| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๔-๖. โคมยปิณฺฑสุตฺตาทิวณฺณนา
4-6. Gomayapiṇḍasuttādivaṇṇanā
๙๖-๙๘. จตุเตฺถ สสฺสติสมนฺติ สิเนรุมหาปถวีจนฺทิมสูริยาทีหิ สสฺสตีหิ สมํฯ ปริตฺตํ โคมยปิณฺฑนฺติ อปฺปมตฺตกํ มธุกปุปฺผปฺปมาณํ โคมยขณฺฑํฯ กุโต ปนาเนเนตํ ลทฺธนฺติฯ ปริภณฺฑกรณตฺถาย อาภตโต คหิตนฺติ เอเกฯ อตฺถสฺส ปน วิญฺญาปนตฺถํ อิทฺธิยา อภิสงฺขริตฺวา หตฺถารุฬฺหํ กตนฺติ เวทิตพฺพนฺติฯ อตฺตภาวปฎิลาโภติ ปฎิลทฺธอตฺตภาโวฯ น ยิทํ พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺญาเยถาติ อยํ มคฺคพฺรหฺมจริยวาโส นาม น ปญฺญาเยยฺยฯ มโคฺค หิ เตภูมกสงฺขาเร วิวเฎฺฎโนฺต อุปฺปชฺชติฯ ยทิ จ เอตฺตโก อตฺตภาโว นิโจฺจ ภเวยฺย, มโคฺค อุปฺปชฺชิตฺวาปิ สงฺขารวฎฺฎํ วิวเฎฺฎตุํ น สกฺกุเณยฺยาติ พฺรหฺมจริยวาโส น ปญฺญาเยถฯ
96-98. Catutthe sassatisamanti sinerumahāpathavīcandimasūriyādīhi sassatīhi samaṃ. Parittaṃ gomayapiṇḍanti appamattakaṃ madhukapupphappamāṇaṃ gomayakhaṇḍaṃ. Kuto panānenetaṃ laddhanti. Paribhaṇḍakaraṇatthāya ābhatato gahitanti eke. Atthassa pana viññāpanatthaṃ iddhiyā abhisaṅkharitvā hatthāruḷhaṃ katanti veditabbanti. Attabhāvapaṭilābhoti paṭiladdhaattabhāvo. Na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyethāti ayaṃ maggabrahmacariyavāso nāma na paññāyeyya. Maggo hi tebhūmakasaṅkhāre vivaṭṭento uppajjati. Yadi ca ettako attabhāvo nicco bhaveyya, maggo uppajjitvāpi saṅkhāravaṭṭaṃ vivaṭṭetuṃ na sakkuṇeyyāti brahmacariyavāso na paññāyetha.
อิทานิ สเจ โกจิ สงฺขาโร นิโจฺจ ภเวยฺย, มยา มหาสุทสฺสนราชกาเล อนุภูตา สมฺปตฺติ นิจฺจา ภเวยฺย, สาปิ จ อนิจฺจาติ ตํ ทเสฺสตุํ ภูตปุพฺพาหํ ภิกฺขุ ราชา อโหสินฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ กุสาวตีราชธานิปฺปมุขานีติ กุสาวตีราชธานี เตสํ นครานํ ปมุขา, สพฺพเสฎฺฐาติ อโตฺถฯ สารมยานีติ รตฺตจนฺทนสารมยานิฯ อุปธานํ ปน สเพฺพสํ สุตฺตมยเมวฯ โคณกตฺถตานีติ จตุรงฺคุลาธิกโลเมน กาฬโกชเวน อตฺถตานิ, ยํ มหาปิฎฺฐิยโกชโวติ วทนฺติฯ ปฎกตฺถตานีติ อุภโตโลเมน อุณฺณามเยน เสตกมฺพเลน อตฺถตานิฯ ปฎลิกตฺถตานีติ ฆนปุเปฺผน อุณฺณามยอตฺถรเณน อตฺถตานิฯ กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณานีติ กทลิมิคจมฺมมเยน อุตฺตมปจฺจตฺถรเณน อตฺถตานิฯ ตํ กิร ปจฺจตฺถรณํ เสตวตฺถสฺส อุปริ กทลิมิคจมฺมํ อตฺถริตฺวา สิเพฺพตฺวา กโรนฺติฯ สอุตฺตรจฺฉทานีติ สห อุตฺตรจฺฉเทน, อุปริ พเทฺธน รตฺตวิตาเนน สทฺธินฺติ อโตฺถฯ อุภโตโลหิตกูปธานีติ สีสูปธานญฺจ ปาทูปธานญฺจาติ ปลฺลงฺกานํ อุภโตโลหิตกูปธานานิฯ เวชยนฺตรถปฺปมุขานีติ เอตฺถ เวชยโนฺต นาม ตสฺส รโญฺญ รโถ, ยสฺส จกฺกานํ อินฺทนีลมณิมยา นาภิ, สตฺตรตนมยา อรา, ปวาฬมยา เนมิ, รชตมโย อโกฺข, อินฺทนีลมณิมยํ อุปกฺขรํ, รชตมยํ กุพฺพรํฯ โส เตสํ รถานํ ปมุโข อโคฺคฯ ทุกูลสนฺทานานีติ ทุกูลสนฺถรานิฯ กํสูปธารณานีติ รชตมยโทหภาชนานิฯ วตฺถโกฎิสหสฺสานีติ ยถารุจิตํ ปริภุญฺชิสฺสตีติ นฺหตฺวา ฐิตกาเล อุปนีตวตฺถาเนว สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ภตฺตาภิหาโรติ อภิหริตพฺพภตฺตํฯ
Idāni sace koci saṅkhāro nicco bhaveyya, mayā mahāsudassanarājakāle anubhūtā sampatti niccā bhaveyya, sāpi ca aniccāti taṃ dassetuṃ bhūtapubbāhaṃ bhikkhu rājā ahosintiādimāha. Tattha kusāvatīrājadhānippamukhānīti kusāvatīrājadhānī tesaṃ nagarānaṃ pamukhā, sabbaseṭṭhāti attho. Sāramayānīti rattacandanasāramayāni. Upadhānaṃ pana sabbesaṃ suttamayameva. Goṇakatthatānīti caturaṅgulādhikalomena kāḷakojavena atthatāni, yaṃ mahāpiṭṭhiyakojavoti vadanti. Paṭakatthatānīti ubhatolomena uṇṇāmayena setakambalena atthatāni. Paṭalikatthatānīti ghanapupphena uṇṇāmayaattharaṇena atthatāni. Kadalimigapavarapaccattharaṇānīti kadalimigacammamayena uttamapaccattharaṇena atthatāni. Taṃ kira paccattharaṇaṃ setavatthassa upari kadalimigacammaṃ attharitvā sibbetvā karonti. Sauttaracchadānīti saha uttaracchadena, upari baddhena rattavitānena saddhinti attho. Ubhatolohitakūpadhānīti sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti pallaṅkānaṃ ubhatolohitakūpadhānāni. Vejayantarathappamukhānīti ettha vejayanto nāma tassa rañño ratho, yassa cakkānaṃ indanīlamaṇimayā nābhi, sattaratanamayā arā, pavāḷamayā nemi, rajatamayo akkho, indanīlamaṇimayaṃ upakkharaṃ, rajatamayaṃ kubbaraṃ. So tesaṃ rathānaṃ pamukho aggo. Dukūlasandānānīti dukūlasantharāni. Kaṃsūpadhāraṇānīti rajatamayadohabhājanāni. Vatthakoṭisahassānīti yathārucitaṃ paribhuñjissatīti nhatvā ṭhitakāle upanītavatthāneva sandhāyetaṃ vuttaṃ. Bhattābhihāroti abhiharitabbabhattaṃ.
ยมหํ เตน สมเยน อชฺฌาวสามีติ ยตฺถ วสามิ, ตํ เอกเญฺญว นครํ โหติ, อวเสเสสุ ปุตฺตธีตาทโย เจว ทาสมนุสฺสา จ วสิํสุฯ ปาสาทกูฎาคาราทีสุปิ เอเสว นโยฯ ปลฺลงฺกาทีสุ เอกํเยว สยํ ปริภุญฺชติ, เสสา ปุตฺตาทีนํ ปริโภคา โหนฺติฯ อิตฺถีสุ เอกาว ปจฺจุปฎฺฐาติ, เสสา ปริวารมตฺตา โหนฺติฯ เวลามิกาติ ขตฺติยสฺส วา พฺราหฺมณิยา, พฺราหฺมณสฺส วา ขตฺติยานิยา กุจฺฉิสฺมิํ ชาตาฯ ปริทหามีติ เอกํเยว ทุสฺสยุคํ นิวาเสมิ, เสสานิ ปริวาเรตฺวา วิจรนฺตานํ อสีติสหสฺสาธิกานํ โสฬสนฺนํ ปุริสสตสหสฺสานํ โหนฺตีติ ทเสฺสติฯ ภุญฺชามีติ ปรมปฺปมาเณน นาฬิโกทนมตฺตํ ภุญฺชามิ, เสสํ ปริวาเรตฺวา วิจรนฺตานํ จตฺตาลีสสหสฺสาธิกานํ อฎฺฐนฺนํ ปุริสสตสหสฺสานํ โหตีติ ทเสฺสติฯ เอกถาลิปาโก หิ ทสนฺนํ ชนานํ ปโหติฯ
Yamahaṃ tena samayena ajjhāvasāmīti yattha vasāmi, taṃ ekaññeva nagaraṃ hoti, avasesesu puttadhītādayo ceva dāsamanussā ca vasiṃsu. Pāsādakūṭāgārādīsupi eseva nayo. Pallaṅkādīsu ekaṃyeva sayaṃ paribhuñjati, sesā puttādīnaṃ paribhogā honti. Itthīsu ekāva paccupaṭṭhāti, sesā parivāramattā honti. Velāmikāti khattiyassa vā brāhmaṇiyā, brāhmaṇassa vā khattiyāniyā kucchismiṃ jātā. Paridahāmīti ekaṃyeva dussayugaṃ nivāsemi, sesāni parivāretvā vicarantānaṃ asītisahassādhikānaṃ soḷasannaṃ purisasatasahassānaṃ hontīti dasseti. Bhuñjāmīti paramappamāṇena nāḷikodanamattaṃ bhuñjāmi, sesaṃ parivāretvā vicarantānaṃ cattālīsasahassādhikānaṃ aṭṭhannaṃ purisasatasahassānaṃ hotīti dasseti. Ekathālipāko hi dasannaṃ janānaṃ pahoti.
อิติ อิมํ มหาสุทสฺสนกาเล สมฺปตฺติํ ทเสฺสตฺวา อิทานิ ตสฺสา อนิจฺจตํ ทเสฺสโนฺต อิติ โข ภิกฺขูติอาทิมาหฯ ตตฺถ วิปริณตาติ ปกติชหเนน นิพฺพุตปทีโป วิย อปณฺณตฺติกภาวํ คตาฯ เอวํ อนิจฺจา โข ภิกฺขุ สงฺขาราติ เอวํ หุตฺวาอภาวเฎฺฐน อนิจฺจาฯ เอตฺตาวตา ภควา ยถา นาม ปุริโส สตหตฺถุเพฺพเธ จมฺปกรุเกฺข นิเสฺสณิํ พนฺธิตฺวา อภิรุหิตฺวา จมฺปกปุปฺผํ อาทาย นิเสฺสณิํ มุญฺจโนฺต โอตเรยฺย, เอวเมวํ นิเสฺสณิํ พนฺธโนฺต วิย อเนกวสฺสโกฎิสตสหสฺสุเพฺพธํ มหาสุทสฺสนสมฺปตฺติํ อารุยฺห สมฺปตฺติมตฺถเก ฐิตํ อนิจฺจลกฺขณํ อาทาย นิเสฺสณิํ มุญฺจโนฺต วิย โอติโณฺณฯ เอวํ อทฺธุวาติ เอวํ อุทกปุพฺพุฬาทโย วิย ธุวภาวรหิตาฯ เอวํ อนสฺสาสิกาติ เอวํ สุปินเก ปีตปานียํ วิย อนุลิตฺตจนฺทนํ วิย จ อสฺสาสวิรหิตาฯ อิติ อิมสฺมิํ สุเตฺต อนิจฺจลกฺขณํ กถิตํฯ ปญฺจเม สพฺพํ วุตฺตนยเมวฯ ฉฎฺฐํ ตถา พุชฺฌนกสฺส อชฺฌาสเยน วุตฺตํฯ จตุตฺถาทีนิฯ
Iti imaṃ mahāsudassanakāle sampattiṃ dassetvā idāni tassā aniccataṃ dassento iti kho bhikkhūtiādimāha. Tattha vipariṇatāti pakatijahanena nibbutapadīpo viya apaṇṇattikabhāvaṃ gatā. Evaṃ aniccā kho bhikkhu saṅkhārāti evaṃ hutvāabhāvaṭṭhena aniccā. Ettāvatā bhagavā yathā nāma puriso satahatthubbedhe campakarukkhe nisseṇiṃ bandhitvā abhiruhitvā campakapupphaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto otareyya, evamevaṃ nisseṇiṃ bandhanto viya anekavassakoṭisatasahassubbedhaṃ mahāsudassanasampattiṃ āruyha sampattimatthake ṭhitaṃ aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viya otiṇṇo. Evaṃ addhuvāti evaṃ udakapubbuḷādayo viya dhuvabhāvarahitā. Evaṃ anassāsikāti evaṃ supinake pītapānīyaṃ viya anulittacandanaṃ viya ca assāsavirahitā. Iti imasmiṃ sutte aniccalakkhaṇaṃ kathitaṃ. Pañcame sabbaṃ vuttanayameva. Chaṭṭhaṃ tathā bujjhanakassa ajjhāsayena vuttaṃ. Catutthādīni.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya
๔. โคมยปิณฺฑสุตฺตํ • 4. Gomayapiṇḍasuttaṃ
๕. นขสิขาสุตฺตํ • 5. Nakhasikhāsuttaṃ
๖. สุทฺธิกสุตฺตํ • 6. Suddhikasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๔-๖. โคมยปิณฺฑสุตฺตาทิวณฺณนา • 4-6. Gomayapiṇḍasuttādivaṇṇanā
