Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൩. ഗോസാലത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
3. Gosālattheragāthāvaṇṇanā
അഹം ഖോ വേളുഗുമ്ബസ്മിന്തി ആയസ്മതോ ഗോസാലത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോപി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ആചിനന്തോ ഇതോ ഏകനവുതേ കപ്പേ അഞ്ഞതരസ്മിം പബ്ബതേ രുക്ഖസാഖായം ഓലമ്ബമാനം പച്ചേകബുദ്ധസ്സ പംസുകൂലചീവരം ദിസ്വാ ‘‘അരഹദ്ധജോ വതായ’’ന്തി പസന്നചിത്തോ പുപ്ഫേഹി പൂജേഹി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന താവതിംസഭവനേ നിബ്ബത്തോ . തതോ പട്ഠായ ദേവമനുസ്സേസുയേവ സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ മഗധരട്ഠേ ഇബ്ഭകുലേ നിബ്ബത്തോ ഗോസാലോ നാമ നാമേന. സോണേന പന കോടികണ്ണേന കതപരിചയത്താ തസ്സ പബ്ബജിതഭാവം സുത്വാ ‘‘സോപി നാമ മഹാവിഭവോ പബ്ബജിസ്സതി , കിമങ്ഗം പനാഹ’’ന്തി സഞ്ജാതസംവേഗോ ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ ചരിയാനുകൂലം കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ സപ്പായം വസനട്ഠാനം ഗവേസന്തോ അത്തനോ ജാതഗാമസ്സ അവിദൂരേ ഏകസ്മിം സാനുപബ്ബതേ വിഹാസി. തസ്സ മാതാ ദിവസേ ദിവസേ ഭിക്ഖം ദേതി. അഥേകദിവസം ഗാമം പിണ്ഡായ പവിട്ഠസ്സ മാതാ മധുസക്ഖരാഭിസങ്ഖതം പായാസം അദാസി. സോ തം ഗഹേത്വാ തസ്സ പബ്ബതസ്സ ഛായായം അഞ്ഞതരസ്സ വേളുഗുമ്ബസ്സ മൂലേ നിസീദിത്വാ പരിഭുഞ്ജിത്വാ ധോവിതപത്തപാണീ വിപസ്സനം ആരഭി. ഭോജനസപ്പായലാഭേന കായചിത്താനം കല്ലതായ സമാഹിതോ ഉദയബ്ബയഞാണാദികേ തിക്ഖേ സൂരേ വഹന്തേ അപ്പകസിരേനേവ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ മഗ്ഗപടിപാടിയാ ഭാവനം മത്ഥകം പാപേന്തോ സഹ പടിസമ്ഭിദാഹി അരഹത്തം സച്ഛാകാസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൫൦.൮-൧൪) –
Ahaṃ kho veḷugumbasminti āyasmato gosālattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ ācinanto ito ekanavute kappe aññatarasmiṃ pabbate rukkhasākhāyaṃ olambamānaṃ paccekabuddhassa paṃsukūlacīvaraṃ disvā ‘‘arahaddhajo vatāya’’nti pasannacitto pupphehi pūjehi. So tena puññakammena tāvatiṃsabhavane nibbatto . Tato paṭṭhāya devamanussesuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe ibbhakule nibbatto gosālo nāma nāmena. Soṇena pana koṭikaṇṇena kataparicayattā tassa pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘sopi nāma mahāvibhavo pabbajissati , kimaṅgaṃ panāha’’nti sañjātasaṃvego bhagavato santike pabbajitvā cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā sappāyaṃ vasanaṭṭhānaṃ gavesanto attano jātagāmassa avidūre ekasmiṃ sānupabbate vihāsi. Tassa mātā divase divase bhikkhaṃ deti. Athekadivasaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhassa mātā madhusakkharābhisaṅkhataṃ pāyāsaṃ adāsi. So taṃ gahetvā tassa pabbatassa chāyāyaṃ aññatarassa veḷugumbassa mūle nisīditvā paribhuñjitvā dhovitapattapāṇī vipassanaṃ ārabhi. Bhojanasappāyalābhena kāyacittānaṃ kallatāya samāhito udayabbayañāṇādike tikkhe sūre vahante appakasireneva vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā bhāvanaṃ matthakaṃ pāpento saha paṭisambhidāhi arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.8-14) –
‘‘ഹിമവന്തസ്സ അവിദൂരേ, ഉദങ്ഗണോ നാമ പബ്ബതോ;
‘‘Himavantassa avidūre, udaṅgaṇo nāma pabbato;
തത്ഥദ്ദസം പംസുകൂലം, ദുമഗ്ഗമ്ഹി വിലമ്ബിതം.
Tatthaddasaṃ paṃsukūlaṃ, dumaggamhi vilambitaṃ.
‘‘തീണി കിങ്കണിപുപ്ഫാനി, ഓചിനിത്വാനഹം തദാ;
‘‘Tīṇi kiṅkaṇipupphāni, ocinitvānahaṃ tadā;
ഹേട്ഠാ പഹട്ഠേന ചിത്തേന, പംസുകൂലം അപൂജയിം.
Heṭṭhā pahaṭṭhena cittena, paṃsukūlaṃ apūjayiṃ.
‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസം അഗച്ഛഹം.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsaṃ agacchahaṃ.
‘‘ഏകനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;
‘‘Ekanavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പൂജിത്വാ അരഹദ്ധജം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, pūjitvā arahaddhajaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന അധിഗന്ത്വാ ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരത്ഥം പബ്ബതസാനുമേവ ഗന്തുകാമോ അത്തനോ പടിപത്തിം പവേദേന്തോ ‘‘അഹം ഖോ വേളുഗുമ്ബസ്മി’’ന്തി ഗാഥം അഭാസി.
Arahattaṃ pana adhigantvā diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ pabbatasānumeva gantukāmo attano paṭipattiṃ pavedento ‘‘ahaṃ kho veḷugumbasmi’’nti gāthaṃ abhāsi.
൨൩. തത്ഥ വേളുഗുമ്ബസ്മിന്തി വേളുഗച്ഛസ്സ സമീപേ, തസ്സ ഛായായം. ഭുത്വാന മധുപായസന്തി മധുപസിത്തപായാസം ഭുഞ്ജിത്വാ. പദക്ഖിണന്തി പദക്ഖിണഗ്ഗാഹേന, സത്ഥു ഓവാദസ്സ സമ്മാ സമ്പടിച്ഛനേനാതി അത്ഥോ. സമ്മസന്തോ ഖന്ധാനം ഉദയബ്ബയന്തി പഞ്ചന്നം ഉപാദാനക്ഖന്ധാനം ഉദയബ്ബയഞ്ച വിപസ്സന്തോ, യദിപി ഇദാനി കതകിച്ചോ, ഫലസമാപത്തിം പന സമാപജ്ജിതും വിപസ്സനം പട്ഠപേന്തോതി അധിപ്പായോ. സാനും പടിഗമിസ്സാമീതി പുബ്ബേ മയാ വുത്ഥപബ്ബതസാനുമേവ ഉദ്ദിസ്സ ഗച്ഛിസ്സാമി. വിവേകമനുബ്രൂഹയന്തി പടിപസ്സദ്ധിവിവേകം ഫലസമാപത്തികായവിവേകഞ്ച പരിബ്രൂഹയന്തോ, തസ്സ വാ പരിബ്രൂഹനഹേതു ഗമിസ്സാമീതി. ഏവം പന വത്വാ ഥേരോ തത്ഥേവ ഗതോ, അയമേവ ച ഇമസ്സ ഥേരസ്സ അഞ്ഞാബ്യാകരണഗാഥാ അഹോസി.
23. Tattha veḷugumbasminti veḷugacchassa samīpe, tassa chāyāyaṃ. Bhutvāna madhupāyasanti madhupasittapāyāsaṃ bhuñjitvā. Padakkhiṇanti padakkhiṇaggāhena, satthu ovādassa sammā sampaṭicchanenāti attho. Sammasanto khandhānaṃudayabbayanti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayabbayañca vipassanto, yadipi idāni katakicco, phalasamāpattiṃ pana samāpajjituṃ vipassanaṃ paṭṭhapentoti adhippāyo. Sānuṃ paṭigamissāmīti pubbe mayā vutthapabbatasānumeva uddissa gacchissāmi. Vivekamanubrūhayanti paṭipassaddhivivekaṃ phalasamāpattikāyavivekañca paribrūhayanto, tassa vā paribrūhanahetu gamissāmīti. Evaṃ pana vatvā thero tattheva gato, ayameva ca imassa therassa aññābyākaraṇagāthā ahosi.
ഗോസാലത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Gosālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൩. ഗോസാലത്ഥേരഗാഥാ • 3. Gosālattheragāthā