| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
3. ගොතමකචෙතියසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā
126. තතියෙ ගොතමකෙ චෙතියෙති ගොතමකයක්‌ඛස්‌ස භවනෙ. තථාගතො හි පඨමබොධියං වීසති වස්‌සානි කදාචි චාපාලෙ චෙතියෙ, කදාචි සාරන්‌දදෙ, කදාචි බහුපුත්‌තෙ, කදාචි ගොතමකෙති එවං යෙභුය්‍යෙන දෙවකුලෙසුයෙව විහාසි. ඉමස්‌මිං පන කාලෙ වෙසාලිං උපනිස්‌සාය ගොතමකස්‌ස යක්‌ඛස්‌ස භවනට්‌ඨානෙ විහාසි. තෙන වුත්‌තං – ‘‘ගොතමකෙ චෙතියෙ’’ති. එතදවොචාති එතං ‘‘අභිඤ්‌ඤායාහ’’න්‌තිආදිකං සුත්‌තං අවොච.
126. Tatiye gotamake cetiyeti gotamakayakkhassa bhavane. Tathāgato hi paṭhamabodhiyaṃ vīsati vassāni kadāci cāpāle cetiye, kadāci sārandade, kadāci bahuputte, kadāci gotamaketi evaṃ yebhuyyena devakulesuyeva vihāsi. Imasmiṃ pana kāle vesāliṃ upanissāya gotamakassa yakkhassa bhavanaṭṭhāne vihāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘gotamake cetiye’’ti. Etadavocāti etaṃ ‘‘abhiññāyāha’’ntiādikaṃ suttaṃ avoca.
ඉදඤ්‌ච භගවතා සුත්‌තං අත්‌ථුප්‌පත්‌තියං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. කතරඅත්‌ථුප්‌පත්‌තියන්‌ති? මූලපරියායඅත්‌ථුප්‌පත්‌තියං (ම. නි. 1.1 ආදයො). සම්‌බහුලා කිර බ්‍රාහ්‌මණපබ්‌බජිතා අත්‌තනා උග්‌ගහිතබුද්‌ධවචනං නිස්‌සාය ජානනමදං උප්‌පාදෙත්‌වා ධම්‌මස්‌සවනග්‌ගං න ගච්‌ඡන්‌ති – ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කථෙන්‌තො අම්‌හෙහි ඤාතමෙව කථෙස්‌සති, නො අඤ්‌ඤාත’’න්‌ති. භික්‌ඛූ තථාගතස්‌ස ආරොචෙසුං. සත්‌ථා තෙ භික්‌ඛූ පක්‌කොසාපෙත්‌වා මුඛපටිඤ්‌ඤං ගහෙත්‌වා මූලපරියායං දෙසෙසි. තෙ භික්‌ඛූ දෙසනාය නෙව ආගතට්‌ඨානං, න ගතට්‌ඨානං අද්‌දසංසු. අපස්‌සන්‌තා ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ‘මය්‌හං කථා නිය්‍යාතී’ති මුඛසම්‌පත්‌තමෙව කථෙතී’’ති චින්‌තයිංසු. සත්‌ථා තෙසං මනං ජානිත්‌වා ඉමං සුත්‌තන්‌තං ආරභි.
Idañca bhagavatā suttaṃ atthuppattiyaṃ vuttanti veditabbaṃ. Kataraatthuppattiyanti? Mūlapariyāyaatthuppattiyaṃ (ma. ni. 1.1 ādayo). Sambahulā kira brāhmaṇapabbajitā attanā uggahitabuddhavacanaṃ nissāya jānanamadaṃ uppādetvā dhammassavanaggaṃ na gacchanti – ‘‘sammāsambuddho kathento amhehi ñātameva kathessati, no aññāta’’nti. Bhikkhū tathāgatassa ārocesuṃ. Satthā te bhikkhū pakkosāpetvā mukhapaṭiññaṃ gahetvā mūlapariyāyaṃ desesi. Te bhikkhū desanāya neva āgataṭṭhānaṃ, na gataṭṭhānaṃ addasaṃsu. Apassantā ‘‘sammāsambuddho ‘mayhaṃ kathā niyyātī’ti mukhasampattameva kathetī’’ti cintayiṃsu. Satthā tesaṃ manaṃ jānitvā imaṃ suttantaṃ ārabhi.
තත්‌ථ අභිඤ්‌ඤායාති ‘‘ඉමෙ පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා, ද්‌වාදසායතනානි, අට්‌ඨාරස ධාතුයො, බාවීසතින්‌ද්‍රියානි, චත්‌තාරි සච්‌චානි, නව හෙතූ, සත්‌ත ඵස්‌සා, සත්‌ත වෙදනා, සත්‌ත චෙතනා, සත්‌ත සඤ්‌ඤා, සත්‌ත චිත්‌තානී’’ති ජානිත්‌වා පටිවිජ්‌ඣිත්‌වා පච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා, තථා – ‘‘ඉමෙ චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා’’තිආදිනා නයෙන තෙ තෙ ධම්‌මෙ ජානිත්‌වා පටිවිජ්‌ඣිත්‌වා පච්‌චක්‌ඛමෙව කත්‌වාති අත්‌ථො. සනිදානන්‌ති සප්‌පච්‌චයමෙව කත්‌වා කථෙමි, නො අප්‌පච්‌චයං. සප්‌පාටිහාරියන්‌ති පච්‌චනීකපටිහරණෙන සප්‌පාටිහාරියමෙව කත්‌වා කථෙමි, නො අප්‌පාටිහාරියං. අලඤ්‌ච පන වොති යුත්‌තඤ්‌ච පන තුම්‌හාකං. තුට්‌ඨියාති ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො සඞ්‌ඝො’’ති තීණි රතනානි ගුණතො අනුස්‌සරන්‌තානං තුම්‌හාකං යුත්‌තමෙව තුට්‌ඨිං කාතුන්‌ති අත්‌ථො. සෙසපදද්‌වයෙපි එසෙව නයො.
Tattha abhiññāyāti ‘‘ime pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, bāvīsatindriyāni, cattāri saccāni, nava hetū, satta phassā, satta vedanā, satta cetanā, satta saññā, satta cittānī’’ti jānitvā paṭivijjhitvā paccakkhaṃ katvā, tathā – ‘‘ime cattāro satipaṭṭhānā’’tiādinā nayena te te dhamme jānitvā paṭivijjhitvā paccakkhameva katvāti attho. Sanidānanti sappaccayameva katvā kathemi, no appaccayaṃ. Sappāṭihāriyanti paccanīkapaṭiharaṇena sappāṭihāriyameva katvā kathemi, no appāṭihāriyaṃ. Alañca pana voti yuttañca pana tumhākaṃ. Tuṭṭhiyāti ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti tīṇi ratanāni guṇato anussarantānaṃ tumhākaṃ yuttameva tuṭṭhiṃ kātunti attho. Sesapadadvayepi eseva nayo.
අකම්‌පිත්‌ථාති ඡහි ආකාරෙහි අකම්‌පිත්‌ථ. එවරූපො හි පථවිකම්‌පො බොධිමණ්‌ඩෙපි අහොසි. බොධිසත්‌තෙ කිර දක්‌ඛිණදිසාභාගෙන බොධිමණ්‌ඩං අභිරුළ්‌හෙ දක්‌ඛිණදිසාභාගො හෙට්‌ඨා අවීචිං පාපුණන්‌තො විය අහොසි, උත්‌තරභාගො උග්‌ගන්‌ත්‌වා භවග්‌ගං අභිහනන්‌තො විය. පච්‌ඡිමදිසං ගතෙ පච්‌ඡිමභාගො හෙට්‌ඨා අවීචිං පාපුණන්‌තො විය අහොසි, පාචීනභාගො උග්‌ගන්‌ත්‌වා භවග්‌ගං අභිහනන්‌තො විය. උත්‌තරදිසං ගතෙ උත්‌තරදිසාභාගො හෙට්‌ඨා අවීචිං පාපුණන්‌තො විය, දක්‌ඛිණදිසාභාගො උග්‌ගන්‌ත්‌වා භවග්‌ගං අභිහනන්‌තො විය. පාචීනදිසං ගතෙ පාචීනදිසාභාගො හෙට්‌ඨා අවීචිං පාපුණන්‌තො විය, පච්‌ඡිමභාගො උග්‌ගන්‌ත්‌වා භවග්‌ගං අභිහනන්‌තො විය. බොධිරුක්‌ඛොපි සකිං හෙට්‌ඨා අවීචිං පාපුණන්‌තො විය, සකිං උග්‌ගන්‌ත්‌වා භවග්‌ගං අභිහනන්‌තො විය. තස්‌මිම්‌පි දිවසෙ එවං ඡහි ආකාරෙහි චක්‌කවාළසහස්‌සී මහාපථවී අකම්‌පිත්‌ථ.
Akampitthāti chahi ākārehi akampittha. Evarūpo hi pathavikampo bodhimaṇḍepi ahosi. Bodhisatte kira dakkhiṇadisābhāgena bodhimaṇḍaṃ abhiruḷhe dakkhiṇadisābhāgo heṭṭhā avīciṃ pāpuṇanto viya ahosi, uttarabhāgo uggantvā bhavaggaṃ abhihananto viya. Pacchimadisaṃ gate pacchimabhāgo heṭṭhā avīciṃ pāpuṇanto viya ahosi, pācīnabhāgo uggantvā bhavaggaṃ abhihananto viya. Uttaradisaṃ gate uttaradisābhāgo heṭṭhā avīciṃ pāpuṇanto viya, dakkhiṇadisābhāgo uggantvā bhavaggaṃ abhihananto viya. Pācīnadisaṃ gate pācīnadisābhāgo heṭṭhā avīciṃ pāpuṇanto viya, pacchimabhāgo uggantvā bhavaggaṃ abhihananto viya. Bodhirukkhopi sakiṃ heṭṭhā avīciṃ pāpuṇanto viya, sakiṃ uggantvā bhavaggaṃ abhihananto viya. Tasmimpi divase evaṃ chahi ākārehi cakkavāḷasahassī mahāpathavī akampittha.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. ගොතමකචෙතියසුත්‌තං • 3. Gotamakacetiyasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 3. ගොතමකචෙතියසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Gotamakacetiyasuttavaṇṇanā
