| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३२५] ५. गोधराजजातकवण्णना
[325] 5. Godharājajātakavaṇṇanā
समणं तं मञ्ञमानोति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं कुहकं भिक्खुं आरब्भ कथेसि। वत्थु हेट्ठा वित्थारितमेव। इधापि भिक्खू तं भिक्खुं आनेत्वा ‘‘अयं, भन्ते, भिक्खु कुहको’’ति सत्थु दस्सेसुं। सत्था ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपेस कुहकोयेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Samaṇaṃ taṃ maññamānoti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakaṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā vitthāritameva. Idhāpi bhikkhū taṃ bhikkhuṃ ānetvā ‘‘ayaṃ, bhante, bhikkhu kuhako’’ti satthu dassesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa kuhakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो गोधयोनियं निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो कायबलेन सम्पन्नो अरञ्ञे वसति । एको दुसीलतापसोपि तस्स अविदूरे पण्णसालं मापेत्वा वासं कप्पेसि। बोधिसत्तो गोचराय चरन्तो तं दिस्वा ‘‘सीलवन्ततापसस्स पण्णसाला भविस्सती’’ति तत्थ गन्त्वा तं वन्दित्वा अत्तनो वसनट्ठानमेव गच्छति। अथेकदिवसं सो कूटतापसो उपट्ठाककुले सम्पादितं मधुरमंसं लभित्वा ‘‘किं मंसं नामेत’’न्ति पुच्छित्वा ‘‘गोधमंस’’न्ति सुत्वा रसतण्हाय अभिभूतो ‘‘मय्हं अस्समपदं निबद्धं आगच्छमानं गोधं मारेत्वा यथारुचि पचित्वा खादिस्सामी’’ति सप्पिदधिकटुकभण्डादीनि गहेत्वा तत्थ गन्त्वा मुग्गरं गहेत्वा कासावेन पटिच्छादेत्वा बोधिसत्तस्स आगमनं ओलोकेन्तो पण्णसालद्वारे उपसन्तूपसन्तो विय निसीदि।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto godhayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto kāyabalena sampanno araññe vasati . Eko dusīlatāpasopi tassa avidūre paṇṇasālaṃ māpetvā vāsaṃ kappesi. Bodhisatto gocarāya caranto taṃ disvā ‘‘sīlavantatāpasassa paṇṇasālā bhavissatī’’ti tattha gantvā taṃ vanditvā attano vasanaṭṭhānameva gacchati. Athekadivasaṃ so kūṭatāpaso upaṭṭhākakule sampāditaṃ madhuramaṃsaṃ labhitvā ‘‘kiṃ maṃsaṃ nāmeta’’nti pucchitvā ‘‘godhamaṃsa’’nti sutvā rasataṇhāya abhibhūto ‘‘mayhaṃ assamapadaṃ nibaddhaṃ āgacchamānaṃ godhaṃ māretvā yathāruci pacitvā khādissāmī’’ti sappidadhikaṭukabhaṇḍādīni gahetvā tattha gantvā muggaraṃ gahetvā kāsāvena paṭicchādetvā bodhisattassa āgamanaṃ olokento paṇṇasāladvāre upasantūpasanto viya nisīdi.
सो आगन्त्वा तं पदुट्ठिन्द्रियं दिस्वा ‘‘इमिना अम्हाकं सजातिकमंसं खादितं भविस्सति, परिग्गण्हिस्सामि न’’न्ति अधोवाते ठत्वा सरीरगन्धं घायित्वा सजातिमंसस्स खादितभावं ञत्वा तापसं अनुपगम्म पटिक्कमित्वा चरि। तापसोपि तस्स अनागमनभावं ञत्वा मुग्गरं खिपि, मुग्गरो सरीरे अपतित्वा नङ्गुट्ठकोटिं पापुणि। तापसो ‘‘गच्छ विरद्धोस्मी’’ति आह। बोधिसत्तो ‘‘मं ताव विरद्धोसि, चत्तारो पन अपाये न विरद्धोसी’’ति वत्वा पलायित्वा चङ्कमनकोटियं ठितं वम्मिकं पविसित्वा अञ्ञेन छिद्देन सीसं नीहरित्वा तेन सद्धिं सल्लपन्तो द्वे गाथा अभासि –
So āgantvā taṃ paduṭṭhindriyaṃ disvā ‘‘iminā amhākaṃ sajātikamaṃsaṃ khāditaṃ bhavissati, pariggaṇhissāmi na’’nti adhovāte ṭhatvā sarīragandhaṃ ghāyitvā sajātimaṃsassa khāditabhāvaṃ ñatvā tāpasaṃ anupagamma paṭikkamitvā cari. Tāpasopi tassa anāgamanabhāvaṃ ñatvā muggaraṃ khipi, muggaro sarīre apatitvā naṅguṭṭhakoṭiṃ pāpuṇi. Tāpaso ‘‘gaccha viraddhosmī’’ti āha. Bodhisatto ‘‘maṃ tāva viraddhosi, cattāro pana apāye na viraddhosī’’ti vatvā palāyitvā caṅkamanakoṭiyaṃ ṭhitaṃ vammikaṃ pavisitvā aññena chiddena sīsaṃ nīharitvā tena saddhiṃ sallapanto dve gāthā abhāsi –
९७.
97.
‘‘समणं तं मञ्ञमानो, उपगच्छिमसञ्ञतं।
‘‘Samaṇaṃ taṃ maññamāno, upagacchimasaññataṃ;
सो मं दण्डेन पाहासि, यथा अस्समणो तथा॥
So maṃ daṇḍena pāhāsi, yathā assamaṇo tathā.
९८.
98.
‘‘किं ते जटाहि दुम्मेध, किं ते अजिनसाटिया।
‘‘Kiṃ te jaṭāhi dummedha, kiṃ te ajinasāṭiyā;
अब्भन्तरं ते गहनं, बाहिरं परिमज्जसी’’ति॥
Abbhantaraṃ te gahanaṃ, bāhiraṃ parimajjasī’’ti.
तत्थ असञ्ञतन्ति अहं कायादीहि असञ्ञतं अस्समणमेव समानं तं ‘‘समणो एसो’’ति समितपापताय समणं मञ्ञमानो उपगच्छिं। पाहासीति पहरि। अजिनसाटियाति एकंसं कत्वा पारुतेन अजिनचम्मेन तुय्हं को अत्थो। अब्भन्तरं ते गहनन्ति तव सरीरब्भन्तरं विसपूरा विय अलाबु, गूथपूरो विय आवाटो, आसीविसपूरो विय वम्मिको किलेसगहनं। बाहिरन्ति केवलं बहिसरीरं परिमज्जसि , तं अन्तोफरुसताय बहिमट्ठताय हत्थिलण्डं विय अस्सलण्डं विय च होतीति।
Tattha asaññatanti ahaṃ kāyādīhi asaññataṃ assamaṇameva samānaṃ taṃ ‘‘samaṇo eso’’ti samitapāpatāya samaṇaṃ maññamāno upagacchiṃ. Pāhāsīti pahari. Ajinasāṭiyāti ekaṃsaṃ katvā pārutena ajinacammena tuyhaṃ ko attho. Abbhantaraṃ te gahananti tava sarīrabbhantaraṃ visapūrā viya alābu, gūthapūro viya āvāṭo, āsīvisapūro viya vammiko kilesagahanaṃ. Bāhiranti kevalaṃ bahisarīraṃ parimajjasi, taṃ antopharusatāya bahimaṭṭhatāya hatthilaṇḍaṃ viya assalaṇḍaṃ viya ca hotīti.
तं सुत्वा तापसो ततियं गाथमाह –
Taṃ sutvā tāpaso tatiyaṃ gāthamāha –
९९.
99.
‘‘एहि गोध निवत्तस्सु, भुञ्ज सालीनमोदनं।
‘‘Ehi godha nivattassu, bhuñja sālīnamodanaṃ;
तेलं लोणञ्च मे अत्थि, पहूतं मय्ह पिप्फली’’ति॥
Telaṃ loṇañca me atthi, pahūtaṃ mayha pipphalī’’ti.
तत्थ पहूतं मय्ह पिप्फलीति न केवलं सालीनमोदनं तेललोणमेव, हिङ्गुजीरकसिङ्गिवेरलसुणमरिचपिप्फलिप्पभेदं कटुकभण्डम्पि मय्हं बहु अत्थि, तेनाभिसङ्खतं सालीनमोदनं भुञ्जाहीति।
Tattha pahūtaṃ mayha pipphalīti na kevalaṃ sālīnamodanaṃ telaloṇameva, hiṅgujīrakasiṅgiveralasuṇamaricapipphalippabhedaṃ kaṭukabhaṇḍampi mayhaṃ bahu atthi, tenābhisaṅkhataṃ sālīnamodanaṃ bhuñjāhīti.
तं सुत्वा बोधिसत्तो चतुत्थं गाथमाह –
Taṃ sutvā bodhisatto catutthaṃ gāthamāha –
१००.
100.
‘‘एस भिय्यो पवेक्खामि, वम्मिकं सतपोरिसं।
‘‘Esa bhiyyo pavekkhāmi, vammikaṃ sataporisaṃ;
तेलं लोणञ्च कित्तेसि, अहितं मय्ह पिप्फली’’ति॥
Telaṃ loṇañca kittesi, ahitaṃ mayha pipphalī’’ti.
तत्थ पवेक्खामीति पविसिस्सामि। अहितन्ति यं एतं तव कटुकभण्डसङ्खातं पिप्फलि, एतं मय्हं अहितं असप्पायन्ति।
Tattha pavekkhāmīti pavisissāmi. Ahitanti yaṃ etaṃ tava kaṭukabhaṇḍasaṅkhātaṃ pipphali, etaṃ mayhaṃ ahitaṃ asappāyanti.
एवञ्च पन वत्वा ‘‘अरे, कूटजटिल, सचे इध वसिस्ससि, गोचरगामे मनुस्सेहेव तं ‘अयं चोरो’ति गाहापेत्वा विप्पकारं पापेस्सामि, सीघं पलायस्सू’’ति सन्तज्जेसि। कूटजटिलो ततो पलायि।
Evañca pana vatvā ‘‘are, kūṭajaṭila, sace idha vasissasi, gocaragāme manusseheva taṃ ‘ayaṃ coro’ti gāhāpetvā vippakāraṃ pāpessāmi, sīghaṃ palāyassū’’ti santajjesi. Kūṭajaṭilo tato palāyi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा कूटजटिलो अयं कुहकभिक्खु अहोसि, गोधराजा पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kūṭajaṭilo ayaṃ kuhakabhikkhu ahosi, godharājā pana ahameva ahosi’’nti.
गोधराजजातकवण्णना पञ्चमा।
Godharājajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३२५. गोधराजजातकं • 325. Godharājajātakaṃ
