| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
8. ගොපකමොග්‌ගල්‌ලානසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Gopakamoggallānasuttavaṇṇanā
79. කම්‌මංයෙව කම්‌මන්‌තො, සො එත්‌ථ අත්‌ථීති කම්‌මකරණට්‌ඨානං ‘‘කම්‌මන්‌තො’’ති වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘කම්‌මන්‌තට්‌ඨාන’’න්‌ති. තෙහි ධම්‌මෙහීති බුද්‌ධගුණෙහි. තෙ පන සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණප්‌පමුඛාති කත්‌වා ආහ ‘‘සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණධම්‌මෙහී’’ති. සබ්‌බෙන සබ්‌බන්‌ති සබ්‌බප්‌පකාරෙන අනවසෙසං, එත්‌තකො ගුණානං පකාරභෙදො, තෙසු කිඤ්‌චිපි පකාරං අනවසෙසෙත්‌වා. සබ්‌බකොට්‌ඨාසෙහි සබ්‌බන්‌ති යත්‌තකා ගුණභාගා, තෙහි සබ්‌බෙහි අනවසෙසං නිස්‌සෙසමෙව කත්‌වා. යොපි අහොසීති යොපි කොසම්‌බිවාසීනං භික්‌ඛූනං වසෙන කොසම්‌බියං කලහො අහොසි. සොපි තත්‌ථෙව උප්‌පන්‌නට්‌ඨානෙයෙව උප්‌පන්‌නමත්‌තො වූපසමිතො. පරිනිබ්‌බුතකාලෙ පනස්‌සාති අස්‌ස සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස පරිනිබ්‌බුතකාලෙ පන. භිය්‍යොසොමත්‌තාය භික්‌ඛූ සමග්‌ගා ජාතා, කථඤ්‌ච සංවෙගො ජාතොති දස්‌සෙතුං ‘‘අට්‌ඨසට්‌ඨී’’තිආදි වුත්‌තං. සාතිසයං අභිණ්‌හඤ්‌ච උපසමප්‌පත්‌තියා අතිවිය උපසන්‌තුපසන්‌තා. අනුසංයායමානොති අනු අනු සම්‌මදෙව ජානන්‌තො විචාරෙන්‌තො වොසාසමානො. ‘‘අනුසඤ්‌ඤායමානො’’ති වා පාඨො. තත්‌ථ ය-කාරස්‌ස ඤ-කාරං කත්‌වා නිද්‌දෙසොති ආහ ‘‘අනුවිචරමානො’’ති.
79. Kammaṃyeva kammanto, so ettha atthīti kammakaraṇaṭṭhānaṃ ‘‘kammanto’’ti vuttaṃ. Tenāha ‘‘kammantaṭṭhāna’’nti. Tehi dhammehīti buddhaguṇehi. Te pana sabbaññutaññāṇappamukhāti katvā āha ‘‘sabbaññutaññāṇadhammehī’’ti. Sabbena sabbanti sabbappakārena anavasesaṃ, ettako guṇānaṃ pakārabhedo, tesu kiñcipi pakāraṃ anavasesetvā. Sabbakoṭṭhāsehi sabbanti yattakā guṇabhāgā, tehi sabbehi anavasesaṃ nissesameva katvā. Yopi ahosīti yopi kosambivāsīnaṃ bhikkhūnaṃ vasena kosambiyaṃ kalaho ahosi. Sopi tattheva uppannaṭṭhāneyeva uppannamatto vūpasamito. Parinibbutakāle panassāti assa sammāsambuddhassa parinibbutakāle pana. Bhiyyosomattāya bhikkhū samaggā jātā, kathañca saṃvego jātoti dassetuṃ ‘‘aṭṭhasaṭṭhī’’tiādi vuttaṃ. Sātisayaṃ abhiṇhañca upasamappattiyā ativiya upasantupasantā. Anusaṃyāyamānoti anu anu sammadeva jānanto vicārento vosāsamāno. ‘‘Anusaññāyamāno’’ti vā pāṭho. Tattha ya-kārassa ña-kāraṃ katvā niddesoti āha ‘‘anuvicaramāno’’ti.
80. හෙට්‌ඨිමපුච්‌ඡමෙවාති ගොපකමොග්‌ගල්‌ලානෙන පුච්‌ඡිතපුච්‌ඡමෙව. සො හි ‘‘තෙහි ධම්‌මෙහී’’තිආදිනා, ‘‘අත්‌ථි කොචි තුම්‌හාකං සාසනස්‌ස සාරභූතො භික්‌ඛූ’’ති පුච්‌ඡි. අයඤ්‌ච තමෙව ‘‘පටිසරණො’’ති පරියායෙන පුච්‌ඡි. අප්‌පටිසරණෙති යං තුම්‌හෙ භික්‌ඛුං පටිබොධෙය්‍යාථ, තාදිසස්‌ස අභාවෙන අප්‌පටිසරණෙ. තථාගතෙන පවෙදිතො ධම්‌මො පටිසරණං එතෙසන්‌ති ධම්‌මපටිසරණා. තෙනාහ ‘‘ධම්‌මො අවස්‌සයො’’ති.
80.Heṭṭhimapucchamevāti gopakamoggallānena pucchitapucchameva. So hi ‘‘tehi dhammehī’’tiādinā, ‘‘atthi koci tumhākaṃ sāsanassa sārabhūto bhikkhū’’ti pucchi. Ayañca tameva ‘‘paṭisaraṇo’’ti pariyāyena pucchi. Appaṭisaraṇeti yaṃ tumhe bhikkhuṃ paṭibodheyyātha, tādisassa abhāvena appaṭisaraṇe. Tathāgatena pavedito dhammo paṭisaraṇaṃ etesanti dhammapaṭisaraṇā. Tenāha ‘‘dhammo avassayo’’ti.
81. ආගච්‌ඡතීති වාචුග්‌ගතභාවෙන ආගච්‌ඡති. වත්‌ථුවීතික්‌කමසඞ්‌ඛාතෙ ගරුගරුතරලහුලහුතරාදිභෙදෙ අජ්‌ඣාචාරෙ ආපත්‌තිසමඤ්‌ඤාති ආහ – ‘‘ආපත්‌ති…පෙ.… ආණාතික්‌කමනමෙවා’’ති. යථාධම්‌මන්‌ති ධම්‌මානුරූපං. යථාසිට්‌ඨන්‌ති යථානුසිට්‌ඨං. ධම්‌මො නොති එත්‌ථ නො-සද්‌දො අවධාරණෙ ‘‘න නො සමං අත්‌ථි තථාගතෙනා’’තිආදීසු (ඛු. පා. 6.3; සු. නි. 226) විය. තෙනෙවාහ ‘‘ධම්‌මොව කාරෙතී’’ති.
81.Āgacchatīti vācuggatabhāvena āgacchati. Vatthuvītikkamasaṅkhāte garugarutaralahulahutarādibhede ajjhācāre āpattisamaññāti āha – ‘‘āpatti…pe… āṇātikkamanamevā’’ti. Yathādhammanti dhammānurūpaṃ. Yathāsiṭṭhanti yathānusiṭṭhaṃ. Dhammo noti ettha no-saddo avadhāraṇe ‘‘na no samaṃ atthi tathāgatenā’’tiādīsu (khu. pā. 6.3; su. ni. 226) viya. Tenevāha ‘‘dhammova kāretī’’ti.
83. ‘‘යථා තං තුම්‌හාදිසෙහි රක්‌ඛකෙහි ගොපකෙහී’’ති එවං පසන්‌නවෙසෙන අත්‌තානං උක්‌කංසාපෙතුකාමො . අරියූපවාදපාපං ඛමාපනෙ සති අන්‌තරායාය න හොතීති ආහ – ‘‘ඉච්‌චෙතං කුසල’’න්‌ති. ගොනඞ්‌ගලමක්‌කටොති ගොනඞ්‌ගුට්‌ඨමක්‌කටො.
83. ‘‘Yathā taṃ tumhādisehi rakkhakehi gopakehī’’ti evaṃ pasannavesena attānaṃ ukkaṃsāpetukāmo . Ariyūpavādapāpaṃ khamāpane sati antarāyāya na hotīti āha – ‘‘iccetaṃ kusala’’nti. Gonaṅgalamakkaṭoti gonaṅguṭṭhamakkaṭo.
84. අයං උක්‌කංසාපෙතුං ඉච්‌ඡිතං යථාරද්‌ධමත්‌ථං විසංවාදෙති අවණ්‌ණිතම්‌පි වණ්‌ණිතං කත්‌වා කථෙන්‌තො; ඉමස්‌ස වචනස්‌ස පටික්‌ඛෙපෙන ඉමිනා දාතබ්‌බපිණ්‌ඩපාතස්‌ස අන්‌තරායො මා හොතූති එවං පිණ්‌ඩපාතං රක්‌ඛිතුං න ඛො පන සක්‌කාති යොජනා. ඉදන්‌ති ‘‘න ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, සො භගවා’’තිආදිදෙසනං. අබ්‌භන්‌තරං කරිත්‌වාති නිබ්‌බානන්‌තොගධං කත්‌වා, අන්‌තරං වා තස්‌ස නිජ්‌ඣානස්‌ස කාරණං කත්‌වා. කාමරාගවසෙන හි තං නිජ්‌ඣානං හොතීති. ඉධාති ඉමස්‌මිං සුත්‌තපදෙසෙ. සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකජ්‌ඣානන්‌ති ලොකියලොකුත්‌තරස්‌ස අන්‌තරායො මා හොතූති එවං කත්‌වාපි රූපාවචරස්‌ස මග්‌ගඣානස්‌ස ඵලඣානස්‌සාති සබ්‌බස්‌සපි සඞ්‌ගණ්‌හනවසෙන දෙසිතත්‌තා සබ්‌බසඞ්‌ගාහකජ්‌ඣානං නාම කථිතං.
84. Ayaṃ ukkaṃsāpetuṃ icchitaṃ yathāraddhamatthaṃ visaṃvādeti avaṇṇitampi vaṇṇitaṃ katvā kathento; imassa vacanassa paṭikkhepena iminā dātabbapiṇḍapātassa antarāyo mā hotūti evaṃ piṇḍapātaṃ rakkhituṃ na kho pana sakkāti yojanā. Idanti ‘‘na kho, brāhmaṇa, so bhagavā’’tiādidesanaṃ. Abbhantaraṃ karitvāti nibbānantogadhaṃ katvā, antaraṃ vā tassa nijjhānassa kāraṇaṃ katvā. Kāmarāgavasena hi taṃ nijjhānaṃ hotīti. Idhāti imasmiṃ suttapadese. Sabbasaṅgāhikajjhānanti lokiyalokuttarassa antarāyo mā hotūti evaṃ katvāpi rūpāvacarassa maggajhānassa phalajhānassāti sabbassapi saṅgaṇhanavasena desitattā sabbasaṅgāhakajjhānaṃ nāma kathitaṃ.
යං නො මයන්‌ති එත්‌ථ නොති නිපාතමත්‌තං. තං නොති එත්‌ථ පන නොති අම්‌හාකන්‌ති අත්‌ථො. උසූයති රාජකිච්‌චපසුතතාධීනතාය එකත්‌ථාභිනිවෙසභාවතො . මන්‌දපඤ්‌ඤතාය වස්‌සකාරගතඉස්‌සාභිභූතචිත්‌තතාය පරිපුණ්‌ණං කත්‌වා වුත්‌තම්‌පි අත්‌ථං අනුපධාරෙන්‌තො ආහ – ‘‘එකදෙසමෙව කථෙසී’’ති. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Yaṃ no mayanti ettha noti nipātamattaṃ. Taṃ noti ettha pana noti amhākanti attho. Usūyati rājakiccapasutatādhīnatāya ekatthābhinivesabhāvato . Mandapaññatāya vassakāragataissābhibhūtacittatāya paripuṇṇaṃ katvā vuttampi atthaṃ anupadhārento āha – ‘‘ekadesameva kathesī’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ගොපකමොග්‌ගල්‌ලානසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Gopakamoggallānasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 8. ගොපකමොග්‌ගල්‌ලානසුත්‌තං • 8. Gopakamoggallānasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 8. ගොපකමොග්‌ගල්‌ලානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Gopakamoggallānasuttavaṇṇanā
