| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๓. โคธิกสุตฺตํ
3. Godhikasuttaṃ
๑๕๙. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา โคธิโก อิสิคิลิปเสฺส วิหรติ กาฬสิลายํฯ อถ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมโตฺต อาตาปี ปหิตโตฺต วิหรโนฺต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ อถ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิ ฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมโตฺต อาตาปี ปหิตโตฺต วิหรโนฺต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิฯ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมโตฺต อาตาปี ปหิตโตฺต วิหรโนฺต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา…เป.… ปริหายิฯ จตุตฺถมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมโตฺต…เป.… วิมุตฺติํ ผุสิ ฯ จตุตฺถมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา…เป.… ปริหายิฯ ปญฺจมมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก…เป.… เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ปญฺจมมฺปิ โข อายสฺมา…เป.… วิมุตฺติยา ปริหายิฯ ฉฎฺฐมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมโตฺต อาตาปี ปหิตโตฺต วิหรโนฺต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ฉฎฺฐมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิฯ สตฺตมมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมโตฺต อาตาปี ปหิตโตฺต วิหรโนฺต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ
159. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena āyasmā godhiko isigilipasse viharati kāḷasilāyaṃ. Atha kho āyasmā godhiko appamatto ātāpī pahitatto viharanto sāmayikaṃ cetovimuttiṃ phusi. Atha kho āyasmā godhiko tamhā sāmayikāya cetovimuttiyā parihāyi . Dutiyampi kho āyasmā godhiko appamatto ātāpī pahitatto viharanto sāmayikaṃ cetovimuttiṃ phusi. Dutiyampi kho āyasmā godhiko tamhā sāmayikāya cetovimuttiyā parihāyi. Tatiyampi kho āyasmā godhiko appamatto ātāpī pahitatto viharanto sāmayikaṃ cetovimuttiṃ phusi. Tatiyampi kho āyasmā godhiko tamhā…pe… parihāyi. Catutthampi kho āyasmā godhiko appamatto…pe… vimuttiṃ phusi . Catutthampi kho āyasmā godhiko tamhā…pe… parihāyi. Pañcamampi kho āyasmā godhiko…pe… cetovimuttiṃ phusi. Pañcamampi kho āyasmā…pe… vimuttiyā parihāyi. Chaṭṭhampi kho āyasmā godhiko appamatto ātāpī pahitatto viharanto sāmayikaṃ cetovimuttiṃ phusi. Chaṭṭhampi kho āyasmā godhiko tamhā sāmayikāya cetovimuttiyā parihāyi. Sattamampi kho āyasmā godhiko appamatto ātāpī pahitatto viharanto sāmayikaṃ cetovimuttiṃ phusi.
อถ โข อายสฺมโต โคธิกสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ยาว ฉฎฺฐํ ขฺวาหํ สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหีโนฯ ยํนูนาหํ สตฺถํ อาหเรยฺย’’นฺติฯ อถ โข มาโร ปาปิมา อายสฺมโต โคธิกสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ –
Atha kho āyasmato godhikassa etadahosi – ‘‘yāva chaṭṭhaṃ khvāhaṃ sāmayikāya cetovimuttiyā parihīno. Yaṃnūnāhaṃ satthaṃ āhareyya’’nti. Atha kho māro pāpimā āyasmato godhikassa cetasā cetoparivitakkamaññāya yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘มหาวีร มหาปญฺญ, อิทฺธิยา ยสสา ชล;
‘‘Mahāvīra mahāpañña, iddhiyā yasasā jala;
สพฺพเวรภยาตีต, ปาเท วนฺทามิ จกฺขุมฯ
Sabbaverabhayātīta, pāde vandāmi cakkhuma.
‘‘สาวโก เต มหาวีร, มรณํ มรณาภิภู;
‘‘Sāvako te mahāvīra, maraṇaṃ maraṇābhibhū;
อากงฺขติ เจตยติ, ตํ นิเสธ ชุตินฺธรฯ
Ākaṅkhati cetayati, taṃ nisedha jutindhara.
‘‘กถญฺหิ ภควา ตุยฺหํ, สาวโก สาสเน รโต;
‘‘Kathañhi bhagavā tuyhaṃ, sāvako sāsane rato;
อปฺปตฺตมานโส เสโกฺข, กาลํ กยิรา ชเนสุตา’’ติฯ
Appattamānaso sekkho, kālaṃ kayirā janesutā’’ti.
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต โคธิเกน สตฺถํ อาหริตํ โหติฯ อถ โข ภควา ‘‘มาโร อยํ ปาปิมา’’ อิติ วิทิตฺวา มารํ ปาปิมนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –
Tena kho pana samayena āyasmato godhikena satthaṃ āharitaṃ hoti. Atha kho bhagavā ‘‘māro ayaṃ pāpimā’’ iti viditvā māraṃ pāpimantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘เอวญฺหิ ธีรา กุพฺพนฺติ, นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ;
‘‘Evañhi dhīrā kubbanti, nāvakaṅkhanti jīvitaṃ;
สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, โคธิโก ปรินิพฺพุโต’’ติฯ
Samūlaṃ taṇhamabbuyha, godhiko parinibbuto’’ti.
อถ โข ภควา ภิกฺขู อามเนฺตสิ – ‘‘อายาม, ภิกฺขเว, เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิสฺสาม ยตฺถ โคธิเกน กุลปุเตฺตน สตฺถํ อาหริต’’นฺติฯ ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํฯ
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘āyāma, bhikkhave, yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamissāma yattha godhikena kulaputtena satthaṃ āharita’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
อถ โข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ โคธิกํ ทูรโตว มญฺจเก วิวตฺตกฺขนฺธํ เสมานํ 1ฯ เตน โข ปน สมเยน ธูมายิตตฺตํ ติมิรายิตตฺตํ คจฺฉเตว ปุริมํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ, คจฺฉติ อโธ, คจฺฉติ อนุทิสํฯ
Atha kho bhagavā sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkami. Addasā kho bhagavā āyasmantaṃ godhikaṃ dūratova mañcake vivattakkhandhaṃ semānaṃ 2. Tena kho pana samayena dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimaṃ disaṃ, gacchati pacchimaṃ disaṃ, gacchati uttaraṃ disaṃ, gacchati dakkhiṇaṃ disaṃ, gacchati uddhaṃ, gacchati adho, gacchati anudisaṃ.
อถ โข ภควา ภิกฺขู อามเนฺตสิ – ‘‘ปสฺสถ โน ตุเมฺห, ภิกฺขเว, เอตํ ธูมายิตตฺตํ ติมิรายิตตฺตํ คจฺฉเตว ปุริมํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ, คจฺฉติ อโธ, คจฺฉติ อนุทิส’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘เอโส โข, ภิกฺขเว, มาโร ปาปิมา โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ สมเนฺวสติ – ‘กตฺถ โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ ปติฎฺฐิต’นฺติ? อปฺปติฎฺฐิเตน จ, ภิกฺขเว, วิญฺญาเณน โคธิโก กุลปุโตฺต ปรินิพฺพุโต’’ติฯ อถ โข มาโร ปาปิมา เพลุวปณฺฑุวีณํ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, etaṃ dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimaṃ disaṃ, gacchati pacchimaṃ disaṃ, gacchati uttaraṃ disaṃ, gacchati dakkhiṇaṃ disaṃ, gacchati uddhaṃ, gacchati adho, gacchati anudisa’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Eso kho, bhikkhave, māro pāpimā godhikassa kulaputtassa viññāṇaṃ samanvesati – ‘kattha godhikassa kulaputtassa viññāṇaṃ patiṭṭhita’nti? Appatiṭṭhitena ca, bhikkhave, viññāṇena godhiko kulaputto parinibbuto’’ti. Atha kho māro pāpimā beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘อุทฺธํ อโธ จ ติริยํ, ทิสา อนุทิสา สฺวหํ;
‘‘Uddhaṃ adho ca tiriyaṃ, disā anudisā svahaṃ;
อเนฺวสํ นาธิคจฺฉามิ, โคธิโก โส กุหิํ คโต’’ติฯ
Anvesaṃ nādhigacchāmi, godhiko so kuhiṃ gato’’ti.
อโหรตฺตํ อนุยุญฺชํ, ชีวิตํ อนิกามยํฯ
Ahorattaṃ anuyuñjaṃ, jīvitaṃ anikāmayaṃ.
สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, โคธิโก ปรินิพฺพุโต’’ติฯ
Samūlaṃ taṇhamabbuyha, godhiko parinibbuto’’ti.
‘‘ตสฺส โสกปเรตสฺส, วีณา กจฺฉา อภสฺสถ;
‘‘Tassa sokaparetassa, vīṇā kacchā abhassatha;
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. โคธิกสุตฺตวณฺณนา • 3. Godhikasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๓. โคธิกสุตฺตวณฺณนา • 3. Godhikasuttavaṇṇanā
