Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౧౫౭] ౭. గుణజాతకవణ్ణనా
[157] 7. Guṇajātakavaṇṇanā
యేన కామం పణామేతీతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఆనన్దత్థేరస్స సాటకసహస్సలాభం ఆరబ్భ కథేసి. థేరస్స కోసలరఞ్ఞో అన్తేపురే ధమ్మవాచనవత్థు హేట్ఠా మహాసారజాతకే (జా॰ ౧.౧.౯౨) ఆగతమేవ. ఇతి థేరే రఞ్ఞో అన్తేపురే ధమ్మం వాచేన్తే రఞ్ఞో సహస్సగ్ఘనికానం సాటకానం సహస్సం ఆహరియిత్థ. రాజా తతో పఞ్చ సాటకసతాని పఞ్చన్నం దేవీసతానం అదాసి. తా సబ్బాపి తే సాటకే ఠపేత్వా పునదివసే ఆనన్దత్థేరస్స దత్వా సయం పురాణసాటకేయేవ పారుపిత్వా రఞ్ఞో పాతరాసట్ఠానం అగమంసు.
Yena kāmaṃ paṇāmetīti idaṃ satthā jetavane viharanto ānandattherassa sāṭakasahassalābhaṃ ārabbha kathesi. Therassa kosalarañño antepure dhammavācanavatthu heṭṭhā mahāsārajātake (jā. 1.1.92) āgatameva. Iti there rañño antepure dhammaṃ vācente rañño sahassagghanikānaṃ sāṭakānaṃ sahassaṃ āhariyittha. Rājā tato pañca sāṭakasatāni pañcannaṃ devīsatānaṃ adāsi. Tā sabbāpi te sāṭake ṭhapetvā punadivase ānandattherassa datvā sayaṃ purāṇasāṭakeyeva pārupitvā rañño pātarāsaṭṭhānaṃ agamaṃsu.
రాజా ‘‘మయా తుమ్హాకం సహస్సగ్ఘనికా సాటకా దాపితా, కస్మా తుమ్హే తే అపారుపిత్వావ ఆగతా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘దేవ, అమ్హేహి తే ఆనన్దత్థేరస్స దిన్నా’’తి. ‘‘ఆనన్దత్థేరేన సబ్బే గహితా’’తి? ‘‘ఆమ, దేవా’’తి. ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధేన తిచీవరం అనుఞ్ఞాతం, ఆనన్దత్థేరో దుస్సవణిజ్జం మఞ్ఞే కరిస్సతి, అతిబహూ తేన సాటకా గహితా’’తి థేరస్స కుజ్ఝిత్వా భుత్తపాతరాసో విహారం గన్త్వా థేరస్స పరివేణం పవిసిత్వా థేరం వన్దిత్వా నిసిన్నో పుచ్ఛి – ‘‘అపి, భన్తే, అమ్హాకం ఘరే ఇత్థియో తుమ్హాకం సన్తికే ధమ్మం ఉగ్గణ్హన్తి వా సుణన్తి వా’’తి? ‘‘ఆమ, మహారాజ, గహేతబ్బయుత్తకం గణ్హన్తి, సోతబ్బయుత్తకం సుణన్తీ’’తి. ‘‘కిం తా సుణన్తియేవ, ఉదాహు తుమ్హాకం నివాసనం వా పారుపనం వా దదన్తీ’’తి? ‘‘తా అజ్జ, మహారాజ, సహస్సగ్ఘనికాని పఞ్చ సాటకసతాని అదంసూ’’తి. ‘‘తుమ్హేహి గహితాని తాని, భన్తే’’తి? ‘‘ఆమ, మహారాజా’’తి. ‘‘నను, భన్తే, సత్థారా తిచీవరమేవ అనుఞ్ఞాత’’న్తి? ‘‘ఆమ, మహారాజ, భగవతా ఏకస్స భిక్ఖునో తిచీవరమేవ పరిభోగసీసేన అనుఞ్ఞాతం, పటిగ్గహణం పన అవారితం, తస్మా మయాపి అఞ్ఞేసం జిణ్ణచీవరికానం దాతుం తే సాటకా పటిగ్గహితా’’తి. ‘‘తే పన భిక్ఖూ తుమ్హాకం సన్తికా సాటకే లభిత్వా పోరాణచీవరాని కిం కరిస్సన్తీ’’తి? ‘‘పోరాణసఙ్ఘాటిం ఉత్తరాసఙ్గం కరిస్సన్తీ’’తి? ‘‘పోరాణఉత్తరాసఙ్గం కిం కరిస్సన్తీ’’తి? ‘‘అన్తరవాసకం కరిస్సన్తీ’’తి. ‘‘పోరాణఅన్తరవాసకం కిం కరిస్సన్తీ’’తి? ‘‘పచ్చత్థరణం కరిస్సన్తీ’’తి. ‘‘పోరాణపచ్చత్థరణం కిం కరిస్సన్తీ’’తి? ‘‘భుమ్మత్థరణం కరిస్సన్తీ’’తి. ‘‘పోరాణభుమ్మత్థరణం కిం కరిస్సన్తీ’’తి? ‘‘పాదపుఞ్ఛనం కరిస్సన్తీ’’తి. ‘‘పోరాణపాదపుఞ్ఛనం కిం కరిస్సన్తీ’’తి? ‘‘మహారాజ, సద్ధాదేయ్యం నామ వినిపాతేతుం న లబ్భతి, తస్మా పోరాణపాదపుఞ్ఛనం వాసియా కోట్టేత్వా మత్తికాయ మక్ఖేత్వా సేనాసనేసు మత్తికాలేపనం కరిస్సన్తీ’’తి. ‘‘భన్తే, తుమ్హాకం దిన్నం యావ పాదపుఞ్ఛనాపి నస్సితుం న లబ్భతీ’’తి? ‘‘ఆమ, మహారాజ, అమ్హాకం దిన్నం నస్సితుం న లబ్భతి, పరిభోగమేవ హోతీ’’తి.
Rājā ‘‘mayā tumhākaṃ sahassagghanikā sāṭakā dāpitā, kasmā tumhe te apārupitvāva āgatā’’ti pucchi. ‘‘Deva, amhehi te ānandattherassa dinnā’’ti. ‘‘Ānandattherena sabbe gahitā’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Sammāsambuddhena ticīvaraṃ anuññātaṃ, ānandatthero dussavaṇijjaṃ maññe karissati, atibahū tena sāṭakā gahitā’’ti therassa kujjhitvā bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā therassa pariveṇaṃ pavisitvā theraṃ vanditvā nisinno pucchi – ‘‘api, bhante, amhākaṃ ghare itthiyo tumhākaṃ santike dhammaṃ uggaṇhanti vā suṇanti vā’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, gahetabbayuttakaṃ gaṇhanti, sotabbayuttakaṃ suṇantī’’ti. ‘‘Kiṃ tā suṇantiyeva, udāhu tumhākaṃ nivāsanaṃ vā pārupanaṃ vā dadantī’’ti? ‘‘Tā ajja, mahārāja, sahassagghanikāni pañca sāṭakasatāni adaṃsū’’ti. ‘‘Tumhehi gahitāni tāni, bhante’’ti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Nanu, bhante, satthārā ticīvarameva anuññāta’’nti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavatā ekassa bhikkhuno ticīvarameva paribhogasīsena anuññātaṃ, paṭiggahaṇaṃ pana avāritaṃ, tasmā mayāpi aññesaṃ jiṇṇacīvarikānaṃ dātuṃ te sāṭakā paṭiggahitā’’ti. ‘‘Te pana bhikkhū tumhākaṃ santikā sāṭake labhitvā porāṇacīvarāni kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Porāṇasaṅghāṭiṃ uttarāsaṅgaṃ karissantī’’ti? ‘‘Porāṇauttarāsaṅgaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Antaravāsakaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇaantaravāsakaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Paccattharaṇaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇapaccattharaṇaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Bhummattharaṇaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇabhummattharaṇaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Pādapuñchanaṃ karissantī’’ti. ‘‘Porāṇapādapuñchanaṃ kiṃ karissantī’’ti? ‘‘Mahārāja, saddhādeyyaṃ nāma vinipātetuṃ na labbhati, tasmā porāṇapādapuñchanaṃ vāsiyā koṭṭetvā mattikāya makkhetvā senāsanesu mattikālepanaṃ karissantī’’ti. ‘‘Bhante, tumhākaṃ dinnaṃ yāva pādapuñchanāpi nassituṃ na labbhatī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, amhākaṃ dinnaṃ nassituṃ na labbhati, paribhogameva hotī’’ti.
రాజా తుట్ఠో సోమనస్సప్పత్తో హుత్వా ఇతరానిపి గేహే ఠపితాని పఞ్చ సాటకసతాని ఆహరాపేత్వా థేరస్స దత్వా అనుమోదనం సుత్వా థేరం వన్దిత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామి. థేరో పఠమలద్ధాని పఞ్చ సాటకసతాని జిణ్ణచీవరికానం భిక్ఖూనం అదాసి. థేరస్స పన పఞ్చమత్తాని సద్ధివిహారికసతాని , తేసు ఏకో దహరభిక్ఖు థేరస్స బహూపకారో పరివేణం సమ్మజ్జతి, పానీయపరిభోజనీయం ఉపట్ఠపేతి, దన్తకట్ఠం ముఖోదకం న్హానోదకం దేతి, వచ్చకుటిజన్తాఘరసేనాసనాని పటిజగ్గతి, హత్థపరికమ్మపాదపరికమ్మపిట్ఠిపరికమ్మాదీని కరోతి. థేరో పచ్ఛా లద్ధాని పఞ్చ సాటకసతాని ‘‘అయం మే బహూపకారో’’తి యుత్తవసేన సబ్బాని తస్సేవ అదాసి. సోపి సబ్బే తే సాటకే భాజేత్వా అత్తనో సమానుపజ్ఝాయానం అదాసి.
Rājā tuṭṭho somanassappatto hutvā itarānipi gehe ṭhapitāni pañca sāṭakasatāni āharāpetvā therassa datvā anumodanaṃ sutvā theraṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Thero paṭhamaladdhāni pañca sāṭakasatāni jiṇṇacīvarikānaṃ bhikkhūnaṃ adāsi. Therassa pana pañcamattāni saddhivihārikasatāni , tesu eko daharabhikkhu therassa bahūpakāro pariveṇaṃ sammajjati, pānīyaparibhojanīyaṃ upaṭṭhapeti, dantakaṭṭhaṃ mukhodakaṃ nhānodakaṃ deti, vaccakuṭijantāgharasenāsanāni paṭijaggati, hatthaparikammapādaparikammapiṭṭhiparikammādīni karoti. Thero pacchā laddhāni pañca sāṭakasatāni ‘‘ayaṃ me bahūpakāro’’ti yuttavasena sabbāni tasseva adāsi. Sopi sabbe te sāṭake bhājetvā attano samānupajjhāyānaṃ adāsi.
ఏవం సబ్బేపి తే లద్ధసాటకా భిక్ఖూ సాటకే ఛిన్దిత్వా రజిత్వా కణికారపుప్ఫవణ్ణాని కాసాయాని నివాసేత్వా చ పారుపిత్వా చ సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీదిత్వా ఏవమాహంసు – ‘‘భన్తే, సోతాపన్నస్స అరియసావకస్స ముఖోలోకనదానం నామ అత్థీ’’తి. ‘‘న, భిక్ఖవే, అరియసావకానం ముఖోలోకనదానం నామ అత్థీ’’తి. ‘‘భన్తే, అమ్హాకం ఉపజ్ఝాయేన ధమ్మభణ్డాగారికత్థేరేన సహస్సగ్ఘనికానం సాటకానం పఞ్చ సతాని ఏకస్సేవ దహరభిక్ఖునో దిన్నాని, సో పన అత్తనా లద్ధే భాజేత్వా అమ్హాకం అదాసీ’’తి. ‘‘న, భిక్ఖవే, ఆనన్దో ముఖోలోకనభిక్ఖం దేతి , సో పనస్స భిక్ఖు బహూపకారో, తస్మా అత్తనో ఉపకారస్స ఉపకారవసేన గుణవసేన యుత్తవసేన ‘ఉపకారస్స నామ పచ్చుపకారో కాతుం వట్టతీ’తి కతఞ్ఞుకతవేదిభావేన అదాసి. పోరాణకపణ్డితాపి హి అత్తనో ఉపకారానఞ్ఞేవ పచ్చుపకారం కరింసూ’’తి వత్వా తేహి యాచితో అతీతం ఆహరి.
Evaṃ sabbepi te laddhasāṭakā bhikkhū sāṭake chinditvā rajitvā kaṇikārapupphavaṇṇāni kāsāyāni nivāsetvā ca pārupitvā ca satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīditvā evamāhaṃsu – ‘‘bhante, sotāpannassa ariyasāvakassa mukholokanadānaṃ nāma atthī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, ariyasāvakānaṃ mukholokanadānaṃ nāma atthī’’ti. ‘‘Bhante, amhākaṃ upajjhāyena dhammabhaṇḍāgārikattherena sahassagghanikānaṃ sāṭakānaṃ pañca satāni ekasseva daharabhikkhuno dinnāni, so pana attanā laddhe bhājetvā amhākaṃ adāsī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, ānando mukholokanabhikkhaṃ deti , so panassa bhikkhu bahūpakāro, tasmā attano upakārassa upakāravasena guṇavasena yuttavasena ‘upakārassa nāma paccupakāro kātuṃ vaṭṭatī’ti kataññukatavedibhāvena adāsi. Porāṇakapaṇḍitāpi hi attano upakārānaññeva paccupakāraṃ kariṃsū’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో సీహో హుత్వా పబ్బతగుహాయం వసతి. సో ఏకదివసం గుహాయ నిక్ఖమిత్వా పబ్బతపాదం ఓలోకేసి, తం పన పబ్బతపాదం పరిక్ఖిపిత్వా మహాసరో అహోసి. తస్స ఏకస్మిం ఉన్నతట్ఠానే ఉపరిథద్ధకద్దమపిట్ఠే ముదూని హరితతిణాని జాయింసు. ససకా చేవ హరిణాదయో చ సల్లహుకమిగా కద్దమమత్థకే విచరన్తా తాని ఖాదన్తి. తం దివసమ్పి ఏకో మిగో తాని ఖాదన్తో విచరతి. సీహో ‘‘తం మిగం గణ్హిస్సామీ’’తి పబ్బతమత్థకా ఉప్పతిత్వా సీహవేగేన పక్ఖన్ది, మిగో మరణభయతజ్జితో విరవన్తో పలాయి. సీహో వేగం సన్ధారేతుం అసక్కోన్తో కలలపిట్ఠే నిపతిత్వా ఓసీదిత్వా ఉగ్గన్తుం అసక్కోన్తో చత్తారో పాదా థమ్భా వియ ఓసీదిత్వా సత్తాహం నిరాహారో అట్ఠాసి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sīho hutvā pabbataguhāyaṃ vasati. So ekadivasaṃ guhāya nikkhamitvā pabbatapādaṃ olokesi, taṃ pana pabbatapādaṃ parikkhipitvā mahāsaro ahosi. Tassa ekasmiṃ unnataṭṭhāne uparithaddhakaddamapiṭṭhe mudūni haritatiṇāni jāyiṃsu. Sasakā ceva hariṇādayo ca sallahukamigā kaddamamatthake vicarantā tāni khādanti. Taṃ divasampi eko migo tāni khādanto vicarati. Sīho ‘‘taṃ migaṃ gaṇhissāmī’’ti pabbatamatthakā uppatitvā sīhavegena pakkhandi, migo maraṇabhayatajjito viravanto palāyi. Sīho vegaṃ sandhāretuṃ asakkonto kalalapiṭṭhe nipatitvā osīditvā uggantuṃ asakkonto cattāro pādā thambhā viya osīditvā sattāhaṃ nirāhāro aṭṭhāsi.
అథ నం ఏకో సిఙ్గాలో గోచరప్పసుతో తం దిస్వా భయేన పలాయి. సీహో తం పక్కోసిత్వా ‘‘భో సిఙ్గాల, మా పలాయి, అహం కలలే లగ్గో, జీవితం మే దేహీ’’తి ఆహ. సిఙ్గాలో తస్స సన్తికం గన్త్వా ‘‘అహం తం ఉద్ధరేయ్యం, ఉద్ధటో పన మం ఖాదేయ్యాసీతి భాయామీ’’తి ఆహ. ‘‘మా భాయి, నాహం తం ఖాదిస్సామి, మహన్తం పన తే గుణం కరిస్సామి, ఏకేనుపాయేన మం ఉద్ధరాహీ’’తి. సిఙ్గాలో తస్స పటిఞ్ఞం గహేత్వా చతున్నం పాదానం సమన్తా కలలే అపనేత్వా చతున్నమ్పి పాదానం చతస్సో మాతికా ఖణిత్వా ఉదకాభిముఖం అకాసి, ఉదకం పవిసిత్వా కలలం ముదుం అకాసి. తస్మిం ఖణే సిఙ్గాలో సీహస్స ఉదరన్తరం అత్తనో సీసం పవేసేత్వా ‘‘వాయామం కరోహి, సామీ’’తి ఉచ్చాసద్దం కరోన్తో సీసేన ఉదరం పహరి. సీహో వేగం జనేత్వా కలలా ఉగ్గన్త్వా పక్ఖన్దిత్వా థలే అట్ఠాసి. సో ముహుత్తం విస్సమిత్వా సరం ఓరుయ్హ కద్దమం ధోవిత్వా న్హాయిత్వా దరథం పటిప్పస్సమ్భేత్వా ఏకం మహింసం వధిత్వా దాఠాహి ఓవిజ్ఝిత్వా మంసం ఉబ్బత్తేత్వా ‘‘ఖాద, సమ్మా’’తి సిఙ్గాలస్స పురతో ఠపేత్వా తేన ఖాదితే పచ్ఛా అత్తనా ఖాది. పున సిఙ్గాలో ఏకం మంసపేసిం డంసిత్వా గణ్హి. ‘‘ఇదం కిమత్థాయ, సమ్మా’’తి చ వుత్తే ‘‘తుమ్హాకం దాసీ అత్థి, తస్సా భాగో భవిస్సతీ’’తి ఆహ. సీహో ‘‘గణ్హాహీ’’తి వత్వా సయమ్పి సీహియా అత్థాయ మంసం గణ్హిత్వా ‘‘ఏహి, సమ్మ, అమ్హాకం పబ్బతముద్ధని ఠత్వా సఖియా వసనట్ఠానం గమిస్సామా’’తి వత్వా తత్థ గన్త్వా మంసం ఖాదాపేత్వా సిఙ్గాలఞ్చ సిఙ్గాలిఞ్చ అస్సాసేత్వా ‘‘ఇతో పట్ఠాయ ఇదాని అహం తుమ్హే పటిజగ్గిస్సామీ’’తి అత్తనో వసనట్ఠానం నేత్వా గుహాయ ద్వారే అఞ్ఞిస్సా గుహాయ వసాపేసి. తే తతో పట్ఠాయ గోచరాయ గచ్ఛన్తా సీహిఞ్చ సిఙ్గాలిఞ్చ ఠపేత్వా సిఙ్గాలేన సద్ధిం గన్త్వా నానామిగే వధిత్వా ఉభోపి తత్థేవ మంసం ఖాదిత్వా ఇతరాసమ్పి ద్విన్నం ఆహరిత్వా దేన్తి.
Atha naṃ eko siṅgālo gocarappasuto taṃ disvā bhayena palāyi. Sīho taṃ pakkositvā ‘‘bho siṅgāla, mā palāyi, ahaṃ kalale laggo, jīvitaṃ me dehī’’ti āha. Siṅgālo tassa santikaṃ gantvā ‘‘ahaṃ taṃ uddhareyyaṃ, uddhaṭo pana maṃ khādeyyāsīti bhāyāmī’’ti āha. ‘‘Mā bhāyi, nāhaṃ taṃ khādissāmi, mahantaṃ pana te guṇaṃ karissāmi, ekenupāyena maṃ uddharāhī’’ti. Siṅgālo tassa paṭiññaṃ gahetvā catunnaṃ pādānaṃ samantā kalale apanetvā catunnampi pādānaṃ catasso mātikā khaṇitvā udakābhimukhaṃ akāsi, udakaṃ pavisitvā kalalaṃ muduṃ akāsi. Tasmiṃ khaṇe siṅgālo sīhassa udarantaraṃ attano sīsaṃ pavesetvā ‘‘vāyāmaṃ karohi, sāmī’’ti uccāsaddaṃ karonto sīsena udaraṃ pahari. Sīho vegaṃ janetvā kalalā uggantvā pakkhanditvā thale aṭṭhāsi. So muhuttaṃ vissamitvā saraṃ oruyha kaddamaṃ dhovitvā nhāyitvā darathaṃ paṭippassambhetvā ekaṃ mahiṃsaṃ vadhitvā dāṭhāhi ovijjhitvā maṃsaṃ ubbattetvā ‘‘khāda, sammā’’ti siṅgālassa purato ṭhapetvā tena khādite pacchā attanā khādi. Puna siṅgālo ekaṃ maṃsapesiṃ ḍaṃsitvā gaṇhi. ‘‘Idaṃ kimatthāya, sammā’’ti ca vutte ‘‘tumhākaṃ dāsī atthi, tassā bhāgo bhavissatī’’ti āha. Sīho ‘‘gaṇhāhī’’ti vatvā sayampi sīhiyā atthāya maṃsaṃ gaṇhitvā ‘‘ehi, samma, amhākaṃ pabbatamuddhani ṭhatvā sakhiyā vasanaṭṭhānaṃ gamissāmā’’ti vatvā tattha gantvā maṃsaṃ khādāpetvā siṅgālañca siṅgāliñca assāsetvā ‘‘ito paṭṭhāya idāni ahaṃ tumhe paṭijaggissāmī’’ti attano vasanaṭṭhānaṃ netvā guhāya dvāre aññissā guhāya vasāpesi. Te tato paṭṭhāya gocarāya gacchantā sīhiñca siṅgāliñca ṭhapetvā siṅgālena saddhiṃ gantvā nānāmige vadhitvā ubhopi tattheva maṃsaṃ khāditvā itarāsampi dvinnaṃ āharitvā denti.
ఏవం కాలే గచ్ఛన్తే సీహీ ద్వే పుత్తే విజాయి, సిఙ్గాలీపి ద్వే పుత్తే విజాయి. తే సబ్బేపి సమగ్గవాసం వసింసు. అథేకదివసం సీహియా ఏతదహోసి – ‘‘అయం సీహో సిఙ్గాలఞ్చ సిఙ్గాలిఞ్చ సిఙ్గాలపోతకే చ అతివియ పియాయతి, నూనమస్స సిఙ్గాలియా సద్ధిం సన్థవో అత్థి, తస్మా ఏవం సినేహం కరోతి, యంనూనాహం ఇమం పీళేత్వా తజ్జేత్వా ఇతో పలాపేయ్య’’న్తి . సా సీహస్స సిఙ్గాలం గహేత్వా గోచరాయ గతకాలే సిఙ్గాలిం పీళేసి తజ్జేసి ‘‘కింకారణా ఇమస్మిం ఠానే వసతి , న పలాయసీ’’తి? పుత్తాపిస్సా సిఙ్గాలిపుత్తే తథేవ తజ్జయింసు. సిఙ్గాలీ తమత్థం సిఙ్గాలస్స కథేత్వా ‘‘సీహస్స వచనేన ఏతాయ ఏవం కతభావమ్పి న జానామ, చిరం వసిమ్హా, నాసాపేయ్యాపి నో, అమ్హాకం వసనట్ఠానమేవ గచ్ఛామా’’తి ఆహ. సిఙ్గాలో తస్సా వచనం సుత్వా సీహం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహ – ‘‘సామి, చిరం అమ్హేహి తుమ్హాకం సన్తికే నివుత్థం, అతిచిరం వసన్తా నామ అప్పియా హోన్తి, అమ్హాకం గోచరాయ పక్కన్తకాలే సీహీ సిఙ్గాలిం విహేఠేతి ‘ఇమస్మిం ఠానే కస్మా వసథ, పలాయథా’తి తజ్జేతి, సీహపోతకాపి సిఙ్గాలపోతకే తజ్జేన్తి. యో నామ యస్స అత్తనో సన్తికే వాసం న రోచేతి, తేన సో ‘యాహీ’తి నీహరితబ్బోవ, విహేఠనం నామ కిమత్థియ’’న్తి వత్వా పఠమం గాథమాహ –
Evaṃ kāle gacchante sīhī dve putte vijāyi, siṅgālīpi dve putte vijāyi. Te sabbepi samaggavāsaṃ vasiṃsu. Athekadivasaṃ sīhiyā etadahosi – ‘‘ayaṃ sīho siṅgālañca siṅgāliñca siṅgālapotake ca ativiya piyāyati, nūnamassa siṅgāliyā saddhiṃ santhavo atthi, tasmā evaṃ sinehaṃ karoti, yaṃnūnāhaṃ imaṃ pīḷetvā tajjetvā ito palāpeyya’’nti . Sā sīhassa siṅgālaṃ gahetvā gocarāya gatakāle siṅgāliṃ pīḷesi tajjesi ‘‘kiṃkāraṇā imasmiṃ ṭhāne vasati , na palāyasī’’ti? Puttāpissā siṅgāliputte tatheva tajjayiṃsu. Siṅgālī tamatthaṃ siṅgālassa kathetvā ‘‘sīhassa vacanena etāya evaṃ katabhāvampi na jānāma, ciraṃ vasimhā, nāsāpeyyāpi no, amhākaṃ vasanaṭṭhānameva gacchāmā’’ti āha. Siṅgālo tassā vacanaṃ sutvā sīhaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘sāmi, ciraṃ amhehi tumhākaṃ santike nivutthaṃ, aticiraṃ vasantā nāma appiyā honti, amhākaṃ gocarāya pakkantakāle sīhī siṅgāliṃ viheṭheti ‘imasmiṃ ṭhāne kasmā vasatha, palāyathā’ti tajjeti, sīhapotakāpi siṅgālapotake tajjenti. Yo nāma yassa attano santike vāsaṃ na roceti, tena so ‘yāhī’ti nīharitabbova, viheṭhanaṃ nāma kimatthiya’’nti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
౧౩.
13.
‘‘యేన కామం పణామేతి, ధమ్మో బలవతం మిగీ;
‘‘Yena kāmaṃ paṇāmeti, dhammo balavataṃ migī;
ఉన్నదన్తీ విజానాహి, జాతం సరణతో భయ’’న్తి.
Unnadantī vijānāhi, jātaṃ saraṇato bhaya’’nti.
తత్థ యేన కామం పణామేతి, ధమ్మో బలవతన్తి బలవా నామ ఇస్సరో అత్తనో సేవకం యేన దిసాభాగేన ఇచ్ఛతి, తేన దిసాభాగేన సో పణామేతి నీహరతి. ఏస ధమ్మో బలవతం అయం ఇస్సరానం సభావో పవేణిధమ్మోవ, తస్మా సచే అమ్హాకం వాసం న రోచేథ, ఉజుకమేవ నో నీహరథ , విహేఠనేన కో అత్థోతి దీపేన్తో ఏవమాహ. మిగీతి సీహం ఆలపతి. సో హి మిగరాజతాయ మిగా అస్స అత్థీతి మిగీ. ఉన్నదన్తీతిపి తమేవ ఆలపతి. సో హి ఉన్నతానం దన్తానం అత్థితాయ ఉన్నతా దన్తా అస్స అత్థీతి ఉన్నదన్తీ. ‘‘ఉన్నతదన్తీ’’తిపి పాఠోయేవ. విజానాహీతి ‘‘ఏస ఇస్సరానం ధమ్మో’’తి ఏవం జానాహి. జాతం సరణతో భయన్తి అమ్హాకం తుమ్హే పతిట్ఠానట్ఠేన సరణం, తుమ్హాకఞ్ఞేవ సన్తికా భయం జాతం, తస్మా అత్తనో వసనట్ఠానమేవ గమిస్సామాతి దీపేతి.
Tattha yena kāmaṃ paṇāmeti, dhammo balavatanti balavā nāma issaro attano sevakaṃ yena disābhāgena icchati, tena disābhāgena so paṇāmeti nīharati. Esa dhammo balavataṃ ayaṃ issarānaṃ sabhāvo paveṇidhammova, tasmā sace amhākaṃ vāsaṃ na rocetha, ujukameva no nīharatha , viheṭhanena ko atthoti dīpento evamāha. Migīti sīhaṃ ālapati. So hi migarājatāya migā assa atthīti migī. Unnadantītipi tameva ālapati. So hi unnatānaṃ dantānaṃ atthitāya unnatā dantā assa atthīti unnadantī. ‘‘Unnatadantī’’tipi pāṭhoyeva. Vijānāhīti ‘‘esa issarānaṃ dhammo’’ti evaṃ jānāhi. Jātaṃ saraṇato bhayanti amhākaṃ tumhe patiṭṭhānaṭṭhena saraṇaṃ, tumhākaññeva santikā bhayaṃ jātaṃ, tasmā attano vasanaṭṭhānameva gamissāmāti dīpeti.
అపరో నయో – తవ మిగీ సీహీ ఉన్నదన్తీమమ పుత్తదారం తజ్జేన్తీ యేన కామం పణామేతి, యేన యేనాకారేన ఇచ్ఛతి, తేన పణామేతి పవత్తతి, విహేఠేతిపి పలాపేతిపి, ఏవం త్వం విజానాహి, తత్థ కిం సక్కా అమ్హేహి కాతుం. ధమ్మో బలవతం ఏస బలవన్తానం సభావో, ఇదాని మయం గమిస్సామ. కస్మా? జాతం సరణతో భయన్తి.
Aparo nayo – tava migī sīhī unnadantīmama puttadāraṃ tajjentī yena kāmaṃ paṇāmeti, yena yenākārena icchati, tena paṇāmeti pavattati, viheṭhetipi palāpetipi, evaṃ tvaṃ vijānāhi, tattha kiṃ sakkā amhehi kātuṃ. Dhammo balavataṃ esa balavantānaṃ sabhāvo, idāni mayaṃ gamissāma. Kasmā? Jātaṃ saraṇato bhayanti.
తస్స వచనం సుత్వా సీహో సీహిం ఆహ – ‘‘భద్దే, అసుకస్మిం నామ కాలే మమ గోచరత్థాయ గన్త్వా సత్తమే దివసే ఇమినా సిఙ్గాలేన ఇమాయ చ సిఙ్గాలియా సద్ధిం ఆగతభావం సరసీ’’తి. ‘‘ఆమ, సరామీ’’తి. ‘‘జానాసి పన మయ్హం సత్తాహం అనాగమనస్స కారణ’’న్తి? ‘‘న జానామి, సామీ’’తి. ‘‘భద్దే, అహం ‘ఏకం మిగం గణ్హిస్సామీ’తి విరజ్ఝిత్వా కలలే లగ్గో, తతో నిక్ఖమితుం అసక్కోన్తో సత్తాహం నిరాహారో అట్ఠాసిం, స్వాహం ఇమం సిఙ్గాలం నిస్సాయ జీవితం లభిం, అయం మే జీవితదాయకో సహాయో. మిత్తధమ్మే ఠాతుం సమత్థో హి మిత్తో దుబ్బలో నామ నత్థి, ఇతో పట్ఠాయ మయ్హం సహాయస్స చ సహాయికాయ చ పుత్తకానఞ్చ ఏవరూపం అవమానం మా అకాసీ’’తి వత్వా సీహో దుతియం గాథమాహ –
Tassa vacanaṃ sutvā sīho sīhiṃ āha – ‘‘bhadde, asukasmiṃ nāma kāle mama gocaratthāya gantvā sattame divase iminā siṅgālena imāya ca siṅgāliyā saddhiṃ āgatabhāvaṃ sarasī’’ti. ‘‘Āma, sarāmī’’ti. ‘‘Jānāsi pana mayhaṃ sattāhaṃ anāgamanassa kāraṇa’’nti? ‘‘Na jānāmi, sāmī’’ti. ‘‘Bhadde, ahaṃ ‘ekaṃ migaṃ gaṇhissāmī’ti virajjhitvā kalale laggo, tato nikkhamituṃ asakkonto sattāhaṃ nirāhāro aṭṭhāsiṃ, svāhaṃ imaṃ siṅgālaṃ nissāya jīvitaṃ labhiṃ, ayaṃ me jīvitadāyako sahāyo. Mittadhamme ṭhātuṃ samattho hi mitto dubbalo nāma natthi, ito paṭṭhāya mayhaṃ sahāyassa ca sahāyikāya ca puttakānañca evarūpaṃ avamānaṃ mā akāsī’’ti vatvā sīho dutiyaṃ gāthamāha –
౧౪.
14.
‘‘అపి చేపి దుబ్బలో మిత్తో, మిత్తధమ్మేసు తిట్ఠతి;
‘‘Api cepi dubbalo mitto, mittadhammesu tiṭṭhati;
సో ఞాతకో చ బన్ధు చ, సో మిత్తో సో చ మే సఖా;
So ñātako ca bandhu ca, so mitto so ca me sakhā;
దాఠిని మాతిమఞ్ఞిత్థో, సిఙ్గాలో మమ పాణదో’’తి.
Dāṭhini mātimaññittho, siṅgālo mama pāṇado’’ti.
తత్థ అపి చేపీతి ఏకో అపిసద్దో అనుగ్గహత్థో, ఏకో సమ్భావనత్థో. తత్రాయం యోజనా – దుబ్బలోపి చే మిత్తో మిత్తధమ్మేసు అపి తిట్ఠతి, సచే ఠాతుం సక్కోతి, సో ఞాతకో చ బన్ధు చ, సో మేత్తచిత్తతాయ మిత్తో, సో చ మే సహాయట్ఠేన సఖా. దాఠిని మాతిమఞ్ఞిత్థోతి, భద్దే, దాఠాసమ్పన్నే సీహి మా మయ్హం సహాయం వా సహాయిం వా అతిమఞ్ఞి, అయఞ్హి సిఙ్గాలో మమ పాణదోతి.
Tattha api cepīti eko apisaddo anuggahattho, eko sambhāvanattho. Tatrāyaṃ yojanā – dubbalopi ce mitto mittadhammesu api tiṭṭhati, sace ṭhātuṃ sakkoti, so ñātako ca bandhu ca, so mettacittatāya mitto, so ca me sahāyaṭṭhena sakhā. Dāṭhini mātimaññitthoti, bhadde, dāṭhāsampanne sīhi mā mayhaṃ sahāyaṃ vā sahāyiṃ vā atimaññi, ayañhi siṅgālo mama pāṇadoti.
సా తస్స వచనం సుత్వా సిఙ్గాలిం ఖమాపేత్వా తతో పట్ఠాయ సపుత్తాయ తాయ సద్ధిం సమగ్గవాసం వసి. సీహపోతకాపి సిఙ్గాలపోతకేహి సద్ధిం కీళమానా సమ్మోదమానా మాతాపితూనం అతిక్కన్తకాలేపి మిత్తభావం అభిన్దిత్వా సమ్మోదమానా వసింసు. తేసం కిర సత్తకులపరివట్టే అభిజ్జమానా మేత్తి అగమాసి.
Sā tassa vacanaṃ sutvā siṅgāliṃ khamāpetvā tato paṭṭhāya saputtāya tāya saddhiṃ samaggavāsaṃ vasi. Sīhapotakāpi siṅgālapotakehi saddhiṃ kīḷamānā sammodamānā mātāpitūnaṃ atikkantakālepi mittabhāvaṃ abhinditvā sammodamānā vasiṃsu. Tesaṃ kira sattakulaparivaṭṭe abhijjamānā metti agamāsi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేత్వా జాతకం సమోధానేసి – సచ్చపరియోసానే కేచి సోతాపన్నా, కేచి సకదాగామినో, కేచి అనాగామినో, కేచి అరహన్తో అహేసుం. ‘‘తదా సిఙ్గాలో ఆనన్దో అహోసి, సీహో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – saccapariyosāne keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto ahesuṃ. ‘‘Tadā siṅgālo ānando ahosi, sīho pana ahameva ahosi’’nti.
గుణజాతకవణ్ణనా సత్తమా.
Guṇajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౧౫౭. గుణజాతకం • 157. Guṇajātakaṃ