Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
೨೭. ಗೋತಮಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ
27. Gotamabuddhavaṃsavaṇṇanā
ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ
Dūrenidānakathā
‘‘ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಬುದ್ಧವಂಸಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾ।
‘‘Idāni yasmā amhākaṃ, buddhavaṃsassa vaṇṇanā;
ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಮ್ಪತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾಯಂ ತಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾ’’॥
Anukkamena sampattā, tasmāyaṃ tassa vaṇṇanā’’.
ತತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೀಪಙ್ಕರಾದೀನಂ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಧಿಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಆಗತೋ। ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಓರಭಾಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಬುದ್ಧೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಇತಿ ದೀಪಙ್ಕರಾದೀನಂ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣೋ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯೇನೇನ –
Tattha amhākaṃ bodhisatto dīpaṅkarādīnaṃ catuvīsatiyā buddhānaṃ santike adhikāraṃ karonto kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni āgato. Kassapassa pana bhagavato orabhāge ṭhapetvā imaṃ sammāsambuddhaṃ añño buddho nāma natthi. Iti dīpaṅkarādīnaṃ catuvīsatiyā buddhānaṃ santike laddhabyākaraṇo pana bodhisatto yenena –
‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಹೇತು ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನಂ।
‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;
ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ।
Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;
ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೨.೫೯) –
Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59) –
ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೇನ ‘‘ಹನ್ದ, ಬುದ್ಧಕರೇ ಧಮ್ಮೇ, ವಿಚಿನಾಮಿ ಇತೋ ಚಿತೋ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾದಕ್ಖಿಂ, ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿ’’ನ್ತಿ ದಾನಪಾರಮಿತಾದಯೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮಾ ದಿಟ್ಠಾ, ತೇ ಪೂರೇನ್ತೋ ಯಾವ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವಾ ಆಗಮಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಯೇ ತೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರಾನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಆನಿಸಂಸಾ ಸಂವಣ್ಣಿತಾ –
Ime aṭṭha dhamme samodhānetvā dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārena ‘‘handa, buddhakare dhamme, vicināmi ito cito’’ti ussāhaṃ katvā ‘‘vicinanto tadādakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapārami’’nti dānapāramitādayo buddhakārakadhammā diṭṭhā, te pūrento yāva vessantarattabhāvā āgami, āgacchanto ca ye te katābhinīhārānaṃ bodhisattānaṃ ānisaṃsā saṃvaṇṇitā –
‘‘ಏವಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಬೋಧಿಯಾ ನಿಯತಾ ನರಾ।
‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannā, bodhiyā niyatā narā;
ಸಂಸರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ, ಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತೇಹಿಪಿ॥
Saṃsaraṃ dīghamaddhānaṃ, kappakoṭisatehipi.
‘‘ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ಲೋಕನ್ತರೇಸು ಚ।
‘‘Avīcimhi nuppajjanti, tathā lokantaresu ca;
ನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಾ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾ, ನ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಳಕಞ್ಜಿಕಾ॥
Nijjhāmataṇhā khuppipāsā, na honti kāḷakañjikā.
‘‘ನ ಹೋನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಾ ಪಾಣಾ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಾಪಿ ದುಗ್ಗತಿಂ।
‘‘Na honti khuddakā pāṇā, uppajjantāpi duggatiṃ;
ಜಾಯಮಾನಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಜಚ್ಚನ್ಧಾ ನ ಭವನ್ತಿ ತೇ॥
Jāyamānā manussesu, jaccandhā na bhavanti te.
‘‘ಸೋತವೇಕಲ್ಲತಾ ನತ್ಥಿ, ನ ಭವನ್ತಿ ಮೂಗಪಕ್ಖಿಕಾ।
‘‘Sotavekallatā natthi, na bhavanti mūgapakkhikā;
ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಪಣ್ಡಕಾ॥
Itthibhāvaṃ na gacchanti, ubhatobyañjanapaṇḍakā.
‘‘ನ ಭವನ್ತಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಬೋಧಿಯಾ ನಿಯತಾ ನರಾ।
‘‘Na bhavanti pariyāpannā, bodhiyā niyatā narā;
ಮುತ್ತಾ ಆನನ್ತರಿಕೇಹಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುದ್ಧಗೋಚರಾ॥
Muttā ānantarikehi, sabbattha suddhagocarā.
‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ನ ಸೇವನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಕಿರಿಯದಸ್ಸನಾ।
‘‘Micchādiṭṭhiṃ na sevanti, kammakiriyadassanā;
ವಸಮಾನಾಪಿ ಸಗ್ಗೇಸು, ಅಸಞ್ಞಂ ನೂಪಪಜ್ಜರೇ॥
Vasamānāpi saggesu, asaññaṃ nūpapajjare.
‘‘ಸುದ್ಧಾವಾಸೇಸು ದೇವೇಸು, ಹೇತು ನಾಮ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Suddhāvāsesu devesu, hetu nāma na vijjati;
ನೇಕ್ಖಮ್ಮನಿನ್ನಾ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ, ವಿಸಂಯುತ್ತಾ ಭವಾಭವೇ।
Nekkhammaninnā sappurisā, visaṃyuttā bhavābhave;
ಚರನ್ತಿ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾಯೋ, ಪೂರೇನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಾರಮೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ; ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಚರಿಯಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ)।
Caranti lokatthacariyāyo, pūrenti sabbapāramī’’ti. (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; apa. aṭṭha. 1.dūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.dūrenidānakathā; cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā);
ತೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾವ ಆಗತೋ। ಏವಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ –
Te ānisaṃse adhigantvāva āgato. Evaṃ āgacchanto vessantarattabhāve ṭhito –
‘‘ಅಚೇತನಾಯಂ ಪಥವೀ, ಅವಿಞ್ಞಾಯ ಸುಖಂ ದುಖಂ।
‘‘Acetanāyaṃ pathavī, aviññāya sukhaṃ dukhaṃ;
ಸಾಪಿ ದಾನಬಲಾ ಮಯ್ಹಂ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಕಮ್ಪಥಾ’’ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೧.೧೨೪) –
Sāpi dānabalā mayhaṃ, sattakkhattuṃ pakampathā’’ti. (cariyā. 1.124) –
ಏವಂ ಮಹಾಪಥವಿಕಮ್ಪನಾದೀನಿ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Evaṃ mahāpathavikampanādīni mahāpuññāni katvā āyupariyosāne tato cavitvā tusitapure nibbatti.
ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ
Avidūrenidānakathā
ತುಸಿತಪುರೇ ವಸಮಾನೇಯೇವ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಉದಪಾದಿ। ಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ, ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲೋಕಬ್ಯೂಹಾ ನಾಮ ಕಾಮಾವಚರದೇವಾ ಮುತ್ತಸಿರಾ ವಿಕಿಣ್ಣಕೇಸಾ ರುದಮುಖಾ ಅಸ್ಸೂನಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪುಞ್ಛಮಾನಾ ರತ್ತವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಅತಿವಿಯ ವಿರೂಪವೇಸಧಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ವಿಚರನ್ತಾ ಏವಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ – ‘‘ಮಾರಿಸಾ, ಮಾರಿಸಾ, ಇತೋ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಲೋಕೋ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಸಮುದ್ದೋಪಿ ಉಸ್ಸುಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಪಥವೀ ಸಿನೇರು ಚ ಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಉಡ್ಡಯ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಲೋಕವಿನಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮೇತ್ತಂ, ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ, ಕರುಣಂ ಮುದಿತಂ ಉಪೇಕ್ಖಂ, ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ, ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ಉಪಟ್ಠಹಥ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನೋ ಹೋಥಾ’’ತಿ। ಇದಂ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ।
Tusitapure vasamāneyeva pana bodhisatte buddhakolāhalaṃ nāma udapādi. Lokasmiñhi tīṇi kolāhalāni uppajjanti. Seyyathidaṃ – kappakolāhalaṃ, buddhakolāhalaṃ, cakkavattikolāhalanti. Tattha ‘‘vassasatasahassassa accayena kappuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti lokabyūhā nāma kāmāvacaradevā muttasirā vikiṇṇakesā rudamukhā assūni hatthehi puñchamānā rattavatthanivatthā ativiya virūpavesadhārino hutvā manussapathe vicarantā evaṃ ārocenti – ‘‘mārisā, mārisā, ito vassasatasahassassa accayena kappuṭṭhānaṃ bhavissati, ayaṃ loko vinassissati, mahāsamuddopi ussussissati, ayañca mahāpathavī sineru ca pabbatarājā uḍḍayhissanti vinassissanti, yāva brahmalokā lokavināso bhavissati, mettaṃ, mārisā, bhāvetha, karuṇaṃ muditaṃ upekkhaṃ, mārisā, bhāvetha, mātaraṃ pitaraṃ upaṭṭhahatha, kule jeṭṭhāpacāyino hothā’’ti. Idaṃ kappakolāhalaṃ nāma.
‘‘ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲೋಕಪಾಲದೇವತಾ – ‘‘ಇತೋ, ಮಾರಿಸಾ, ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿಯೋ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ। ಇದಂ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ।
‘‘Vassasahassassa accayena pana sabbaññubuddho loke upajjissatī’’ti lokapāladevatā – ‘‘ito, mārisā, vassasahassassa accayena buddho loke uppajjissatī’’ti ugghosentiyo āhiṇḍanti. Idaṃ buddhakolāhalaṃ nāma.
‘‘ವಸ್ಸಸತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವತಾ – ‘‘ಇತೋ, ಮಾರಿಸಾ, ವಸ್ಸಸತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿಯೋ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ। ಇದಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ (ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫.ಮಙ್ಗಲಪಞ್ಹಸಮುಟ್ಠಾನಕಥಾ; ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ)।
‘‘Vassasatassa accayena cakkavattirājā uppajjissatī’’ti devatā – ‘‘ito, mārisā, vassasatassa accayena cakkavattirājā uppajjissatī’’ti ugghosentiyo āhiṇḍanti. Idaṃ cakkavattikolāhalaṃ nāma (khu. pā. aṭṭha. 5.maṅgalapañhasamuṭṭhānakathā; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā).
ತೇಸು ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಏಕತೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಸತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಾಚನ್ತಿ, ಆಯಾಚಮಾನಾ ಚ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಆಯಾಚನ್ತಿ। ತದಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಾ ಏಕೇಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಚತುಮಹಾರಾಜ-ಸಕ್ಕ-ಸುಯಾಮ-ಸನ್ತುಸಿತ-ಸುನಿಮ್ಮಿತ-ವಸವತ್ತಿ-ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ತುಸಿತಭವನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಚುತಿನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಮಾರಿಸ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರಿತಾ, ಪೂರೇನ್ತೇಹಿ ಚ ನ ಸಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಆದಿಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಪೂರಿತಾ, ಲೋಕನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಪನ ವೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇಹಿ ಪರಿಪೂರಿತಾ ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ –
Tesu buddhakolāhalasaddaṃ sutvā sakaladasasahassacakkavāḷadevatā ekato sannipatitvā – ‘‘asuko nāma satto buddho bhavissatī’’ti ñatvā upasaṅkamitvā āyācanti, āyācamānā ca tassa pubbanimittesu uppannesu āyācanti. Tadā pana sabbāpi tā ekekacakkavāḷe catumahārāja-sakka-suyāma-santusita-sunimmita-vasavatti-mahābrahmehi saddhiṃ ekacakkavāḷe sannipatitvā tusitabhavane uppannacutinimittassa bodhisattassa santikaṃ gantvā – ‘‘mārisa, tumhehi dasa pāramiyo pūritā, pūrentehi ca na sakkabrahmasampattiādikaṃ sampattiṃ patthentehi pūritā, lokanittharaṇatthāya pana vo sabbaññutaṃ patthentehi paripūritā buddhattāya –
‘‘ಕಾಲೋ ಖೋ ತೇ ಮಹಾವೀರ, ಉಪ್ಪಜ್ಜ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ।
‘‘Kālo kho te mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;
ಸದೇವಕಂ ತಾರಯನ್ತೋ, ಬುಜ್ಝಸ್ಸು ಅಮತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೧.೬೭) –
Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ pada’’nti. (bu. vaṃ. 1.67) –
ಯಾಚಿಂಸು।
Yāciṃsu.
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ದೇವತಾಹಿ ಏವಂ ಆಯಾಚಿಯಮಾನೋ ದೇವತಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದತ್ವಾವ ಕಾಲ-ದೀಪ-ದೇಸ-ಕುಲ-ಜನೇತ್ತಿಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಮಹಾವಿಲೋಕನಾನಿ ವಿಲೋಕೇಸಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಕಾಲೋ ನು ಖೋ, ನ ಕಾಲೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಕಾಲಂ ವಿಲೋಕೇಸಿ। ತತ್ಥ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಉದ್ಧಂ ವಡ್ಢಿತಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತದಾ ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ತಿಲಕ್ಖಣಮುತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ನೇವ ಸೋತಬ್ಬಂ ನ ಸದ್ಧಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ತತೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಸಾಸನಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅಕಾಲೋ। ವಸ್ಸಸತತೋ ಊನಆಯುಕಾಲೋಪಿ ಕಾಲೋ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತದಾ ಸತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ದಿನ್ನೋವಾದೋ ಓವಾದಟ್ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಉದಕೇ ದಣ್ಡರಾಜಿ ವಿಯ ಖಿಪ್ಪಂ ವಿಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಅಕಾಲೋ। ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ವಸ್ಸಸತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ ಆಯುಕಾಲೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ। ತದಾ ಪನ ವಸ್ಸಸತಕಾಲೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬಕಾಲೋ’’ತಿ ಕಾಲಂ ಪಸ್ಸಿ।
Atha mahāsatto devatāhi evaṃ āyāciyamāno devatānaṃ paṭiññaṃ adatvāva kāla-dīpa-desa-kula-janettiāyuparicchedavasena pañca mahāvilokanāni vilokesi. Tattha ‘‘kālo nu kho, na kālo’’ti paṭhamaṃ kālaṃ vilokesi. Tattha vassasatasahassato uddhaṃ vaḍḍhitaāyukālo kālo nāma na hoti. Kasmā? Tadā hi sattānaṃ jātijarāmaraṇāni na paññāyanti, buddhānañca dhammadesanā tilakkhaṇamuttā nāma natthi, tesaṃ ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā’’ti kathentānaṃ ‘‘kiṃ nāmetaṃ kathentī’’ti neva sotabbaṃ na saddhātabbaṃ maññanti, tato abhisamayo na hoti, tasmiṃ asati aniyyānikaṃ sāsanaṃ hoti. Tasmā so akālo. Vassasatato ūnaāyukālopi kālo na hoti. Kasmā? Tadā sattā ussannakilesā honti, ussannakilesānañca dinnovādo ovādaṭṭhāne na tiṭṭhati, udake daṇḍarāji viya khippaṃ vigacchati. Tasmā sopi akālo. Vassasatasahassato pana paṭṭhāya heṭṭhā vassasatato paṭṭhāya uddhaṃ āyukālo kālo nāma. Tadā pana vassasatakālo ahosi. Atha mahāsatto ‘‘nibbattitabbakālo’’ti kālaṃ passi.
ತತೋ ದೀಪಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾದೀಪೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಬುದ್ಧಾ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಜಮ್ಬುದೀಪೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ದೀಪಂ ಪಸ್ಸಿ।
Tato dīpaṃ olokento saparivāre cattāro mahādīpe oloketvā – ‘‘tīsu dīpesu buddhā na nibbattanti, jambudīpeyeva nibbattantī’’ti dīpaṃ passi.
ತತೋ ‘‘ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ನಾಮ ಮಹಾ, ದಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ। ಕತರಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ಪದೇಸೇ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಪಸ್ಸಿ। ‘‘ಕಪಿಲವತ್ಥು ನಾಮ ನಗರಂ, ತತ್ಥ ಮಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಮಗಮಾಸಿ।
Tato ‘‘jambudīpo nāma mahā, dasayojanasahassaparimāṇo. Katarasmiṃ nu kho padese buddhā nibbattantī’’ti okāsaṃ olokento majjhimadesaṃ passi. ‘‘Kapilavatthu nāma nagaraṃ, tattha mayā nibbattitabba’’nti niṭṭhamagamāsi.
ತತೋ ಕುಲಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ – ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ವೇಸ್ಸಕುಲೇ ವಾ ಸುದ್ದಕುಲೇ ವಾ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಲೋಕಸಮ್ಮತೇ ಪನ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಏತರಹಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲಂ ಲೋಕಸಮ್ಮತಂ, ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಲಂ ಪಸ್ಸಿ।
Tato kulaṃ vilokento – ‘‘buddhā nāma vessakule vā suddakule vā na nibbattanti. Lokasammate pana khattiyakule vā brāhmaṇakule vā nibbattanti, etarahi khattiyakulaṃ lokasammataṃ, tattha nibbattissāmi suddhodano nāma rājā pitā me bhavissatī’’ti kulaṃ passi.
ತತೋ ಮಾತರಂ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ – ‘‘ಬುದ್ಧಮಾತಾ ನಾಮ ಲೋಲಾ ಸುರಾಧುತ್ತಾ ನ ಹೋತಿ, ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪನ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಜಾತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲಾಯೇವ ಹೋತಿ। ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಮಾಯಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಏದಿಸೀ, ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಿತ್ತಕಂ ಪನಸ್ಸಾ ಆಯೂತಿ, ದಸನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಉಪರಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸಿ।
Tato mātaraṃ vilokento – ‘‘buddhamātā nāma lolā surādhuttā na hoti, kappasatasahassaṃ pana pūritapāramī jātito paṭṭhāya akhaṇḍapañcasīlāyeva hoti. Ayañca mahāmāyā nāma devī edisī, ayaṃ me mātā bhavissati, kittakaṃ panassā āyūti, dasannaṃ māsānaṃ upari satta divasānī’’ti passi.
ಇತಿ ಇಮಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮಹಾವಿಲೋಕನಂ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಕಾಲೋ ಮೇ, ಮಾರಿಸಾ, ಬುದ್ಧಭಾವಾಯಾ’’ತಿ ದೇವಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ತಾ ದೇವತಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ತುಸಿತದೇವತಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತುಸಿತಪುರೇ ನನ್ದನವನಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸಬ್ಬದೇವಲೋಕೇಸು ಹಿ ನನ್ದನವನಂ ಅತ್ಥಿಯೇವ। ತತ್ರ ನಂ ದೇವತಾ – ‘‘ಇತೋ ಚುತೋ ಸುಗತಿಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕುಸಲಕಮ್ಮೋಕಾಸಂ ಸಾರಯಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಸೋ ಏವಂ ತಾಹಿ ದೇವತಾಹಿ ಕುಸಲಂ ಸಾರಯಮಾನಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ತತ್ರ ವಿಚರನ್ತೋವ ಚವಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಾಯಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಮಾತು ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಣ್ಹನಕ್ಖಣೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ। ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ।
Iti imaṃ pañcavidhaṃ mahāvilokanaṃ viloketvā – ‘‘kālo me, mārisā, buddhabhāvāyā’’ti devānaṃ paṭiññaṃ datvā – ‘‘gacchatha tumhe’’ti tā devatā uyyojetvā tusitadevatāhi parivuto tusitapure nandanavanaṃ pāvisi. Sabbadevalokesu hi nandanavanaṃ atthiyeva. Tatra naṃ devatā – ‘‘ito cuto sugatiṃ gacchā’’ti pubbe katakusalakammokāsaṃ sārayamānā vicaranti. So evaṃ tāhi devatāhi kusalaṃ sārayamānāhi parivuto tatra vicarantova cavitvā mahāmāyāya deviyā kucchismiṃ uttarāsāḷhanakkhattena paṭisandhiṃ gaṇhi. Mahāpurisassa pana mātu kucchismiṃ paṭisandhiggaṇhanakkhaṇe ekappahāreneva sakaladasasahassilokadhātu saṅkampi. Dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ.
ಏವಂ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ಚ ಉಪದ್ದವನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಖಗ್ಗಹತ್ಥಾ ಚತ್ತಾರೋ ದೇವಪುತ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತು ಪುರಿಸೇಸು ರಾಗಚಿತ್ತಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಚ ಸಾ ಅಹೋಸಿ ಸುಖಿನೀ ಅಕಿಲನ್ತಕಾಯಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಕುಚ್ಛಿಗತಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇ ಮಣಿರತನೇ ಆವುತಪಣ್ಡುಸುತ್ತಂ ವಿಯ ಪಸ್ಸತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ವಸಿತಕುಚ್ಛಿ ನಾಮ ಚೇತಿಯಗಬ್ಭಸದಿಸಾ ಹೋತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞೇನ ಸತ್ತೇನ ಆವಸಿತುಂ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ ಸತ್ತಾಹಜಾತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದಸ ಮಾಸೇ ಅಪ್ಪತ್ವಾಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ನಿಪನ್ನಾಪಿ ವಿಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಸ ಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಠಿತಾವ ವಿಜಾಯತಿ। ಅಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತು ಧಮ್ಮತಾ।
Evaṃ gahitapaṭisandhikassa bodhisattassa ceva bodhisattamātuyā ca upaddavanivāraṇatthaṃ khaggahatthā cattāro devaputtā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu. Bodhisattassa mātu purisesu rāgacittaṃ nuppajji, lābhaggayasaggappattā ca sā ahosi sukhinī akilantakāyā. Bodhisattañca attano kucchigataṃ vippasanne maṇiratane āvutapaṇḍusuttaṃ viya passati. Yasmā bodhisattena vasitakucchi nāma cetiyagabbhasadisā hoti, na sakkā aññena sattena āvasituṃ vā paribhuñjituṃ vā, tasmā bodhisattamātā sattāhajāte bodhisatte kālaṃ katvā tusitapure nibbatti. Yathā pana aññā itthiyo dasa māse appatvāpi atikkamitvāpi nisinnāpi nipannāpi vijāyanti, na evaṃ bodhisattamātā. Bodhisattamātā pana bodhisattaṃ dasa māse kucchinā pariharitvā ṭhitāva vijāyati. Ayaṃ bodhisattamātu dhammatā.
ಮಹಾಮಾಯಾಪಿ ದೇವೀ ದಸ ಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ಞಾತಿಘರಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ದೇವದಹನಗರಂ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುತೋ ಯಾವ ದೇವದಹನಗರಾ ಅಞ್ಜಸಂ ಸಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕದಲಿಪುಣ್ಣಘಟಕಮುಕಧಜಪಟಾಕಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ನವಕನಕಸಿವಿಕಾಯ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹತಿಯಾ ವಿಭೂತಿಯಾ ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ ಪೇಸೇಸಿ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಪನ ನಗರಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಉಭಯನಗರವಾಸೀನಂ ಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಲುಮ್ಬಿನೀವನಂ ನಾಮ ಮಙ್ಗಲಸಾಲವನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮೂಲತೋ ಯಾವ ಅಗ್ಗಸಾಖಾ ಸಬ್ಬಂ ಏಕಫಾಲಿಫುಲ್ಲಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಖನ್ತರೇಹಿ ಚೇವ ಪುಪ್ಫನ್ತರೇಹಿ ಚ ಪರಮರತಿಕರಮಧುರಮನೋರಮವಿರುತಾಹಿ ಮದಮುದಿತಾಹಿ ಅನುಭುತ್ತಪಞ್ಚರಾಹಿ ಪರಭತಮಧುಕರವಧೂಹಿ ಉಪಗೀಯಮಾನಸುರನನ್ದನನನ್ದನವನಸದಿಸಸೋಭಂ ವನಂ ದಿಸ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಸಾಲವನಕೀಳಮನುಭವಿತುಂ ಚಿತ್ತಮುಪ್ಪಜ್ಜಿ (ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ)।
Mahāmāyāpi devī dasa māse kucchinā bodhisattaṃ pariharitvā paripuṇṇagabbhā ñātigharaṃ gantukāmā suddhodanamahārājassa ārocesi – ‘‘icchāmahaṃ, mahārāja, devadahanagaraṃ gantu’’nti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā kapilavatthuto yāva devadahanagarā añjasaṃ samaṃ kāretvā kadalipuṇṇaghaṭakamukadhajapaṭākādīhi alaṅkārāpetvā navakanakasivikāya nisīdāpetvā mahatiyā vibhūtiyā mahatā parivārena pesesi. Dvinnaṃ pana nagarānaṃ antare ubhayanagaravāsīnaṃ paribhogārahaṃ lumbinīvanaṃ nāma maṅgalasālavanaṃ atthi, taṃ tasmiṃ samaye mūlato yāva aggasākhā sabbaṃ ekaphāliphullaṃ ahosi. Sākhantarehi ceva pupphantarehi ca paramaratikaramadhuramanoramavirutāhi madamuditāhi anubhuttapañcarāhi parabhatamadhukaravadhūhi upagīyamānasuranandananandanavanasadisasobhaṃ vanaṃ disvā deviyā sālavanakīḷamanubhavituṃ cittamuppajji (apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā).
‘‘ವಿಭೂಸಿತಾ ಬಾಲಜನಾತಿಚಾಲಿನೀ, ವಿಭೂಸಿತಙ್ಗೀ ವನಿತೇವ ಮಾಲಿನೀ।
‘‘Vibhūsitā bālajanāticālinī, vibhūsitaṅgī vaniteva mālinī;
ಸದಾ ಜನಾನಂ ನಯನಾಲಿಮಾಲಿನೀ, ವಿಲುಮ್ಪಿನೀವಾತಿವಿರೋಚಿ ಲುಮ್ಬಿನೀ’’॥
Sadā janānaṃ nayanālimālinī, vilumpinīvātiviroci lumbinī’’.
ಅಮಚ್ಚಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ದೇವಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಲುಮ್ಬಿನೀವನಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ಸಾ ಮಙ್ಗಲಸಾಲಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಉಜುಸಮವಟ್ಟಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಸಮಲಙ್ಕತಸ್ಸ ಯಂ ಸಾಖಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮಾ ಅಹೋಸಿ, ಸಾ ಸಾಲಸಾಖಾ ಅಬಲಾ ಜನಹದಯಲೋಲಾ ಸಯಮೇವ ವಿಲಮ್ಬಮಾನಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಕರತಲಸ್ಮಿಂ ಸಮುಪಗತಾ। ಅಥ ಸಾ ತಂ ಸಾಲಸಾಖಂ ತಮ್ಬತುಙ್ಗನಖುಜ್ಜಲೇನ ಕಮಲದಲವತ್ತಿವಟ್ಟಙ್ಗುಲಿನಾ ನವಕನಕಕಟವಲಯಸೋಭಿನಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪರಮರತಿಕರೇನ ಕರೇನ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಸಾ ತಂ ಸಾಲಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಅಸಿತಜಲಧರವಿವರಗತಾ ಬಾಲಚನ್ದಲೇಖಾ ವಿಯ ಚ ಅಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾ ಅಚ್ಚಿಪಭಾ ವಿಯ ಚ ನನ್ದನವನಜಾತಾ ದೇವೀ ವಿಯ ಚ ದೇವೀ ವಿರೋಚಿತ್ಥ। ತಾವದೇವ ಚಸ್ಸಾ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಚಲಿಂಸು। ಅಥಸ್ಸಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ। ಸಾ ಸಾಲಸಾಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಮಾನಾಯ ಏವ ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ।
Amaccā rañño ārocetvā deviṃ gahetvā taṃ lumbinīvanaṃ pavisiṃsu. Sā maṅgalasālamūlaṃ gantvā tassa ujusamavaṭṭakkhandhassa pupphaphalapallavasamalaṅkatassa yaṃ sākhaṃ gaṇhitukāmā ahosi, sā sālasākhā abalā janahadayalolā sayameva vilambamānā hutvā tassā karatalasmiṃ samupagatā. Atha sā taṃ sālasākhaṃ tambatuṅganakhujjalena kamaladalavattivaṭṭaṅgulinā navakanakakaṭavalayasobhinā dakkhiṇena paramaratikarena karena aggahesi. Sā taṃ sālasākhaṃ gahetvā ṭhitā asitajaladharavivaragatā bālacandalekhā viya ca aciraṭṭhitikā accipabhā viya ca nandanavanajātā devī viya ca devī virocittha. Tāvadeva cassā kammajavātā caliṃsu. Athassā sāṇipākāraṃ parikkhipitvā mahājano paṭikkami. Sā sālasākhaṃ gahetvā tiṭṭhamānāya eva tassā gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi.
ತಙ್ಖಣಂಯೇವ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಸುವಣ್ಣಜಾಲಂ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಾತು ಪುರತೋ ಠಪೇತ್ವಾ – ‘‘ಅತ್ತಮನಾ, ದೇವಿ, ಹೋಹಿ, ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ತೇ ಪುತ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಯಥಾ ಪನ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲೇನ ಅಸುಚಿನಾ ಮಕ್ಖಿತಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ದ್ವೇ ಪಾದೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸಮ್ಭವೇನ ಕೇನಚಿ ಅಸುಚಿನಾ ಅಮಕ್ಖಿತೋವ ಸುದ್ಧೋ ವಿಸದೋ ಕಾಸಿಕವತ್ಥೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮಣಿರತನಂ ವಿಯ ವಿರೋಚಮಾನೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಮಾತುಯಾ ಚ ಸಕ್ಕಾರತ್ಥಂ ಆಕಾಸತೋ ದ್ವೇ ಉದಕಧಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಮಾತುಯಾ ಚ ಸರೀರೇ ಉತುಂ ಗಾಹಾಪೇಸುಂ।
Taṅkhaṇaṃyeva cattāro visuddhacittā mahābrahmāno suvaṇṇajālaṃ ādāya āgantvā tena suvaṇṇajālena bodhisattaṃ sampaṭicchitvā mātu purato ṭhapetvā – ‘‘attamanā, devi, hohi, mahesakkho te putto uppanno’’ti āhaṃsu. Yathā pana aññe sattā mātukucchito nikkhamantā paṭikkūlena asucinā makkhitā nikkhamanti, na evaṃ bodhisatto. Bodhisatto pana dve hatthe dve pāde pasāretvā ṭhitakova mātukucchisambhavena kenaci asucinā amakkhitova suddho visado kāsikavatthe nikkhittamaṇiratanaṃ viya virocamāno mātukucchito nikkhami. Evaṃ santepi bodhisattassa ca bodhisattamātuyā ca sakkāratthaṃ ākāsato dve udakadhārā nikkhamitvā bodhisattassa ca mātuyā ca sarīre utuṃ gāhāpesuṃ.
ಅಥ ನಂ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಾಯ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾಯ ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣಿಯಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮನುಸ್ಸಾ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇನ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪುರತ್ಥಿಮಂ ದಿಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಅನೇಕಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಙ್ಗಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತತ್ಥ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ – ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದಿಸೋ ಏತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಉತ್ತರಿತರೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಏವಂ ದಸ ದಿಸಾ ಅನುವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಿಮುಖೋ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಅಗಮಾಸಿ। ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಪಥವಿಯಾ ಏವ ಗತೋ, ನಾಕಾಸೇನ। ಅಚೇಲಕೋವ ಗತೋ, ನ ಸಚೇಲಕೋ। ದಹರೋವ ಗತೋ, ನ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ। ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪನ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ವಿಯ ಚ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ಸತ್ತಮೇ ಪದೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅಗ್ಗೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಕಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೧; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೭) ಆಸಭಿಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ।
Atha naṃ suvaṇṇajālena paṭiggahetvā ṭhitānaṃ brahmānaṃ hatthato cattāro mahārājāno maṅgalasammatāya sukhasamphassāya ajinappaveṇiyā gaṇhiṃsu, tesaṃ hatthato manussā dukūlacumbaṭakena gaṇhiṃsu, manussānaṃ hatthato muccitvā pathaviyaṃ patiṭṭhāya puratthimaṃ disaṃ olokesi, anekāni cakkavāḷasahassāni ekaṅgaṇāni ahesuṃ. Tattha devamanussā gandhapupphamālādīhi pūjayamānā – ‘‘mahāpurisa, tumhehi sadiso ettha natthi, kuto uttaritaro’’ti āhaṃsu. Evaṃ dasa disā anuviloketvā attanā sadisaṃ adisvā uttaradisābhimukho sattapadavītihārena agamāsi. Gacchanto ca pathaviyā eva gato, nākāsena. Acelakova gato, na sacelako. Daharova gato, na soḷasavassuddesiko. Mahājanassa pana ākāsena gacchanto viya alaṅkatapaṭiyatto viya ca soḷasavassuddesiko viya ca ahosi. Tato sattame pade ṭhatvā ‘‘aggohamasmi lokassā’’tiādikaṃ (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207) āsabhiṃ vācaṃ nicchārento sīhanādaṃ nadi.
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿ ತೀಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋವ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ ಮಹೋಸಧತ್ತಭಾವೇ, ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇತಿ। ಮಹೋಸಧತ್ತಭಾವೇ ಕಿರಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚನ್ದನಸಾರಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗತೋ, ತಂ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ – ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಕಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಓಸಧಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ಇತಿ ಓಸಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತತ್ತಾ ‘‘ಓಸಧಕುಮಾರೋ’’ತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಮಕಂಸು।
Bodhisatto hi tīsu attabhāvesu mātukucchito nikkhantamattova vācaṃ nicchāresi mahosadhattabhāve, vessantarattabhāve, imasmiṃ attabhāveti. Mahosadhattabhāve kirassa mātukucchito nikkhantamattasseva sakko devarājā āgantvā candanasāraṃ hatthe ṭhapetvā gato, taṃ muṭṭhiyaṃ katvāva nikkhanto. Atha naṃ mātā – ‘‘tāta, tvaṃ kiṃ gahetvā āgatosī’’ti pucchi. ‘‘Osadhaṃ, ammā’’ti. Iti osadhaṃ gahetvā āgatattā ‘‘osadhakumāro’’tvevassa nāmamakaṃsu.
ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಪನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋವ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಅಮ್ಮ, ಕಿಞ್ಚಿ ಗೇಹಸ್ಮಿಂ ಧನಂ, ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ – ‘‘ಸಧನೇ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥತಲೇ ಕತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ಠಪೇಸಿ।
Vessantarattabhāve pana mātukucchito nikkhantamattova dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā – ‘‘atthi nu kho, amma, kiñci gehasmiṃ dhanaṃ, dānaṃ dassāmī’’ti vadanto nikkhami. Athassa mātā – ‘‘sadhane kule nibbattosi, tātā’’ti puttassa hatthaṃ attano hatthatale katvā sahassatthavikaṃ ṭhapesi.
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ಇಮಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದೀತಿ ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೀಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೋವ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ಜಾತಕ್ಖಣೇಪಿಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಲುಮ್ಬಿನೀವನೇ ಜಾತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮಯೇ ರಾಹುಲಮಾತಾ ದೇವೀ ಆನನ್ದೋ ಛನ್ನೋ ಕಾಳುದಾಯೀ ಅಮಚ್ಚೋ ಕಣ್ಡಕೋ ಅಸ್ಸರಾಜಾ ಮಹಾಬೋಧಿರುಕ್ಖೋ ಚತಸ್ಸೋ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಚ ಜಾತಾ, ತತ್ಥ ಏಕೋ ಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೋ ಏಕೋ ಅಡ್ಢಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೋ ಏಕೋ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೋ ಏಕೋ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಇಮೇ ಸತ್ತ ಸಹಜಾತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ।
Imasmiṃ pana attabhāve imaṃ sīhanādaṃ nadīti evaṃ bodhisatto tīsu attabhāvesu mātukucchito nikkhantamattova vācaṃ nicchāresi. Jātakkhaṇepissa dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ. Yasmiṃ pana samaye amhākaṃ bodhisatto lumbinīvane jāto tasmiṃyeva samaye rāhulamātā devī ānando channo kāḷudāyī amacco kaṇḍako assarājā mahābodhirukkho catasso nidhikumbhiyo ca jātā, tattha eko gāvutappamāṇo eko aḍḍhayojanappamāṇo eko tigāvutappamāṇo eko yojanappamāṇo ahosi. Ime satta sahajātā nāma honti.
ಉಭಯನಗರವಾಸಿನೋ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರಮೇವ ಅಗಮಂಸು। ತಂದಿವಸಮೇವ – ‘‘ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ದೇವಸಙ್ಘಾ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಾದೀನಿ ಪವತ್ತೇನ್ತಾ ಕೀಳಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಕುಲೂಪಕೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಕಾಳದೇವಲೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಾ ದೇವತಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಕೀಳನ್ತಿಯೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಪಮುದಿತಹದಯಾ ಕೀಳಥ, ಮಯ್ಹಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತತೋ ದೇವತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಾರಿಸ, ಸುದ್ಧೋದನರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ಸೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ‘ಅನನ್ತರೂಪಂ ಬುದ್ಧಲೀಳಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ತುಟ್ಠಮ್ಹಾ’’ತಿ।
Ubhayanagaravāsino mahāpurisaṃ gahetvā kapilavatthupurameva agamaṃsu. Taṃdivasameva – ‘‘kapilavatthunagare suddhodanamahārājassa putto bodhimūle nisīditvā buddho bhavissatī’’ti tāvatiṃsabhavane haṭṭhatuṭṭhā devasaṅghā celukkhepādīni pavattentā kīḷiṃsu. Tasmiṃ samaye suddhodanamahārājassa kulūpako aṭṭhasamāpattilābhī kāḷadevalo nāma tāpaso bhattakiccaṃ katvā divāvihāratthāya tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā tattha divāvihāraṃ nisinno tā devatā tuṭṭhamānasā kīḷantiyo disvā ‘‘kiṃkāraṇā tuṭṭhamānasā pamuditahadayā kīḷatha, mayhaṃ taṃ kāraṇaṃ kathethā’’ti pucchi. Tato devatā āhaṃsu – ‘‘mārisa, suddhodanarañño putto jāto, so bodhimaṇḍe nisīditvā buddho hutvā dhammacakkaṃ pavattessati, tassa ‘anantarūpaṃ buddhalīḷaṃ passituṃ labhissāmā’ti iminā kāraṇena tuṭṭhamhā’’ti.
ಅಥ ತಾಪಸೋ ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪರಮದಸ್ಸನೀಯರತನಾವಲೋಕತೋ ದೇವಲೋಕತೋ ಓರುಯ್ಹ ನರಪತಿನಿವೇಸನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ತತೋ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ರಾಜಾನಂ – ‘‘ಪುತ್ತೋ ಕಿರ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಜಾತೋ, ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ತನಯಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಲತಾಪಸಂ ವನ್ದಾಪೇತುಂ ಅಭಿಹರಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಾದಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ಅಸಿತಜಲಧರಕೂಟೇಸು ತಾಪಸಸ್ಸ ಜಟಾಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಹಿ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ವನ್ದಿತಬ್ಬೋ ನಾಮ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ। ತತೋ ತಾಪಸೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ। ತಾಪಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಬುದ್ಧೋ, ಉದಾಹು ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ – ‘‘ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾ – ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸಿತಂ ಅಕಾಸಿ।
Atha tāpaso tāsaṃ devatānaṃ vacanaṃ sutvā paramadassanīyaratanāvalokato devalokato oruyha narapatinivesanaṃ pavisitvā paññatte āsane nisīdi. Tato katapaṭisanthāraṃ rājānaṃ – ‘‘putto kira te, mahārāja, jāto, taṃ passissāmā’’ti āha. Rājā alaṅkatapaṭiyattaṃ tanayaṃ āharāpetvā devalatāpasaṃ vandāpetuṃ abhihari. Mahāpurisassa pādā parivattitvā vijjulatā viya asitajaladharakūṭesu tāpasassa jaṭāsu patiṭṭhahiṃsu. Bodhisattena hi tenattabhāvena vanditabbo nāma añño natthi. Tato tāpaso uṭṭhāyāsanā bodhisattassa añjaliṃ paggahesi. Rājā taṃ acchariyaṃ disvā attano puttaṃ vandi. Tāpaso bodhisattassa lakkhaṇasampattiṃ disvā – ‘‘bhavissati nu kho buddho, udāhu na bhavissatī’’ti āvajjetvā upadhārento – ‘‘nissaṃsayaṃ buddho bhavissatī’’ti anāgataṃsañāṇena ñatvā – ‘‘acchariyapuriso aya’’nti sitaṃ akāsi.
ತತೋ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ – ‘‘ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನ್ತರಾಯೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸತೇನಪಿ ಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇ ಅರೂಪಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹತೀ ವತ ಮೇ ಜಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರೋದಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಪನ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಇದಾನೇವ ಹಸಿತ್ವಾ ಪುನ ರೋದಿತುಮಾರಭಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ತಾಪಸೋ ಆಹ – ‘‘ನತ್ಥೇತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ, ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ಪರೋದಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವರೂಪಂ ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸಂ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ದಟ್ಠುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹತೀ ವತ ಮೇ ಜಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅನುಸೋಚನ್ತೋ ರೋದಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ।
Tato ‘‘ahaṃ imaṃ buddhabhūtaṃ daṭṭhuṃ labhissāmi nu kho, no’’ti upadhārento – ‘‘na labhissāmi, antarāyeva kālaṃ katvā buddhasatenapi buddhasahassenapi gantvā bodhetuṃ asakkuṇeyye arūpabhave nibbattissāmī’’ti disvā – ‘‘evarūpaṃ nāma acchariyapurisaṃ buddhabhūtaṃ daṭṭhuṃ na labhissāmi, mahatī vata me jāni bhavissatī’’ti parodi. Manussā pana disvā – ‘‘amhākaṃ ayyo idāneva hasitvā puna roditumārabhi, kiṃ nu kho, bhante, amhākaṃ ayyaputtassa koci antarāyo bhavissatī’’ti pucchiṃsu. Tāpaso āha – ‘‘natthetassa antarāyo, nissaṃsayena buddho bhavissatī’’ti. ‘‘Atha kasmā tumhe paroditthā’’ti? ‘‘Evarūpaṃ acchariyapurisaṃ buddhabhūtaṃ daṭṭhuṃ na labhissāmi, mahatī vata me jāni bhavissatīti attānaṃ anusocanto rodāmī’’ti āha.
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮೇ ದಿವಸೇ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ನಾಮಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರಾಜಭವನಂ ಚತುಜ್ಜಾತಿಕಗನ್ಧೇನ ಉಪಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಾನಿ ಕುಸುಮಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಪಾಯಾಸಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಙ್ಗತೇ ಅಟ್ಠಸತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ರಾಜಭವನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಾಹಾಪೇಸುಂ। ತೇಸು ರಾಮಾದಯೋ ಅಟ್ಠ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪಣ್ಡಿತಾ ಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇಸು ಸತ್ತ ಜನಾ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದ್ವೇಧಾ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು – ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಪಬ್ಬಜಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ। ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬದಹರೋ ಗೋತ್ತೇನ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣವರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಏತಸ್ಸ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ಠಾನಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತೇನೇವ ವಿವಟಚ್ಛದೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಮೇವ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಂಸಬ್ಯಾಕರಣಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಸಬ್ಬಲೋಕತ್ಥಸಿದ್ಧಿಕರತ್ತಾ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋತಿ ನಾಮಮಕಂಸು।
Tato bodhisattaṃ pañcame divase sīsaṃ nhāpetvā – ‘‘nāmaṃ gaṇhissāmā’’ti rājabhavanaṃ catujjātikagandhena upalimpitvā lājapañcamāni kusumāni vikiritvā asambhinnapāyāsaṃ pacāpetvā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṅgate aṭṭhasate brāhmaṇe nimantetvā rājabhavane nisīdāpetvā madhupāyāsaṃ bhojetvā sakkāraṃ katvā – ‘‘kiṃ nu kho bhavissatī’’ti lakkhaṇāni pariggāhāpesuṃ. Tesu rāmādayo aṭṭha brāhmaṇapaṇḍitā lakkhaṇapariggāhakā ahesuṃ. Tesu satta janā dve aṅguliyo ukkhipitvā dvedhā byākariṃsu – ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato agāraṃ ajjhāvasanto rājā hoti cakkavattī, pabbajamāno buddho’’ti. Tesaṃ pana sabbadaharo gottena koṇḍañño nāma brāhmaṇo bodhisattassa lakkhaṇavarasampattiṃ disvā – ‘‘etassa agāramajjhe ṭhānakāraṇaṃ natthi, ekanteneva vivaṭacchado buddho bhavissatī’’ti ekameva aṅguliṃ ukkhipitvā ekaṃsabyākaraṇaṃ byākāsi. Athassa nāmaṃ gaṇhantā sabbalokatthasiddhikarattā siddhatthoti nāmamakaṃsu.
ಅಥ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಹೇ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಂ ಸಮ್ಭಾವೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ನೋ ವಾ, ತುಮ್ಹೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಥಾ’’ತಿ। ತತೋ ಸತ್ತಪಿ ಜನಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ। ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಮಾಣವೋ ಅರೋಗೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಪನ ರಾಜಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತೇ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕತರಞ್ಚ ಕತರಞ್ಚಾ’’ತಿ? ‘‘ಜಿಣ್ಣಂ ಬ್ಯಾಧಿತಂ ಮತಂ ಪಬ್ಬಜಿತ’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವರೂಪಾನಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿತುಂ ಮಾ ಅದತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಜಿಣ್ಣಪುರಿಸಾದೀನಂ ಆಗಮನನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಗಾವುತಗಾವುತಟ್ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ತಂದಿವಸಂ ಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಅಸೀತಿಯಾ ಞಾತಿಕುಲಸಹಸ್ಸೇಸು ಏಕಮೇಕೋ ಏಕಮೇಕಂ ಪುತ್ತಂ ಪಟಿಜಾನಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧೋ ವಾ ಹೋತು ರಾಜಾ ವಾ, ಮಯಂ ಏಕಮೇಕಂ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಸಚೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಖತ್ತಿಯಸಮಣೇಹೇವ ಪರಿವುತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೇಹೇವ ಪರಿವುತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ರಾಜಾ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪರಮರೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ವಿಗತಸಬ್ಬದೋಸಾ ಚತುಸಟ್ಠಿ ಧಾತಿಯೋ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಮಹತಾ ಸಿರಿಸಮುದಯೇನ ವಡ್ಢಿ।
Atha te brāhmaṇā attano gharāni gantvā putte āmantetvā evamāhaṃsu – ‘‘amhe mahallakā, suddhodanamahārājassa puttaṃ sabbaññutaṃ pattaṃ sambhāveyyāma vā no vā, tumhe pana tasmiṃ pabbajitvā sabbaññutaṃ patte tassa sāsane pabbajathā’’ti. Tato sattapi janā yāvatāyukaṃ ṭhatvā yathākammaṃ gatā. Koṇḍaññamāṇavo arogo ahosi. Tadā pana rājā tesaṃ vacanaṃ sutvā – ‘‘kiṃ disvā mama putto pabbajissatī’’ti te pucchi. ‘‘Cattāri pubbanimittāni, devā’’ti. ‘‘Katarañca katarañcā’’ti? ‘‘Jiṇṇaṃ byādhitaṃ mataṃ pabbajita’’nti. Rājā ‘‘ito paṭṭhāya evarūpānaṃ mama puttassa santikaṃ āgamituṃ mā adatthā’’ti vatvā kumārassa cakkhupathe jiṇṇapurisādīnaṃ āgamananivāraṇatthaṃ catūsu disāsu gāvutagāvutaṭṭhāne ārakkhaṃ ṭhapesi. Taṃdivasaṃ maṅgalaṭṭhāne sannipatitesu asītiyā ñātikulasahassesu ekameko ekamekaṃ puttaṃ paṭijāni – ‘‘ayaṃ buddho vā hotu rājā vā, mayaṃ ekamekaṃ puttaṃ dassāma, sace buddho bhavissati, khattiyasamaṇeheva parivuto vicarissati. Sace rājā cakkavattī bhavissati, khattiyakumāreheva parivuto vicarissatī’’ti. Atha rājā mahāpurisassa paramarūpasampannā vigatasabbadosā catusaṭṭhi dhātiyo adāsi. Bodhisatto anantena parivārena mahatā sirisamudayena vaḍḍhi.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ತಂದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಮಹತಿಯಾ ವಿಭೂತಿಯಾ ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ ನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಪುತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾವ ಅಗಮಾಸಿ। ಕಸಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಏಕೋ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖೋ ಪರಮರಮಣೀಯೋ ಘನಸನ್ದಚ್ಛಾಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಯನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ವರಕನಕತಾರಾಖಚಿತಂ ರತ್ತಚೇಲವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ನಙ್ಗಲಕರಣಟ್ಠಾನಮಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಪರಮಮಙ್ಗಲಂ ಸುವಣ್ಣನಙ್ಗಲಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಮಚ್ಚಾದಯೋ ರಜತನಙ್ಗಲಾದೀನಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತಂದಿವಸಂ ನಙ್ಗಲಸಹಸ್ಸಂ ಯೋಜೀಯತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಾತಿಯೋ – ‘‘ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅನ್ತೋಸಾಣಿತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ।
Athekadivasaṃ rañño vappamaṅgalaṃ nāma ahosi. Taṃdivasaṃ rājā mahatiyā vibhūtiyā mahatā parivārena nagarato nikkhamanto puttampi gahetvāva agamāsi. Kasikammaṭṭhāne eko jamburukkho paramaramaṇīyo ghanasandacchāyo ahosi. Tassa heṭṭhā kumārassa sayanaṃ paññāpetvā upari varakanakatārākhacitaṃ rattacelavitānaṃ bandhitvā sāṇipākārena parikkhipāpetvā ārakkhaṃ ṭhapetvā rājā sabbālaṅkāraṃ alaṅkaritvā amaccagaṇaparivuto naṅgalakaraṇaṭṭhānamagamāsi. Tattha rājā paramamaṅgalaṃ suvaṇṇanaṅgalaṃ gaṇhāti, amaccādayo rajatanaṅgalādīni gaṇhanti. Taṃdivasaṃ naṅgalasahassaṃ yojīyati. Bodhisattaṃ parivāretvā nisinnā dhātiyo – ‘‘rañño sampattiṃ passissāmā’’ti antosāṇito bahi nikkhantā.
ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಸಹಸಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಆನಾಪಾನೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಧಾತಿಯೋ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜನ್ತರೇ ವಿಚರನ್ತಿಯೋ ಥೋಕಂ ಚಿರಾಯಿಂಸು। ಸೇಸರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ನಿವತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಪನ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಸ್ಸ ಛಾಯಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಧಾತಿತೋ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಏಕಕೋವಾ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಸಾಣಿಪಾಕಾರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿಯೋ ಸಿರಿಸಯನೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತಞ್ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ವೋ, ತಾತ, ದುತಿಯವನ್ದನಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ।
Atha bodhisatto ito cito ca olokento kiñci adisvā sahasā uṭṭhāya pallaṅkaṃ ābhujitvā ānāpāne pariggahetvā paṭhamajjhānaṃ nibbattesi. Dhātiyo khajjabhojjantare vicarantiyo thokaṃ cirāyiṃsu. Sesarukkhānaṃ chāyā nivattā, tassa pana jamburukkhassa chāyā parimaṇḍalā hutvā tattheva aṭṭhāsi. Dhātito panassa ‘‘ayyaputto ekakovā’’ti vegena sāṇipākāraṃ ukkhipitvā pariyesantiyo sirisayane pallaṅkena nisinnaṃ tañca pāṭihāriyaṃ disvā gantvā taṃ pavattiṃ rañño ārocesuṃ. Rājā vegena āgantvā taṃ pāṭihāriyaṃ disvā – ‘‘ayaṃ vo, tāta, dutiyavandanā’’ti puttaṃ vandi.
ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ರಮ್ಮ-ಸುರಮ್ಮ-ಸುಭನಾಮಕೇ ತಯೋ ಪಾಸಾದೇ ಕಾರೇಸಿ। ಏಕಂ ನವಭೂಮಿಕಂ ಏಕಂ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಂ ಏಕಂ ಪಞ್ಚಭೂಮಿಕಂ। ತಯೋಪಿ ಪಾಸಾದಾ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಸಮಪ್ಪಮಾಣಾ ಅಹೇಸುಂ। ಭೂಮಿಕಾಸು ಪನ ನಾನತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ।
Atha mahāpuriso anukkamena soḷasavassuddesiko ahosi. Rājā bodhisattassa tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike ramma-suramma-subhanāmake tayo pāsāde kāresi. Ekaṃ navabhūmikaṃ ekaṃ sattabhūmikaṃ ekaṃ pañcabhūmikaṃ. Tayopi pāsādā ubbedhena samappamāṇā ahesuṃ. Bhūmikāsu pana nānattaṃ ahosi.
ಅಥ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಛತ್ತಮಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಸಾಕಿಯಾನಂ ಪಣ್ಣಾನಿ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ, ರಜ್ಜೇ ನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇಸು ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ದಾರಿಕಾ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ಪೇಸೇನ್ತೂ’’ತಿ। ತೇ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಕುಮಾರೋ ಕೇವಲಂ ರೂಪಸಮ್ಪನ್ನೋ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ, ದಾರಭರಣಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ನ ಮಯಂ ಧೀತರೋ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ರಾಜಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ – ‘‘ಕಿಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಹಸ್ಸತ್ಥಾಮಂ ಧನುಂ ಆರೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಾತಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಆಹರಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತಂ ಧನುಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಂ ಆರೋಪೇತಿ, ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಂ ಓರೋಪೇತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ತಂ ಸರಾಸನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಜಿಯಂ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠಕೇ ವೇಠಾಪೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತೋ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠಕೇನೇವ ಧನುಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಾಮೇನ ಹತ್ಥೇನ ದಣ್ಡೇ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಜಿಯಂ ರೋಪೇಸಿ। ಸಕಲನಗರಂ ಉಪ್ಪತ್ತನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ । ‘‘ಕಿಂ ಏಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ದೇವೋ ಗಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಥಞ್ಞೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ನ ಜಾನಾಥ, ನ ದೇವೋ ಗಜ್ಜತಿ, ಅಙ್ಗೀರಸಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸತ್ಥಾಮಂ ಧನುಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಜಿಯಂ ಪೋಠೇನ್ತಸ್ಸ ಜಿಯಪ್ಪಹಾರಸದ್ದೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸಾಕಿಯಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಾವತಕೇನೇವ ಆರದ್ಧಚಿತ್ತಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಅಹೇಸುಂ।
Atha rājā cintesi – ‘‘putto me vayappatto chattamassa ussāpetvā rajjasiriṃ passissāmī’’ti. So sākiyānaṃ paṇṇāni pahiṇi ‘‘putto me vayappatto, rajje naṃ patiṭṭhāpessāmi, sabbe attano gehesu vayappattā dārikā imaṃ gehaṃ pesentū’’ti. Te rañño sāsanaṃ sutvā – ‘‘kumāro kevalaṃ rūpasampanno, na kiñci sippaṃ jānāti, dārabharaṇaṃ kātuṃ na sakkhissati, na mayaṃ dhītaro dassāmā’’ti āhaṃsu. Rājā taṃ pavattiṃ sutvā puttassa santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesi. Bodhisatto – ‘‘kiṃ sippaṃ dassetuṃ vaṭṭatī’’ti āha. ‘‘Sahassatthāmaṃ dhanuṃ āropetuṃ vaṭṭati, tātā’’ti. ‘‘Tena hi āharāpethā’’ti āha. Rājā āharāpetvā adāsi. Taṃ dhanuṃ purisasahassaṃ āropeti, purisasahassaṃ oropeti. Mahāpuriso taṃ sarāsanaṃ āharāpetvā pallaṅkena nisinnova jiyaṃ pādaṅguṭṭhake veṭhāpetvā kaḍḍhanto pādaṅguṭṭhakeneva dhanuṃ āropetvā vāmena hatthena daṇḍe gahetvā dakkhiṇena hatthena kaḍḍhitvā jiyaṃ ropesi. Sakalanagaraṃ uppattanākārappattaṃ ahosi . ‘‘Kiṃ eso saddo’’ti ca vutte ‘‘devo gajjatī’’ti āhaṃsu. Athaññe ‘‘tumhe na jānātha, na devo gajjati, aṅgīrasassa kumārassa sahassatthāmaṃ dhanuṃ āropetvā jiyaṃ poṭhentassa jiyappahārasaddo eso’’ti āhaṃsu. Sākiyā taṃ sutvā tāvatakeneva āraddhacittā tuṭṭhamānasā ahesuṃ.
ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ – ‘‘ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಬಹಲಂ ಅಯೋಪಟ್ಟಂ ಕಣ್ಡೇನ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ । ತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಚತುರಙ್ಗುಲಬಹಲಂ ಅಸನಫಲಕಂ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ। ತಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ವಿದತ್ಥಿಬಹಲಂ ಉದುಮ್ಬರಫಲಕಂ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ। ತಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ। ತತೋ ‘‘ವಾಲುಕಸಕಟಾನೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಮಹಾಸತ್ತೋ ವಾಲುಕಸಕಟಮ್ಪಿ ಪಲಾಲಸಕಟಮ್ಪಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಏಕೂಸಭಪ್ಪಮಾಣಂ ಕಣ್ಡಂ ಪೇಸೇಸಿ ಥಲೇ ಅಟ್ಠಉಸಭಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅಥ ನಂ ‘‘ವಾತಿಙ್ಗಣಸಞ್ಞಾಯ ವಾಲಂ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ವಾತಿಙ್ಗಣಂ ಬನ್ಧಾಪೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯೋಜನಮತ್ತಕೇ ವಾತಿಙ್ಗಣಸಞ್ಞಾಯ ವಾಲಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ರತ್ತನ್ಧಕಾರೇ ಮೇಘಪಟಲೇಹಿ ಛನ್ನಾಸು ದಿಸಾಸು ಕಣ್ಡಂ ಖಿಪಿ। ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೋಜನಮತ್ತಕೇ ವಾಲಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಪಾವಿಸಿ। ನ ಕೇವಲಂ ಏತ್ತಕಮೇವ, ತಂದಿವಸಂ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಲೋಕೇ ವತ್ತಮಾನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ದಸ್ಸೇಸಿ।
Atha mahāpuriso – ‘‘kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Aṭṭhaṅgulabahalaṃ ayopaṭṭaṃ kaṇḍena vijjhituṃ vaṭṭatīti . Taṃ vijjhitvā – ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Caturaṅgulabahalaṃ asanaphalakaṃ vijjhituṃ vaṭṭatīti. Tampi vijjhitvā – ‘‘aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Vidatthibahalaṃ udumbaraphalakaṃ vijjhituṃ vaṭṭatīti. Tampi vijjhitvā aññaṃ kiṃ kātuṃ vaṭṭatīti. Tato ‘‘vālukasakaṭānī’’ti āhaṃsu. Mahāsatto vālukasakaṭampi palālasakaṭampi vinivijjhitvā udake ekūsabhappamāṇaṃ kaṇḍaṃ pesesi thale aṭṭhausabhappamāṇaṃ. Atha naṃ ‘‘vātiṅgaṇasaññāya vālaṃ vijjhituṃ vaṭṭatī’’ti āhaṃsu. ‘‘Tena hi yojanamattaṃ vātiṅgaṇaṃ bandhāpethā’’ti vatvā yojanamattake vātiṅgaṇasaññāya vālaṃ bandhāpetvā rattandhakāre meghapaṭalehi channāsu disāsu kaṇḍaṃ khipi. Taṃ gantvā yojanamattake vālaṃ phāletvā pathaviṃ pāvisi. Na kevalaṃ ettakameva, taṃdivasaṃ mahāpuriso loke vattamānaṃ sippaṃ sabbameva dassesi.
ಅಥ ಸಾಕಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಧೀತರೋ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪೇಸಯಿಂಸು। ಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಹುಲಮಾತಾ ಪನ ದೇವೀ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ದೇವಕುಮಾರೋ ವಿಯ ಸುರಯುವತೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ನರಯುವತೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ನಿಪ್ಪುರಿಸೇಹಿ ತುರಿಯೇಹಿ ಪರಿಚಾರಿಯಮಾನೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಉತುವಾರೇನ ಉತುವಾರೇನ ತೇಸು ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ವಿಹರತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಸಾರಥಿಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ರಥಂ ಯೋಜೇಹಿ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಮಹಾರಹಂ ವರರುಚಿರಥಿರಕುಬ್ಬರವರತ್ತಂ ಥಿರತರನೇಮಿನಾಭಿಂ ವರಕನಕರಜತಮಣಿರತನಖಚಿತಈಸಾಮುಖಂ ನವಕನಕರಜತತಾರಕಖಚಿತನೇಮಿಪಸ್ಸಂ ಸಮೋಸರಿತವಿವಿಧಸುರಭಿಕುಸುಮದಾಮಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ರವಿರಥಸದಿಸದಸ್ಸನೀಯಂ ವರರಥಂ ಸಮಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಸಿಕುಮುದಸದಿಸವಣ್ಣೇ ಅನಿಲಗರುಳಜವೇ ಆಜಾನೀಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಙ್ಗಲಸಿನ್ಧವೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿವೇದೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೇವವಿಮಾನಸದಿಸಂ ತಂ ರಥವರಮಾರುಯ್ಹ ಉಯ್ಯಾನಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ।
Atha sākiyā attano dhītaro alaṅkaritvā pesayiṃsu. Cattālīsasahassā nāṭakitthiyo ahesuṃ. Rāhulamātā pana devī aggamahesī ahosi. Mahāpuriso devakumāro viya surayuvatīhi parivuto narayuvatīhi parivuto nippurisehi turiyehi paricāriyamāno mahāsampattiṃ anubhavamāno utuvārena utuvārena tesu tīsu pāsādesu viharati. Athekadivasaṃ bodhisatto uyyānabhūmiṃ gantukāmo sārathiṃ āmantetvā – ‘‘rathaṃ yojehi uyyānabhūmiṃ passissāmī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā mahārahaṃ vararucirathirakubbaravarattaṃ thirataraneminābhiṃ varakanakarajatamaṇiratanakhacitaīsāmukhaṃ navakanakarajatatārakakhacitanemipassaṃ samosaritavividhasurabhikusumadāmasassirikaṃ ravirathasadisadassanīyaṃ vararathaṃ samalaṅkaritvā sasikumudasadisavaṇṇe anilagaruḷajave ājānīye cattāro maṅgalasindhave yojetvā bodhisattassa paṭivedesi. Bodhisatto devavimānasadisaṃ taṃ rathavaramāruyha uyyānābhimukho pāyāsi.
ಅಥ ದೇವತಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝನಕಾಲೋ ಆಸನ್ನೋ, ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಮಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಂ ದೇವಪುತ್ತಂ ಜರಾಜಜ್ಜರಸರೀರಂ ಖಣ್ಡದನ್ತಂ ಪಲಿತಕೇಸಂ ವಙ್ಕಗತ್ತಂ ದಣ್ಡಹತ್ಥಂ ಪವೇಧಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚೇವ ಸಾರಥಿ ಚ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ – ‘‘ಸಾರಥಿ ಕೋ ನಾಮೇಸ ಪುರಿಸೋ ಕೇಸಾಪಿಸ್ಸ ನ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪದಾನಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೩ ಆದಯೋ) ಆಗತನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಧಿರತ್ಥು ವತ, ಭೋ, ಜಾತಿ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಜಾತಸ್ಸ ಜರಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೫, ೪೭) ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ತತೋವ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಮೇವ ಅಭಿರುಹಿ।
Atha devatā ‘‘siddhatthakumārassa abhisambujjhanakālo āsanno, pubbanimittamassa dassessāmā’’ti ekaṃ devaputtaṃ jarājajjarasarīraṃ khaṇḍadantaṃ palitakesaṃ vaṅkagattaṃ daṇḍahatthaṃ pavedhamānaṃ katvā dassesuṃ. Taṃ bodhisatto ceva sārathi ca passanti. Tato bodhisatto – ‘‘sārathi ko nāmesa puriso kesāpissa na yathā aññesa’’nti mahāpadānasutte (dī. ni. 2.43 ādayo) āgatanayeneva pucchitvā tassa vacanaṃ sutvā – ‘‘dhiratthu vata, bho, jāti, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī’’ti (dī. ni. 2.45, 47) saṃviggahadayo tatova paṭinivattitvā pāsādameva abhiruhi.
ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಪಟಿನಿವತ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಜಿಣ್ಣಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ, ದೇವಾ’’ತಿ। ತತೋ ಕಮ್ಪಮಾನಮಾನಸೋ ರಾಜಾ ಅಡ್ಢಯೋಜನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಾಹಿ ಏವ ದೇವತಾಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಂ ಬ್ಯಾಧಿತಞ್ಚ ಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಮೇವ ಅಭಿರುಹಿ। ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ನಾಟಕಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಮಾನಸಂ ಅಸ್ಸ ಭಿನ್ನಂ ಕರಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಆರಕ್ಖಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ।
Rājā ‘‘kiṃkāraṇā mama putto paṭinivattī’’ti pucchi. ‘‘Jiṇṇapurisaṃ disvā, devā’’ti. Tato kampamānamānaso rājā aḍḍhayojane ārakkhaṃ ṭhapesi. Punekadivasaṃ bodhisatto uyyānaṃ gacchanto tāhi eva devatāhi nimmitaṃ byādhitañca purisaṃ disvā purimanayeneva pucchitvā saṃviggahadayo nivattitvā pāsādameva abhiruhi. Rājā pucchitvā nāṭakāni vissajjesi. ‘‘Pabbajjāya mānasaṃ assa bhinnaṃ karissa’’nti ārakkhaṃ vaḍḍhetvā samantato tigāvutappamāṇe padese ārakkhaṃ ṭhapesi.
ಪುನಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಥೇವ ದೇವತಾಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಂ ಕಾಲಙ್ಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಮಭಿರುಹಿ। ರಾಜಾ ನಿವತ್ತನಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುನ ಆರಕ್ಖಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ।
Punapi bodhisatto ekadivasaṃ uyyānaṃ gacchanto tatheva devatāhi nimmitaṃ kālaṅkataṃ disvā purimanayeneva pucchitvā saṃviggahadayo nivattitvā pāsādamabhiruhi. Rājā nivattanakāraṇaṃ pucchitvā puna ārakkhaṃ vaḍḍhetvā yojanappamāṇe padese ārakkhaṃ ṭhapesi.
ಪುನಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಥೇವ ದೇವತಾಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಂ ಸುನಿವತ್ಥಂ ಸುಪಾರುತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಕೋ ನಾಮೇಸೋ, ಸಮ್ಮ, ಸಾರಥೀ’’ತಿ ಸಾರಥಿಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾರಥಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಗುಣೇ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮಾಯಂ ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಗುಣಂ ತಸ್ಸ ವಣ್ಣೇಸಿ।
Punapi bodhisatto ekadivasaṃ uyyānaṃ gacchanto tatheva devatāhi nimmitaṃ sunivatthaṃ supārutaṃ pabbajitaṃ disvā – ‘‘ko nāmeso, samma, sārathī’’ti sārathiṃ pucchi. Sārathi kiñcāpi buddhuppādassa abhāvā pabbajitaṃ vā pabbajitaguṇe vā na jānāti, devatānubhāvena pana ‘‘pabbajito nāmāyaṃ devā’’ti vatvā pabbajjāya guṇaṃ tassa vaṇṇesi.
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ದೀಘಾಯುಕಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ವಸ್ಸಸತೇ ವಸ್ಸಸತೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಜಿಣ್ಣಾದೀಸು ಏಕೇಕಂ ಅದ್ದಸಂಸು। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಪ್ಪಾಯುಕಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಚತುನ್ನಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಏಕೇಕಂ ಅದ್ದಸ। ದೀಘಭಾಣಕಾ ಪನಾಹು – ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ದಿಸ್ವಾ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ದಿವಸಭಾಗಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನರಸಮನುಭವಿತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನ್ಹತ್ವಾ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾತಲೇ ನಿಸೀದಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೋ। ಅಥಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾಚಾರಮಞ್ಞಾಯ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇನ ಆಣತ್ತೋ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮೋ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಪ್ಪಕಸದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಅಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಸಮಲಙ್ಕತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತಾಲಾವಚರೇಸು ಸಕಾನಿ ಸಕಾನಿ ಪಟಿಭಾನಾನಿ ದಸ್ಸಯನ್ತೇಸು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ಚ ‘‘ಜಯ ನನ್ದಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ ಸುತಮಙ್ಗಲಿಕಾದೀಸು ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಮಙ್ಗಲವಚನತ್ಥುತಿಘೋಸೇಹಿ ಸಮ್ಭಾವೇನ್ತೇಸು ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಸಮಲಙ್ಕತಂ ರಥವರಂ ಅಭಿರುಹಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ – ‘‘ರಾಹುಲಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ – ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ತುಟ್ಠಿಂ ನಿವೇದೇಥಾ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ರಾಹು ಜಾತೋ, ಬನ್ಧನಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ – ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಅವಚಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೇ ನತ್ತಾ ‘ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ’ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಆಹ।
Tato bodhisatto pabbajjāya ruciṃ uppādetvā taṃdivasaṃ uyyānaṃ agamāsi. Dīghāyukā bodhisattā vassasate vassasate atikkante jiṇṇādīsu ekekaṃ addasaṃsu. Amhākaṃ pana bodhisatto appāyukakāle uppannattā catunnaṃ catunnaṃ māsānaṃ accayena uyyānaṃ gacchanto anukkamena ekekaṃ addasa. Dīghabhāṇakā panāhu – ‘‘cattāri nimittāni ekadivaseneva disvā agamāsī’’ti. Tattha divasabhāgaṃ kīḷitvā uyyānarasamanubhavitvā maṅgalapokkharaṇiyaṃ nhatvā atthaṅgate sūriye maṅgalasilātale nisīdi attānaṃ alaṅkārāpetukāmo. Athassa cittācāramaññāya sakkena devānamindena āṇatto vissakammo nāma devaputto āgantvā tasseva kappakasadiso hutvā dibbehi alaṅkārehi alaṅkari. Athassa sabbālaṅkārasamalaṅkatassa sabbatālāvacaresu sakāni sakāni paṭibhānāni dassayantesu brāhmaṇesu ca ‘‘jaya nandā’’tiādivacanehi sutamaṅgalikādīsu nānappakārehi maṅgalavacanatthutighosehi sambhāventesu sabbālaṅkārasamalaṅkataṃ rathavaraṃ abhiruhi. Tasmiṃ samaye – ‘‘rāhulamātā puttaṃ vijātā’’ti sutvā suddhodanamahārājā – ‘‘puttassa me tuṭṭhiṃ nivedethā’’ti sāsanaṃ pahiṇi. Bodhisatto taṃ sutvā – ‘‘rāhu jāto, bandhanaṃ jāta’’nti āha. Rājā – ‘‘kiṃ me putto avacā’’ti pucchitvā taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘ito paṭṭhāya me nattā ‘rāhulakumāro’tveva nāmaṃ hotū’’ti āha.
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಂ ರಥವರಮಾರುಯ್ಹ ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ ಅತಿಮನೋರಮೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ರೂಪಸಿರಿಯಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಅಕಿಸಾ ಕಿಸಾಗೋತಮೀ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯಕಞ್ಞಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರತಲಗತಾ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಸಿರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಾ ಹುತ್ವಾ –
Bodhisattopi taṃ rathavaramāruyha mahatā parivārena atimanoramena sirisobhaggena nagaraṃ pāvisi. Tasmiṃ samaye rūpasiriyā guṇasampattiyā ca akisā kisāgotamī nāma khattiyakaññā uparipāsādavaratalagatā nagaraṃ pavisantassa bodhisattassa rūpasiriṃ disvā sañjātapītisomanassā hutvā –
‘‘ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ಮಾತಾ, ನಿಬ್ಬುತೋ ನೂನ ಸೋ ಪಿತಾ।
‘‘Nibbutā nūna sā mātā, nibbuto nūna so pitā;
ನಿಬ್ಬುತಾ ನೂನ ಸಾ ನಾರೀ, ಯಸ್ಸಾಯಂ ಈದಿಸೋ ಪತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ; ಧ॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು; ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ) –
Nibbutā nūna sā nārī, yassāyaṃ īdiso patī’’ti. (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; dha. pa. aṭṭha. 1.sāriputtattheravatthu; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā) –
ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Imaṃ udānaṃ udānesi.
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸುಸ್ಸವನಂ ವಚನಂ ಸಾವೇಸಿ, ಅಹಞ್ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ವಿಚರಾಮಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಘರಾವಾಸಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಆಚರಿಯಭಾಗೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಕಣ್ಠತೋ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಿಸಾಗೋತಮಿಯಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಪರಮರತಿಕರಂ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಮಯಿ ಪಟಿಬದ್ಧಹದಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇಸೀ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಅಹೋಸಿ।
Bodhisatto taṃ sutvā cintesi – ‘‘ayaṃ me sussavanaṃ vacanaṃ sāvesi, ahañhi nibbānaṃ gavesanto vicarāmi, ajjeva mayā gharāvāsaṃ chaḍḍetvā nikkhamma pabbajitvā nibbānaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Ayaṃ imissā ācariyabhāgo hotū’’ti muttāhāraṃ kaṇṭhato omuñcitvā kisāgotamiyā satasahassagghanikaṃ paramaratikaraṃ muttāhāraṃ pesesi. Sā ‘‘siddhatthakumāro mayi paṭibaddhahadayo hutvā paṇṇākāraṃ pesesī’’ti somanassajātā ahosi.
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಮಹತಾ ಸಿರಿಸಮುದಯೇನ ಪರಮರಮಣೀಯಂ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತಾವದೇವ ನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣರಜನಿಕರಸದಿಸರುಚಿರವರವದನಾ ಬಿಮ್ಬಫಲಸದಿಸದಸನವಸನಾ ಸಿತವಿಮಲಸಮಸಂಹಿತಾವಿರಳವರದಸನಾ ಅಸಿತನಯನಕೇಸಪಾಸಾ ಸುಜಾತಞ್ಜನಾತಿನೀಲಕುಟಿಲಭಮುಕಾ ಸುಜಾತಹಂಸಸಮಸಂಹಿತಪಯೋಧರಾ ರತಿಕರನವಕನಕರಜತವಿರಚಿತವರಮಣಿಮೇಖಲಾ ಪರಿಗತವಿಪುಲಘನಜಘನತಟಾ ಕರಿಕರಸನ್ನಿಭೋರುಯುಗಲಾ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತೇಸು ಕುಸಲಾ ಸುರಯುವತಿಸದಿಸರೂಪಸೋಭಾ ವರಯುವತಿಯೋ ಮಧುರರವಾನಿ ತುರಿಯಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ರಮಾಪಯನ್ತಿಯೋ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಾನಿ ಪಯೋಜಯಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ಕಿಲೇಸೇಸು ವಿರತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ನಚ್ಚಗೀತಾದೀಸು ಅನಭಿರತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ।
Bodhisattopi mahatā sirisamudayena paramaramaṇīyaṃ pāsādaṃ abhiruhitvā sirisayane nipajji. Tāvadeva naṃ paripuṇṇarajanikarasadisaruciravaravadanā bimbaphalasadisadasanavasanā sitavimalasamasaṃhitāviraḷavaradasanā asitanayanakesapāsā sujātañjanātinīlakuṭilabhamukā sujātahaṃsasamasaṃhitapayodharā ratikaranavakanakarajataviracitavaramaṇimekhalā parigatavipulaghanajaghanataṭā karikarasannibhoruyugalā naccagītavāditesu kusalā surayuvatisadisarūpasobhā varayuvatiyo madhuraravāni turiyāni gahetvā mahāpurisaṃ samparivāretvā ramāpayantiyo naccagītavāditāni payojayiṃsu. Bodhisatto pana kilesesu virattacittatāya naccagītādīsu anabhirato muhuttaṃ niddaṃ okkami.
ತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ನಚ್ಚಾದೀನಿ ಮಯಂ ಪಯೋಜೇಮ, ಸೋ ನಿದ್ದಂ ಉಪಗತೋ, ಇದಾನಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ಕಿಲಮಾಮಾ’’ತಿ ಗಹಿತಾನಿ ತುರಿಯಾನಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪಾ ಚ ಝಾಯನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅದ್ದಸ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತುರಿಯಭಣ್ಡಾನಿ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಿಯೋ ಪಗ್ಘರಿತಲಾಲಾ ಕಿಲಿನ್ನಕಪೋಲಗತ್ತಾ, ಏಕಚ್ಚಾ ದನ್ತೇ ಖಾದನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ಕಾಕಚ್ಛನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಿಯೋ, ಏಕಚ್ಚಾ ವಿವಟಮುಖಾ, ಏಕಚ್ಚಾ ಅಪಗತವಸನರಸನಾ , ಪಾಕಟಬೀಭಚ್ಛಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಾ, ಏಕಚ್ಚಾ ವಿಮುತ್ತಾಕುಲಸಿರೋರುಹಾ ಸುಸಾನರೂಪರೂಪಂ ಧಾರಯಮಾನಾ ಸಯಿಂಸು। ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಾಸಂ ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಕಾಮೇಸು ವಿರತ್ತಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ದಸಸತನಯನಭವನಸದಿಸಂ ರುಚಿರಸೋಭಮ್ಪಿ ಪಾಸಾದವರತಲಂ ಅಪವಿದ್ಧಮತಸರೀರಕುಣಪಭರಿತಂ ಆಮಕಸುಸಾನಮಿವ ಪರಮಪಟಿಕ್ಕೂಲಂ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ತಯೋಪಿ ಭವಾ ಆದಿತ್ತಭವನಸದಿಸಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ‘‘ಉಪದ್ದುತಂ ವತ, ಭೋ, ಉಪಸ್ಸಟ್ಠಂ ವತ ಭೋ’’ತಿ ಚ ವಾಚಂ ಪವತ್ತೇಸಿ। ಅತಿವಿಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ।
Tā taṃ disvā ‘‘yassatthāya naccādīni mayaṃ payojema, so niddaṃ upagato, idāni kimatthaṃ kilamāmā’’ti gahitāni turiyāni ajjhottharitvā nipajjiṃsu, gandhatelappadīpā ca jhāyanti. Bodhisatto pabujjhitvā sayanapiṭṭhe pallaṅkena nisinno addasa tā itthiyo turiyabhaṇḍāni avattharitvā niddāyantiyo paggharitalālā kilinnakapolagattā, ekaccā dante khādantiyo, ekaccā kākacchantiyo, ekaccā vippalapantiyo, ekaccā vivaṭamukhā, ekaccā apagatavasanarasanā , pākaṭabībhacchasambādhaṭṭhānā, ekaccā vimuttākulasiroruhā susānarūparūpaṃ dhārayamānā sayiṃsu. Mahāsatto tāsaṃ taṃ vippakāraṃ disvā bhiyyosomattāya kāmesu virattacitto ahosi. Tassa pana alaṅkatapaṭiyattaṃ dasasatanayanabhavanasadisaṃ rucirasobhampi pāsādavaratalaṃ apaviddhamatasarīrakuṇapabharitaṃ āmakasusānamiva paramapaṭikkūlaṃ upaṭṭhāsi. Tayopi bhavā ādittabhavanasadisā hutvā upaṭṭhahiṃsu. ‘‘Upaddutaṃ vata, bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti ca vācaṃ pavattesi. Ativiya pabbajjāya cittaṃ nami.
ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಿರಿಸಯನತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಕೋ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಉಮ್ಮಾರೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಛನ್ನೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಛನ್ನೋ’’ತಿ। ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ – ‘‘ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತುಕಾಮೋ, ನ ಕಞ್ಚಿ ಪಟಿವೇದಿತ್ವಾ ಸೀಘಮೇಕಂ ಅತಿಜಯಂ ಸಿನ್ಧವಂ ಕಪ್ಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಭಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೇಸು ಜಲನ್ತೇಸು ಸುಮನಪಟ್ಟವಿತಾನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪರಮರಮಣೀಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಠಿತಂ ಅರಿಮನ್ಥಕಂ ಕಣ್ಡಕಂ ತುರಙ್ಗವರಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನತ್ಥಾಯ ಇಮಮೇವ ಮಙ್ಗಲಹಯಂ ಕಪ್ಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಕಣ್ಡಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಿಯಮಾನೋವ ಅಞ್ಞಾಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಪ್ಪನಾ ಅತಿಗಾಳ್ಹಾ, ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಗಮನಕಾಲೇ ಕಪ್ಪನಾ ವಿಯ ನ ಹೋತಿ। ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಅಜ್ಜೇವ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತೋ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸಿ। ಸೋ ನಾದೋ ತಂ ಸಕಲಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರಂ ಉನ್ನಾದಂ ಕರೇಯ್ಯ, ದೇವತಾ ಪನ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಸೋತುಂ ಅದಂಸು।
So ‘‘ajjeva mayā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamituṃ vaṭṭatī’’ti sirisayanato uṭṭhāya dvārasamīpaṃ gantvā – ‘‘ko etthā’’ti āha. Ummāre sīsaṃ katvā nipanno channo āha – ‘‘ahaṃ, ayyaputta, channo’’ti. Atha mahāpuriso – ‘‘ahaṃ ajja mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitukāmo, na kañci paṭiveditvā sīghamekaṃ atijayaṃ sindhavaṃ kappehī’’ti. So ‘‘sādhu, devā’’ti assabhaṇḍakaṃ gahetvā assasālaṃ gantvā gandhatelappadīpesu jalantesu sumanapaṭṭavitānassa heṭṭhā paramaramaṇīye bhūmibhāge ṭhitaṃ arimanthakaṃ kaṇḍakaṃ turaṅgavaraṃ disvā – ‘‘ajja mayā ayyaputtassa nikkhamanatthāya imameva maṅgalahayaṃ kappetuṃ vaṭṭatī’’ti kaṇḍakaṃ kappesi. So kappiyamānova aññāsi – ‘‘ayaṃ kappanā atigāḷhā, aññesu divasesu uyyānakīḷaṃ gamanakāle kappanā viya na hoti. Nissaṃsayaṃ ajjeva ayyaputto mahābhinikkhamanaṃ nikkhamissatī’’ti. Tato tuṭṭhamānaso mahāhasitaṃ hasi. So nādo taṃ sakalakapilavatthupuraṃ unnādaṃ kareyya, devatā pana sannirumbhitvā na kassaci sotuṃ adaṃsu.
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಪುತ್ತಂ ತಾವ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ರಾಹುಲಮಾತುಯಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ವಿವರಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ಗನ್ಧತೇಲಪ್ಪದೀಪೋ ಝಾಯತಿ। ರಾಹುಲಮಾತಾ ಸುಮನಮಲ್ಲಿಕಾದೀನಂ ಅಮ್ಬಣಮತ್ತೇನ ಅತ್ತಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ವರಸಯನೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಮ್ಮಾರೇ ಪಾದಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ದೇವಿಯಾ ಹತ್ಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವೀ ಪಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಮೇ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದತಲತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ತಾತ ಕಣ್ಡಕ, ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಏಕರತ್ತಿಂ ಮಂ ತಾರಯ, ಅಹಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ತಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತತೋ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಕಣ್ಡಕೋ ಗೀವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಯಾಮತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥೋ ಹೋತಿ ತದನುರೂಪೇನ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ರೂಪಗ್ಗಜವಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಧೋತಸಙ್ಖಸದಿಸದಸ್ಸನೀಯವಣ್ಣೋ। ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವರತುರಙ್ಗಪಿಟ್ಠಿಗತೋ ಛನ್ನಂ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ವಾಲಧಿಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ನಗರಸ್ಸ ಮಹಾದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ।
Bodhisatto ‘‘puttaṃ tāva passissāmī’’ti cintetvā ṭhitaṭṭhānato uṭṭhāya rāhulamātuyā vasanaṭṭhānaṃ gantvā gabbhadvāraṃ vivari. Tasmiṃ khaṇe antogabbhe gandhatelappadīpo jhāyati. Rāhulamātā sumanamallikādīnaṃ ambaṇamattena attippakiṇṇe varasayane puttassa matthake hatthaṃ ṭhapetvā niddāyati. Bodhisatto ummāre pādaṃ ṭhapetvā ṭhitakova oloketvā – ‘‘sacāhaṃ deviyā hatthaṃ apanetvā mama puttaṃ gaṇhissāmi, devī pabujjhissati, evaṃ me abhinikkhamanassa antarāyo bhavissati. Buddho hutvāva āgantvā puttaṃ passissāmī’’ti cintetvā pāsādatalato otaritvā assassa samīpaṃ gantvā evamāha – ‘‘tāta kaṇḍaka, tvaṃ ajja ekarattiṃ maṃ tāraya, ahaṃ taṃ nissāya buddho hutvā sadevakaṃ lokaṃ tāressāmī’’ti. Tato ullaṅghitvā kaṇḍakassa piṭṭhiṃ abhiruhi. Kaṇḍako gīvato paṭṭhāya āyāmato aṭṭhārasahattho hoti tadanurūpena ubbedhena samannāgato rūpaggajavabalasampanno sabbaseto dhotasaṅkhasadisadassanīyavaṇṇo. Tato bodhisatto varaturaṅgapiṭṭhigato channaṃ assassa vāladhiṃ gāhāpetvā aḍḍharattasamaye nagarassa mahādvāraṃ sampatto.
ತದಾ ಪನ ರಾಜಾ ಪುಬ್ಬೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗಮನಪಟಿಸೇಧನತ್ಥಾಯ ದ್ವೀಸು ದ್ವಾರಕವಾಟೇಸು ಏಕೇಕಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ವಿವರಿತಬ್ಬಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಬಹುಪುರಿಸೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಿರ ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಬಲಂ ಧಾರೇಸಿ, ಹತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಸ್ಸ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯದಿ ದ್ವಾರಂ ನ ವಿವರೀಯತಿ, ಅಜ್ಜ ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಛನ್ನಂ ವಾಲಧಿಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಕಣ್ಡಕಂ ಊರೂಹಿ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥಂ ಪಾಕಾರಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಛನ್ನೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಾರಂ ನ ಉಗ್ಘಾಪಯತಿ, ಅಹಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಂ ಖನ್ಧೇ ಕತ್ವಾ ಕಣ್ಡಕಂ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಉಪಕಚ್ಛಕೇ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪಾಕಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಕಣ್ಡಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ದ್ವಾರೇ ಅವಿವರಿಯಮಾನೇ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಅಯ್ಯಪುತ್ತಂ ಗಹಿತವಾಲಧಿನಾ ಛನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಏವಮೇವ ತಯೋ ಪುರಿಸಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು। ದ್ವಾರೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಮಹಾದ್ವಾರಂ ವಿವರಿಂಸು।
Tadā pana rājā pubbeva bodhisattassa gamanapaṭisedhanatthāya dvīsu dvārakavāṭesu ekekaṃ purisasahassena vivaritabbaṃ kāretvā tattha bahupurise ārakkhaṃ ṭhapesi. Bodhisatto kira purisagaṇanāya koṭisatasahassassa balaṃ dhāresi, hatthigaṇanāya koṭisahassassa. Tasmā so cintesi – ‘‘yadi dvāraṃ na vivarīyati, ajja kaṇḍakassa piṭṭhe nisinno channaṃ vāladhiṃ gāhāpetvā tena saddhiṃyeva kaṇḍakaṃ ūrūhi nippīḷetvā aṭṭhārasahatthaṃ pākāraṃ uppatitvā atikkameyya’’nti. Channo cintesi – ‘‘sace dvāraṃ na ugghāpayati, ahaṃ ayyaputtaṃ khandhe katvā kaṇḍakaṃ dakkhiṇahatthena parikkhipanto upakacchake katvā uppatitvā pākāraṃ atikkamissāmī’’ti. Kaṇḍako cintesi – ‘‘ahaṃ dvāre avivariyamāne yathānisinnameva ayyaputtaṃ gahitavāladhinā channena saddhiṃ uppatitvā pākārassa purato patiṭṭhahissāmī’’ti. Evameva tayo purisā cintayiṃsu. Dvāre adhivatthā devatā mahādvāraṃ vivariṃsu.
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ‘‘ಮಹಾಸತ್ತಂ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಗನತಲೇ ಠತ್ವಾ ಆಹ –
Tasmiṃ khaṇe māro pāpimā ‘‘mahāsattaṃ nivattessāmī’’ti āgantvā gaganatale ṭhatvā āha –
‘‘ಮಾ ನಿಕ್ಖಮ ಮಹಾವೀರ, ಇತೋ ತೇ ಸತ್ತಮೇ ದಿನೇ।
‘‘Mā nikkhama mahāvīra, ito te sattame dine;
ದಿಬ್ಬಂ ತು ಚಕ್ಕರತನಂ, ಅದ್ಧಾ ಪಾತು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥ –
Dibbaṃ tu cakkaratanaṃ, addhā pātu bhavissati. –
ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಪರಿತ್ತದೀಪಪರಿವಾರಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾದೀಪಾನಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸ್ಸಸಿ, ನಿವತ್ತ, ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಆಹ ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ। ಅಹಂ ವಸವತ್ತೀತಿ।
Dvisahassaparittadīpaparivārānaṃ catunnaṃ mahādīpānaṃ rajjaṃ kāressasi, nivatta, mārisā’’ti. Mahāpuriso āha ‘‘kosi tva’’nti. Ahaṃ vasavattīti.
‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ಮಹಾರಾಜ, ಮಯ್ಹಂ ಚಕ್ಕಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಂ।
‘‘Jānāmahaṃ mahārāja, mayhaṃ cakkassa sambhavaṃ;
ಅನತ್ಥಿಕೋಹಂ ರಜ್ಜೇನ, ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಮಾರ ಮಾ ಇಧ॥
Anatthikohaṃ rajjena, gaccha tvaṃ māra mā idha.
‘‘ಸಕಲಂ ದಸಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ, ಲೋಕಧಾತುಮಹಂ ಪನ।
‘‘Sakalaṃ dasasahassampi, lokadhātumahaṃ pana;
ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ವಿನಾಯಕೋ’’ತಿ॥ –
Unnādetvā bhavissāmi, buddho loke vināyako’’ti. –
ಆಹ। ಸೋ ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯಿ।
Āha. So tatthevantaradhāyi.
ಮಹಾಸತ್ತೋ ಏಕೂನತ್ತಿಂಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಹತ್ಥಗತಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಿರಿನಿವಾಸಭೂತಾ ರಾಜಭವನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇ ವತ್ತಮಾನೇ ನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಅಪಲೋಕೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ವಿತಕ್ಕಸಮನನ್ತರಮೇವ ಚಸ್ಸ ಕುಲಾಲಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಸೋ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೋ ಪರಿವತ್ತಿ। ಯಥಾಠಿತೋವ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಿಂ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೇ ಕಣ್ಡಕನಿವತ್ತನಂ ನಾಮ ಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಮಗಾಭಿಮುಖಂಯೇವ ಕಣ್ಡಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ ಮಹತಾ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಉಳಾರೇನ ಸಿರಿಸಮುದಯೇನ। ತದಾ ಮಹಾಸತ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ದೇವತಾ ಸಟ್ಠಿ ಉಕ್ಕಾಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಧಾರಯಿಂಸು, ತಥಾ ಪಚ್ಛತೋ ಸಟ್ಠಿ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಸಟ್ಠಿ ಉಕ್ಕಾಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತಥಾ ವಾಮಪಸ್ಸತೋ। ಅಪರಾ ದೇವತಾ ಸುರಭಿಕುಸುಮಮಾಲಾದಾಮಚನ್ದನಚುಣ್ಣಚಾಮರಧಜಪಟಾಕಾಹಿ ಸಕ್ಕರೋನ್ತಿಯೋ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು। ದಿಬ್ಬಾನಿ ಸಙ್ಗೀತಾನಿ ಅನೇಕಾನಿ ಚ ತುರಿಯಾನಿ ವಜ್ಜಿಂಸು।
Mahāsatto ekūnattiṃsavassakāle hatthagataṃ cakkavattirajjaṃ kheḷapiṇḍaṃ viya anapekkho chaḍḍetvā cakkavattisirinivāsabhūtā rājabhavanā nikkhamitvā āsāḷhipuṇṇamāya uttarāsāḷhanakkhatte vattamāne nagarato nikkhamitvā nagaraṃ apaloketukāmo ahosi. Vitakkasamanantarameva cassa kulālacakkaṃ viya so bhūmippadeso parivatti. Yathāṭhitova mahāsatto kapilavatthupuraṃ disvā tassiṃ bhūmippadese kaṇḍakanivattanaṃ nāma cetiyaṭṭhānaṃ dassetvā gantabbamagābhimukhaṃyeva kaṇḍakaṃ katvā pāyāsi mahatā sakkārena uḷārena sirisamudayena. Tadā mahāsatte gacchante tassa purato devatā saṭṭhi ukkāsatasahassāni dhārayiṃsu, tathā pacchato saṭṭhi dakkhiṇato saṭṭhi ukkāsatasahassāni, tathā vāmapassato. Aparā devatā surabhikusumamālādāmacandanacuṇṇacāmaradhajapaṭākāhi sakkarontiyo parivāretvā agamaṃsu. Dibbāni saṅgītāni anekāni ca turiyāni vajjiṃsu.
ಇಮಿನಾ ಸಿರಿಸಮುದಯೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕರತ್ತೇನೇವ ತೀಣಿ ರಜ್ಜಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೋಮಾನದೀತೀರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನದೀತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಛನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಾ ನಾಮಾಯಂ ನದೀ’’ತಿ? ‘‘ಅನೋಮಾ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅನೋಮಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಣ್ಹಿಯಾ ಅಸ್ಸಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ಅಸ್ಸೋ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಉಸಭವಿತ್ಥಾರಾಯ ನದಿಯಾ ಪಾರಿಮತೀರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿತೋ ಓರುಯ್ಹ ಮುತ್ತರಾಸಿಸದಿಸೇ ವಾಲುಕಾಪುಲಿನೇ ಠತ್ವಾ ಛನ್ನಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಛನ್ನ, ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಆಭರಣಾನಿ ಚೇವ ಕಣ್ಡಕಞ್ಚ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಛನ್ನೋ, ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ದೇವ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ನ ಲಬ್ಭಾ ತಯಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ, ಗಚ್ಛೇವ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಆಭರಣಾನಿ ಚೇವ ಕಣ್ಡಕಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಕೇಸಾ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಖಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಪರಮನಿಸಿತಮಸಿವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಮೋಳಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚೂಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿ, ಕೇಸಾ ದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಆವಟ್ಟಮಾನಾ ಸೀಸೇ ಅಲ್ಲೀಯಿಂಸು। ತೇಸಂ ಪನ ಕೇಸಾನಂ ಯಾವಜೀವಂ ತದೇವ ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಮಸ್ಸು ಚ ತದನುರೂಪಂ, ಪುನ ಕೇಸಮಸ್ಸುಓಹಾರಣಕಿಚ್ಚಮ್ಪಿಸ್ಸ ನಾಹೋಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಹ ಮೋಳಿಯಾ ಚೂಳಂ ಗಹೇತ್ವಾ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಆಕಾಸೇ ತಿಟ್ಠತು, ನೋ ಚೇ, ಭೂಮಿಯಂ ಪತತೂ’’ತಿ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿ। ತಂ ಚೂಳಾಮಣಿಬನ್ಧನಂ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Iminā sirisamudayena gacchanto bodhisatto ekaratteneva tīṇi rajjāni atikkamma tiṃsayojanikaṃ maggaṃ gantvā anomānadītīraṃ sampāpuṇi. Atha bodhisatto nadītīre ṭhatvā channaṃ pucchi – ‘‘kā nāmāyaṃ nadī’’ti? ‘‘Anomā nāma, devā’’ti. ‘‘Amhākampi pabbajjā anomā bhavissatī’’ti paṇhiyā assaṃ ghaṭṭento assassa saññaṃ adāsi. Asso ullaṅghitvā aṭṭhausabhavitthārāya nadiyā pārimatīre aṭṭhāsi. Bodhisatto assapiṭṭhito oruyha muttarāsisadise vālukāpuline ṭhatvā channaṃ āmantesi – ‘‘samma channa, tvaṃ mayhaṃ ābharaṇāni ceva kaṇḍakañca ādāya gaccha, ahaṃ pabbajissāmī’’ti. Channo, ‘‘ahampi, deva, pabbajissāmī’’ti. Bodhisatto āha – ‘‘na labbhā tayā pabbajituṃ, gaccheva tva’’nti tikkhattuṃ nivāretvā ābharaṇāni ceva kaṇḍakañca paṭicchāpetvā cintesi – ‘‘ime mayhaṃ kesā samaṇasāruppā na honti, te khaggena chindissāmī’’ti dakkhiṇena hatthena paramanisitamasivaraṃ gahetvā vāmahatthena moḷiyā saddhiṃ cūḷaṃ gahetvā chindi, kesā dvaṅgulamattā hutvā dakkhiṇato āvaṭṭamānā sīse allīyiṃsu. Tesaṃ pana kesānaṃ yāvajīvaṃ tadeva pamāṇaṃ ahosi, massu ca tadanurūpaṃ, puna kesamassuohāraṇakiccampissa nāhosi. Bodhisatto saha moḷiyā cūḷaṃ gahetvā – ‘‘sacāhaṃ buddho bhavissāmi, ākāse tiṭṭhatu, no ce, bhūmiyaṃ patatū’’ti ākāse khipi. Taṃ cūḷāmaṇibandhanaṃ yojanappamāṇaṃ ṭhānaṃ gantvā ākāse aṭṭhāsi.
ಅಥ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಯೋಜನಿಕೇನ ರತನಚಙ್ಕೋಟಕೇನ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ತಿಯೋಜನಂ ಸತ್ತರತನಮಯಂ ಚೂಳಾಮಣಿಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಯಥಾಹ –
Atha sakko devarājā dibbena cakkhunā olokento yojanikena ratanacaṅkoṭakena taṃ paṭiggahetvā tāvatiṃsabhavane tiyojanaṃ sattaratanamayaṃ cūḷāmaṇicetiyaṃ nāma patiṭṭhāpesi. Yathāha –
‘‘ಛೇತ್ವಾನ ಮೋಳಿಂ ವರಗನ್ಧವಾಸಿತಂ, ವೇಹಾಯಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ।
‘‘Chetvāna moḷiṃ varagandhavāsitaṃ, vehāyasaṃ ukkhipi aggapuggalo;
ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ಸಿರಸಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿ, ಸುವಣ್ಣಚಙ್ಕೋಟವರೇನ ವಾಸವೋ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೨೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨.೧೨; ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ)।
Sahassanetto sirasā paṭiggahi, suvaṇṇacaṅkoṭavarena vāsavo’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.222; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.12; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā);
ಪುನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾನಿ ಕಾಸಿಕವತ್ಥಾನಿ ಮಹಗ್ಘಾನಿ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾನೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪುರಾಣಸಹಾಯಕೋ ಘಟಿಕಾರಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ವಿನಾಸಭಾವಾಪ್ಪತ್ತೇನ ಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಸಹಾಯಕೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರಮಸ್ಸ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
Puna bodhisatto cintesi – ‘‘imāni kāsikavatthāni mahagghāni, na mayhaṃ samaṇasāruppānī’’ti. Athassa kassapabuddhakāle purāṇasahāyako ghaṭikāramahābrahmā ekaṃ buddhantaraṃ vināsabhāvāppattena mittabhāvena cintesi – ‘‘ajja me sahāyako mahābhinikkhamanaṃ nikkhanto, samaṇaparikkhāramassa gahetvā gacchissāmī’’ti.
‘‘ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತೋ ಚ, ವಾಸಿ ಸೂಚಿ ಚ ಬನ್ಧನಂ।
‘‘Ticīvarañca patto ca, vāsi sūci ca bandhanaṃ;
ಪರಿಸ್ಸಾವನಞ್ಚ ಅಟ್ಠೇತೇ, ಯುತ್ತಯೋಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೧೫; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೯೪; ೨.೩೪೯; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪.೧೯೮; ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫ ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ; ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಅವಿದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಮಹಾನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೦೬) –
Parissāvanañca aṭṭhete, yuttayogassa bhikkhuno’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.215; ma. ni. aṭṭha. 1.294; 2.349; a. ni. aṭṭha. 2.4.198; pārā. aṭṭha. 1.45 padabhājanīyavaṇṇanā; apa. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; jā. aṭṭha. 1.avidūrenidānakathā; mahāni. aṭṭha. 206) –
ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅರಹದ್ಧಜಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಟಕಯುಗಲಂ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿ। ತಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಸಬ್ಬರತನಮಯಂ ಚೇತಿಯಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಅನ್ತೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ – ‘‘ಛನ್ನ, ಮಮ ವಚನೇನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಗ್ಯಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ತತೋ ಛನ್ನೋ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಕಣ್ಡಕೋ ಪನ ಛನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಠತ್ವಾ – ‘‘ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುನ ಸಾಮಿನೋ ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಪಥಮಸ್ಸ ವಿಜಹನ್ತೋ ವಿಯೋಗದುಕ್ಖಮಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸುರರಿಪುದುರಭಿಭವನೇ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಕಣ್ಡಕೋ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವಿಮಲತ್ಥವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ವಿಮಾನವತ್ಥುಟ್ಠಕಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಛನ್ನಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಏಕೋವ ಸೋಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಕಣ್ಡಕಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ದುತಿಯೇನ ಸೋಕೇನ ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ರೋದನ್ತೋ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ದುಕ್ಖೇನ ಅಗಮಾಸಿ।
Ime aṭṭha samaṇaparikkhāre āharitvā adāsi. Mahāpuriso arahaddhajaṃ nivāsetvā uttamaṃ pabbajjāvesaṃ gahetvā sāṭakayugalaṃ ākāse khipi. Taṃ mahābrahmā paṭiggahetvā brahmaloke dvādasayojanikaṃ sabbaratanamayaṃ cetiyaṃ katvā taṃ anto pakkhipitvā ṭhapesi. Atha naṃ mahāsatto – ‘‘channa, mama vacanena mātāpitūnaṃ ārogyaṃ vadehī’’ti vatvā uyyojesi. Tato channo mahāpurisaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Kaṇḍako pana channena saddhiṃ mantayamānassa bodhisattassa vacanaṃ suṇanto ṭhatvā – ‘‘natthi dāni mayhaṃ puna sāmino dassana’’nti cakkhupathamassa vijahanto viyogadukkhamadhivāsetuṃ asakkonto hadayena phalitena kālaṃ katvā suraripudurabhibhavane tāvatiṃsabhavane kaṇḍako nāma devaputto hutvā nibbatti. Tassa uppatti vimalatthavilāsiniyā vimānavatthuṭṭhakathāya gahetabbā. Channassa paṭhamaṃ ekova soko ahosi. So kaṇḍakassa kālakiriyāya dutiyena sokena pīḷiyamāno rodanto paridevanto dukkhena agamāsi.
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇಸೇ ಅನುಪಿಯಂ ನಾಮ ಅಮ್ಬವನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಚ್ಛಾ ಸಞ್ಝಾಪ್ಪಭಾನುರಞ್ಜಿತಸಲಿಲಧರಸಂವುತೋ ಸರದಸಮಯೇ ಪರಿಪುಣ್ಣರಜನಿಕರೋ ವಿಯ ಕಾಸಾವವರಸಂವುತೋ ಏಕಕೋಪಿ ಅನೇಕಜನಪರಿವುತೋ ವಿಯ ವಿರೋಚಮಾನೋ ತಂ ವನವಾಸಿಮಿಗಪಕ್ಖೀನಂ ನಯನಾಮತಪಾನಮಿವ ಕರೋನ್ತೋ ಏಕಚರೋ ಸೀಹೋ ವಿಯ ನರಸೀಹೋ ಮತ್ತಮಾತಙ್ಗವಿಲಾಸಗಾಮೀ ಸಮಸ್ಸಾಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ವಸುನ್ಧರಂ ಪಾದತಲೇಹಿ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತುಙ್ಗತರಙ್ಗಭಙ್ಗಂ ಅಸಙ್ಗಂ ಗಙ್ಗಂ ನದಿಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ರತನಜುತಿವಿಸರವಿರಾಜಿತವರರುಚಿರರಾಜಗಹಂ ರಾಜಗಹಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿ। ಸಕಲಂ ಪನ ತಂ ನಗರಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪದಸ್ಸನೇನ ಧನಪಾಲಕೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ತಂ ನಗರಂ ವಿಯ ಅಸುರಿನ್ದೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಸಙ್ಖೋಭಮಗಮಾಸಿ। ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೇ ಮಹಾಪುರಿಸೇ ನಗರವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪದಸ್ಸನೇನ ಸಞ್ಜಾತಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಾ ಜಾತವಿಮ್ಹಿತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪದಸ್ಸನಾವಜ್ಜಿತಹದಯಾ ಅಹೇಸುಂ।
Bodhisattopi pabbajitvā tasmiṃyeva padese anupiyaṃ nāma ambavanaṃ atthi, tattheva sattāhaṃ pabbajjāsukhena vītināmetvā tato pacchā sañjhāppabhānurañjitasaliladharasaṃvuto saradasamaye paripuṇṇarajanikaro viya kāsāvavarasaṃvuto ekakopi anekajanaparivuto viya virocamāno taṃ vanavāsimigapakkhīnaṃ nayanāmatapānamiva karonto ekacaro sīho viya narasīho mattamātaṅgavilāsagāmī samassāsento viya vasundharaṃ pādatalehi ekadivaseneva tiṃsayojanikaṃ maggaṃ gantvā uttuṅgataraṅgabhaṅgaṃ asaṅgaṃ gaṅgaṃ nadiṃ uttaritvā ratanajutivisaravirājitavararucirarājagahaṃ rājagahaṃ nāma nagaraṃ pāvisi. Pavisitvā ca pana sapadānaṃ piṇḍāya cari. Sakalaṃ pana taṃ nagaraṃ bodhisattassa rūpadassanena dhanapālake paviṭṭhe taṃ nagaraṃ viya asurinde paviṭṭhe devanagaraṃ viya saṅkhobhamagamāsi. Piṇḍāya carante mahāpurise nagaravāsino manussā mahāsattassa rūpadassanena sañjātapītisomanassā jātavimhitā bodhisattassa rūpadassanāvajjitahadayā ahesuṃ.
ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಅಞ್ಞತರಮೇವಮಾಹ – ‘‘ಕಿನ್ನು ಯಂ, ಭೋ, ರಾಹುಭಯೇನ ನಿಗೂಳ್ಹಕಿರಣಜಾಲೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಮಾಗತೋ’’ತಿ। ತಮಞ್ಞೋ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ, ಸಮ್ಮ, ಕದಾ ನಾಮ ತಯಾ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಮಾಗತೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ನನು ಏಸ ಕುಸುಮಕೇತುಕಾಮದೇವೋ ವೇಸನ್ತರಮಾದಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ನಾಗರಾನಞ್ಚ ಪರಮಲೀಳಾವಿಭೂತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕೀಳಿತುಮಾಗತೋ’’ತಿ। ತಮಞ್ಞೋ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ, ಭೋ, ತ್ವಂ ಉಮ್ಮತ್ತೋಸಿ, ನನು ಕಾಮೋ ಇಸ್ಸರಕೋಧಹುತಾಸನಪರಿದಡ್ಢಸರೀರೋ ಸುರಪತಿದಸಸತನಯನೋ ಏಸೋ ಅಮರಪುರಸಞ್ಞಾಯ ಇಧಾಗತೋ’’ತಿ! ತಮಞ್ಞೋ ಈಸಕಂ ಹಸಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಭೋ, ತೇ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧಂ, ಕುತೋ ಪನಸ್ಸ ದಸಸತನಯನಾನಿ, ಕುತೋ ವಜಿರಂ, ಕುತೋ ಏರಾವಣೋ। ಅದ್ಧಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಏಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜನಂ ಪಮತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ವೇದವೇದಙ್ಗಾದೀಸು ನಿಯೋಜನತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ’’ತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಪಸಾದೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ನೇವಾಯಂ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ , ನ ಚ ಕಾಮದೇವೋ, ನಾಪಿ ದಸಸತನಯನೋ, ನ ಚಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ, ಸಬ್ಬಲೋಕನಾಯಕೋ ಸತ್ಥಾ ಏಸ ಅಚ್ಛರಿಯಮನುಸ್ಸೋ’’ತಿ।
Tesaṃ manussānaṃ aññataro aññataramevamāha – ‘‘kinnu yaṃ, bho, rāhubhayena nigūḷhakiraṇajālo puṇṇacando manussalokamāgato’’ti. Tamañño sitaṃ katvā evamāha – ‘‘kiṃ kathesi, samma, kadā nāma tayā puṇṇacando manussalokamāgato diṭṭhapubbo, nanu esa kusumaketukāmadevo vesantaramādāya amhākaṃ mahārājassa nāgarānañca paramalīḷāvibhūtiṃ disvā kīḷitumāgato’’ti. Tamañño sitaṃ katvā evamāha – ‘‘kiṃ, bho, tvaṃ ummattosi, nanu kāmo issarakodhahutāsanaparidaḍḍhasarīro surapatidasasatanayano eso amarapurasaññāya idhāgato’’ti! Tamañño īsakaṃ hasitvā – ‘‘kiṃ vadesi, bho, te pubbāparavirodhaṃ, kuto panassa dasasatanayanāni, kuto vajiraṃ, kuto erāvaṇo. Addhā brahmā esa brāhmaṇajanaṃ pamattaṃ ñatvā vedavedaṅgādīsu niyojanatthāya āgato’’ti. Te sabbepi apasādetvā añño paṇḍitajātiko evamāha – ‘‘nevāyaṃ puṇṇacando , na ca kāmadevo, nāpi dasasatanayano, na cāpi brahmā, sabbalokanāyako satthā esa acchariyamanusso’’ti.
ಏವಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತೇಸು ಏವ ನಾಗರೇಸು ರಾಜಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ದೇವ, ದೇವೋ ವಾ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ ವಾ ಉದಾಹು ನಾಗರಾಜಾ ವಾ ಯಕ್ಖೋ ವಾ ಕೋ ನು ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದತಲೇ ಠತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತೋ ರಾಜಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಣೇ, ತಂ ವೀಮಂಸಥ, ಸಚೇ ಅಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ದೇವತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಆಕಾಸೇನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ನಾಗರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
Evaṃ sallapantesu eva nāgaresu rājapurisā gantvā taṃ pavattiṃ rañño bimbisārassa ārocesuṃ – ‘‘deva, devo vā gandhabbo vā udāhu nāgarājā vā yakkho vā ko nu vā amhākaṃ nagare piṇḍāya caratī’’ti. Rājā taṃ sutvā uparipāsādatale ṭhatvā mahāpurisaṃ disvā acchariyabbhutacittajāto rājapurise āṇāpesi – ‘‘gacchatha, bhaṇe, taṃ vīmaṃsatha, sace amanusso bhavissati, nagarā nikkhamitvā antaradhāyissati, sace devatā bhavissati, ākāsena gamissati, sace nāgarājā bhavissati, pathaviyaṃ nimujjitvā gamissati, sace manusso bhavissati, yathāladdhaṃ bhikkhaṃ paribhuñjissatī’’ti.
ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸನ್ತಮಾನಸೋ ರೂಪಸೋಭಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ನಯನಾನಿ ಆಕಡ್ಢೇನ್ತೋ ವಿಯ ಯುಗಮತ್ತಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಮಿಸ್ಸಕಭತ್ತಂ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠದ್ವಾರೇನೇವ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಚ್ಛಾಯಾಯ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಕಾರೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ತತೋ ರಾಜಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ತತೋ ದೂತವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಗಧಾಧಿಪತಿ ರಾಜಾ ಬಾಲಜನೇಹಿ ದುರನುಸಾರೋ ಮೇರುಮನ್ದಾರಸಾರೋ ಸತ್ತಸಾರೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗುಣಸ್ಸವನೇನೇವ ಸಞ್ಜಾತದಸ್ಸನಕುತೂಹಲೋ ವೇಗೇನ ನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಾಭಿಮುಖೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಓರುಯ್ಹ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ಕತಾನುಞ್ಞೋ ಬನ್ಧುಜನಸಿನೇಹಸೀತಲೇ ಸಿಲಾತಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ನಾಮಗೋತ್ತಾದೀನಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ವಾ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ। ಅಹಞ್ಹಿ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರೇನ ಯಾಚನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ – ‘‘ಅದ್ಧಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಭೂತೇನ ಪನ ತಯಾ ಪಠಮಂ ಮಮ ವಿಜಿತಂ ಆಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ।
Mahāpurisopi santindriyo santamānaso rūpasobhāya mahājanassa nayanāni ākaḍḍhento viya yugamattaṃ pekkhamāno missakabhattaṃ yāpanamattaṃ saṃharitvā paviṭṭhadvāreneva nagarā nikkhamitvā paṇḍavapabbatacchāyāya puratthābhimukho nisīditvā āhāraṃ paccavekkhitvā nibbikāro paribhuñji. Tato rājapurisā gantvā taṃ pavattiṃ rañño ārocesuṃ. Tato dūtavacanaṃ sutvā magadhādhipati rājā bālajanehi duranusāro merumandārasāro sattasāro bimbisāro bodhisattassa guṇassavaneneva sañjātadassanakutūhalo vegena nagarato nikkhamitvā paṇḍavapabbatābhimukho gantvā yānā oruyha bodhisattassa santikaṃ gantvā tena katānuñño bandhujanasinehasītale silātale nisīditvā bodhisattassa iriyāpathe pasīditvā katapaṭisanthāro nāmagottādīni pucchitvā bodhisattassa sabbaṃ issariyaṃ niyyātesi. Bodhisatto – ‘‘mayhaṃ, mahārāja, vatthukāmehi vā kilesakāmehi vā attho natthi. Ahañhi paramābhisambodhiṃ patthayanto nikkhanto’’ti āha. Rājā anekappakārena yācantopi tassa cittaṃ alabhitvā – ‘‘addhā buddho bhavissati, buddhabhūtena pana tayā paṭhamaṃ mama vijitaṃ āgantabba’’nti vatvā nagaraṃ paviṭṭho.
‘‘ಅಥ ರಾಜಗಹಂ ವರರಾಜಗಹಂ, ನರರಾಜವರೇ ನಗರಂ ತು ಗತೇ।
‘‘Atha rājagahaṃ vararājagahaṃ, nararājavare nagaraṃ tu gate;
ಗಿರಿರಾಜವರೋ ಮುನಿರಾಜವರೋ, ಮಿಗರಾಜಗತೋ ಸುಗತೋಪಿ ಗತೋ’’॥
Girirājavaro munirājavaro, migarājagato sugatopi gato’’.
ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಆಳಾರಞ್ಚ ಕಾಲಾಮಂ ಉದಕಞ್ಚ ರಾಮಪುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ನಾಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಿಯಾ’’ತಿ ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಭಾವನಂ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿತುಕಾಮೋ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ರಮಣೀಯೋ ವತಾಯಂ ಭೂಮಿಭಾಗೋ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿ। ಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪುತ್ತಾ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಪಠಮಂಯೇವ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಾ ತತ್ಥ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಂ – ‘‘ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿವೇಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿಕಾಯ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಹಮಾನಾ ಸನ್ತಿಕಾವಚರಾವಸ್ಸ ಅಹೇಸುಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ – ‘‘ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಂ ದುಕ್ಕರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕತಿಲತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಸಬ್ಬಸೋಪಿ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಂ ಅಕಾಸಿ। ದೇವತಾಪಿ ಲೋಮಕೂಪೇಹಿ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಉಪಹಾರಯಮಾನಾ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು।
Atha bodhisatto anupubbena cārikaṃ caramāno āḷārañca kālāmaṃ udakañca rāmaputtaṃ upasaṅkamitvā aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā – ‘‘nāyaṃ maggo bodhiyā’’ti taṃ samāpattibhāvanaṃ analaṅkaritvā mahāpadhānaṃ padahitukāmo uruvelaṃ gantvā – ‘‘ramaṇīyo vatāyaṃ bhūmibhāgo’’ti tattheva vāsaṃ upagantvā mahāpadhānaṃ padahi. Lakkhaṇapariggāhakabrāhmaṇānaṃ cattāro puttā koṇḍañño brāhmaṇo cāti ime pañca janā paṭhamaṃyeva pabbajitā gāmanigamarājadhānīsu bhikkhācariyaṃ carantā tattha bodhisattaṃ sampāpuṇiṃsu. Atha naṃ chabbassāni mahāpadhānaṃ padahantaṃ – ‘‘idāni buddho bhavissati, idāni buddho bhavissatī’’ti pariveṇasammajjanādikāya vattapaṭipattiyā upaṭṭhahamānā santikāvacarāvassa ahesuṃ. Bodhisattopi – ‘‘koṭippattaṃ dukkaraṃ karissāmī’’ti ekatilataṇḍulādīhi vītināmesi. Sabbasopi āhārupacchedaṃ akāsi. Devatāpi lomakūpehi dibbojaṃ upahārayamānā pakkhipiṃsu.
ಅಥಸ್ಸ ತಾಯ ನಿರಾಹಾರತಾಯ ಪರಮಕಿಸಭಾವಪ್ಪತ್ತಕಾಯಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಕಾಯೋ ಕಾಳವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಅನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ನಾಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಿಯಾ’’ತಿ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತುಂ ಗಾಮನಿಗಮೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿ। ಅಥಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಕಾಯೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಇದಾನಿ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿಯಮಾನೋ ಕಿಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ಏಸ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ, ಕಿಂ ನೋ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ಪಹಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಇಸಿಪತನಂ ಅಗಮಂಸು।
Athassa tāya nirāhāratāya paramakisabhāvappattakāyassa suvaṇṇavaṇṇo kāyo kāḷavaṇṇo ahosi, dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni paṭicchannāni ahesuṃ. Atha bodhisatto dukkarakārikāya antaṃ gantvā – ‘‘nāyaṃ maggo bodhiyā’’ti oḷārikaṃ āhāraṃ āhāretuṃ gāmanigamesu piṇḍāya caritvā āhāraṃ āhari. Athassa dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni pākatikāni ahesuṃ, kāyo suvaṇṇavaṇṇo ahosi. Atha pañcavaggiyā bhikkhū taṃ disvā – ‘‘ayaṃ chabbassāni dukkarakārikaṃ karontopi sabbaññutaṃ paṭivijjhituṃ nāsakkhi, idāni gāmanigamarājadhānīsu piṇḍāya caritvā oḷārikaṃ āhāraṃ āhariyamāno kiṃ sakkhissati, bāhulliko esa padhānavibbhanto, kiṃ no iminā’’ti mahāpurisaṃ pahāya bārāṇasiyaṃ isipatanaṃ agamaṃsu.
ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ಉರುವೇಲಾಯಂ ಸೇನಾನಿಗಮೇ ಸೇನಾಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸುಜಾತಾ ನಾಮ ದಾರಿಕಾ ಅಹೋಸಿ । ತಾಯ ಸಮ್ಪಸಾದನಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತದಿಬ್ಬೋಜಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ಪಟಿಸೋತಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಾಳನಾಗರಾಜಂ ಸುಪನ್ತಂ ಬೋಧೇಸಿ। ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನೇರಞ್ಜರಾತೀರೇ ಸುರಭಿಕುಸುಮಸಮಲಙ್ಕತೇ ನೀಲೋಭಾಸೇ ಮನೋರಮೇ ಸಾಲವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ದೇವತಾಹಿ ಅಲಙ್ಕತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ। ದೇವನಾಗಯಕ್ಖಸಿದ್ಧಾದಯೋ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನೇಹಿ ಪೂಜಯಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸೋತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ತಿಣಹಾರಕೋ ತಿಣಂ ಆದಾಯ ಪಟಿಪಥೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಆಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಿಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸಿತಞ್ಜನಗಿರಿಸಙ್ಕಾಸಂ ಆಚರನ್ತಮಿವ ದಿನಕರಜಾಲಂ ಸಕಹದಯಮಿವ ಕರುಣಾಸೀತಲಂ ಸೀತಚ್ಛಾಯಂ ವಿವಿಧವಿಹಗಗಣಸಮ್ಪಾತವಿರಹಿತಂ ಮನ್ದಮಾರುತೇರಿತಾಯ ಘನಸಾಖಾಯ ಸಮಲಙ್ಕತಂ ನಚ್ಚನ್ತಮಿವ ಪೀತಿಯಾ ರಞ್ಜಮಾನಮಿವ ಚ ತರುಗಣಾನಂ ವಿರೋಚಮಾನವಿಜಯತರುಮಸ್ಸತ್ಥಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಮುಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಸ್ಸತ್ಥದುಮರಾಜಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬುತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ಠಿತೋ ತಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಅಗ್ಗೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇಸಿ। ತಾವದೇವ ಚುದ್ದಸಹತ್ಥೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತಾನಿ ಚ ತಿಣಾನಿ ಚಿತ್ತಕಾರೇನ ಲೇಖಾಗಹಿತಾನಿ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತತ್ಥ ಚುದ್ದಸಹತ್ಥೇ ತಿಣಸನ್ಥರೇ ತಿಸನ್ಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತವೀರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪೀಠೇ ಠಪಿತರಜತಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಯ ಚ ಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥಂ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ ಉಪರಿ ಮಣಿಛತ್ತೇನ ವಿಯ ಬೋಧಿಸಾಖಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ। ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಪನಸ್ಸ ಚೀವರೇ ಬೋಧಿಅಙ್ಕುರಾ ಪತಮಾನಾ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟೇ ಪವಾಳಾ ವಿಯ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ವಿರೋಚಯಿಂಸು।
Atha mahāpuriso visākhapuṇṇamāya uruvelāyaṃ senānigame senākuṭumbikassa gehe nibbattā sujātā nāma dārikā ahosi . Tāya sampasādanajātāya dinnaṃ pakkhittadibbojaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā suvaṇṇapātiṃ gahetvā nerañjarāya paṭisotaṃ khipitvā kāḷanāgarājaṃ supantaṃ bodhesi. Atha bodhisatto nerañjarātīre surabhikusumasamalaṅkate nīlobhāse manorame sālavane divāvihāraṃ katvā sāyanhasamaye devatāhi alaṅkatena maggena bodhirukkhābhimukho pāyāsi. Devanāgayakkhasiddhādayo dibbehi mālāgandhavilepanehi pūjayiṃsu. Tasmiṃ samaye sotthiyo nāma tiṇahārako tiṇaṃ ādāya paṭipathe āgacchanto mahāpurisassa ākāraṃ ñatvā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo adāsi. Bodhisatto tiṇaṃ gahetvā asitañjanagirisaṅkāsaṃ ācarantamiva dinakarajālaṃ sakahadayamiva karuṇāsītalaṃ sītacchāyaṃ vividhavihagagaṇasampātavirahitaṃ mandamāruteritāya ghanasākhāya samalaṅkataṃ naccantamiva pītiyā rañjamānamiva ca tarugaṇānaṃ virocamānavijayatarumassatthabodhirukkhamūlamupagantvā assatthadumarājaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pubbuttaradisābhāge ṭhito tāni tiṇāni agge gahetvā cālesi. Tāvadeva cuddasahattho pallaṅko ahosi. Tāni ca tiṇāni cittakārena lekhāgahitāni viya ahesuṃ. Bodhisatto tattha cuddasahatthe tiṇasanthare tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā caturaṅgasamannāgatavīriyaṃ adhiṭṭhahitvā suvaṇṇapīṭhe ṭhapitarajatakkhandhaṃ viya ca paññāsahatthaṃ bodhikkhandhaṃ piṭṭhito katvā upari maṇichattena viya bodhisākhāhi dhāriyamāno nisīdi. Suvaṇṇavaṇṇe panassa cīvare bodhiaṅkurā patamānā suvaṇṇapaṭṭe pavāḷā viya nikkhittā virocayiṃsu.
ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಪನ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೇಯೇವ ವಸವತ್ತಿಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಮಮ ವಿಸಯಮತಿಕ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ, ನ ದಾನಾಹಮತಿಕ್ಕಮಿತುಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾರಬಲಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಾರಬಲಮಾದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಸಾ ಕಿರ ಮಾರಸೇನಾ ಮಾರಸ್ಸ ಪುರತೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾ ಅಹೋಸಿ, ತಥಾ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಚ ವಾಮಪಸ್ಸತೋ ಚ, ಪಚ್ಛತೋ ಪನ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತಾ, ಉದ್ಧಂ ನವಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಾ ಅಹೋಸಿ। ಯಸ್ಸಾ ಪನ ಉನ್ನದನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದೋ ನವಯೋಜನಸಹಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಥವಿಉನ್ದ್ರಿಯನಸದ್ದೋ ವಿಯ ಸುಯ್ಯತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ವಿಜಯುತ್ತರಂ ನಾಮ ಸಙ್ಖಂ ಧಮಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಙ್ಖೋ ವೀಸಹತ್ಥಸತಿಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಪಞ್ಚಸಿಖೋ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಪುತ್ತೋ ತಿಗಾವುತಾಯತಂ ಬೇಳುವಪಣ್ಡುವೀಣಂ ಆದಾಯ ವಾದಯಮಾನೋ ಮಙ್ಗಲಯುತ್ತಾನಿ ಗೀತಾನಿ ಗಾಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸುಯಾಮೋ ದೇವರಾಜಾ ತಿಗಾವುತಾಯತಂ ಸರದಸಮಯರಜನಿಕರಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ದಿಬ್ಬಚಾಮರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮನ್ದಂ ಮನ್ದಂ ಬೀಜಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಬ್ರಹ್ಮಾ ಚ ಸಹಮ್ಪತಿ ತಿಯೋಜನವಿತ್ಥತಂ ದುತಿಯಮಿವ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಂ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಭಗವತೋ ಉದ್ಧಂ ಧಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಮಹಾಕಾಳೋಪಿ ನಾಗರಾಜಾ ಅಸೀತಿಯಾ ನಾಗನಾಟಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಥುತಿಸಙ್ಗೀತಾನಿ ಪವತ್ತೇನ್ತೋ ಮಹಾಸತ್ತಂ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ದೇವತಾಯೋ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ಸುರಭಿಕುಸುಮದಾಮಧೂಪಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ಪವತ್ತಯಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು।
Bodhisatte pana tattha nisinneyeva vasavattimāro devaputto – ‘‘siddhatthakumāro mama visayamatikkamitukāmo, na dānāhamatikkamitumassa dassāmī’’ti mārabalassa tamatthaṃ ārocetvā mārabalamādāya nikkhami. Sā kira mārasenā mārassa purato dvādasayojanā ahosi, tathā dakkhiṇato ca vāmapassato ca, pacchato pana cakkavāḷapariyantaṃ katvā ṭhitā, uddhaṃ navayojanubbedhā ahosi. Yassā pana unnadantiyā saddo navayojanasahassato paṭṭhāya pathaviundriyanasaddo viya suyyati. Tasmiṃ samaye sakko devarājā vijayuttaraṃ nāma saṅkhaṃ dhamamāno aṭṭhāsi. So kira saṅkho vīsahatthasatiko ahosi. Pañcasikho gandhabbadevaputto tigāvutāyataṃ beḷuvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya vādayamāno maṅgalayuttāni gītāni gāyamāno aṭṭhāsi. Suyāmo devarājā tigāvutāyataṃ saradasamayarajanikarasassirikaṃ dibbacāmaraṃ gahetvā mandaṃ mandaṃ bījayamāno aṭṭhāsi. Brahmā ca sahampati tiyojanavitthataṃ dutiyamiva puṇṇacandaṃ setacchattaṃ bhagavato uddhaṃ dhāretvā aṭṭhāsi. Mahākāḷopi nāgarājā asītiyā nāganāṭakasahassehi parivuto thutisaṅgītāni pavattento mahāsattaṃ namassamāno aṭṭhāsi. Dasasu cakkavāḷasahassesu devatāyo nānāvidhehi surabhikusumadāmadhūpacuṇṇādīhi pūjayamānā sādhukāraṃ pavattayamānā aṭṭhaṃsu.
ಅಥ ಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕಂ ಹಿಮಗಿರಿಸಿಖರಸದಿಸಂ ಪರಮರುಚಿರದಸ್ಸನಂ ಗಿರಿಮೇಖಲಂ ನಾಮ ರತನಖಚಿತವರವಾರಣಂ ಅರಿವಾರಣವಾರಣಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಬಾಹುಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ನಾನಾವುಧಾನಿ ಅಗ್ಗಹಾಪೇಸಿ। ಮಾರಪರಿಸಾಪಿ ಅಸಿಫರಸುಸರಸತ್ತಿಸಬಲಾ ಸಮುಸ್ಸಿತಧನುಮುಸಲ-ಫಾಲ-ಸಙ್ಕು-ಕುನ್ತ-ತೋಮರ-ಉಪಲ-ಲಗುಳ-ವಲಯ-ಕಣಯ-ಕಪ್ಪಣ-ಚಕ್ಕಕಟಕಧಾರಾರುರು- ಸೀಹ-ಖಗ್ಗ-ಸರಭ-ವರಾಹ-ಬ್ಯಗ್ಘ-ವಾನರೋರಗ-ಮಜ್ಜಾರೋಲೂಕವದನಾ ಮಹಿಂಸ-ಪಸದ-ತುರಙ್ಗ-ದಿರದಾದಿವದನಾ ಚ ನಾನಾಭೀಮವಿರೂಪಬೀಭಚ್ಛಕಾಯಾ ಮನುಸ್ಸಯಕ್ಖಪಿಸಾಚಸದಿಸಕಾಯಾ ಚ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿವಾರಯಿತ್ವಾ ಮಾರಸ್ಸ ಸನ್ದೇಸಂ ಸಮುದಿಕ್ಖಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Atha māro devaputto diyaḍḍhayojanasatikaṃ himagirisikharasadisaṃ paramaruciradassanaṃ girimekhalaṃ nāma ratanakhacitavaravāraṇaṃ arivāraṇavāraṇaṃ abhiruhitvā bāhusahassaṃ māpetvā aggahitaggahaṇena nānāvudhāni aggahāpesi. Māraparisāpi asipharasusarasattisabalā samussitadhanumusala-phāla-saṅku-kunta-tomara-upala-laguḷa-valaya-kaṇaya-kappaṇa-cakkakaṭakadhārāruru- sīha-khagga-sarabha-varāha-byaggha-vānaroraga-majjārolūkavadanā mahiṃsa-pasada-turaṅga-diradādivadanā ca nānābhīmavirūpabībhacchakāyā manussayakkhapisācasadisakāyā ca mahāsattaṃ bodhisattaṃ bodhimūle nisinnaṃ ajjhottharamānā gantvā parivārayitvā mārassa sandesaṃ samudikkhamānā aṭṭhāsi.
ತತೋ ಮಾರಬಲೇ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಮುಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇಯೇವ ತೇಸಂ ಸಕ್ಕಾದೀನಂ ಏಕೋಪಿ ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ಪನ ದೇವರಾಜಾ ತಂ ವಿಜಯುತ್ತರಸಙ್ಖಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಚಕ್ಕವಾಳಕೋಟಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಕಾಳೋ ನಾಗರಾಜಾ ಸಬ್ಬನಾಟಕಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಂ ಮಞ್ಜೇರಿಕನಾಗಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಮುಖಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಏಕದೇವತಾಪಿ ತತ್ಥ ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪನ ಸುಞ್ಞವಿಮಾನೇ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಯ ಏಕಕೋವ ನಿಸೀದಿ। ‘‘ಇದಾನಿ ಮಾರೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಠಮಮೇವ ಅನೇಕರೂಪಾನಿ ಅನಿಟ್ಠಾನಿ ದುನ್ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ।
Tato mārabale bodhimaṇḍamupasaṅkamanteyeva tesaṃ sakkādīnaṃ ekopi ṭhātuṃ nāsakkhi. Sammukhasammukhaṭṭhāneneva palāyiṃsu. Sakko pana devarājā taṃ vijayuttarasaṅkhaṃ piṭṭhiyaṃ katvā palāyitvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ aṭṭhāsi. Mahābrahmā setacchattaṃ cakkavāḷakoṭiyaṃ ṭhapetvā brahmalokameva agamāsi. Kāḷo nāgarājā sabbanāṭakāni chaḍḍetvā pathaviyaṃ nimujjitvā pañcayojanasatikaṃ mañjerikanāgabhavanaṃ gantvā hatthena mukhaṃ pidahitvā nipajji. Ekadevatāpi tattha ṭhātuṃ samatthā nāma nāhosi. Mahāpuriso pana suññavimāne mahābrahmā viya ekakova nisīdi. ‘‘Idāni māro āgamissatī’’ti paṭhamameva anekarūpāni aniṭṭhāni dunnimittāni pāturahesuṃ.
‘‘ಪಮತ್ತಬನ್ಧುಸ್ಸ ಚ ಯುದ್ಧಕಾಲೇ, ತಿಲೋಕಬನ್ಧುಸ್ಸ ಚ ವತ್ತಮಾನೇ।
‘‘Pamattabandhussa ca yuddhakāle, tilokabandhussa ca vattamāne;
ಉಕ್ಕಾ ಸಮನ್ತಾ ನಿಪತಿಂಸು ಘೋರಾ, ಧೂಮನ್ಧಕಾರಾ ಚ ದಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ॥
Ukkā samantā nipatiṃsu ghorā, dhūmandhakārā ca disā ahesuṃ.
‘‘ಅಚೇತನಾಯಮ್ಪಿ ಸಚೇತನಾ ಯಥಾ, ಗತಾ ವಿಯೋಗಂ ಪತಿನೇವ ಕಾಮಿನೀ।
‘‘Acetanāyampi sacetanā yathā, gatā viyogaṃ patineva kāminī;
ಲತೇವ ವಾತಾಭಿಹತಾ ಸಸಾಗರಾ, ಪಕಮ್ಪಿ ನಾನಾಸಧರಾ ಧರಾ ಮಹೀ॥
Lateva vātābhihatā sasāgarā, pakampi nānāsadharā dharā mahī.
‘‘ಅಹೇಸುಮುದ್ಧೂತಜಲಾ ಸಮುದ್ದಾ, ವಹಿಂಸು ನಜ್ಜೋ ಪಟಿಲೋಮಮೇವ।
‘‘Ahesumuddhūtajalā samuddā, vahiṃsu najjo paṭilomameva;
ಕೂಟಾನಿ ನಾನಾತರುಸಙ್ಘಟಾನಿ, ಭೇತ್ವಾ ಗಿರೀನಂ ಪಥವಿಂ ಭಜಿಂಸು॥
Kūṭāni nānātarusaṅghaṭāni, bhetvā girīnaṃ pathaviṃ bhajiṃsu.
‘‘ಪವಾಯಿ ವಾತೋ ಫರುಸೋ ಸಮನ್ತಾ, ನಿಘಟ್ಟಸದ್ದೋ ತುಮುಲೋ ಅಹೋಸಿ।
‘‘Pavāyi vāto pharuso samantā, nighaṭṭasaddo tumulo ahosi;
ಭಜಿತ್ಥ ಘೋರಂ ರವಿರನ್ಧಕಾರಂ, ಕಬನ್ಧರೂಪಂ ಗಗನೇ ಚರಿತ್ಥ॥
Bhajittha ghoraṃ ravirandhakāraṃ, kabandharūpaṃ gagane carittha.
‘‘ಏವಂಪಕಾರಂ ಅಸಿವಂ ಅನಿಟ್ಠಂ, ಆಕಾಸಗಂ ಭೂಮಿಗತಞ್ಚ ಘೋರಂ।
‘‘Evaṃpakāraṃ asivaṃ aniṭṭhaṃ, ākāsagaṃ bhūmigatañca ghoraṃ;
ಅನೇಕರೂಪಂ ಕಿರ ದುನ್ನಿಮಿತ್ತಂ, ಅಹೋಸಿ ಮಾರಾಗಮನೇ ಸಮನ್ತಾ॥
Anekarūpaṃ kira dunnimittaṃ, ahosi mārāgamane samantā.
‘‘ತಂ ದೇವದೇವಂ ಅಭಿಹನ್ತುಕಾಮಂ, ಕಾಮಂ ತು ದಿಸ್ವಾ ಪನ ದೇವಸಙ್ಘಾ।
‘‘Taṃ devadevaṃ abhihantukāmaṃ, kāmaṃ tu disvā pana devasaṅghā;
ಹಾಹಾತಿ ಸದ್ದಂ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನಾ, ಅಕಂಸು ಸದ್ಧಿಂ ಅಮರಙ್ಗನಾಹಿ॥
Hāhāti saddaṃ anukampamānā, akaṃsu saddhiṃ amaraṅganāhi.
‘‘ಪಚ್ಛಾಪಿ ಪಸ್ಸಿಂಸು ಸುದನ್ತರೂಪಂ, ದಿಸಾವಿದಿಸಾಸು ಪಲಾಯಮಾನಂ।
‘‘Pacchāpi passiṃsu sudantarūpaṃ, disāvidisāsu palāyamānaṃ;
ಸಅನ್ತಕಂ ತಂ ಸಬಲಂ ಅನೇಕಂ, ಹತ್ಥೇ ಚ ಥರೂ ಚ ಪಾತಾ ತಯಿಂಸು॥
Saantakaṃ taṃ sabalaṃ anekaṃ, hatthe ca tharū ca pātā tayiṃsu.
‘‘ವಿಹಙ್ಗಮಾನಂ ಗರುಳೋವ ಮಜ್ಝೇ, ಮಜ್ಝೇ ಮಿಗಾನಂ ಪರಮೋವ ಸೀಹೋ।
‘‘Vihaṅgamānaṃ garuḷova majjhe, majjhe migānaṃ paramova sīho;
ಮಹಾಯಸೋ ಮಾರಬಲಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ, ವಿಸಾರದೋ ವೀತಭಯೋ ನಿಸೀದಿ’’॥
Mahāyaso mārabalassa majjhe, visārado vītabhayo nisīdi’’.
ಅಥ ಮಾರೋ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ಭಿಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾತವಸ್ಸಂ ಪಹರಣವಸ್ಸಂ ಪಾಸಾಣವಸ್ಸಂ ಪುನ ಅಙ್ಗಾರಕುಕ್ಕುಳವಾಲುಕಕಲಲನ್ಧಕಾರವುಟ್ಠೀಹಿ ನವಹಿ ಮಾರಇದ್ಧೀಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಲಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕುದ್ಧಮಾನಸೋ – ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ತಿಟ್ಠಥ, ಇಮಂ ಸಿದ್ಧತ್ಥಮಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ಕರೋಥ, ಗಣ್ಹಥ ಹನಥ ಛಿನ್ದಥ ಬನ್ಧಥ ನ ಮುಞ್ಚಥ ಪಲಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಮಾರಪರಿಸಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಞ್ಚ ಗಿರಿಮೇಖಲಸ್ಸ ಖನ್ಧೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ಕರೇನ ಸರಂ ಭಮಯನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ – ‘‘ಭೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥ, ಉಟ್ಠಹ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ಮಾರಪರಿಸಾಪಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಅತಿಘೋರಂ ಪೀಳಮಕಾಸಿ। ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ – ‘‘ಕದಾ ತೇ ಪೂರಿತಾ, ಮಾರ, ಪಲ್ಲಙ್ಕತ್ಥಾಯ ಪಾರಮೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವಚನಾನಿ ವತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಥವಿಂ ನಿನ್ನಾಮೇಸಿ। ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಚುದ್ದಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ದಸಸತಸಹಸ್ಸಯೋಜನಬಹಲಾನಿ ಪಥವಿಸನ್ಧಾರಕಾನಿ ವಾತುದಕಾನಿ ಪಠಮಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ತದನ್ತರಂ ಚತುನಹುತಾಧಿಕದ್ವಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸಬಹಲಾ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಛಧಾ ಪಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ಚ ಅಸನೀ ಚ ಫಲಿಂಸು। ಅಥ ಗಿರಿಮೇಖಲದಿರದೋ ಜಣ್ಣುಕೇನ ಪತಿ। ಮಾರೋ ಗಿರಿಮೇಖಲಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ। ಮಾರಪರಿಸಾಪಿ ದಿಸಾವಿದಿಸಾಸು ಭುಸಮುಟ್ಠಿ ವಿಯ ವಿಕಿರಿಂಸು।
Atha māro – ‘‘siddhatthaṃ bhiṃsāpetvā palāpessāmī’’ti vātavassaṃ paharaṇavassaṃ pāsāṇavassaṃ puna aṅgārakukkuḷavālukakalalandhakāravuṭṭhīhi navahi māraiddhīhi bodhisattaṃ palāpetuṃ asakkonto kuddhamānaso – ‘‘kiṃ, bhaṇe, tiṭṭhatha, imaṃ siddhatthamasiddhatthaṃ karotha, gaṇhatha hanatha chindatha bandhatha na muñcatha palāpethā’’ti māraparisaṃ āṇāpetvā sayañca girimekhalassa khandhe nisīditvā ekena karena saraṃ bhamayanto bodhisattaṃ upasaṅkamitvā – ‘‘bho siddhattha, uṭṭhaha pallaṅkā’’ti āha. Māraparisāpi mahāsattassa atighoraṃ pīḷamakāsi. Atha mahāpuriso – ‘‘kadā te pūritā, māra, pallaṅkatthāya pāramī’’tiādīni vacanāni vatvā dakkhiṇahatthaṃ pathaviṃ ninnāmesi. Taṅkhaṇaññeva cuddasasahassādhikāni dasasatasahassayojanabahalāni pathavisandhārakāni vātudakāni paṭhamaṃ kampetvā tadantaraṃ catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā ayaṃ mahāpathavī chadhā pakampittha. Upari ākāse anekasahassāni vijjulatā ca asanī ca phaliṃsu. Atha girimekhaladirado jaṇṇukena pati. Māro girimekhalakkhandhe nisinno bhūmiyaṃ pati. Māraparisāpi disāvidisāsu bhusamuṭṭhi viya vikiriṃsu.
ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ ತಂ ಸಮಾರಂ ಮಾರಬಲಂ ಖನ್ತಿಮೇತ್ತಾವೀರಿಯಪಞ್ಞಾದೀನಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಮೀನಮಾನುಭಾವೇನ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣೇ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಧಿಗತೇನ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಗುಣೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಂ –
Atha mahāpurisopi taṃ samāraṃ mārabalaṃ khantimettāvīriyapaññādīnaṃ attano pāramīnamānubhāvena viddhaṃsetvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā paccūsasamaye sabbabuddhānaṃ āciṇṇe paccayākāre ñāṇaṃ otāretvā ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattetvā tameva pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā adhigatena catutthamaggena sabbakilese khepetvā sabbabuddhaguṇe paṭivijjhitvā sabbabuddhāciṇṇaṃ –
‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ।
‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;
ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ॥
Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ.
‘‘ಗಹಕಾರಕ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಪುನ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ।
‘‘Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi;
ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತಂ।
Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ;
ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೫೩-೧೫೪) –
Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti. (dha. pa. 153-154) –
ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Udānaṃ udānesi.
ಸನ್ತಿಕೇನಿದಾನಕಥಾ
Santikenidānakathā
ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಸನ್ಧಾವಿಂ, ಅಯಂ ಮೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ವಿಜಯಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಮಙ್ಗಲಪಲ್ಲಙ್ಕೋ, ಏತ್ಥ ಮೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಯಾವ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ನ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ, ನ ತಾವ ಇತೋ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧)।
Udānaṃ udānetvā nisinnassa bhagavato etadahosi – ‘‘ahaṃ kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni imassa pallaṅkassa kāraṇā sandhāviṃ, ayaṃ me pallaṅko vijayapallaṅko maṅgalapallaṅko, ettha me nisinnassa yāva saṅkappo na paripuṇṇo, na tāva ito vuṭṭhahissāmī’’ti anekakoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo samāpajjanto sattāhaṃ tattheva nisīdi. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdi vimuttisukhapaṭisaṃvedī’’ti (mahāva. 1).
ಅಥೇಕಚ್ಚಾನಂ ದೇವತಾನಂ – ‘‘ಅಜ್ಜಾಪಿ ತಾವ ನೂನ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ। ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಆಲಯಂ ನ ವಿಜಹತೀ’’ತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ದೇವತಾನಂ ವಿತಕ್ಕಂ ಞತ್ವಾ ತಾಸಂ ವಿತಕ್ಕೂಪಸಮನತ್ಥಂ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಏವಂ ಇಮಿನಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ ದೇವತಾನಂ ವಿತಕ್ಕಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಈಸಕಂ ಪಾಚೀನನಿಸ್ಸಿತೇ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ಠತ್ವಾ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ ಮೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಪೂರಿತಾನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಫಲಾಧಿಗಮನಟ್ಠಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಞ್ಚ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಞ್ಚ ಅನಿಮಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಅನಿಮಿಸಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ।
Athekaccānaṃ devatānaṃ – ‘‘ajjāpi tāva nūna siddhatthassa kattabbakiccaṃ atthi. Pallaṅkasmiñhi ālayaṃ na vijahatī’’ti parivitakko udapādi. Atha satthā devatānaṃ vitakkaṃ ñatvā tāsaṃ vitakkūpasamanatthaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā yamakapāṭihāriyaṃ dassesi. Evaṃ iminā pāṭihāriyena devatānaṃ vitakkaṃ vūpasametvā pallaṅkato īsakaṃ pācīnanissite uttaradisābhāge ṭhatvā – ‘‘imasmiṃ vata me pallaṅke sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdha’’nti cattāri asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pūritānaṃ pāramīnaṃ phalādhigamanaṭṭhānaṃ pallaṅkañca bodhirukkhañca animisehi akkhīhi olokayamāno sattāhaṃ vītināmesi, taṃ ṭhānaṃ animisacetiyaṃ nāma jātaṃ.
ಅಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಚ ಠಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾ ಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಪಚ್ಛಿಮತೋ ಆಯತೇ ರತನಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ತಂ ಠಾನಂ ರತನಚಙ್ಕಮಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ।
Atha pallaṅkassa ca ṭhitaṭṭhānassa ca antarā caṅkamaṃ māpetvā puratthimapacchimato āyate ratanacaṅkame caṅkamanto sattāhaṃ vītināmesi, taṃ ṭhānaṃ ratanacaṅkamacetiyaṃ nāma jātaṃ.
ಚತುತ್ಥೇ ಪನ ಸತ್ತಾಹೇ ಬೋಧಿತೋ ಪಚ್ಛಿಮುತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ದೇವತಾ ರತನಘರಂ ಮಾಪಯಿಂಸು। ತತ್ಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ತಂ ಪನ ಠಾನಂ ರತನಘರಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ।
Catutthe pana sattāhe bodhito pacchimuttaradisābhāge devatā ratanagharaṃ māpayiṃsu. Tattha pallaṅkena nisīditvā abhidhammapiṭakaṃ vicinanto sattāhaṃ vītināmesi, taṃ pana ṭhānaṃ ratanagharacetiyaṃ nāma jātaṃ.
ಏವಂ ಭಗವಾ ಬೋಧಿಸಮೀಪೇಯೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಾ ಯೇನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಞ್ಚ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ।
Evaṃ bhagavā bodhisamīpeyeva cattāri sattāhāni vītināmetvā pañcame sattāhe bodhirukkhamūlā yena ajapālanigrodho tenupasaṅkami. Tatrāpi dhammaṃ vicinanto vimuttisukhañca paṭisaṃvedento nisīdi.
ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಮುಚಲಿನ್ದಮೂಲಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಸೀತಾದಿಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಮುಚಲಿನ್ದೇನ ನಾಗರಾಜೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅಸಮ್ಬಾಧಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿಯಮಾನೋ ತತ್ಥ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ರಾಜಾಯತನಮೂಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ। ತತ್ಥಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿಯಮಾನೋವ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿಸೀದಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಸತ್ತ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ। ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಭಗವತೋ ನೇವ ಮುಖಧೋವನಂ ನ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ನಾಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ, ಫಲಸುಖೇನೇವ ವೀತಿವತ್ತೇಸಿ। ಅಥ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಮತ್ಥಕೇ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸತಿಮೇ ದಿವಸೇ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇನ ಉಪನೀತೇನ ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಚ ಅನೋತತ್ತದಹೋದಕೇನ ಚ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ।
Satthā tattha sattāhaṃ vītināmetvā mucalindamūlaṃ agamāsi. Tattha sattāhavaddalikāya uppannāya sītādipaṭibāhanatthaṃ mucalindena nāgarājena sattakkhattuṃ bhogehi parikkhitto asambādhāya gandhakuṭiyā viharanto viya vimuttisukhaṃ paṭisaṃvediyamāno tattha sattāhaṃ vītināmetvā rājāyatanamūlaṃ upasaṅkami. Tatthapi vimuttisukhaṃ paṭisaṃvediyamānova sattāhaṃ nisīdi. Ettāvatā satta sattāhāni paripuṇṇāni. Etthantare bhagavato neva mukhadhovanaṃ na sarīrapaṭijagganaṃ nāhārakiccaṃ ahosi, phalasukheneva vītivattesi. Atha sattasattāhamatthake ekūnapaññāsatime divase sakkena devānamindena upanītena nāgalatādantakaṭṭhena ca anotattadahodakena ca mukhaṃ dhovitvā tattheva rājāyatanamūle nisīdi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತಪುಸ್ಸಭಲ್ಲಿಕಾ ನಾಮ ದ್ವೇ ವಾಣಿಜಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾಯ ದೇವತಾಯ ಸತ್ಥು ಆಹಾರದಾನೇ ಉಸ್ಸಾಹಿತಾ ಮನ್ಥಞ್ಚ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಞ್ಚ ಆದಾಯ – ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭಗವಾ ಇಮಂ ಆಹಾರಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಭಗವಾ ಪಾಯಾಸಪಟಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇಯೇವ ದೇವದತ್ತಿಯಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಹಿತತ್ತಾ – ‘‘ನ ಖೋ ತಥಾಗತಾ ಹತ್ಥೇಸು ಆಹಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಕಿಮ್ಹಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಇಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಮಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ। ಭಗವಾ ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಪುನ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣೇ ಸಿಲಾಮಯೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ। ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕೀಭಾವಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಗ್ಘೇ ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ। ತೇ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ವಾಣಿಜಾ ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೇವಾಚಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ ಅಹೇಸುಂ।
Tasmiṃ samaye tapussabhallikā nāma dve vāṇijā ñātisālohitāya devatāya satthu āhāradāne ussāhitā manthañca madhupiṇḍikañca ādāya – ‘‘paṭiggaṇhātu bhagavā imaṃ āhāraṃ anukampaṃ upādāyā’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā aṭṭhaṃsu. Bhagavā pāyāsapaṭiggahaṇadivaseyeva devadattiyassa pattassa antarahitattā – ‘‘na kho tathāgatā hatthesu āhāraṃ paṭiggaṇhanti, kimhi nu kho ahaṃ imaṃ paṭiggaṇheyya’’nti cintesi. Athassa bhagavato ajjhāsayaṃ viditvā catūhi disāhi cattāro mahārājāno indanīlamaṇimaye cattāro patte upanāmesuṃ. Bhagavā te paṭikkhipi. Puna muggavaṇṇe silāmaye cattāro patte upanāmesuṃ. Bhagavā tesaṃ catunnampi devaputtānaṃ anukampaṃ upādāya paṭiggahetvā ekībhāvaṃ upanetvā tasmiṃ paccagghe selamaye patte āhāraṃ paṭiggahetvā paribhuñjitvā anumodanamakāsi. Te dve bhātaro vāṇijā buddhañca dhammañca saraṇaṃ gantvā dvevācikā upāsakā ahesuṃ.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪುನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಅಧಿಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣೋ – ‘‘ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮ್ಯಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೬೪; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೧; ೨.೩೩೭; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೨; ಮಹಾವ॰ ೭) ಪರೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ಅದೇಸೇತುಕಾಮತಾಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ। ಅಥ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ ‘‘ನಸ್ಸತಿ ವತ ಭೋ ಲೋಕೋ, ವಿನಸ್ಸತಿ ವತ ಭೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೬೬; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೨; ೨.೩೩೮; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೨; ಮಹಾವ॰ ೮) ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ಸಕ್ಕಸುಯಾಮಸನ್ತುಸಿತನಿಮ್ಮಾನರತಿಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ದೇಸೇತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೬೬; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೨; ೨.೩೩೮; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೨; ಮಹಾವ॰ ೮) ನಯೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಯಾಚಿ।
Atha satthā puna ajapālanigrodhameva gantvā nigrodhamūle nisīdi. Athassa tattha nisinnamattasseva adhigatassa dhammassa gambhīrataṃ paccavekkhantassa sabbabuddhānaṃ āciṇṇo – ‘‘adhigato kho myāyaṃ dhammo’’tiādinā (dī. ni. 2.64; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7) paresaṃ dhammaṃ adesetukāmatākārappatto parivitakko udapādi. Atha brahmā sahampati ‘‘nassati vata bho loko, vinassati vata bho loko’’ti (dī. ni. 2.66; ma. ni. 1.282; 2.338; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 8) dasasu cakkavāḷasahassesu sakkasuyāmasantusitanimmānaratiparanimmitavasavattimahābrahmāno ca gahetvā satthu santikaṃ āgantvā – ‘‘desetu, bhante, bhagavā dhamma’’ntiādinā (dī. ni. 2.66; ma. ni. 1.282; 2.338; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 8) nayena dhammadesanaṃ āyāci.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ – ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಆಳಾರುದಕಾನಂ ಕಾಲಙ್ಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ – ‘‘ಬಹೂಪಕಾರಾ ಖೋ ಮೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಆರಬ್ಭ ಮನಸಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ – ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ತೇ ಏತರಹಿ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ – ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ’’ತಿ ಞತ್ವಾ – ‘‘ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕತಿಪಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಸಾಮನ್ತೇಯೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಿಯಂ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಟ್ಠಾರಸಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಹಟ್ಠತುಪಗಂ ಉಪಕಂ ನಾಮ ಆಜೀವಕಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂದಿವಸಂಯೇವ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಇಸಿಪತನಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Atha satthā tassa paṭiññaṃ datvā – ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti cintento āḷārudakānaṃ kālaṅkatabhāvaṃ ñatvā – ‘‘bahūpakārā kho me pañcavaggiyā bhikkhū’’ti pañcavaggiye ārabbha manasikāraṃ katvā – ‘‘kahaṃ nu kho te etarahi viharantī’’ti āvajjento – ‘‘bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye’’ti ñatvā – ‘‘tattha gantvā dhammacakkaṃ pavattessāmī’’ti katipāhaṃ bodhimaṇḍasāmanteyeva piṇḍāya caranto viharitvā āsāḷhipuṇṇamiyaṃ bārāṇasiṃ gamissāmī’’ti pattacīvaramādāya aṭṭhārasayojanamaggaṃ paṭipajji. Antarāmagge haṭṭhatupagaṃ upakaṃ nāma ājīvakaṃ disvā tassa attano buddhabhāvaṃ ācikkhitvā taṃdivasaṃyeva sāyanhasamaye isipatanaṃ agamāsi.
ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಪನ ತಥಾಗತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ, ಆವುಸೋ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಪಚ್ಚಯಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಆವತ್ತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯೋ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಆಸನಮತ್ತಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸು। ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಅನೋಧಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಫರಣಸಮತ್ಥಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಸಂಖಿಪಿತ್ವಾ ಓಧಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಫರಿ। ತೇ ಭಗವತೋ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಫುಟ್ಠಾ ತಥಾಗತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇ ಸಕಾಯ ಕತಿಕಾಯ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅಕಂಸು। ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ವಿನಯಮಹಾವಗ್ಗಾದೀಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Pañcavaggiyā pana tathāgataṃ dūratova āgacchantaṃ disvā – ‘‘ayaṃ, āvuso, samaṇo gotamo paccayabāhullāya āvatto paripuṇṇakāyo pīṇindriyo suvaṇṇavaṇṇo hutvā āgacchati, imassa abhivādanādīni na karissāma, āsanamattaṃ pana paññāpeyyāmā’’ti katikaṃ akaṃsu. Bhagavā tesaṃ cittācāraṃ ñatvā sabbasattesu anodhissakavasena pharaṇasamatthaṃ mettacittaṃ saṃkhipitvā odhissakavasena mettacittena phari. Te bhagavato mettacittena phuṭṭhā tathāgate upasaṅkamante sakāya katikāya saṇṭhātuṃ asakkontā abhivādanādīni sabbakiccāni akaṃsu. Vitthārakathā vinayamahāvaggādīsu vuttanayeneva veditabbā.
ಅಥ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ತೇ ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತಯೋಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಥೇರೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಂ ದೇಸೇಸಿ। ತೇಸು ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Atha bhagavā attano buddhabhāvaṃ te ñāpetvā paññattavarabuddhāsane nisīditvā uttarāsāḷhanakkhattayoge vattamāne aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi parivuto pañcavaggiye there āmantetvā dhammacakkappavattanasuttantaṃ desesi. Tesu aññāsikoṇḍañño desanānusārena ñāṇaṃ pesento suttapariyosāne aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –
೧.
1.
‘‘ಅಹಮೇತರಹಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಗೋತಮೋ ಸಕ್ಯವಡ್ಢನೋ।
‘‘Ahametarahi sambuddho, gotamo sakyavaḍḍhano;
ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾನ, ಪತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ॥
Padhānaṃ padahitvāna, patto sambodhimuttamaṃ.
೨.
2.
‘‘ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಯಾಚಿತೋ ಸನ್ತೋ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಯಿಂ।
‘‘Brahmunā yācito santo, dhammacakkaṃ pavattayiṃ;
ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಕೋಟೀನಂ, ಪಠಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥
Aṭṭhārasannaṃ koṭīnaṃ, paṭhamābhisamayo ahū’’ti.
ತತ್ಥ ಅಹನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಏತರಹೀತಿ ಅಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ। ಸಕ್ಯವಡ್ಢನೋತಿ ಸಾಕಿಯಕುಲವಡ್ಢನೋ। ‘‘ಸಕ್ಯಪುಙ್ಗವೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಪಧಾನನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಪದಹಿತ್ವಾನಾತಿ ಘಟೇತ್ವಾ ವಾಯಮಿತ್ವಾ, ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಕೋಟೀನನ್ತಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಕಥಾಯ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀನಂ ಪಠಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha ahanti attānaṃ niddisati. Etarahīti asmiṃ kāle. Sakyavaḍḍhanoti sākiyakulavaḍḍhano. ‘‘Sakyapuṅgavo’’tipi pāṭho. Padhānanti vīriyaṃ vuccati. Padahitvānāti ghaṭetvā vāyamitvā, dukkarakārikaṃ katvāti attho. Aṭṭhārasannaṃ koṭīnanti bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye dhammacakkappavattanasuttantakathāya aññāsikoṇḍaññattherappamukhānaṃ aṭṭhārasannaṃ brahmakoṭīnaṃ paṭhamābhisamayo ahosīti attho.
ಇದಾನಿ ಭಗವಾ ಅತೀತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನಾಗತಂ ಅಭಿಸಮಯಂ ಕಥೇನ್ತೋ –
Idāni bhagavā atītaṃ kathetvā anāgataṃ abhisamayaṃ kathento –
೩.
3.
‘‘ತತೋ ಪರಞ್ಚ ದೇಸೇನ್ತೇ, ನರದೇವಸಮಾಗಮೇ।
‘‘Tato parañca desente, naradevasamāgame;
ಗಣನಾಯ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ದುತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥ – ಆದಿಮಾಹ।
Gaṇanāya na vattabbo, dutiyābhisamayo ahū’’ti. – ādimāha;
ತತ್ಥ ನರದೇವಸಮಾಗಮೇತಿ ತತೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಮಹಾಮಙ್ಗಲಸಮಾಗಮೇ ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೫.೧ ಆದಯೋ; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೬೧ ಆದಯೋ) ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾನಂ ನರದೇವಾನಂ। ದುತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂತಿ ಹೇಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಾಗತವಚನೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಸೋತಪತಿತತ್ತಾ ‘‘ಅಹೂ’’ತಿ ಅತೀತವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ಕಾಲವಿಪರಿಯಾಯವಸೇನ ವಾ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸು ಈದಿಸೇಸು ವಚನೇಸು ಚ। ಪುನ ರಾಹುಲೋವಾದಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾಯ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೪೧೬ ಆದಯೋ) ಗಣನಪಥವೀತಿವತ್ತೇ ಸತ್ತೇ ಅಭಿಸಮಯಾಮತಪಾನಂ ಪಾಯೇಸಿ। ಅಯಂ ತತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tattha naradevasamāgameti tato aparena samayena mahāmaṅgalasamāgame dasasu cakkavāḷasahassesu devamanussānaṃ majjhe maṅgalasuttapariyosāne (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) gaṇanapathaṃ vītivattānaṃ naradevānaṃ. Dutiyābhisamayo ahūti hessatīti attho. Anāgatavacane vattabbe sotapatitattā ‘‘ahū’’ti atītavacanaṃ vuttaṃ, kālavipariyāyavasena vā. Esa nayo ito paresu īdisesu vacanesu ca. Puna rāhulovādasuttantadesanāya (ma. ni. 3.416 ādayo) gaṇanapathavītivatte satte abhisamayāmatapānaṃ pāyesi. Ayaṃ tatiyābhisamayo. Tena vuttaṃ –
೪.
4.
‘‘ಇಧೇವಾಹಂ ಏತರಹಿ, ಓವದಿಂ ಮಮ ಅತ್ರಜಂ।
‘‘Idhevāhaṃ etarahi, ovadiṃ mama atrajaṃ;
ಗಣನಾಯ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ತತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥
Gaṇanāya na vattabbo, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
ಭಗವತೋ ಕಿರ ಏಕೋವ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದೀನಂ ಜಟಿಲಾನಂ ಸಹಸ್ಸಂ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಅಡ್ಢತ್ತಿಯಸತಾನೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಅಡ್ಢತೇಳಸಸತಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Bhagavato kira ekova sāvakasannipāto ahosi. Uruvelakassapādīnaṃ jaṭilānaṃ sahassaṃ, dvinnaṃ aggasāvakānaṃ aḍḍhattiyasatānīti imesaṃ aḍḍhateḷasasatānaṃ sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
೫.
5.
‘‘ಏಕೋಸಿ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಮೇ, ಸಾವಕಾನಂ ಮಹೇಸಿನಂ।
‘‘Ekosi sannipāto me, sāvakānaṃ mahesinaṃ;
ಅಡ್ಢತೇಳಸಸತಾನಂ, ಭಿಕ್ಖೂನಾಸಿ ಸಮಾಗಮೋ’’ತಿ॥
Aḍḍhateḷasasatānaṃ, bhikkhūnāsi samāgamo’’ti.
ತತ್ಥ ಏಕೋಸೀತಿ ಏಕೋವ ಆಸಿ। ಅಡ್ಢತೇಳಸಸತಾನನ್ತಿ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಾನಂ ದ್ವಾದಸಸತಾನಂ। ಭಿಕ್ಖೂನಾಸೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಸಿ । ತೇಸಂ ಪನ ಮಜ್ಝಗತೋ ಭಗವಾ ಚತುರಙ್ಗಸನ್ನಿಪಾತೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ।
Tattha ekosīti ekova āsi. Aḍḍhateḷasasatānanti mama sāvakānaṃ paññāsādhikānaṃ dvādasasatānaṃ. Bhikkhūnāsīti bhikkhūnaṃ āsi . Tesaṃ pana majjhagato bhagavā caturaṅgasannipāte pātimokkhaṃ uddisi.
ಅಥ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಪವತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ –
Atha bhagavā attano pavattiṃ dassento –
೬.
6.
‘‘ವಿರೋಚಮಾನೋ ವಿಮಲೋ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಜ್ಝಗೋ।
‘‘Virocamāno vimalo, bhikkhusaṅghassa majjhago;
ದದಾಮಿ ಪತ್ಥಿತಂ ಸಬ್ಬಂ, ಮಣೀವ ಸಬ್ಬಕಾಮದೋ’’ತಿ॥ – ಆದಿಮಾಹ।
Dadāmi patthitaṃ sabbaṃ, maṇīva sabbakāmado’’ti. – ādimāha;
ತತ್ಥ ವಿರೋಚಮಾನೋತಿ ಅನನ್ತಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ವಿರೋಚಮಾನೋ। ವಿಮಲೋತಿ ವಿಗತರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಮಲೋ। ಮಣೀವ ಸಬ್ಬಕಾಮದೋತಿ ಚಿನ್ತಾಮಣಿ ವಿಯ ಸಬ್ಬಕಾಮದದೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ಸಬ್ಬಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸುಖವಿಸೇಸಂ ದೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha virocamānoti anantabuddhasiriyā virocamāno. Vimaloti vigatarāgādikilesamalo. Maṇīva sabbakāmadoti cintāmaṇi viya sabbakāmadado ahampi icchitaṃ patthitaṃ sabbaṃ lokiyalokuttarasukhavisesaṃ demīti attho.
ಇದಾನಿ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ –
Idāni patthitapatthanaṃ dassento –
೭.
7.
‘‘ಫಲಮಾಕಙ್ಖಮಾನಾನಂ, ಭವಚ್ಛನ್ದಜಹೇಸಿನಂ।
‘‘Phalamākaṅkhamānānaṃ, bhavacchandajahesinaṃ;
ಚತುಸಚ್ಚಂ ಪಕಾಸೇಮಿ, ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಪಾಣಿನ’’ನ್ತಿ॥ – ಆದಿಮಾಹ।
Catusaccaṃ pakāsemi, anukampāya pāṇina’’nti. – ādimāha;
ತತ್ಥ ಫಲನ್ತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದಿಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಫಲಂ। ಭವಚ್ಛನ್ದಜಹೇಸಿನನ್ತಿ ಭವತಣ್ಹಾಪಹಾಯಿನಂ, ಭವತಣ್ಹಂ ಪಜಹಿತುಕಾಮಾನಂ। ಅನುಕಮ್ಪಾಯಾತಿ ಅನುದ್ದಯಾಯ।
Tattha phalanti sotāpattiphalādikaṃ catubbidhaṃ phalaṃ. Bhavacchandajahesinanti bhavataṇhāpahāyinaṃ, bhavataṇhaṃ pajahitukāmānaṃ. Anukampāyāti anuddayāya.
೮. ಇದಾನಿ ಚತುಸಚ್ಚಪ್ಪಕಾಸನೇ, ಅಭಿಸಮಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದಸವೀಸಸಹಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿ ಆದಿಮಾಹ।
8. Idāni catusaccappakāsane, abhisamayaṃ dassento ‘‘dasavīsasahassāna’’nti ādimāha.
ತತ್ಥ ದಸವೀಸಸಹಸ್ಸಾನನ್ತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಾನಞ್ಚ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಾನಞ್ಚ। ಏಕದ್ವಿನ್ನನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನವಮದಸಮಗಾಥಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾವ।
Tattha dasavīsasahassānanti dasasahassānañca vīsatisahassānañca. Ekadvinnantiādinā nayenāti attho. Navamadasamagāthā uttānatthāva.
೧೧-೧೨. ಏಕಾದಸಮದ್ವಾದಸಮಗಾಥಾಸು ಇದಾನೇತರಹೀತಿ ಉಭೋಪಿ ಏಕತ್ಥಾ, ವೇನೇಯ್ಯವಸೇನ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲಾ ವಿಯ ವುತ್ತಾ। ಅಥ ವಾ ಇದಾನೀತಿ ಮಯಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ। ಏತರಹೀತಿ ಮಯಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ। ಅಪತ್ತಮಾನಸಾತಿ ಅಪ್ಪತ್ತಅರಹತ್ತಫಲಾ। ಅರಿಯಞ್ಜಸನ್ತಿ ಅರಿಯಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ। ಥೋಮಯನ್ತಾತಿ ಪಸಂಸನ್ತಾ। ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅನಾಗತೇ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಂಸಾರಸರಿತನ್ತಿ ಸಂಸಾರಸಾಗರಂ।
11-12. Ekādasamadvādasamagāthāsu idānetarahīti ubhopi ekatthā, veneyyavasena purisapuggalā viya vuttā. Atha vā idānīti mayi uppanne. Etarahīti mayi dhammaṃ desente. Apattamānasāti appattaarahattaphalā. Ariyañjasanti ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ. Thomayantāti pasaṃsantā. Bujjhissantīti anāgate catusaccadhammaṃ paṭivijjhissantīti attho. Saṃsārasaritanti saṃsārasāgaraṃ.
ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಜಾತನಗರಾದಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ –
Idāni attano jātanagarādiṃ dassento –
೧೩.
13.
‘‘ನಗರಂ ಕಪಿಲವತ್ಥು ಮೇ, ರಾಜಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ ಪಿತಾ।
‘‘Nagaraṃ kapilavatthu me, rājā suddhodano pitā;
ಮಯ್ಹಂ ಜನೇತ್ತಿಕಾ ಮಾತಾ, ಮಾಯಾದೇವೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ॥
Mayhaṃ janettikā mātā, māyādevīti vuccati.
೧೪.
14.
‘‘ಏಕೂನತಿಂಸವಸ್ಸಾನಿ, ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಹಂ ವಸಿಂ।
‘‘Ekūnatiṃsavassāni, agāraṃ ajjhahaṃ vasiṃ;
ರಮ್ಮೋ ಸುರಮ್ಮೋ ಸುಭಕೋ, ತಯೋ ಪಾಸಾದಮುತ್ತಮಾ॥
Rammo surammo subhako, tayo pāsādamuttamā.
೧೫.
15.
‘‘ಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ನಾರಿಯೋ ಸಮಲಙ್ಕತಾ।
‘‘Cattālīsasahassāni, nāriyo samalaṅkatā;
ಭದ್ದಕಞ್ಚನಾ ನಾಮ ನಾರೀ, ರಾಹುಲೋ ನಾಮ ಅತ್ರಜೋ॥
Bhaddakañcanā nāma nārī, rāhulo nāma atrajo.
೧೬.
16.
‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ ಚತುರೋ ದಿಸ್ವಾ, ಅಸ್ಸಯಾನೇನ ನಿಕ್ಖಮಿಂ।
‘‘Nimitte caturo disvā, assayānena nikkhamiṃ;
ಛಬ್ಬಸ್ಸಂ ಪಧಾನಚಾರಂ, ಅಚರಿಂ ದುಕ್ಕರಂ ಅಹಂ॥
Chabbassaṃ padhānacāraṃ, acariṃ dukkaraṃ ahaṃ.
೧೭.
17.
‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಇಸಿಪತನೇ, ಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಿತಂ ಮಯಾ।
‘‘Bārāṇasiyaṃ isipatane, cakkaṃ pavattitaṃ mayā;
ಅಹಂ ಗೋತಮಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಸರಣಂ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನಂ॥
Ahaṃ gotamasambuddho, saraṇaṃ sabbapāṇinaṃ.
೧೮.
18.
‘‘ಕೋಲಿತೋ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಚ, ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ।
‘‘Kolito upatisso ca, dve bhikkhū aggasāvakā;
ಆನನ್ದೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸನ್ತಿಕಾವಚರೋ ಮಮ।
Ānando nāmupaṭṭhāko, santikāvacaro mama;
ಖೇಮಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಚ, ಭಿಕ್ಖುನೀ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ॥
Khemā uppalavaṇṇā ca, bhikkhunī aggasāvikā.
೧೯.
19.
‘‘ಚಿತ್ತೋ ಹತ್ಥಾಳವಕೋ ಚ, ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕುಪಾಸಕಾ।
‘‘Citto hatthāḷavako ca, aggupaṭṭhākupāsakā;
ನನ್ದಮಾತಾ ಚ ಉತ್ತರಾ, ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕುಪಾಸಿಕಾ॥
Nandamātā ca uttarā, aggupaṭṭhākupāsikā.
೨೦.
20.
‘‘ಅಹಂ ಅಸ್ಸತ್ಥಮೂಲಮ್ಹಿ, ಪತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Ahaṃ assatthamūlamhi, patto sambodhimuttamaṃ;
ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾ ಸದಾ ಮಯ್ಹಂ, ಸೋಳಸಹತ್ಥಮುಗ್ಗತಾ॥
Byāmappabhā sadā mayhaṃ, soḷasahatthamuggatā.
೨೧.
21.
‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಸ್ಸಸತಂ ಆಯು, ಇದಾನೇತರಹಿ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Appaṃ vassasataṃ āyu, idānetarahi vijjati;
ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋಹಂ, ತಾರೇಮಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥
Tāvatā tiṭṭhamānohaṃ, tāremi janataṃ bahuṃ.
೨೨.
22.
‘‘ಠಪಯಿತ್ವಾನ ಧಮ್ಮುಕ್ಕಂ, ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನಬೋಧನಂ।
‘‘Ṭhapayitvāna dhammukkaṃ, pacchimaṃ janabodhanaṃ;
ಅಹಮ್ಪಿ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ, ಸದ್ಧಿಂ ಸಾವಕಸಙ್ಘತೋ।
Ahampi na cirasseva, saddhiṃ sāvakasaṅghato;
ಇಧೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಿಸ್ಸಂ, ಅಗ್ಗೀವಾಹಾರಸಙ್ಖಯಾ’’ತಿ॥ – ಆದಿಮಾಹ।
Idheva parinibbissaṃ, aggīvāhārasaṅkhayā’’ti. – ādimāha;
ಮಮ ಪನ ರಮ್ಮಸುರಮ್ಮಸುಭನಾಮಕಾ ತಯೋ ಪಾಸಾದಾ ನವಭೂಮಿಕಸತ್ತಭೂಮಿಕಪಞ್ಚಭೂಮಿಕಾ, ಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ, ಯಸೋಧರಾ ನಾಮ ಮಮ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ , ಸೋಹಂ ಚತ್ತಾರೋ ನಿಮಿತ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಅಸ್ಸಯಾನೇನ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿಂ। ತತೋ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ಉರುವೇಲಾಯಂ ಸೇನಾನಿಗಮೇ ಸೇನಾಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಧೀತಾಯ ಸಮ್ಪಸಾದಜಾತಾಯ ಸುಜಾತಾಯ ನಾಮ ದಿನ್ನಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಾಲವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸೋತ್ಥಿಯೇನ ನಾಮ ತಿಣಹಾರಕೇನ ದಿನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸತ್ಥಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಮಾರಬಲಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತೋಸ್ಮೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
Mama pana rammasurammasubhanāmakā tayo pāsādā navabhūmikasattabhūmikapañcabhūmikā, cattālīsasahassā nāṭakitthiyo, yasodharā nāma mama aggamahesī , sohaṃ cattāro nimitte disvā assayānena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamiṃ. Tato chabbassāni padhānaṃ padahitvā visākhapuṇṇamāya uruvelāyaṃ senānigame senākuṭumbikassa dhītāya sampasādajātāya sujātāya nāma dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ katvā sāyanhasamaye sotthiyena nāma tiṇahārakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā assatthabodhirukkhamūlaṃ upagantvā tattha mārabalaṃ viddhaṃsetvā sambodhiṃ pattosmīti sabbaṃ byākāsi.
ತತ್ಥ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾವಕಸಙ್ಘತೋತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾವಕಸಙ್ಘೇನ। ಪರಿನಿಬ್ಬಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ। ಅಗ್ಗೀವಾಹಾರಸಙ್ಖಯಾತಿ ಅಗ್ಗಿ ವಿಯ ಇನ್ಧನಕ್ಖಯೇನ ಯಥಾ ಅಗ್ಗಿ ನಿರುಪಾದಾನೋ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಏವಂ ಅಹಮ್ಪಿ ನಿರುಪಾದಾನೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha saddhiṃ sāvakasaṅghatoti saddhiṃ sāvakasaṅghena. Parinibbissanti parinibbāyissāmi. Aggīvāhārasaṅkhayāti aggi viya indhanakkhayena yathā aggi nirupādāno nibbāyati, evaṃ ahampi nirupādāno parinibbāyissāmīti attho.
೨೩-೪.
23-4.
ತಾನಿ ಚ ಅತುಲತೇಜಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕಯುಗಾದೀನಿ ತಾನಿ ಅಸದಿಸತೇಜಾನಿ। ಇಮಾನಿ ಚ ದಸಬಲಾನೀತಿ ಏತಾನಿ ಚ ಸಾರೀರದಸಬಲಾನಿ ಗುಣಧಾರಣೋ ದೇಹೋತಿ ಛಅಸಾಧಾರಣಞಾಣಾದಿಗುಣಧರೋ ಅಯಂ ದೇಹೋ ಚ। ತಮನ್ತರಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಏತಾನಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಅನ್ತರಧಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ। ನನು ರಿತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಏತ್ಥ ನನೂತಿ ಅಯಂ ಅನುಮತಿಅತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ರಿತ್ತಾತಿ ನಿಚ್ಚಸಾರಧುವಸಾರರಹಿತತ್ತಾ ತುಚ್ಛಾ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಪನ ಸಙ್ಖತಂ ಖಯಧಮ್ಮಂ ವಯಧಮ್ಮಂ ವಿರಾಗಧಮ್ಮಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಂ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವತೋ ಅನಿಚ್ಚಂ, ಉಪ್ಪಾದಾದಿಪಟಿಪೀಳಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಖಂ, ಅವಸವತ್ತನತೋ ಅನತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅಮತಮಸಙ್ಖತಂ ಅಚ್ಚುತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಥ। ಅಯಂ ವೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಸಾಸನೀ ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಸಮ್ಪಾದೇಥಾತಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕಿರ ದೇವತಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ವಿಮುಚ್ಚಿಂಸು। ಸೇಸಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಪನ ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ।
Tāni ca atulatejānīti aggasāvakayugādīni tāni asadisatejāni. Imāni cadasabalānīti etāni ca sārīradasabalāni guṇadhāraṇo dehoti chaasādhāraṇañāṇādiguṇadharo ayaṃ deho ca. Tamantarahissantīti sabbāni etāni vuttappakārāni antaradhāyissanti vinassissanti. Nanu rittā sabbasaṅkhārāti ettha nanūti ayaṃ anumatiatthe nipāto. Rittāti niccasāradhuvasārarahitattā tucchā, sabbameva pana saṅkhataṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammaṃ hutvā abhāvato aniccaṃ, uppādādipaṭipīḷitattā dukkhaṃ, avasavattanato anattā. Tasmā saṅkhāresu lakkhaṇattayaṃ āropetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā amatamasaṅkhataṃ accutaṃ nibbānaṃ adhigacchatha. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī idaṃ amhākaṃ sāsanaṃ appamādena sampādethāti. Desanāpariyosāne kira devatānaṃ koṭisatasahassassa anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu. Sesamaggaphalesu patiṭṭhitā pana gaṇanapathaṃ vītivattā ahesuṃ.
ಏವಂ ಭಗವಾ ಕಪ್ಪನಾಮಜಾತಿಆದಿವವತ್ಥಿತಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧವಂಸಂ ಆಕಾಸೇ ರತನಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋವ ಕಥೇತ್ವಾ ಞಾತಿಜನಂ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಪನ ಭಗವತಿ ಲೋಕನಾಥೇ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತೋ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು । ತತೋ ಮಹಾಮೇಘೋ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ। ತಙ್ಖಣೇ ಉದಕಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿರವನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತೇಮೇತುಕಾಮೋವ ತೇಮೇತಿ, ಅತೇಮಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಏಕಬಿನ್ದುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪತತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತಾ ಹುತ್ವಾ – ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಹೋ ಅಬ್ಭುತ’’ನ್ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ – ‘‘ನ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ, ಅತೀತೇಪಿ ವಸ್ಸೀ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೬೫೫ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಜಾತಾ। ತತೋ ಭಗವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ।
Evaṃ bhagavā kappanāmajātiādivavatthitaṃ sakalampi buddhavaṃsaṃ ākāse ratanacaṅkame caṅkamantova kathetvā ñātijanaṃ vandāpetvā ākāsato otaritvā paññattavarabuddhāsane nisīdi. Evaṃ nisinne pana bhagavati lokanāthe sikhāppatto ñātisamāgamo ahosi. Sabbe ekaggacittā nisīdiṃsu . Tato mahāmegho pokkharavassaṃ vassi. Taṅkhaṇe udakaṃ heṭṭhā viravantaṃ gacchati. Temetukāmova temeti, atemitukāmassa sarīre ekabindumattampi na patati. Taṃ disvā sabbe acchariyabbhutacittajātā hutvā – ‘‘aho acchariyaṃ, aho abbhuta’’nti kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ. Taṃ sutvā satthā – ‘‘na idāneva mayhaṃ ñātisamāgame pokkharavassaṃ vassi, atītepi vassī’’ti imissā aṭṭhuppattiyā vessantarajātakaṃ (jā. 2.22.1655 ādayo) kathesi. Sā dhammadesanā sātthikā jātā. Tato bhagavā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
ಇತಿ ಮಧುರತ್ಥವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ಬುದ್ಧವಂಸಟ್ಠಕಥಾಯ
Iti madhuratthavilāsiniyā buddhavaṃsaṭṭhakathāya
ಗೋತಮಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Gotamabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
ನಿಟ್ಠಿತೋ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಮೋ ಬುದ್ಧವಂಸೋ।
Niṭṭhito pañcavīsatimo buddhavaṃso.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಬುದ್ಧವಂಸಪಾಳಿ • Buddhavaṃsapāḷi / ೨೭. ಗೋತಮಬುದ್ಧವಂಸೋ • 27. Gotamabuddhavaṃso