| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៣. គោធិកសុត្តវណ្ណនា
3. Godhikasuttavaṇṇanā
១៥៩. បព្ពតស្ស បស្សេតិ បព្ពតបាទេ ឧបច្ចកាយំ។ សមយេ សមយេ លទ្ធត្តា សាមយិកំ។ តេនាហ ‘‘អប្បិតប្បិតក្ខណេ បច្ចនីកធម្មេហិ វិមុច្ចតី’’តិ។ លោកិយវិមុត្តិ ហិ អនច្ចន្តបហាយិតាយ សមយវិមុត្តិ នាម, លោកុត្តរវិមុត្តិ អច្ចន្តបហាយិតាយ អសមយវិមុត្តិ។ តាហិ សមន្នាគតា ‘‘សមយវិមុត្តា, អសមយវិមុត្តា’’តិ ច វុច្ចន្តិ។ យាវ បឋមជ្ឈាននិព្ពត្តនំ, តាវ កស្មា បរិហាយីតិ អត្ថោ? សាពាធត្តាតិ សរោគត្តា។ វាតបិត្តសេម្ហវសេនាតិ កទាចិ វាតបិត្តវសេន, កទាចិ វាតសេម្ហវសេន, ឧភិន្នម្បិ សន្និបាតវសេន។ អនុសាយិកោតិ កាយំ អនុគន្ត្វា សយិតោ, យាប្យាមយភាវេន ឋិតោតិ អត្ថោ។ សមាធិស្សាតិ សមាធិភាវនាយ។ ឧបការកធម្មេ ឧតុភោជនាទិកេ។ បូរេតុន្តិ សមោធានេតុំ។ បរិហាយីតិ សរីរស្ស អកល្លភាវតោ។
159.Pabbatassa passeti pabbatapāde upaccakāyaṃ. Samaye samaye laddhattā sāmayikaṃ. Tenāha ‘‘appitappitakkhaṇe paccanīkadhammehi vimuccatī’’ti. Lokiyavimutti hi anaccantapahāyitāya samayavimutti nāma, lokuttaravimutti accantapahāyitāya asamayavimutti. Tāhi samannāgatā ‘‘samayavimuttā, asamayavimuttā’’ti ca vuccanti. Yāva paṭhamajjhānanibbattanaṃ, tāva kasmā parihāyīti attho? Sābādhattāti sarogattā. Vātapittasemhavasenāti kadāci vātapittavasena, kadāci vātasemhavasena, ubhinnampi sannipātavasena. Anusāyikoti kāyaṃ anugantvā sayito, yāpyāmayabhāvena ṭhitoti attho. Samādhissāti samādhibhāvanāya. Upakārakadhamme utubhojanādike. Pūretunti samodhānetuṃ. Parihāyīti sarīrassa akallabhāvato.
អាហរេយ្យន្តិ ជីវិតហរណត្ថាយ ឧបនេយ្យំ។ និពទ្ធា គតិ ហោតិ កេវលំ ព្រហ្មលោកូបបត្តិតោ, ន សោតាបន្នាទីនំ វិយ បរិច្ឆិន្នភាវេន។ តេនាហ ‘‘ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តតី’’តិ។
Āhareyyanti jīvitaharaṇatthāya upaneyyaṃ. Nibaddhā gati hoti kevalaṃ brahmalokūpapattito, na sotāpannādīnaṃ viya paricchinnabhāvena. Tenāha ‘‘brahmaloke nibbattatī’’ti.
ជលមានាតិ សមុដ្ឋិតនិយតឥទ្ធិយា អនញ្ញសាធារណបរិវារសម្បត្តិយា ច សទេវកេ លោកេ ជលមានា។ មំសចក្ខុ ទិព្ពចក្ខុ ធម្មចក្ខុ បញ្ញាចក្ខុ សមន្តចក្ខូតិ បញ្ចហិ ចក្ខូហិ ចក្ខុមា។ អានុភាវធរាតិ អចិន្តេយ្យាបរិមេយ្យពុទ្ធានុភាវសម្បន្នា។ អានុភាវបរិយាយោបិ ហិ ជុតិ-សទ្ទោ ហោតិ ‘‘ឥទ្ធិជុតិពលវីរិយូបបត្តី’’តិអាទីសុ (ជា. ២.២២.១៥៨៩, ១៥៩៥) វិយ។ អនវសេសតោ មានំ សិយតិ សមុច្ឆិន្ទតីតិ អគ្គមគ្គោ មានសំ។ តន្និព្ពត្តនា បន អរហត្តស្ស មានសតា ទដ្ឋព្ពា។ សីលាទីនីតិ អនុត្តរសីលាទីនិ។ សិក្ខមានោតិ សិក្ខានិ ភាវេន្តោ អត្តនោ សន្តានេ ឧប្បាទេន្តោ។ ន ចិត្តភាវនា។ តេនាហ ‘‘សករណីយោ’’តិ។ ជនេតិ សត្តស្ស កាយេ, សទេវកេ លោកេតិ អត្ថោ។ វិស្សុតាតិ អនញ្ញសាធារណេហិ សីលាទិគុណេហិ វិស្សុតា។
Jalamānāti samuṭṭhitaniyataiddhiyā anaññasādhāraṇaparivārasampattiyā ca sadevake loke jalamānā. Maṃsacakkhu dibbacakkhu dhammacakkhu paññācakkhu samantacakkhūti pañcahi cakkhūhi cakkhumā. Ānubhāvadharāti acinteyyāparimeyyabuddhānubhāvasampannā. Ānubhāvapariyāyopi hi juti-saddo hoti ‘‘iddhijutibalavīriyūpapattī’’tiādīsu (jā. 2.22.1589, 1595) viya. Anavasesato mānaṃ siyati samucchindatīti aggamaggo mānasaṃ. Tannibbattanā pana arahattassa mānasatā daṭṭhabbā. Sīlādīnīti anuttarasīlādīni. Sikkhamānoti sikkhāni bhāvento attano santāne uppādento. Na cittabhāvanā. Tenāha ‘‘sakaraṇīyo’’ti. Janeti sattassa kāye, sadevake loketi attho. Vissutāti anaññasādhāraṇehi sīlādiguṇehi vissutā.
វេទនំ វិក្ខម្ភេត្វាតិ ឧប្បន្នំ ទុក្ខវេទនំ បដិច្ច ឧប្បន្នអត្តកិលមថំ អនុប្បាទនវសេន វិក្ខម្ភេត្វា តំយេវ វេទនំ បរិគ្គហេត្វា បវត្តវិបស្សនា វីថិមេវ ឱតរតីតិ កត្វា មូលកម្មដ្ឋានន្តិ វុត្តំ។ ‘‘សមសីសី ហុត្វា បរិនិព្ពាយី’’តិ វត្វា តស្ស បភេទំ វិភជិត្វា ឥធាធិប្បេតំ ទស្សេតុំ ‘‘សមសីសី នាម តិវិធោ ហោតី’’តិអាទិមាហ។ ឥរិយាបថវសេន សមសីសី ឥរិយាបថសមសីសី។ ឯស នយោ សេសទ្វយេបិ។
Vedanaṃ vikkhambhetvāti uppannaṃ dukkhavedanaṃ paṭicca uppannaattakilamathaṃ anuppādanavasena vikkhambhetvā taṃyeva vedanaṃ pariggahetvā pavattavipassanā vīthimeva otaratīti katvā mūlakammaṭṭhānanti vuttaṃ. ‘‘Samasīsī hutvā parinibbāyī’’ti vatvā tassa pabhedaṃ vibhajitvā idhādhippetaṃ dassetuṃ ‘‘samasīsī nāma tividho hotī’’tiādimāha. Iriyāpathavasena samasīsī iriyāpathasamasīsī. Esa nayo sesadvayepi.
ឥរិយាបថកោបនញ្ចាតិ ឥរិយាបថេហិ អសមាយោគោ។ ឯកប្បហារេនេវាតិ ឯកវេលាយមេវ។ បរិនិព្ពានវសេនាតិ អនុបាទិសេសបរិនិព្ពានវសេន, ន កិលេសក្ខយមត្តេន។ ឯត្ថាតិ ឯតេសុ ទ្វីសុ នយេសុ។ ឯវំ សតិ តេនេវ ឥរិយាបថេន វិបស្សនំ បដ្ឋបេត្វា តេនេវ ឥរិយាបថេន, ឯកស្មិំ អន្តោរោគេយេវ វិបស្សនំ បដ្ឋបេត្វា អរហត្តំ បត្វា តេនេវ រោគេន បរិនិព្ពាយន្តា ខីណាសវា ពហវោបិ សមសីសិនោ ឯវ សម្ភវេយ្យុំ។ តស្មា វុត្តនយេនេវ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Iriyāpathakopanañcāti iriyāpathehi asamāyogo. Ekappahārenevāti ekavelāyameva. Parinibbānavasenāti anupādisesaparinibbānavasena, na kilesakkhayamattena. Etthāti etesu dvīsu nayesu. Evaṃ sati teneva iriyāpathena vipassanaṃ paṭṭhapetvā teneva iriyāpathena, ekasmiṃ antorogeyeva vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patvā teneva rogena parinibbāyantā khīṇāsavā bahavopi samasīsino eva sambhaveyyuṃ. Tasmā vuttanayeneva attho veditabbo.
សីសញ្ចេត្ថ តេរស – បលិពោធសីសំ តណ្ហា, ពន្ធនសីសំ មានោ, បរាមាសសីសំ ទិដ្ឋិ, វិក្ខេបសីសំ ឧទ្ធច្ចំ, កិលេសសីសំ អវិជ្ជា, អធិមោក្ខសីសំ សទ្ធា, បគ្គហសីសំ វីរិយំ, ឧបដ្ឋានសីសំ សតិ, អវិក្ខេបសីសំ សមាធិ, ទស្សនសីសំ បញ្ញា, បវត្តិសីសំ ជីវិតិន្ទ្រិយំ, គោចរសីសំ វិមោក្ខោ, សង្ខារសីសំ និរោធោតិ។ ឥមេសុ តេរសសុ សីសេសុ បលិពោធសីសាទីនិ បវត្តិសីសញ្ច បរិយាទិយិតព្ពានិ, អធិមោក្ខសីសាទីនិ បរិយាទាយកានិ, បរិយាទាយកផលំ គោចរសីសំ។ តញ្ហិ វិសយជ្ឈត្តំ ផលំ វិមោក្ខោ, បរិយាទាយកស្ស មគ្គស្ស ផលស្ស ច អារម្មណំ សង្ខារសីសំ សង្ខារវិវេកភូតោ និរោធោតិ បរិយាទិយិតព្ពានំ បរិយាទាយកផលារម្មណានំ សហ វិយ សំសិទ្ធំ ទស្សនេន សមសីសិភាវំ ទស្សេតុំ បដិសម្ភិទាយំ តេរស សីសានិ វុត្តានិ។ ឥធ បន ‘‘អបុព្ពំ អចរិមំ អាសវបរិយាទានញ្ច ហោតិ ជីវិតបរិយាទានញ្ចា’’តិ (បុ. ប. ១៦) វចនតោ តេសុ កិលេសបវត្តសីសានមេវ វសេន យោជនំ ករោន្តោ ‘‘ឯត្ថ ច បវត្តិសីស’’ន្តិអាទិមាហ។
Sīsañcettha terasa – palibodhasīsaṃ taṇhā, bandhanasīsaṃ māno, parāmāsasīsaṃ diṭṭhi, vikkhepasīsaṃ uddhaccaṃ, kilesasīsaṃ avijjā, adhimokkhasīsaṃ saddhā, paggahasīsaṃ vīriyaṃ, upaṭṭhānasīsaṃ sati, avikkhepasīsaṃ samādhi, dassanasīsaṃ paññā, pavattisīsaṃ jīvitindriyaṃ, gocarasīsaṃ vimokkho, saṅkhārasīsaṃ nirodhoti. Imesu terasasu sīsesu palibodhasīsādīni pavattisīsañca pariyādiyitabbāni, adhimokkhasīsādīni pariyādāyakāni, pariyādāyakaphalaṃ gocarasīsaṃ. Tañhi visayajjhattaṃ phalaṃ vimokkho, pariyādāyakassa maggassa phalassa ca ārammaṇaṃ saṅkhārasīsaṃ saṅkhāravivekabhūto nirodhoti pariyādiyitabbānaṃ pariyādāyakaphalārammaṇānaṃ saha viya saṃsiddhaṃ dassanena samasīsibhāvaṃ dassetuṃ paṭisambhidāyaṃ terasa sīsāni vuttāni. Idha pana ‘‘apubbaṃ acarimaṃ āsavapariyādānañca hoti jīvitapariyādānañcā’’ti (pu. pa. 16) vacanato tesu kilesapavattasīsānameva vasena yojanaṃ karonto ‘‘ettha ca pavattisīsa’’ntiādimāha.
តត្ថ បវត្តិសីសំ បវត្តតោ វុដ្ឋហន្តោ មគ្គោ ចុតិតោ ឧទ្ធំ អប្បវត្តិករណវសេន យទិបិ បរិយាទីយតិ, យាវ បន ចុតិ, តាវ បវត្តិសព្ភាវតោ ‘‘បវត្តិសីសំ ជីវិតិន្ទ្រិយំ ចុតិចិត្តំ ខេបេតី’’តិ អាហ។ កិលេសបរិយាទានេន បន មគ្គចិត្តេន អត្តនោ អនន្តរំ វិយ និប្ផាទេតព្ពា បច្ចវេក្ខណវារា ច កិលេសបរិយាទានស្សេវ វារាតិ វត្តព្ពតំ អរហន្តិ។ ‘‘វិមុត្តស្មិំ វិមុត្តមិតិ ញាណំ ហោតី’’តិ (ម. និ. ១.៧៨; សំ. និ. ៣.១២) វចនតោ បច្ចវេក្ខណបរិសមាបនេន កិលេសបរិយាទានំ សមាបិតំ នាម ហោតិ, តំ បន បរិសមាបនំ យទិ ចុតិចិត្តេន ហោតិ, តេនេវ ជីវិតបរិសមាបនញ្ច ហោតីតិ ឥមាយ វារចុតិសមតាយ កិលេសបរិយាទានជីវិតបរិយាទានានំ អបុព្ពាចរិមតា វេទិតព្ពាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘ទ្វិន្នំ ចិត្តានំ ឯកតោ ឧប្បាទោ នត្ថី’’តិអាទិមាហ។ ទ្វិន្នំ ចិត្តានន្តិ ចុតិចិត្តមគ្គចិត្តានំ។ តន្តិ បច្ចវេក្ខណំ បរិបុណ្ណជវនចិត្តានំ សត្តក្ខត្តុំ បវត្តិយា, អបរិបុណ្ណានំ វា បញ្ចក្ខត្តុំ បវត្តិយា។ កិញ្ចាបិ ‘‘ឯកោ វា ទ្វេ វា’’តិ វុត្តំ យថា ‘‘ឯកំ វា ទ្វេ វា តទារម្មណចិត្តានី’’តិ, ហេដ្ឋិមន្តេន បន ទ្វេ បវត្តន្តិ។
Tattha pavattisīsaṃ pavattato vuṭṭhahanto maggo cutito uddhaṃ appavattikaraṇavasena yadipi pariyādīyati, yāva pana cuti, tāva pavattisabbhāvato ‘‘pavattisīsaṃ jīvitindriyaṃ cuticittaṃ khepetī’’ti āha. Kilesapariyādānena pana maggacittena attano anantaraṃ viya nipphādetabbā paccavekkhaṇavārā ca kilesapariyādānasseva vārāti vattabbataṃ arahanti. ‘‘Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hotī’’ti (ma. ni. 1.78; saṃ. ni. 3.12) vacanato paccavekkhaṇaparisamāpanena kilesapariyādānaṃ samāpitaṃ nāma hoti, taṃ pana parisamāpanaṃ yadi cuticittena hoti, teneva jīvitaparisamāpanañca hotīti imāya vāracutisamatāya kilesapariyādānajīvitapariyādānānaṃ apubbācarimatā veditabbāti dassento ‘‘dvinnaṃ cittānaṃ ekato uppādo natthī’’tiādimāha. Dvinnaṃ cittānanti cuticittamaggacittānaṃ. Tanti paccavekkhaṇaṃ paripuṇṇajavanacittānaṃ sattakkhattuṃ pavattiyā, aparipuṇṇānaṃ vā pañcakkhattuṃ pavattiyā. Kiñcāpi ‘‘eko vā dve vā’’ti vuttaṃ yathā ‘‘ekaṃ vā dve vā tadārammaṇacittānī’’ti, heṭṭhimantena pana dve pavattanti.
ឧប្បាដេត្វាតិ ឧទ្ធរិត្វាតិ អត្ថោ។ អនុបាទិសេសេនាតិ អនុបាទិសេសនិព្ពានេន។
Uppāṭetvāti uddharitvāti attho. Anupādisesenāti anupādisesanibbānena.
ធូមាយិតត្តន្តិ ធូមស្ស វិយ អយិតភាវំ បវត្តិអាការំ។ ធូមសទិសា វលាហកា ធូមវលាហកា, តិមិរវលាហកា, យេ មហិកា ‘‘តិមិរ’’ន្តិ វុច្ចន្តិ។ អប្បតិដ្ឋិតេនាតិ បតិដ្ឋំ អលភន្តេន។ ឥត្ថម្ភូតលក្ខណេ ឯតំ ករណវចនំ, អនុប្បត្តិធម្មេនាតិ អត្ថោ។ សតិ ហិ ឧប្បាទេ បតិដ្ឋិតំ នាម សិយា, អដ្ឋកថាយំ បន យទេវ តស្ស វិញ្ញាណស្ស អប្បតិដ្ឋានការណំ, តទេវ បរិនិព្ពានការណន្តិ វុត្តំ ‘‘អប្បតិដ្ឋិតការណា’’តិ។
Dhūmāyitattanti dhūmassa viya ayitabhāvaṃ pavattiākāraṃ. Dhūmasadisā valāhakā dhūmavalāhakā, timiravalāhakā, ye mahikā ‘‘timira’’nti vuccanti. Appatiṭṭhitenāti patiṭṭhaṃ alabhantena. Itthambhūtalakkhaṇe etaṃ karaṇavacanaṃ, anuppattidhammenāti attho. Sati hi uppāde patiṭṭhitaṃ nāma siyā, aṭṭhakathāyaṃ pana yadeva tassa viññāṇassa appatiṭṭhānakāraṇaṃ, tadeva parinibbānakāraṇanti vuttaṃ ‘‘appatiṭṭhitakāraṇā’’ti.
សោកេន ផុដ្ឋស្សាតិ ‘‘អផលោ វត មេ វាយាមោ ជាតោ’’តិ សោកេន អភិភូតស្ស។ អភស្សថាតិ ពលវសោកាភិតុន្នស្ស សតិសម្មោសា សិថិលំ គហិតា ភស្សិ បតិតា សា កច្ឆា។
Sokena phuṭṭhassāti ‘‘aphalo vata me vāyāmo jāto’’ti sokena abhibhūtassa. Abhassathāti balavasokābhitunnassa satisammosā sithilaṃ gahitā bhassi patitā sā kacchā.
គោធិកសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Godhikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៣. គោធិកសុត្តំ • 3. Godhikasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៣. គោធិកសុត្តវណ្ណនា • 3. Godhikasuttavaṇṇanā
