Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੩੨੫] ੫. ਗੋਧਰਾਜਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[325] 5. Godharājajātakavaṇṇanā
ਸਮਣਂ ਤਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਕੁਹਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। વਤ੍ਥੁ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ। ਇਧਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕੁਹਕੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਦਸ੍ਸੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪੇਸ ਕੁਹਕੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Samaṇaṃ taṃ maññamānoti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakaṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā vitthāritameva. Idhāpi bhikkhū taṃ bhikkhuṃ ānetvā ‘‘ayaṃ, bhante, bhikkhu kuhako’’ti satthu dassesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa kuhakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਗੋਧਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕਾਯਬਲੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਤਿ । ਏਕੋ ਦੁਸੀਲਤਾਪਸੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਗੋਚਰਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸੀਲવਨ੍ਤਤਾਪਸਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸੋ ਕੂਟਤਾਪਸੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਕੁਲੇ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਂ ਮਧੁਰਮਂਸਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਮਂਸਂ ਨਾਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਗੋਧਮਂਸ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਰਸਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਿਭੂਤੋ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਆਗਚ੍ਛਮਾਨਂ ਗੋਧਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਯਥਾਰੁਚਿ ਪਚਿਤ੍વਾ ਖਾਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਪ੍ਪਿਦਧਿਕਟੁਕਭਣ੍ਡਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮੁਗ੍ਗਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾવੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਦ੍વਾਰੇ ਉਪਸਨ੍ਤੂਪਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨਿਸੀਦਿ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto godhayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto kāyabalena sampanno araññe vasati . Eko dusīlatāpasopi tassa avidūre paṇṇasālaṃ māpetvā vāsaṃ kappesi. Bodhisatto gocarāya caranto taṃ disvā ‘‘sīlavantatāpasassa paṇṇasālā bhavissatī’’ti tattha gantvā taṃ vanditvā attano vasanaṭṭhānameva gacchati. Athekadivasaṃ so kūṭatāpaso upaṭṭhākakule sampāditaṃ madhuramaṃsaṃ labhitvā ‘‘kiṃ maṃsaṃ nāmeta’’nti pucchitvā ‘‘godhamaṃsa’’nti sutvā rasataṇhāya abhibhūto ‘‘mayhaṃ assamapadaṃ nibaddhaṃ āgacchamānaṃ godhaṃ māretvā yathāruci pacitvā khādissāmī’’ti sappidadhikaṭukabhaṇḍādīni gahetvā tattha gantvā muggaraṃ gahetvā kāsāvena paṭicchādetvā bodhisattassa āgamanaṃ olokento paṇṇasāladvāre upasantūpasanto viya nisīdi.
ਸੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਪਦੁਟ੍ਠਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਜਾਤਿਕਮਂਸਂ ਖਾਦਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧੋવਾਤੇ ਠਤ੍વਾ ਸਰੀਰਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ ਸਜਾਤਿਮਂਸਸ੍ਸ ਖਾਦਿਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤਾਪਸਂ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮ ਪਟਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਚਰਿ। ਤਾਪਸੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਗਮਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਮੁਗ੍ਗਰਂ ਖਿਪਿ, ਮੁਗ੍ਗਰੋ ਸਰੀਰੇ ਅਪਤਿਤ੍વਾ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਕੋਟਿਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤਾਪਸੋ ‘‘ਗਚ੍ਛ વਿਰਦ੍ਧੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਮਂ ਤਾવ વਿਰਦ੍ਧੋਸਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਨ ਅਪਾਯੇ ਨ વਿਰਦ੍ਧੋਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਨਕੋਟਿਯਂ ਠਿਤਂ વਮ੍ਮਿਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਛਿਦ੍ਦੇਨ ਸੀਸਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਨ੍ਤੋ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
So āgantvā taṃ paduṭṭhindriyaṃ disvā ‘‘iminā amhākaṃ sajātikamaṃsaṃ khāditaṃ bhavissati, pariggaṇhissāmi na’’nti adhovāte ṭhatvā sarīragandhaṃ ghāyitvā sajātimaṃsassa khāditabhāvaṃ ñatvā tāpasaṃ anupagamma paṭikkamitvā cari. Tāpasopi tassa anāgamanabhāvaṃ ñatvā muggaraṃ khipi, muggaro sarīre apatitvā naṅguṭṭhakoṭiṃ pāpuṇi. Tāpaso ‘‘gaccha viraddhosmī’’ti āha. Bodhisatto ‘‘maṃ tāva viraddhosi, cattāro pana apāye na viraddhosī’’ti vatvā palāyitvā caṅkamanakoṭiyaṃ ṭhitaṃ vammikaṃ pavisitvā aññena chiddena sīsaṃ nīharitvā tena saddhiṃ sallapanto dve gāthā abhāsi –
੯੭.
97.
‘‘ਸਮਣਂ ਤਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ, ਉਪਗਚ੍ਛਿਮਸਞ੍ਞਤਂ।
‘‘Samaṇaṃ taṃ maññamāno, upagacchimasaññataṃ;
ਸੋ ਮਂ ਦਣ੍ਡੇਨ ਪਾਹਾਸਿ, ਯਥਾ ਅਸ੍ਸਮਣੋ ਤਥਾ॥
So maṃ daṇḍena pāhāsi, yathā assamaṇo tathā.
੯੮.
98.
‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਜਟਾਹਿ ਦੁਮ੍ਮੇਧ, ਕਿਂ ਤੇ ਅਜਿਨਸਾਟਿਯਾ।
‘‘Kiṃ te jaṭāhi dummedha, kiṃ te ajinasāṭiyā;
ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਤੇ ਗਹਨਂ, ਬਾਹਿਰਂ ਪਰਿਮਜ੍ਜਸੀ’’ਤਿ॥
Abbhantaraṃ te gahanaṃ, bāhiraṃ parimajjasī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਸਞ੍ਞਤਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਕਾਯਾਦੀਹਿ ਅਸਞ੍ਞਤਂ ਅਸ੍ਸਮਣਮੇવ ਸਮਾਨਂ ਤਂ ‘‘ਸਮਣੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਸਮਿਤਪਾਪਤਾਯ ਸਮਣਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਉਪਗਚ੍ਛਿਂ। ਪਾਹਾਸੀਤਿ ਪਹਰਿ। ਅਜਿਨਸਾਟਿਯਾਤਿ ਏਕਂਸਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਰੁਤੇਨ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮੇਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਕੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਤੇ ਗਹਨਨ੍ਤਿ ਤવ ਸਰੀਰਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ વਿਸਪੂਰਾ વਿਯ ਅਲਾਬੁ, ਗੂਥਪੂਰੋ વਿਯ ਆવਾਟੋ, ਆਸੀવਿਸਪੂਰੋ વਿਯ વਮ੍ਮਿਕੋ ਕਿਲੇਸਗਹਨਂ। ਬਾਹਿਰਨ੍ਤਿ ਕੇવਲਂ ਬਹਿਸਰੀਰਂ ਪਰਿਮਜ੍ਜਸਿ , ਤਂ ਅਨ੍ਤੋਫਰੁਸਤਾਯ ਬਹਿਮਟ੍ਠਤਾਯ ਹਤ੍ਥਿਲਣ੍ਡਂ વਿਯ ਅਸ੍ਸਲਣ੍ਡਂ વਿਯ ਚ ਹੋਤੀਤਿ।
Tattha asaññatanti ahaṃ kāyādīhi asaññataṃ assamaṇameva samānaṃ taṃ ‘‘samaṇo eso’’ti samitapāpatāya samaṇaṃ maññamāno upagacchiṃ. Pāhāsīti pahari. Ajinasāṭiyāti ekaṃsaṃ katvā pārutena ajinacammena tuyhaṃ ko attho. Abbhantaraṃ te gahananti tava sarīrabbhantaraṃ visapūrā viya alābu, gūthapūro viya āvāṭo, āsīvisapūro viya vammiko kilesagahanaṃ. Bāhiranti kevalaṃ bahisarīraṃ parimajjasi, taṃ antopharusatāya bahimaṭṭhatāya hatthilaṇḍaṃ viya assalaṇḍaṃ viya ca hotīti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਾਪਸੋ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā tāpaso tatiyaṃ gāthamāha –
੯੯.
99.
‘‘ਏਹਿ ਗੋਧ ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ, ਭੁਞ੍ਜ ਸਾਲੀਨਮੋਦਨਂ।
‘‘Ehi godha nivattassu, bhuñja sālīnamodanaṃ;
ਤੇਲਂ ਲੋਣਞ੍ਚ ਮੇ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਹੂਤਂ ਮਯ੍ਹ ਪਿਪ੍ਫਲੀ’’ਤਿ॥
Telaṃ loṇañca me atthi, pahūtaṃ mayha pipphalī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਪਹੂਤਂ ਮਯ੍ਹ ਪਿਪ੍ਫਲੀਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਾਲੀਨਮੋਦਨਂ ਤੇਲਲੋਣਮੇવ, ਹਿਙ੍ਗੁਜੀਰਕਸਿਙ੍ਗਿવੇਰਲਸੁਣਮਰਿਚਪਿਪ੍ਫਲਿਪ੍ਪਭੇਦਂ ਕਟੁਕਭਣ੍ਡਮ੍ਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਬਹੁ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇਨਾਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਸਾਲੀਨਮੋਦਨਂ ਭੁਞ੍ਜਾਹੀਤਿ।
Tattha pahūtaṃ mayha pipphalīti na kevalaṃ sālīnamodanaṃ telaloṇameva, hiṅgujīrakasiṅgiveralasuṇamaricapipphalippabhedaṃ kaṭukabhaṇḍampi mayhaṃ bahu atthi, tenābhisaṅkhataṃ sālīnamodanaṃ bhuñjāhīti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā bodhisatto catutthaṃ gāthamāha –
੧੦੦.
100.
‘‘ਏਸ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪવੇਕ੍ਖਾਮਿ, વਮ੍ਮਿਕਂ ਸਤਪੋਰਿਸਂ।
‘‘Esa bhiyyo pavekkhāmi, vammikaṃ sataporisaṃ;
ਤੇਲਂ ਲੋਣਞ੍ਚ ਕਿਤ੍ਤੇਸਿ, ਅਹਿਤਂ ਮਯ੍ਹ ਪਿਪ੍ਫਲੀ’’ਤਿ॥
Telaṃ loṇañca kittesi, ahitaṃ mayha pipphalī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਪવੇਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਅਹਿਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਏਤਂ ਤવ ਕਟੁਕਭਣ੍ਡਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਿਪ੍ਫਲਿ, ਏਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਅਹਿਤਂ ਅਸਪ੍ਪਾਯਨ੍ਤਿ।
Tattha pavekkhāmīti pavisissāmi. Ahitanti yaṃ etaṃ tava kaṭukabhaṇḍasaṅkhātaṃ pipphali, etaṃ mayhaṃ ahitaṃ asappāyanti.
ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ‘‘ਅਰੇ, ਕੂਟਜਟਿਲ, ਸਚੇ ਇਧ વਸਿਸ੍ਸਸਿ, ਗੋਚਰਗਾਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹੇવ ਤਂ ‘ਅਯਂ ਚੋਰੋ’ਤਿ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਸੀਘਂ ਪਲਾਯਸ੍ਸੂ’’ਤਿ ਸਨ੍ਤਜ੍ਜੇਸਿ। ਕੂਟਜਟਿਲੋ ਤਤੋ ਪਲਾਯਿ।
Evañca pana vatvā ‘‘are, kūṭajaṭila, sace idha vasissasi, gocaragāme manusseheva taṃ ‘ayaṃ coro’ti gāhāpetvā vippakāraṃ pāpessāmi, sīghaṃ palāyassū’’ti santajjesi. Kūṭajaṭilo tato palāyi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਕੂਟਜਟਿਲੋ ਅਯਂ ਕੁਹਕਭਿਕ੍ਖੁ ਅਹੋਸਿ, ਗੋਧਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kūṭajaṭilo ayaṃ kuhakabhikkhu ahosi, godharājā pana ahameva ahosi’’nti.
ਗੋਧਰਾਜਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਪਞ੍ਚਮਾ।
Godharājajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੩੨੫. ਗੋਧਰਾਜਜਾਤਕਂ • 325. Godharājajātakaṃ