Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၃. ဂောတမကစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
3. Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā
၁၂၆. တတိယေ သမ္ဗဟုလာတိ ပဉ္စသတမတ္တာ။ ပဉ္စသတာ ကိရ ဗ္ရာဟ္မဏာ တိဏ္ဏံ ဝေဒာနံ ပာရဂူ အပရဘာဂေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ပသ္သမာနာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ န စိရသ္သေဝ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ပရိယတ္တိံ နိသ္သာယ မာနံ ဥပ္ပာဒေသုံ – ‘‘ယံ ယံ ဘဂဝာ ကထေတိ, တံ တံ မယံ ခိပ္ပမေဝ ဇာနာမ။ ဘဂဝာ ဟိ ဣတ္ထိလိင္ဂာဒီနိ တီဏိ လိင္ဂာနိ, နာမာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ, ပဌမာဒယော သတ္တ ဝိဘတ္တိယော မုဉ္စိတ္ဝာ န ကိဉ္စိ ကထေတိ, ဧဝံ ကထိတေ စ အမ္ဟာကံ ဂဏ္ဌိပဒံ နာမ နတ္ထီ’’တိ, တေ ဘဂဝတိ အဂာရဝာ ဟုတ္ဝာ တတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနမ္ပိ ဓမ္မသ္သဝနမ္ပိ အဘိဏ္ဟံ န ဂစ္ဆန္တိ။ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ ကိရ ဗ္ရာဟ္မဏပဗ္ဗဇိတာ။ပေ.။ ဓမ္မသ္သဝနံ န ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ မုခပဋိညံ ဂဟေတ္ဝာတိ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘သစ္စံ ဘဂဝာ’’တိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တံ ပဋိဝစနံ ဂဟေတ္ဝာ။ တဉ္ဟိ အတ္တနော မုခေနေဝ ပဋိညာတတ္တာ ‘‘မုခပဋိညာ’’တိ ဝုစ္စတိ။
126. Tatiye sambahulāti pañcasatamattā. Pañcasatā kira brāhmaṇā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū aparabhāge bhagavato dhammadesanaṃ sutvā kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ passamānā bhagavato santike pabbajitvā na cirasseva sabbaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā pariyattiṃ nissāya mānaṃ uppādesuṃ – ‘‘yaṃ yaṃ bhagavā katheti, taṃ taṃ mayaṃ khippameva jānāma. Bhagavā hi itthiliṅgādīni tīṇi liṅgāni, nāmādīni cattāri padāni, paṭhamādayo satta vibhattiyo muñcitvā na kiñci katheti, evaṃ kathite ca amhākaṃ gaṇṭhipadaṃ nāma natthī’’ti, te bhagavati agāravā hutvā tato paṭṭhāya bhagavato upaṭṭhānampi dhammassavanampi abhiṇhaṃ na gacchanti. Te sandhāya vuttaṃ ‘‘sambahulā kira brāhmaṇapabbajitā…pe… dhammassavanaṃ na gacchantī’’ti. Mukhapaṭiññaṃ gahetvāti ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave’’tiādinā tamatthaṃ paṭipucchitvā ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti tehi bhikkhūhi vuttaṃ paṭivacanaṃ gahetvā. Tañhi attano mukheneva paṭiññātattā ‘‘mukhapaṭiññā’’ti vuccati.
နေဝ အာဂတဋ္ဌာနံ န ဂတဋ္ဌာနံ အဒ္ဒသံသု။ ကသ္မာ? အညာဏတော။ တေ ကိရ တသ္သ သုတ္တသ္သ အတ္ထံ န ဇာနိံသု။ တေသဉ္ဟိ တသ္မိံ သမယေ ဝိစိတ္ရနယံ ဒေသနာဝိလာသယုတ္တမ္ပိ တံ သုတ္တံ ဃနပုထုလေန ဒုသ္သပဋ္ဋေန မုခံ ဗဒ္ဓံ ကတ္ဝာ ပုရတော ဌပိတမနုညဘောဇနံ ဝိယ အဟောသိ။ နနု စ ဘဂဝာ အတ္တနာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ ပရေ ဉာပေတုံ ကပ္ပသတသဟသ္သာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင္ခေယ္ယာနိ ပာရမိယော ပူရေတ္ဝာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော, သော ကသ္မာ ယထာ တေ န ဇာနန္တိ, တထာ ဒေသေတီတိ? တေသံ မာနဘဉ္ဇနတ္ထံ။ ဘဂဝာ ဟိ ‘‘အဘဗ္ဗာ ဣမေ ဣမံ မာနခိလံ အနုပဟစ္စ မဂ္ဂံ ဝာ ဖလံ ဝာ သစ္ဆိကာတု’’န္တိ တေသံ သုတပရိယတ္တိံ နိသ္သာယ ဥပ္ပန္နံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတ္ဝာ ဒေသနာကုသလော မာနဘဉ္ဇနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယ’’န္တိအာဒိနာ မူလပရိယာယသုတ္တံ (မ. နိ. ၁.၁) အဘာသိ။
Nevaāgataṭṭhānaṃ na gataṭṭhānaṃ addasaṃsu. Kasmā? Aññāṇato. Te kira tassa suttassa atthaṃ na jāniṃsu. Tesañhi tasmiṃ samaye vicitranayaṃ desanāvilāsayuttampi taṃ suttaṃ ghanaputhulena dussapaṭṭena mukhaṃ baddhaṃ katvā purato ṭhapitamanuññabhojanaṃ viya ahosi. Nanu ca bhagavā attanā desitaṃ dhammaṃ pare ñāpetuṃ kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ patto, so kasmā yathā te na jānanti, tathā desetīti? Tesaṃ mānabhañjanatthaṃ. Bhagavā hi ‘‘abhabbā ime imaṃ mānakhilaṃ anupahacca maggaṃ vā phalaṃ vā sacchikātu’’nti tesaṃ sutapariyattiṃ nissāya uppannaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā desanākusalo mānabhañjanatthaṃ ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’ntiādinā mūlapariyāyasuttaṃ (ma. ni. 1.1) abhāsi.
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ‘‘မယ္ဟံ ကထာ နိယ္ယာတီ’’တိ မုခသမ္ပတ္တမေဝ ကထေတီတိ စိန္တယိံသူတိ ဣဒံ အင္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ဝဠဉ္ဇနကတန္တိနီဟာရေန ဝုတ္တံ။ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပန ဧဝံ ဝဒန္တိ – ဧဝံ မာနဘဉ္ဇနတ္ထံ ဒေသိတဉ္စ ပန တံ သုတ္တံ သုတ္ဝာ တေ ဘိက္ခူ ‘‘တံယေဝ ကိရ ပထဝိံ ဒိဋ္ဌိဂတိကော သဉ္ဇာနာတိ, သေခောပိ အရဟာပိ တထာဂတောပိ အဘိဇာနာတိ, ကိ နာမိဒံ ကထံ နာမိဒ’’န္တိ စိန္တေန္တာ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဘဂဝတာ ကထိတံ ယံကိဉ္စိ ခိပ္ပမေဝ ဇာနာမ, ဣဒာနိ ပနိမသ္သ မူလပရိယာယသ္သ အန္တံ ဝာ ကောဋိံ ဝာ န ဇာနာမ န ပသ္သာမ, အဟော ဗုဒ္ဓာ နာမ အပ္ပမေယ္ယာ အတုလာ’’တိ ဥဒ္ဓတဒာဌာ ဝိယ သပ္ပာ နိမ္မဒာ ဟုတ္ဝာ ဗုဒ္ဓူပဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မသ္သဝနဉ္စ သက္ကစ္စံ အဂမံသု။ တေန သမယေန ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ဘိက္ခူ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓာနံ အာနုဘာဝော, တေ နာမဗ္ရာဟ္မဏပဗ္ဗဇိတာ တထာ မာနမဒမတ္တာ ဘဂဝတာ မူလပရိယာယဒေသနာယ နိဟတမာနာ ကတာ’’တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ တံ သုတ္ဝာ ဘဂဝာ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပိ အဟံ ဧဝံ ဣမေ မာနပဂ္ဂဟိတသီသေ စရန္တေ နိဟတမာနေ အကာသိ’’န္တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရန္တော ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, အညတရော ဒိသာပာမောက္ခော ဗ္ရာဟ္မဏော ဗာရာဏသိယံ ပဋိဝသတိ တိဏ္ဏံ ဝေဒာနံ ပာရဂူ သနိဃဏ္ဋုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒာနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ပဒကော ဝေယ္ယာကရဏော လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော, သော ပဉ္စမတ္တာနိ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝာစေတိ။ ပဏ္ဍိတမာဏဝကာ ဗဟုဉ္စ ဂဏ္ဟန္တိ လဟုဉ္စ, သုဋ္ဌု စ ဥပဓာရေန္တီ’’တိအာဒိနာ ဇာတကံ ကထေသိ။
Sammāsambuddho‘‘mayhaṃ kathā niyyātī’’ti mukhasampattameva kathetīti cintayiṃsūti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ vaḷañjanakatantinīhārena vuttaṃ. Majjhimabhāṇakā pana evaṃ vadanti – evaṃ mānabhañjanatthaṃ desitañca pana taṃ suttaṃ sutvā te bhikkhū ‘‘taṃyeva kira pathaviṃ diṭṭhigatiko sañjānāti, sekhopi arahāpi tathāgatopi abhijānāti, ki nāmidaṃ kathaṃ nāmida’’nti cintentā ‘‘pubbe mayaṃ bhagavatā kathitaṃ yaṃkiñci khippameva jānāma, idāni panimassa mūlapariyāyassa antaṃ vā koṭiṃ vā na jānāma na passāma, aho buddhā nāma appameyyā atulā’’ti uddhatadāṭhā viya sappā nimmadā hutvā buddhūpaṭṭhānañca dhammassavanañca sakkaccaṃ agamaṃsu. Tena samayena dhammasabhāyaṃ sannisinnā bhikkhū ‘‘aho buddhānaṃ ānubhāvo, te nāmabrāhmaṇapabbajitā tathā mānamadamattā bhagavatā mūlapariyāyadesanāya nihatamānā katā’’ti kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ. Taṃ sutvā bhagavā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ahaṃ evaṃ ime mānapaggahitasīse carante nihatamāne akāsi’’nti vatvā atītaṃ āharanto ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave, aññataro disāpāmokkho brāhmaṇo bārāṇasiyaṃ paṭivasati tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇṭukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, so pañcamattāni māṇavakasatāni mante vāceti. Paṇḍitamāṇavakā bahuñca gaṇhanti lahuñca, suṭṭhu ca upadhārentī’’tiādinā jātakaṃ kathesi.
တံ သုတ္ဝာ တေ ဘိက္ခူ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ မယံ မာနေနေဝ ဥပဟတာ’’တိ ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ နိဟတမာနာ ဟုတ္ဝာ အတ္တနော ဥပကာရကမ္မဋ္ဌာနပရာယဏာ အဟေသုံ။ တတော ဘဂဝာ ဧကံ သမယံ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော ဝေသာလိံ ပတ္ဝာ ဂောတမကေ စေတိယေ ဝိဟရန္တော ဣမေသံ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ ဉာဏပရိပာကံ ဝိဒိတ္ဝာ ဣဒံ ဂောတမကသုတ္တံ ကထေသိ။ ဣဒဉ္စ သုတ္တံ သုတ္ဝာ တေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ တသ္မိံယေဝ အာသနေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒာဟိ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသူတိ။
Taṃ sutvā te bhikkhū ‘‘pubbepi mayaṃ māneneva upahatā’’ti bhiyyosomattāya nihatamānā hutvā attano upakārakammaṭṭhānaparāyaṇā ahesuṃ. Tato bhagavā ekaṃ samayaṃ janapadacārikaṃ caranto vesāliṃ patvā gotamake cetiye viharanto imesaṃ pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ ñāṇaparipākaṃ viditvā idaṃ gotamakasuttaṃ kathesi. Idañca suttaṃ sutvā te pañcasatā bhikkhū tasmiṃyeva āsane saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
အဘိညာယာတိ ကုသလာဒိဘေဒံ ခန္ဓာဒိဘေဒဉ္စ ဒေသေတဗ္ဗံ ဓမ္မံ, ဝေနေယ္ယာနဉ္စ အာသယာနုသယစရိယာဓိမုတ္တိအာဒိဘေဒံ, တသ္သ စ နေသံ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရံ ယာထာဝတော အဘိဇာနိတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒ္ဝာဒသာယတနာနီတိအာဒိ ပနေတ္ထ နိဒသ္သနမတ္တံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သပ္ပစ္စယန္တိ သကာရဏံ, ဝေနေယ္ယာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝာ ပုစ္ဆာယ ဝာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဝာ သနိမိတ္တံ ဟေတူဒာဟရဏသဟိတဉ္စာတိ အတ္ထော။ ရာဂာဒီနံ ပဋိဟရဏံ ပဋိဟာရိယံ, တဒေဝ ပာဋိဟာရိယံ, သဟ ပာဋိဟာရိယေနာတိ သပ္ပာဋိဟာရိယံ။ ရာဂာဒိပ္ပဋိသေဓနဝသေနေဝ ဟိ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စနီကပဋိဟရဏေန သပ္ပာဋိဟာရိယမေဝ ကတ္ဝာ’’တိ။ အပရေ ပန ‘‘ယထာရဟံ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိပာဋိဟာရိယသဟိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ အနုသာသနိပာဋိဟာရိယရဟိတာ ဒေသနာ နတ္ထီတိ ကတ္ဝာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။
Abhiññāyāti kusalādibhedaṃ khandhādibhedañca desetabbaṃ dhammaṃ, veneyyānañca āsayānusayacariyādhimuttiādibhedaṃ, tassa ca nesaṃ desetabbappakāraṃ yāthāvato abhijānitvāti attho. Ime pañcakkhandhā dvādasāyatanānītiādi panettha nidassanamattaṃ vuttanti veditabbaṃ. Sappaccayanti sakāraṇaṃ, veneyyānaṃ ajjhāsayena vā pucchāya vā aṭṭhuppattiyā vā sanimittaṃ hetūdāharaṇasahitañcāti attho. Rāgādīnaṃ paṭiharaṇaṃ paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ, saha pāṭihāriyenāti sappāṭihāriyaṃ. Rāgādippaṭisedhanavaseneva hi satthā dhammaṃ deseti. Tenāha ‘‘paccanīkapaṭiharaṇena sappāṭihāriyameva katvā’’ti. Apare pana ‘‘yathārahaṃ iddhiādesanānusāsanipāṭihāriyasahita’’nti vadanti anusāsanipāṭihāriyarahitā desanā natthīti katvā. Sesamettha uttānameva.
ဂောတမကစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၃. ဂောတမကစေတိယသုတ္တံ • 3. Gotamakacetiyasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၃. ဂောတမကစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā