Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්දපඤ්හපාළි • Milindapañhapāḷi |
2. ගොතමිවත්ථදානපඤ්හො
2. Gotamivatthadānapañho
2. ‘‘භන්තෙ නාගසෙන, භාසිතම්පෙතං භගවතා මාතුච්ඡාය මහාපජාපතියා ගොතමියා වස්සිකසාටිකාය දීයමානාය ‘සඞ්ඝෙ ගොතමි දෙහි, සඞ්ඝෙ තෙ දින්නෙ අහඤ්චෙව පූජිතො භවිස්සාමි සඞ්ඝො චා’ති. කිං නු ඛො, භන්තෙ නාගසෙන, තථාගතො සඞ්ඝරතනතො න භාරිකො න ගරුකො න දක්ඛිණෙය්යො, යං තථාගතො සකාය මාතුච්ඡාය සයං පිඤ්ජිතං 1 සයං ලුඤ්චිතං සයං පොථිතං සයං කන්තිතං සයං වායිතං වස්සිකසාටිකං අත්තනො දීයමානං සඞ්ඝස්ස දාපෙසි. යදි, භන්තෙ නාගසෙන, තථාගතො සඞ්ඝරතනතො උත්තරො භවෙය්ය අධිකො වා විසිට්ඨො වා, ‘මයි දින්නෙ මහප්ඵලං භවිස්සතී’ති න තථාගතො මාතුච්ඡාය සයං පිඤ්ජිතං සයං ලුඤ්චිතං සයං පොථිතං වස්සිකසාටිකං සඞ්ඝෙ දාපෙය්ය, යස්මා ච ඛො භන්තෙ නාගසෙන තථාගතො අත්තානං න පත්ථයති 2 න උපනිස්සයති, තස්මා තථාගතො මාතුච්ඡාය තං වස්සිකසාටිකං සඞ්ඝස්ස දාපෙසී’’ති.
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā mātucchāya mahāpajāpatiyā gotamiyā vassikasāṭikāya dīyamānāya ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti. Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, tathāgato saṅgharatanato na bhāriko na garuko na dakkhiṇeyyo, yaṃ tathāgato sakāya mātucchāya sayaṃ piñjitaṃ 3 sayaṃ luñcitaṃ sayaṃ pothitaṃ sayaṃ kantitaṃ sayaṃ vāyitaṃ vassikasāṭikaṃ attano dīyamānaṃ saṅghassa dāpesi. Yadi, bhante nāgasena, tathāgato saṅgharatanato uttaro bhaveyya adhiko vā visiṭṭho vā, ‘mayi dinne mahapphalaṃ bhavissatī’ti na tathāgato mātucchāya sayaṃ piñjitaṃ sayaṃ luñcitaṃ sayaṃ pothitaṃ vassikasāṭikaṃ saṅghe dāpeyya, yasmā ca kho bhante nāgasena tathāgato attānaṃ na patthayati 4 na upanissayati, tasmā tathāgato mātucchāya taṃ vassikasāṭikaṃ saṅghassa dāpesī’’ti.
‘‘භාසිතම්පෙතං, මහාරාජ, භගවතා මාතුච්ඡාය මහාපජාපතියා ගොතමියා වස්සිකසාටිකාය දීයමානාය ‘සඞ්ඝෙ ගොතමි දෙහි, සඞ්ඝෙ තෙ දින්නෙ අහඤ්චෙව පූජිතො භවිස්සාමි සඞ්ඝො චා’ති. තං පන න අත්තනො පතිමානනස්ස අවිපාකතාය න අදක්ඛිණෙය්යතාය, අපි ච ඛො, මහාරාජ, හිතත්ථාය අනුකම්පාය අනාගතමද්ධානං සඞ්ඝො මමච්චයෙන චිත්තීකතො භවිස්සතීති විජ්ජමානෙ යෙව ගුණෙ පරිකිත්තයන්තො එවමාහ ‘සඞ්ඝෙ ගොතමි දෙහි, සඞ්ඝෙ තෙ දින්නෙ අහඤ්චෙව පූජිතො භවිස්සාමි සඞ්ඝො චා’ති.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā mātucchāya mahāpajāpatiyā gotamiyā vassikasāṭikāya dīyamānāya ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti. Taṃ pana na attano patimānanassa avipākatāya na adakkhiṇeyyatāya, api ca kho, mahārāja, hitatthāya anukampāya anāgatamaddhānaṃ saṅgho mamaccayena cittīkato bhavissatīti vijjamāne yeva guṇe parikittayanto evamāha ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
‘‘යථා, මහාරාජ, පිතා ධරමානො යෙව අමච්චභටබලදොවාරිකඅනීකට්ඨපාරිසජ්ජජනමජ්ඣෙ රඤ්ඤො සන්තිකෙ පුත්තස්ස විජ්ජමානං යෙව ගුණං පකිත්තෙති 5 ‘ඉධ ඨපිතො අනාගතමද්ධානං ජනමජ්ඣෙ පූජිතො භවිස්සතී’ති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, තථාගතො හිතත්ථාය අනුකම්පාය අනාගතමද්ධානං සඞ්ඝො මමච්චයෙන චිත්තීකතො භවිස්සතීති විජ්ජමානෙ යෙව ගුණෙ පකිත්තයන්තො එවමාහ ‘සඞ්ඝෙ ගොතමි දෙහි, සඞ්ඝෙ තෙ දින්නෙ අහඤ්චෙව පුජිතො භවිස්සාමි සඞ්ඝො චා’ති.
‘‘Yathā, mahārāja, pitā dharamāno yeva amaccabhaṭabaladovārikaanīkaṭṭhapārisajjajanamajjhe rañño santike puttassa vijjamānaṃ yeva guṇaṃ pakitteti 6 ‘idha ṭhapito anāgatamaddhānaṃ janamajjhe pūjito bhavissatī’ti. Evameva kho, mahārāja, tathāgato hitatthāya anukampāya anāgatamaddhānaṃ saṅgho mamaccayena cittīkato bhavissatīti vijjamāne yeva guṇe pakittayanto evamāha ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pujito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
‘‘න ඛො, මහාරාජ, තාවතකෙන වස්සිකසාටිකානුප්පදානමත්තකෙන සඞ්ඝො තථාගතතො අධිකො නාම හොති විසිට්ඨො වා. යථා, මහාරාජ, මාතාපිතරො පුත්තානං උච්ඡාදෙන්ති පරිමද්දන්ති නහාපෙන්ති සම්බාහෙන්ති, අපි නු ඛො, මහාරාජ, තාවතකෙන උච්ඡාදනපරිමද්දනනහාපනසම්බාහනමත්තකෙන ‘පුත්තො මාතාපිතූහි අධිකො නාම හොති විසිට්ඨො වා’ති? ‘‘න හි, භන්තෙ, අකාමකරණීයා භන්තෙ පුත්තා මාතාපිතූනං, තස්මා මාතාපිතරො පුත්තානං උච්ඡාදනපරිමද්දනනහාපනසම්බාහනං කරොන්තී’’ති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, න තාවතකෙන වස්සිකසාටිකානුප්පදානමත්තකෙන සඞ්ඝො තථාගතතො අධිකො නාම හොති විසිට්ඨො වාති. අපි ච තථාගතො අකාමකරණීයං කරොන්තො මාතුච්ඡාය තං වස්සිකසාටිකං සඞ්ඝස්ස දාපෙසි.
‘‘Na kho, mahārāja, tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vā. Yathā, mahārāja, mātāpitaro puttānaṃ ucchādenti parimaddanti nahāpenti sambāhenti, api nu kho, mahārāja, tāvatakena ucchādanaparimaddananahāpanasambāhanamattakena ‘putto mātāpitūhi adhiko nāma hoti visiṭṭho vā’ti? ‘‘Na hi, bhante, akāmakaraṇīyā bhante puttā mātāpitūnaṃ, tasmā mātāpitaro puttānaṃ ucchādanaparimaddananahāpanasambāhanaṃ karontī’’ti. Evameva kho, mahārāja, na tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vāti. Api ca tathāgato akāmakaraṇīyaṃ karonto mātucchāya taṃ vassikasāṭikaṃ saṅghassa dāpesi.
‘‘යථා වා පන, මහාරාජ, කොචිදෙව පුරිසො රඤ්ඤො උපායනං ආහරෙය්ය, තං රාජා උපායනං අඤ්ඤතරස්ස භටස්ස වා බලස්ස වා සෙනාපතිස්ස වා පුරොහිතස්ස වා දදෙය්ය. අපි නු ඛො සො, මහාරාජ, පුරිසො තාවතකෙන උපායනපටිලාභමත්තකෙන රඤ්ඤා අධිකො නාම හොති විසිට්ඨො වා’’ති? ‘‘න හි, භන්තෙ, රාජභත්තිකො, භන්තෙ, සො පුරිසො රාජූපජීවී, තට්ඨානෙ ඨපෙන්තො රාජා උපායනං දෙතී’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, න තාවතකෙන වස්සිකසාටිකානුප්පදානමත්තකෙන සඞ්ඝො තථාගතතො අධිකො නාම හොති විසිට්ඨො වා, අථ ඛො තථාගතභත්තිකො තථාගතූපජීවී. තට්ඨානෙ ඨපෙන්තො තථාගතො සඞ්ඝස්ස වස්සිකසාටිකං දාපෙසි.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kocideva puriso rañño upāyanaṃ āhareyya, taṃ rājā upāyanaṃ aññatarassa bhaṭassa vā balassa vā senāpatissa vā purohitassa vā dadeyya. Api nu kho so, mahārāja, puriso tāvatakena upāyanapaṭilābhamattakena raññā adhiko nāma hoti visiṭṭho vā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, rājabhattiko, bhante, so puriso rājūpajīvī, taṭṭhāne ṭhapento rājā upāyanaṃ detī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, na tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vā, atha kho tathāgatabhattiko tathāgatūpajīvī. Taṭṭhāne ṭhapento tathāgato saṅghassa vassikasāṭikaṃ dāpesi.
‘‘අපි ච, මහාරාජ, තථාගතස්ස එවං අහොසි ‘සභාවපටිපූජනීයො සඞ්ඝො, මම සන්තකෙන සඞ්ඝං පටිපූජෙස්සාමී’ති සඞ්ඝස්ස වස්සිකසාටිකං දාපෙසි, න, මහාරාජ, තථාගතො අත්තනො යෙව පටිපූජනං වණ්ණෙති, අථ ඛො යෙ ලොකෙ පටිපූජනාරහා, තෙසම්පි තථාගතො පටිපූජනං වණ්ණෙති.
‘‘Api ca, mahārāja, tathāgatassa evaṃ ahosi ‘sabhāvapaṭipūjanīyo saṅgho, mama santakena saṅghaṃ paṭipūjessāmī’ti saṅghassa vassikasāṭikaṃ dāpesi, na, mahārāja, tathāgato attano yeva paṭipūjanaṃ vaṇṇeti, atha kho ye loke paṭipūjanārahā, tesampi tathāgato paṭipūjanaṃ vaṇṇeti.
‘‘භාසිතම්පෙතං, මහාරාජ, භගවතා දෙවාතිදෙවෙන මජ්ඣිමනිකායවරලඤ්ඡකෙ ධම්මදායාදධම්මපරියායෙ අප්පිච්ඡප්පටිපත්තිං පකිත්තයමානෙන ‘අසු යෙව මෙ පුරිමො භික්ඛු පුජ්ජතරො ච පාසංසතරො චා’ති. ‘‘නත්ථි, මහාරාජ, භවෙසු කොචි සත්තො තථාගතතො දක්ඛිණෙය්යො වා උත්තරො වා අධිකො වා විසිට්ඨො වා, තථාගතොව උත්තරො අධිකො විසිට්ඨො.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena majjhimanikāyavaralañchake dhammadāyādadhammapariyāye appicchappaṭipattiṃ pakittayamānena ‘asu yeva me purimo bhikkhu pujjataro ca pāsaṃsataro cā’ti. ‘‘Natthi, mahārāja, bhavesu koci satto tathāgatato dakkhiṇeyyo vā uttaro vā adhiko vā visiṭṭho vā, tathāgatova uttaro adhiko visiṭṭho.
‘‘භාසිතම්පෙතං, මහාරාජ, සංයුත්තනිකායවරෙ මාණවගාමිකෙන දෙවපුත්තෙන භගවතො පුරතො ඨත්වා දෙවමනුස්සමජ්ඣෙ –
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, saṃyuttanikāyavare māṇavagāmikena devaputtena bhagavato purato ṭhatvā devamanussamajjhe –
සෙතො හිමවතං සෙට්ඨො, ආදිච්චො අඝගාමිනං.
Seto himavataṃ seṭṭho, ādicco aghagāminaṃ.
‘‘‘සමුද්දො උදධිනං සෙට්ඨො, නක්ඛත්තානඤ්ච චන්දිමා;
‘‘‘Samuddo udadhinaṃ seṭṭho, nakkhattānañca candimā;
සදෙවකස්ස ලොකස්ස, බුද්ධො අග්ගො පවුච්චතී’ති.
Sadevakassa lokassa, buddho aggo pavuccatī’ti.
‘‘තා ඛො පනෙතා, මහාරාජ, මාණවගාමිකෙන දෙවපුත්තෙන ගාථා සුගීතා න දුග්ගීතා, සුභාසිතා න දුබ්භාසිතා, අනුමතා ච භගවතා, නනු, මහාරාජ, ථෙරෙනපි සාරිපුත්තෙන ධම්මසෙනාපතිනා භණිතං –
‘‘Tā kho panetā, mahārāja, māṇavagāmikena devaputtena gāthā sugītā na duggītā, subhāsitā na dubbhāsitā, anumatā ca bhagavatā, nanu, mahārāja, therenapi sāriputtena dhammasenāpatinā bhaṇitaṃ –
‘‘‘එකො මනොපසාදො; සරණගමනමඤ්ජලිපණාමො වා;
‘‘‘Eko manopasādo; Saraṇagamanamañjalipaṇāmo vā;
උස්සහතෙ තාරයිතුං, මාරබලනිසූදනෙ බුද්ධෙ’ති.
Ussahate tārayituṃ, mārabalanisūdane buddhe’ti.
‘‘භගවතා ච භණිතං දෙවාතිදෙවෙන ‘එකපුග්ගලො, භික්ඛවෙ, ලොකෙ උප්පජ්ජමානො උප්පජ්ජති බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සානං. කතමො එකපුග්ගලො? තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො…පෙ.… දෙවමනුස්සාන’’’න්ති. ‘‘සාධු, භන්තෙ නාගසෙන, එවමෙතං තථා සම්පටිච්ඡාමී’’ති.
‘‘Bhagavatā ca bhaṇitaṃ devātidevena ‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho…pe… devamanussāna’’’nti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ගොතමිවත්ථදානපඤ්හො දුතියො.
Gotamivatthadānapañho dutiyo.
Footnotes: