| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๑๐. โคตฺรภุญาณนิเทฺทโส
10. Gotrabhuñāṇaniddeso
๕๙. กถํ พหิทฺธา วุฎฺฐานวิวฎฺฎเน ปญฺญา โคตฺรภุญาณํ? อุปฺปาทํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ ปวตฺตํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ นิมิตฺตํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อายูหนํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ ปฎิสนฺธิํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ คติํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ นิพฺพตฺติํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อุปปตฺติํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ ชาติํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ ชรํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ พฺยาธิํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ มรณํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ โสกํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ ปริเทวํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อุปายาสํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อนุปฺปาทํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ อปฺปวตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุ…เป.… นิโรธํ นิพฺพานํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ
59. Kathaṃ bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭane paññā gotrabhuñāṇaṃ? Uppādaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Pavattaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Nimittaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Āyūhanaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Paṭisandhiṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Gatiṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Nibbattiṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Upapattiṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Jātiṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Jaraṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Byādhiṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Maraṇaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Sokaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Paridevaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Upāyāsaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Anuppādaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Appavattaṃ pakkhandatīti – gotrabhu…pe… nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti – gotrabhu.
อุปฺปาทํ อภิภุยฺยิตฺวา อนุปฺปาทํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ ปวตฺตํ อภิภุยฺยิตฺวา อปฺปวตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ นิมิตฺตํ อภิภุยฺยิตฺวา อนิมิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุ …เป.… พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตํ อภิภุยฺยิตฺวา นิโรธํ นิพฺพานํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ
Uppādaṃ abhibhuyyitvā anuppādaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Pavattaṃ abhibhuyyitvā appavattaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Nimittaṃ abhibhuyyitvā animittaṃ pakkhandatīti – gotrabhu …pe… bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyitvā nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti – gotrabhu.
อุปฺปาทา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ ปวตฺตา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ นิมิตฺตา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ อายูหนา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ ปฎิสนฺธิยา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ คติยา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ นิพฺพตฺติยา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ อุปปตฺติยา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ ชาติยา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ ชราย วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ พฺยาธิมฺหา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ มรณา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ โสกา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ ปริเทวา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ อุปายาสา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตา วุฎฺฐาตีติ – โคตฺรภุฯ อนุปฺปาทํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ อปฺปวตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุ…เป.… นิโรธํ นิพฺพานํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ
Uppādā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Pavattā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Nimittā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Āyūhanā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Paṭisandhiyā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Gatiyā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Nibbattiyā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Upapattiyā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Jātiyā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Jarāya vuṭṭhātīti – gotrabhu. Byādhimhā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Maraṇā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Sokā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Paridevā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Upāyāsā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Bahiddhā saṅkhāranimittā vuṭṭhātīti – gotrabhu. Anuppādaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Appavattaṃ pakkhandatīti – gotrabhu…pe… nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti – gotrabhu.
อุปฺปาทา วุฎฺฐหิตฺวา 1 อนุปฺปาทํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ ปวตฺตา วุฎฺฐหิตฺวา อปฺปวตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ นิมิตฺตา วุฎฺฐหิตฺวา อนิมิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ อายูหนา วุฎฺฐหิตฺวา อนายูหนํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ ปฎิสนฺธิยา วุฎฺฐหิตฺวา อปฺปฎิสนฺธิํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ คติยา วุฎฺฐหิตฺวา อคติํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ นิพฺพตฺติยา วุฎฺฐหิตฺวา อนิพฺพตฺติํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ อุปปตฺติยา วุฎฺฐหิตฺวา อนุปปตฺติํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ ชาติยา วุฎฺฐหิตฺวา อชาติํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ ชราย วุฎฺฐหิตฺวา อชรํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ พฺยาธิมฺหา วุฎฺฐหิตฺวา อพฺยาธิํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ มรณา วุฎฺฐหิตฺวา อมตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ โสกา วุฎฺฐหิตฺวา อโสกํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ ปริเทวา วุฎฺฐหิตฺวา อปริเทวํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ อุปายาสา วุฎฺฐหิตฺวา อนุปายาสํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตา วุฎฺฐหิตฺวา นิโรธํ นิพฺพานํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ
Uppādā vuṭṭhahitvā 2 anuppādaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Pavattā vuṭṭhahitvā appavattaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Nimittā vuṭṭhahitvā animittaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Āyūhanā vuṭṭhahitvā anāyūhanaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Paṭisandhiyā vuṭṭhahitvā appaṭisandhiṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Gatiyā vuṭṭhahitvā agatiṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Nibbattiyā vuṭṭhahitvā anibbattiṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Upapattiyā vuṭṭhahitvā anupapattiṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Jātiyā vuṭṭhahitvā ajātiṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Jarāya vuṭṭhahitvā ajaraṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Byādhimhā vuṭṭhahitvā abyādhiṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Maraṇā vuṭṭhahitvā amataṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Sokā vuṭṭhahitvā asokaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Paridevā vuṭṭhahitvā aparidevaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Upāyāsā vuṭṭhahitvā anupāyāsaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Bahiddhā saṅkhāranimittā vuṭṭhahitvā nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti – gotrabhu.
อุปฺปาทา วิวฎฺฎตีติ – โคตฺรภุฯ ปวตฺตา วิวฎฺฎตีติ – โคตฺรภุ…เป.… พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตา วิวฎฺฎตีติ – โคตฺรภุฯ อนุปฺปาทํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ อปฺปวตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุ…เป.… นิโรธํ นิพฺพานํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ
Uppādā vivaṭṭatīti – gotrabhu. Pavattā vivaṭṭatīti – gotrabhu…pe… bahiddhā saṅkhāranimittā vivaṭṭatīti – gotrabhu. Anuppādaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Appavattaṃ pakkhandatīti – gotrabhu…pe… nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti – gotrabhu.
อุปฺปาทา วิวฎฺฎิตฺวา อนุปฺปาทํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ ปวตฺตา วิวฎฺฎิตฺวา อปฺปวตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุ…เป.… พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตา วิวฎฺฎิตฺวา นิโรธํ นิพฺพานํ ปกฺขนฺทตีติ – โคตฺรภุฯ
Uppādā vivaṭṭitvā anuppādaṃ pakkhandatīti – gotrabhu. Pavattā vivaṭṭitvā appavattaṃ pakkhandatīti – gotrabhu…pe… bahiddhā saṅkhāranimittā vivaṭṭitvā nirodhaṃ nibbānaṃ pakkhandatīti – gotrabhu.
๖๐. กติ โคตฺรภู ธมฺมา สมถวเสน อุปฺปชฺชนฺติ? กติ โคตฺรภู ธมฺมา วิปสฺสนาวเสน อุปฺปชฺชนฺติ? อฎฺฐ โคตฺรภู ธมฺมา สมถวเสน อุปฺปชฺชนฺติฯ ทส โคตฺรภู ธมฺมา วิปสฺสนาวเสน อุปฺปชฺชนฺติฯ
60. Kati gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti? Kati gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti? Aṭṭha gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti. Dasa gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti.
กตเม อฎฺฐ โคตฺรภู ธมฺมา สมถวเสน อุปฺปชฺชนฺติ? ปฐมํ ฌานํ ปฎิลาภตฺถาย นีวรเณ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ ทุติยํ ฌานํ ปฎิลาภตฺถาย วิตกฺกวิจาเร อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ ตติยํ ฌานํ ปฎิลาภตฺถาย ปีติํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ จตุตฺถํ ฌานํ ปฎิลาภตฺถาย สุขทุเกฺข อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติํ ปฎิลาภตฺถาย รูปสญฺญํ ปฎิฆสญฺญํ นานตฺตสญฺญํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติํ ปฎิลาภตฺถาย อากาสานญฺจายตนสญฺญํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติํ ปฎิลาภตฺถาย วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุ ฯ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติํ ปฎิลาภตฺถาย อากิญฺจญฺญายตนสญฺญํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อิเม อฎฺฐ โคตฺรภู ธมฺมา สมถวเสน อุปฺปชฺชนฺติฯ
Katame aṭṭha gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti? Paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya nīvaraṇe abhibhuyyatīti – gotrabhu. Dutiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakkavicāre abhibhuyyatīti – gotrabhu. Tatiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya pītiṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Catutthaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya sukhadukkhe abhibhuyyatīti – gotrabhu. Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākāsānañcāyatanasaññaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya viññāṇañcāyatanasaññaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu . Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Ime aṭṭha gotrabhū dhammā samathavasena uppajjanti.
กตเม ทส โคตฺรภู ธมฺมา วิปสฺสนาวเสน อุปฺปชฺชนฺติ? โสตาปตฺติมคฺคํ ปฎิลาภตฺถาย อุปฺปาทํ ปวตฺตํ นิมิตฺตํ อายูหนํ ปฎิสนฺธิํ คติํ นิพฺพตฺติํ อุปปตฺติํ ชาติํ ชรํ พฺยาธิํ มรณํ โสกํ ปริเทวํ อุปายาสํ พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ โสตาปตฺติผลสมาปตฺตตฺถาย อุปฺปาทํ ปวตฺตํ นิมิตฺตํ อายูหนํ ปฎิสนฺธิํ…เป.… อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ สกทาคามิมคฺคํ ปฎิลาภตฺถาย…เป.… สกทาคามิผลสมาปตฺตตฺถาย… อนาคามิมคฺคํ ปฎิลาภตฺถาย… อนาคามิผลสมาปตฺตตฺถาย… อรหตฺตมคฺคํ ปฎิลาภตฺถาย อุปฺปาทํ ปวตฺตํ นิมิตฺตํ อายูหนํ ปฎิสนฺธิํ คติํ นิพฺพตฺติํ อุปปตฺติํ ชาติํ ชรํ พฺยาธิํ มรณํ โสกํ ปริเทวํ อุปายาสํ พหิทฺธา สงฺขารนิมิตฺตํ อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อรหตฺตผลสมาปตฺตตฺถาย… สุญฺญตวิหารสมาปตฺตตฺถาย… อนิมิตฺตวิหารสมาปตฺตตฺถาย อุปฺปาทํ ปวตฺตํ นิมิตฺตํ อายูหนํ ปฎิสนฺธิํ…เป.… อภิภุยฺยตีติ – โคตฺรภุฯ อิเม ทส โคตฺรภู ธมฺมา วิปสฺสนาวเสน อุปฺปชฺชนฺติฯ
Katame dasa gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti? Sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… abhibhuyyatīti – gotrabhu. Sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya…pe… sakadāgāmiphalasamāpattatthāya… anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya… anāgāmiphalasamāpattatthāya… arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ bahiddhā saṅkhāranimittaṃ abhibhuyyatīti – gotrabhu. Arahattaphalasamāpattatthāya… suññatavihārasamāpattatthāya… animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… abhibhuyyatīti – gotrabhu. Ime dasa gotrabhū dhammā vipassanāvasena uppajjanti.
กติ โคตฺรภู ธมฺมา กุสลา, กติ อกุสลา, กติ อพฺยากตา? ปนฺนรส โคตฺรภู ธมฺมา กุสลา, ตโย โคตฺรภู ธมฺมา อพฺยากตาฯ นตฺถิ โคตฺรภู ธมฺมา อกุสลาติฯ
Kati gotrabhū dhammā kusalā, kati akusalā, kati abyākatā? Pannarasa gotrabhū dhammā kusalā, tayo gotrabhū dhammā abyākatā. Natthi gotrabhū dhammā akusalāti.
สามิสญฺจ นิรามิสํ, ปณิหิตญฺจ อปฺปณิหิตํ;
Sāmisañca nirāmisaṃ, paṇihitañca appaṇihitaṃ;
สญฺญุตฺตญฺจ วิสญฺญุตฺตํ, วุฎฺฐิตญฺจ อวุฎฺฐิตํฯ
Saññuttañca visaññuttaṃ, vuṭṭhitañca avuṭṭhitaṃ.
อฎฺฐ สมาธิสฺส ปจฺจยา, ทส ญาณสฺส โคจรา;
Aṭṭha samādhissa paccayā, dasa ñāṇassa gocarā;
อฎฺฐารส โคตฺรภู ธมฺมา, ติณฺณํ วิโมกฺขาน ปจฺจยาฯ
Aṭṭhārasa gotrabhū dhammā, tiṇṇaṃ vimokkhāna paccayā.
อิเม อฎฺฐารสาการา, ปญฺญา ยสฺส ปริจฺจิตา;
Ime aṭṭhārasākārā, paññā yassa pariccitā;
กุสโล วิวเฎฺฎ วุฎฺฐาเน, นานาทิฎฺฐีสุ น กมฺปตีติฯ
Kusalo vivaṭṭe vuṭṭhāne, nānādiṭṭhīsu na kampatīti.
ตํ ญาตเฎฺฐน ญาณํ, ปชานนเฎฺฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘พหิทฺธา วุฎฺฐานวิวฎฺฎเน ปญฺญา โคตฺรภุญาณํ’’ฯ
Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘bahiddhā vuṭṭhānavivaṭṭane paññā gotrabhuñāṇaṃ’’.
โคตฺรภุญาณนิเทฺทโส ทสโมฯ
Gotrabhuñāṇaniddeso dasamo.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๑๐. โคตฺรภุญาณนิเทฺทสวณฺณนา • 10. Gotrabhuñāṇaniddesavaṇṇanā
