| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
3. ගොධිකසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Godhikasuttavaṇṇanā
159. තතියෙ ඉසිගිලිපස්‌සෙති ඉසිගිලිස්‌ස නාම පබ්‌බතස්‌ස පස්‌සෙ. කාළසිලායන්‌ති කාළවණ්‌ණාය සිලායං. සාමයිකං චෙතොවිමුත්‌තින්‌ති අප්‌පිතප්‌පිතක්‌ඛණෙ පච්‌චනීකධම්‌මෙහි විමුච්‌චති, ආරම්‌මණෙ ච අධිමුච්‌චතීති ලොකියසමාපත්‌ති සාමයිකා චෙතොවිමුත්‌ති නාම. ඵුසීති පටිලභි. පරිහායීති කස්‌මා යාව ඡට්‌ඨං පරිහායි? සාබාධත්‌තා. ථෙරස්‌ස කිර වාතපිත්‌තසෙම්‌හවසෙන අනුසායිකො ආබාධො අත්‌ථි, තෙන සමාධිස්‌ස සප්‌පායෙ උපකාරකධම්‌මෙ පූරෙතුං න සක්‌කොති, අප්‌පිතප්‌පිතාය සමාපත්‌තියා පරිහායති.
159. Tatiye isigilipasseti isigilissa nāma pabbatassa passe. Kāḷasilāyanti kāḷavaṇṇāya silāyaṃ. Sāmayikaṃ cetovimuttinti appitappitakkhaṇe paccanīkadhammehi vimuccati, ārammaṇe ca adhimuccatīti lokiyasamāpatti sāmayikā cetovimutti nāma. Phusīti paṭilabhi. Parihāyīti kasmā yāva chaṭṭhaṃ parihāyi? Sābādhattā. Therassa kira vātapittasemhavasena anusāyiko ābādho atthi, tena samādhissa sappāye upakārakadhamme pūretuṃ na sakkoti, appitappitāya samāpattiyā parihāyati.
යංනූනාහං සත්‌ථං ආහරෙය්‍යන්‌ති සො කිර චින්‌තෙසි, යස්‌මා පරිහීනජ්‌ඣානස්‌ස කාලඞ්‌කරොතො අනිබද්‌ධා ගති හොති, අපරිහීනජ්‌ඣානස්‌ස නිබද්‌ධා ගති හොති, බ්‍රහ්‌මලොකෙ නිබ්‌බත්‌තති, තස්‌මා සත්‌ථං ආහරිතුකාමො අහොසි. උපසඞ්‌කමීති – ‘‘අයං සමණො සත්‌ථං ආහරිතුකාමො, සත්‌ථාහරණඤ්‌ච නාමෙතං කායෙ ච ජීවිතෙ ච අනපෙක්‌ඛස්‌ස හොති. යො එවං කායෙ ච ජීවිතෙ ච අනපෙක්‌ඛො හොති, සො මූලකම්‌මට්‌ඨානං සම්‌මසිත්‌වා අරහත්‌තම්‌පි ගහෙතුං සමත්‌ථො හොති, මයා පන පටිබාහිතොපි එස න ඔරමිස්‌සති, සත්‌ථාරා පටිබාහිතො ඔරමිස්‌සතී’’ති ථෙරස්‌ස අත්‌ථකාමො විය හුත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි.
Yaṃnūnāhaṃ satthaṃ āhareyyanti so kira cintesi, yasmā parihīnajjhānassa kālaṅkaroto anibaddhā gati hoti, aparihīnajjhānassa nibaddhā gati hoti, brahmaloke nibbattati, tasmā satthaṃ āharitukāmo ahosi. Upasaṅkamīti – ‘‘ayaṃ samaṇo satthaṃ āharitukāmo, satthāharaṇañca nāmetaṃ kāye ca jīvite ca anapekkhassa hoti. Yo evaṃ kāye ca jīvite ca anapekkho hoti, so mūlakammaṭṭhānaṃ sammasitvā arahattampi gahetuṃ samattho hoti, mayā pana paṭibāhitopi esa na oramissati, satthārā paṭibāhito oramissatī’’ti therassa atthakāmo viya hutvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
ජලාති ජලමානා. පාදෙ වන්‌දාමි චක්‌ඛුමාති පඤ්‌චහි චක්‌ඛූහි චක්‌ඛුමා තව පාදෙ වන්‌දාමි. ජුතින්‌ධරාති ආනුභාවධරා. අප්‌පත්‌තමානසොති අප්‌පත්‌තඅරහත්‌තො. සෙඛොති සීලාදීනි සික්‌ඛමානො සකරණීයො. ජනෙ සුතාති ජනෙ විස්‌සුතා. සත්‌ථං ආහරිතං හොතීති ථෙරො කිර ‘‘කිං මය්‌හං ඉමිනා ජීවිතෙනා’’ති? උත්‌තානො නිපජ්‌ජිත්‌වා සත්‌ථෙන ගලනාළිං ඡින්‌දි, දුක්‌ඛා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජිංසු. ථෙරො වෙදනං වික්‌ඛම්‌භෙත්‌වා තංයෙව වෙදනං පරිග්‌ගහෙත්‌වා සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා මූලකම්‌මට්‌ඨානං සම්‌මසන්‌තො අරහත්‌තං පත්‌වා සමසීසී හුත්‌වා පරිනිබ්‌බායි. සමසීසී නාම තිවිධො හොති ඉරියාපථසමසීසී, රොගසමසීසී, ජීවිතසමසීසීති.
Jalāti jalamānā. Pāde vandāmi cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhumā tava pāde vandāmi. Jutindharāti ānubhāvadharā. Appattamānasoti appattaarahatto. Sekhoti sīlādīni sikkhamāno sakaraṇīyo. Jane sutāti jane vissutā. Satthaṃ āharitaṃ hotīti thero kira ‘‘kiṃ mayhaṃ iminā jīvitenā’’ti? Uttāno nipajjitvā satthena galanāḷiṃ chindi, dukkhā vedanā uppajjiṃsu. Thero vedanaṃ vikkhambhetvā taṃyeva vedanaṃ pariggahetvā satiṃ upaṭṭhapetvā mūlakammaṭṭhānaṃ sammasanto arahattaṃ patvā samasīsī hutvā parinibbāyi. Samasīsī nāma tividho hoti iriyāpathasamasīsī, rogasamasīsī, jīvitasamasīsīti.
තත්‌ථ යො ඨානාදීසු ඉරියාපථෙසු අඤ්‌ඤතරං අධිට්‌ඨාය – ‘‘ඉමං අකොපෙත්‌වාව අරහත්‌තං පාපුණිස්‌සාමී’’ති විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙති, අථස්‌ස අරහත්‌තප්‌පත්‌ති ච ඉරියාපථකොපනඤ්‌ච එකප්‌පහාරෙනෙව හොති. අයං ඉරියාපථසමසීසී නාම. යො පන චක්‌ඛුරොගාදීසු අඤ්‌ඤතරස්‌මිං සති – ‘‘ඉතො අනුට්‌ඨිතොව අරහත්‌තං පාපුණිස්‌සාමී’’ති විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙති, අථස්‌ස අරහත්‌තප්‌පත්‌ති ච රොගතො වුට්‌ඨානඤ්‌ච එකප්‌පහාරෙනෙව හොති. අයං රොගසමසීසී නාම. කෙචි පන තස්‌මිංයෙව ඉරියාපථෙ තස්‌මිඤ්‌ච රොගෙ පරිනිබ්‌බානවසෙනෙත්‌ථ සමසීසිතං පඤ්‌ඤාපෙන්‌ති. යස්‌ස පන ආසවක්‌ඛයො ච ජීවිතක්‌ඛයො ච එකප්‌පහාරෙනෙව හොති. අයං ජීවිතසමසීසී නාම. වුත්‌තම්‌පි චෙතං – ‘‘යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අපුබ්‌බං අචරිමං ආසවපරියාදානඤ්‌ච හොති ජීවිතපරියාදානඤ්‌ච, අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො සමසීසී’’ති (පු. ප. 16).
Tattha yo ṭhānādīsu iriyāpathesu aññataraṃ adhiṭṭhāya – ‘‘imaṃ akopetvāva arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti vipassanaṃ paṭṭhapeti, athassa arahattappatti ca iriyāpathakopanañca ekappahāreneva hoti. Ayaṃ iriyāpathasamasīsī nāma. Yo pana cakkhurogādīsu aññatarasmiṃ sati – ‘‘ito anuṭṭhitova arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti vipassanaṃ paṭṭhapeti, athassa arahattappatti ca rogato vuṭṭhānañca ekappahāreneva hoti. Ayaṃ rogasamasīsī nāma. Keci pana tasmiṃyeva iriyāpathe tasmiñca roge parinibbānavasenettha samasīsitaṃ paññāpenti. Yassa pana āsavakkhayo ca jīvitakkhayo ca ekappahāreneva hoti. Ayaṃ jīvitasamasīsī nāma. Vuttampi cetaṃ – ‘‘yassa puggalassa apubbaṃ acarimaṃ āsavapariyādānañca hoti jīvitapariyādānañca, ayaṃ vuccati puggalo samasīsī’’ti (pu. pa. 16).
එත්‌ථ ච පවත්‌තිසීසං කිලෙසසීසන්‌ති ද්‌වෙ සීසානි. තත්‌ථ පවත්‌තිසීසං නාම ජීවිතින්‌ද්‍රියං, කිලෙසසීසං නාම අවිජ්‌ජා. තෙසු ජීවිතින්‌ද්‍රියං චුතිචිත්‌තං ඛෙපෙති, අවිජ්‌ජා මග්‌ගචිත්‌තං. ද්‌වින්‌නං චිත්‌තානං එකතො උප්‌පාදො නත්‌ථි. මග්‌ගානන්‌තරං පන ඵලං, ඵලානන්‌තරං භවඞ්‌ගං, භවඞ්‌ගතො වුට්‌ඨාය පච්‌චවෙක්‌ඛණං, තං පරිපුණ්‌ණං වා හොති අපරිපුණ්‌ණං වා. තිඛිණෙන අසිනා සීසෙ ඡිජ්‌ජන්‌තෙපි හි එකො වා ද්‌වෙ වා පච්‌චවෙක්‌ඛණවාරා අවස්‌සං උප්‌පජ්‌ජන්‌තියෙව, චිත්‌තානං පන ලහුපරිවත්‌තිතාය ආසවක්‌ඛයො ච ජීවිතපරියාදානඤ්‌ච එකක්‌ඛණෙ විය පඤ්‌ඤායති.
Ettha ca pavattisīsaṃ kilesasīsanti dve sīsāni. Tattha pavattisīsaṃ nāma jīvitindriyaṃ, kilesasīsaṃ nāma avijjā. Tesu jīvitindriyaṃ cuticittaṃ khepeti, avijjā maggacittaṃ. Dvinnaṃ cittānaṃ ekato uppādo natthi. Maggānantaraṃ pana phalaṃ, phalānantaraṃ bhavaṅgaṃ, bhavaṅgato vuṭṭhāya paccavekkhaṇaṃ, taṃ paripuṇṇaṃ vā hoti aparipuṇṇaṃ vā. Tikhiṇena asinā sīse chijjantepi hi eko vā dve vā paccavekkhaṇavārā avassaṃ uppajjantiyeva, cittānaṃ pana lahuparivattitāya āsavakkhayo ca jīvitapariyādānañca ekakkhaṇe viya paññāyati.
සමූලං තණ්‌හමබ්‌බුය්‌හාති අවිජ්‌ජාමූලෙන සමූලකං තණ්‌හං අරහත්‌තමග්‌ගෙන උප්‌පාටෙත්‌වා. පරිනිබ්‌බුතොති අනුපාදිසෙසනිබ්‌බානෙන පරිනිබ්‌බුතො.
Samūlaṃ taṇhamabbuyhāti avijjāmūlena samūlakaṃ taṇhaṃ arahattamaggena uppāṭetvā. Parinibbutoti anupādisesanibbānena parinibbuto.
විවත්‌තක්‌ඛන්‌ධන්‌ති පරිවත්‌තක්‌ඛන්‌ධං. සෙමානන්‌ති උත්‌තානං හුත්‌වා සයිතං හොති. ථෙරො පන කිඤ්‌චාපි උත්‌තානකො සයිතො, තථාපිස්‌ස දක්‌ඛිණෙන පස්‌සෙන පරිචිතසයනත්‌තා සීසං දක්‌ඛිණතොව පරිවත්‌තිත්‌වා ඨිතං. ධූමායිතත්‌තන්‌ති ධූමායිතභාවං. තස්‌මිං හි ඛණෙ ධූමවලාහකා විය තිමිරවලාහකා විය ච උට්‌ඨහිංසු. විඤ්‌ඤාණං සමන්‌වෙසතීති පටිසන්‌ධිචිත්‌තං පරියෙසති. අප්‌පතිට්‌ඨිතෙනාති පටිසන්‌ධිවිඤ්‌ඤාණෙන අප්‌පතිට්‌ඨිතෙන, අප්‌පතිට්‌ඨිතකාරණාති අත්‌ථො. බෙලුවපණ්‌ඩුවීණන්‌ති බෙලුවපක්‌කං විය පණ්‌ඩුවණ්‌ණං සුවණ්‌ණමහාවීණං. ආදායාති කච්‌ඡෙ ඨපෙත්‌වා. උපසඞ්‌කමීති ‘‘ගොධිකත්‌ථෙරස්‌ස නිබ්‌බත්‌තට්‌ඨානං න ජානාමි, සමණං ගොතමං පුච්‌ඡිත්‌වා නික්‌කඞ්‌ඛො භවිස්‌සාමී’’ති ඛුද්‌දකදාරකවණ්‌ණී හුත්‌වා උපසඞ්‌කමි. නාධිගච්‌ඡාමීති න පස්‌සාමි. සොකපරෙතස්‌සාති සොකෙන ඵුට්‌ඨස්‌ස. අභස්‌සථාති පාදපිට්‌ඨියං පතිතා. තතියං.
Vivattakkhandhanti parivattakkhandhaṃ. Semānanti uttānaṃ hutvā sayitaṃ hoti. Thero pana kiñcāpi uttānako sayito, tathāpissa dakkhiṇena passena paricitasayanattā sīsaṃ dakkhiṇatova parivattitvā ṭhitaṃ. Dhūmāyitattanti dhūmāyitabhāvaṃ. Tasmiṃ hi khaṇe dhūmavalāhakā viya timiravalāhakā viya ca uṭṭhahiṃsu. Viññāṇaṃ samanvesatīti paṭisandhicittaṃ pariyesati. Appatiṭṭhitenāti paṭisandhiviññāṇena appatiṭṭhitena, appatiṭṭhitakāraṇāti attho. Beluvapaṇḍuvīṇanti beluvapakkaṃ viya paṇḍuvaṇṇaṃ suvaṇṇamahāvīṇaṃ. Ādāyāti kacche ṭhapetvā. Upasaṅkamīti ‘‘godhikattherassa nibbattaṭṭhānaṃ na jānāmi, samaṇaṃ gotamaṃ pucchitvā nikkaṅkho bhavissāmī’’ti khuddakadārakavaṇṇī hutvā upasaṅkami. Nādhigacchāmīti na passāmi. Sokaparetassāti sokena phuṭṭhassa. Abhassathāti pādapiṭṭhiyaṃ patitā. Tatiyaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 3. ගොධිකසුත්‌තං • 3. Godhikasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 3. ගොධිකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Godhikasuttavaṇṇanā
