi vītamoho;

    අථ චෙ පත්‌ථයසී පවස්‌ස දෙවා’’ති. – ඉමා පඤ්‌ච ගාථා අභාසි;

    Atha ce patthayasī pavassa devā’’ti. – imā pañca gāthā abhāsi;

    තත්‌ථ යථාසුගීතන්‌ති සුගීතානුරූපං, සුන්‌දරස්‌ස අත්‌තනො මෙඝගීතස්‌ස අනුරූපමෙවාති අත්‌ථො. වලාහකො හි යථා අගජ්‌ජන්‌තො කෙවලං වස්‌සන්‌තො න සොභති, එවං සතපටලසහස්‌සපටලෙන උට්‌ඨහිත්‌වා ථනයන්‌තො ගජ්‌ජන්‌තො විජ්‌ජුල්‌ලතා නිච්‌ඡාරෙන්‌තොපි අවස්‌සන්‌තො න සොභති, තථාභූතො පන හුත්‌වා වස්‌සන්‌තො සොභතීති වුත්‌තං ‘‘වස්‌සති දෙවො යථාසුගීත’’න්‌ති. තෙනාහ – ‘‘අභිත්‌ථනය, පජ්‌ජුන්‌න’’ , (චරියා. 3.89; ජා. 1.1.75) ‘‘ගජ්‌ජිතා චෙව වස්‌සිතා චා’’ති (අ. නි. 4.101; පු. ප. 157) ච. තස්‌සං විහරාමීති තස්‌සං කුටිකායං අරියවිහාරගබ්‌භෙන ඉරියාපථවිහාරෙන විහරාමි. වූපසන්‌තචිත්‌තොති අග්‌ගඵලසමාධිනා සම්‌මදෙව උපසන්‌තමානසො.

    Tattha yathāsugītanti sugītānurūpaṃ, sundarassa attano meghagītassa anurūpamevāti attho. Valāhako hi yathā agajjanto kevalaṃ vassanto na sobhati, evaṃ satapaṭalasahassapaṭalena uṭṭhahitvā thanayanto gajjanto vijjullatā nicchārentopi avassanto na sobhati, tathābhūto pana hutvā vassanto sobhatīti vuttaṃ ‘‘vassati devo yathāsugīta’’nti. Tenāha – ‘‘abhitthanaya, pajjunna’’ , (cariyā. 3.89; jā. 1.1.75) ‘‘gajjitā ceva vassitā cā’’ti (a. ni. 4.101; pu. pa. 157) ca. Tassaṃ viharāmīti tassaṃ kuṭikāyaṃ ariyavihāragabbhena iriyāpathavihārena viharāmi. Vūpasantacittoti aggaphalasamādhinā sammadeva upasantamānaso.

    එවං ථෙරස්‌ස අනෙකවාරං කතං උය්‍යොජනං සිරසා සම්‌පටිච්‌ඡන්‌තො වලාහකදෙවපුත්‌තො නින්‌නඤ්‌ච ථලඤ්‌ච පූරෙන්‌තො මහාවස්‌සං වස්‌සාපෙසි.

    Evaṃ therassa anekavāraṃ kataṃ uyyojanaṃ sirasā sampaṭicchanto valāhakadevaputto ninnañca thalañca pūrento mahāvassaṃ vassāpesi.

    ගිරිමානන්‌දත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Girimānandattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 3. ගිරිමානන්‌දත්‌ථෙරගාථා • 3. Girimānandattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact