| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៣. គោតមកចេតិយសុត្តវណ្ណនា
3. Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā
១២៦. តតិយេ សម្ពហុលាតិ បញ្ចសតមត្តា។ បញ្ចសតា កិរ ព្រាហ្មណា តិណ្ណំ វេទានំ បារគូ អបរភាគេ ភគវតោ ធម្មទេសនំ សុត្វា កាមេសុ អាទីនវំ នេក្ខម្មេ ច អានិសំសំ បស្សមានា ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជិត្វា ន ចិរស្សេវ សព្ពំ ពុទ្ធវចនំ ឧគ្គណ្ហិត្វា បរិយត្តិំ និស្សាយ មានំ ឧប្បាទេសុំ – ‘‘យំ យំ ភគវា កថេតិ, តំ តំ មយំ ខិប្បមេវ ជានាម។ ភគវា ហិ ឥត្ថិលិង្គាទីនិ តីណិ លិង្គានិ, នាមាទីនិ ចត្តារិ បទានិ, បឋមាទយោ សត្ត វិភត្តិយោ មុញ្ចិត្វា ន កិញ្ចិ កថេតិ, ឯវំ កថិតេ ច អម្ហាកំ គណ្ឋិបទំ នាម នត្ថី’’តិ, តេ ភគវតិ អគារវា ហុត្វា តតោ បដ្ឋាយ ភគវតោ ឧបដ្ឋានម្បិ ធម្មស្សវនម្បិ អភិណ្ហំ ន គច្ឆន្តិ។ តេ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘សម្ពហុលា កិរ ព្រាហ្មណបព្ពជិតា…បេ.… ធម្មស្សវនំ ន គច្ឆន្តី’’តិ។ មុខបដិញ្ញំ គហេត្វាតិ ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ’’តិអាទិនា តមត្ថំ បដិបុច្ឆិត្វា ‘‘សច្ចំ ភគវា’’តិ តេហិ ភិក្ខូហិ វុត្តំ បដិវចនំ គហេត្វា។ តញ្ហិ អត្តនោ មុខេនេវ បដិញ្ញាតត្តា ‘‘មុខបដិញ្ញា’’តិ វុច្ចតិ។
126. Tatiye sambahulāti pañcasatamattā. Pañcasatā kira brāhmaṇā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū aparabhāge bhagavato dhammadesanaṃ sutvā kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ passamānā bhagavato santike pabbajitvā na cirasseva sabbaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā pariyattiṃ nissāya mānaṃ uppādesuṃ – ‘‘yaṃ yaṃ bhagavā katheti, taṃ taṃ mayaṃ khippameva jānāma. Bhagavā hi itthiliṅgādīni tīṇi liṅgāni, nāmādīni cattāri padāni, paṭhamādayo satta vibhattiyo muñcitvā na kiñci katheti, evaṃ kathite ca amhākaṃ gaṇṭhipadaṃ nāma natthī’’ti, te bhagavati agāravā hutvā tato paṭṭhāya bhagavato upaṭṭhānampi dhammassavanampi abhiṇhaṃ na gacchanti. Te sandhāya vuttaṃ ‘‘sambahulā kira brāhmaṇapabbajitā…pe… dhammassavanaṃ na gacchantī’’ti. Mukhapaṭiññaṃ gahetvāti ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave’’tiādinā tamatthaṃ paṭipucchitvā ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti tehi bhikkhūhi vuttaṃ paṭivacanaṃ gahetvā. Tañhi attano mukheneva paṭiññātattā ‘‘mukhapaṭiññā’’ti vuccati.
នេវ អាគតដ្ឋានំ ន គតដ្ឋានំ អទ្ទសំសុ។ កស្មា? អញ្ញាណតោ។ តេ កិរ តស្ស សុត្តស្ស អត្ថំ ន ជានិំសុ។ តេសញ្ហិ តស្មិំ សមយេ វិចិត្រនយំ ទេសនាវិលាសយុត្តម្បិ តំ សុត្តំ ឃនបុថុលេន ទុស្សបដ្ដេន មុខំ ពទ្ធំ កត្វា បុរតោ ឋបិតមនុញ្ញភោជនំ វិយ អហោសិ។ ននុ ច ភគវា អត្តនា ទេសិតំ ធម្មំ បរេ ញាបេតុំ កប្បសតសហស្សាធិកានិ ចត្តារិ អសង្ខេយ្យានិ បារមិយោ បូរេត្វា សព្ពញ្ញុតំ បត្តោ, សោ កស្មា យថា តេ ន ជានន្តិ, តថា ទេសេតីតិ? តេសំ មានភញ្ជនត្ថំ។ ភគវា ហិ ‘‘អភព្ពា ឥមេ ឥមំ មានខិលំ អនុបហច្ច មគ្គំ វា ផលំ វា សច្ឆិកាតុ’’ន្តិ តេសំ សុតបរិយត្តិំ និស្សាយ ឧប្បន្នំ អដ្ឋុប្បត្តិំ កត្វា ទេសនាកុសលោ មានភញ្ជនត្ថំ ‘‘សព្ពធម្មមូលបរិយាយ’’ន្តិអាទិនា មូលបរិយាយសុត្តំ (ម. និ. ១.១) អភាសិ។
Nevaāgataṭṭhānaṃ na gataṭṭhānaṃ addasaṃsu. Kasmā? Aññāṇato. Te kira tassa suttassa atthaṃ na jāniṃsu. Tesañhi tasmiṃ samaye vicitranayaṃ desanāvilāsayuttampi taṃ suttaṃ ghanaputhulena dussapaṭṭena mukhaṃ baddhaṃ katvā purato ṭhapitamanuññabhojanaṃ viya ahosi. Nanu ca bhagavā attanā desitaṃ dhammaṃ pare ñāpetuṃ kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ patto, so kasmā yathā te na jānanti, tathā desetīti? Tesaṃ mānabhañjanatthaṃ. Bhagavā hi ‘‘abhabbā ime imaṃ mānakhilaṃ anupahacca maggaṃ vā phalaṃ vā sacchikātu’’nti tesaṃ sutapariyattiṃ nissāya uppannaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā desanākusalo mānabhañjanatthaṃ ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’ntiādinā mūlapariyāyasuttaṃ (ma. ni. 1.1) abhāsi.
សម្មាសម្ពុទ្ធោ ‘‘មយ្ហំ កថា និយ្យាតី’’តិ មុខសម្បត្តមេវ កថេតីតិ ចិន្តយិំសូតិ ឥទំ អង្គុត្តរភាណកានំ វឡញ្ជនកតន្តិនីហារេន វុត្តំ។ មជ្ឈិមភាណកា បន ឯវំ វទន្តិ – ឯវំ មានភញ្ជនត្ថំ ទេសិតញ្ច បន តំ សុត្តំ សុត្វា តេ ភិក្ខូ ‘‘តំយេវ កិរ បថវិំ ទិដ្ឋិគតិកោ សញ្ជានាតិ, សេខោបិ អរហាបិ តថាគតោបិ អភិជានាតិ, កិ នាមិទំ កថំ នាមិទ’’ន្តិ ចិន្តេន្តា ‘‘បុព្ពេ មយំ ភគវតា កថិតំ យំកិញ្ចិ ខិប្បមេវ ជានាម, ឥទានិ បនិមស្ស មូលបរិយាយស្ស អន្តំ វា កោដិំ វា ន ជានាម ន បស្សាម, អហោ ពុទ្ធា នាម អប្បមេយ្យា អតុលា’’តិ ឧទ្ធតទាឋា វិយ សប្បា និម្មទា ហុត្វា ពុទ្ធូបដ្ឋានញ្ច ធម្មស្សវនញ្ច សក្កច្ចំ អគមំសុ។ តេន សមយេន ធម្មសភាយំ សន្និសិន្នា ភិក្ខូ ‘‘អហោ ពុទ្ធានំ អានុភាវោ, តេ នាមព្រាហ្មណបព្ពជិតា តថា មានមទមត្តា ភគវតា មូលបរិយាយទេសនាយ និហតមានា កតា’’តិ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ។ តំ សុត្វា ភគវា ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ, បុព្ពេបិ អហំ ឯវំ ឥមេ មានបគ្គហិតសីសេ ចរន្តេ និហតមានេ អកាសិ’’ន្តិ វត្វា អតីតំ អាហរន្តោ ‘‘ភូតបុព្ពំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតរោ ទិសាបាមោក្ខោ ព្រាហ្មណោ ពារាណសិយំ បដិវសតិ តិណ្ណំ វេទានំ បារគូ សនិឃណ្ដុកេដុភានំ សាក្ខរប្បភេទានំ ឥតិហាសបញ្ចមានំ បទកោ វេយ្យាករណោ លោកាយតមហាបុរិសលក្ខណេសុ អនវយោ, សោ បញ្ចមត្តានិ មាណវកសតានិ មន្តេ វាចេតិ។ បណ្ឌិតមាណវកា ពហុញ្ច គណ្ហន្តិ លហុញ្ច, សុដ្ឋុ ច ឧបធារេន្តី’’តិអាទិនា ជាតកំ កថេសិ។
Sammāsambuddho‘‘mayhaṃ kathā niyyātī’’ti mukhasampattameva kathetīti cintayiṃsūti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ vaḷañjanakatantinīhārena vuttaṃ. Majjhimabhāṇakā pana evaṃ vadanti – evaṃ mānabhañjanatthaṃ desitañca pana taṃ suttaṃ sutvā te bhikkhū ‘‘taṃyeva kira pathaviṃ diṭṭhigatiko sañjānāti, sekhopi arahāpi tathāgatopi abhijānāti, ki nāmidaṃ kathaṃ nāmida’’nti cintentā ‘‘pubbe mayaṃ bhagavatā kathitaṃ yaṃkiñci khippameva jānāma, idāni panimassa mūlapariyāyassa antaṃ vā koṭiṃ vā na jānāma na passāma, aho buddhā nāma appameyyā atulā’’ti uddhatadāṭhā viya sappā nimmadā hutvā buddhūpaṭṭhānañca dhammassavanañca sakkaccaṃ agamaṃsu. Tena samayena dhammasabhāyaṃ sannisinnā bhikkhū ‘‘aho buddhānaṃ ānubhāvo, te nāmabrāhmaṇapabbajitā tathā mānamadamattā bhagavatā mūlapariyāyadesanāya nihatamānā katā’’ti kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ. Taṃ sutvā bhagavā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ahaṃ evaṃ ime mānapaggahitasīse carante nihatamāne akāsi’’nti vatvā atītaṃ āharanto ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave, aññataro disāpāmokkho brāhmaṇo bārāṇasiyaṃ paṭivasati tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇṭukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, so pañcamattāni māṇavakasatāni mante vāceti. Paṇḍitamāṇavakā bahuñca gaṇhanti lahuñca, suṭṭhu ca upadhārentī’’tiādinā jātakaṃ kathesi.
តំ សុត្វា តេ ភិក្ខូ ‘‘បុព្ពេបិ មយំ មានេនេវ ឧបហតា’’តិ ភិយ្យោសោមត្តាយ និហតមានា ហុត្វា អត្តនោ ឧបការកម្មដ្ឋានបរាយណា អហេសុំ។ តតោ ភគវា ឯកំ សមយំ ជនបទចារិកំ ចរន្តោ វេសាលិំ បត្វា គោតមកេ ចេតិយេ វិហរន្តោ ឥមេសំ បញ្ចសតានំ ភិក្ខូនំ ញាណបរិបាកំ វិទិត្វា ឥទំ គោតមកសុត្តំ កថេសិ។ ឥទញ្ច សុត្តំ សុត្វា តេ បញ្ចសតា ភិក្ខូ តស្មិំយេវ អាសនេ សហ បដិសម្ភិទាហិ អរហត្តំ បាបុណិំសូតិ។
Taṃ sutvā te bhikkhū ‘‘pubbepi mayaṃ māneneva upahatā’’ti bhiyyosomattāya nihatamānā hutvā attano upakārakammaṭṭhānaparāyaṇā ahesuṃ. Tato bhagavā ekaṃ samayaṃ janapadacārikaṃ caranto vesāliṃ patvā gotamake cetiye viharanto imesaṃ pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ ñāṇaparipākaṃ viditvā idaṃ gotamakasuttaṃ kathesi. Idañca suttaṃ sutvā te pañcasatā bhikkhū tasmiṃyeva āsane saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
អភិញ្ញាយាតិ កុសលាទិភេទំ ខន្ធាទិភេទញ្ច ទេសេតព្ពំ ធម្មំ, វេនេយ្យានញ្ច អាសយានុសយចរិយាធិមុត្តិអាទិភេទំ, តស្ស ច នេសំ ទេសេតព្ពប្បការំ យាថាវតោ អភិជានិត្វាតិ អត្ថោ។ ឥមេ បញ្ចក្ខន្ធា ទ្វាទសាយតនានីតិអាទិ បនេត្ថ និទស្សនមត្តំ វុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ សប្បច្ចយន្តិ សការណំ, វេនេយ្យានំ អជ្ឈាសយេន វា បុច្ឆាយ វា អដ្ឋុប្បត្តិយា វា សនិមិត្តំ ហេតូទាហរណសហិតញ្ចាតិ អត្ថោ។ រាគាទីនំ បដិហរណំ បដិហារិយំ, តទេវ បាដិហារិយំ, សហ បាដិហារិយេនាតិ សប្បាដិហារិយំ។ រាគាទិប្បដិសេធនវសេនេវ ហិ សត្ថា ធម្មំ ទេសេតិ។ តេនាហ ‘‘បច្ចនីកបដិហរណេន សប្បាដិហារិយមេវ កត្វា’’តិ។ អបរេ បន ‘‘យថារហំ ឥទ្ធិអាទេសនានុសាសនិបាដិហារិយសហិត’’ន្តិ វទន្តិ អនុសាសនិបាដិហារិយរហិតា ទេសនា នត្ថីតិ កត្វា។ សេសមេត្ថ ឧត្តានមេវ។
Abhiññāyāti kusalādibhedaṃ khandhādibhedañca desetabbaṃ dhammaṃ, veneyyānañca āsayānusayacariyādhimuttiādibhedaṃ, tassa ca nesaṃ desetabbappakāraṃ yāthāvato abhijānitvāti attho. Ime pañcakkhandhā dvādasāyatanānītiādi panettha nidassanamattaṃ vuttanti veditabbaṃ. Sappaccayanti sakāraṇaṃ, veneyyānaṃ ajjhāsayena vā pucchāya vā aṭṭhuppattiyā vā sanimittaṃ hetūdāharaṇasahitañcāti attho. Rāgādīnaṃ paṭiharaṇaṃ paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ, saha pāṭihāriyenāti sappāṭihāriyaṃ. Rāgādippaṭisedhanavaseneva hi satthā dhammaṃ deseti. Tenāha ‘‘paccanīkapaṭiharaṇena sappāṭihāriyameva katvā’’ti. Apare pana ‘‘yathārahaṃ iddhiādesanānusāsanipāṭihāriyasahita’’nti vadanti anusāsanipāṭihāriyarahitā desanā natthīti katvā. Sesamettha uttānameva.
គោតមកចេតិយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៣. គោតមកចេតិយសុត្តំ • 3. Gotamakacetiyasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៣. គោតមកចេតិយសុត្តវណ្ណនា • 3. Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā
