| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
८. गूथभाणीसुत्तवण्णना
8. Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā
२८. अट्ठमे गूथभाणीति यो गूथं विय दुग्गन्धकथं कथेति। पुप्फभाणीति यो पुप्फानि विय सुगन्धकथं कथेति। मधुभाणीति यो मधु विय मधुरकथं कथेति। सभग्गतोति सभाय ठितो। परिसग्गतोति गामपरिसाय ठितो। ञातिमज्झगतोति ञातीनं मज्झे ठितो। पूगमज्झगतोति सेणीनं मज्झे ठितो। राजकुलमज्झगतोति राजकुलस्स मज्झे महाविनिच्छये ठितो। अभिनीतोति पुच्छनत्थायानीतो। सक्खिपुट्ठोति सक्खिं कत्वा पुच्छितो। एहम्भो पुरिसाति आलपनमेतं। अत्तहेतु वा परहेतु वाति अत्तनो वा परस्स वा हत्थपादादिहेतु वा धनहेतु वा। आमिसकिञ्चिक्खहेतु वाति एत्थ आमिसन्ति लञ्जो अधिप्पेतो। किञ्चिक्खन्ति यं वा तं वा अप्पमत्तकं अन्तमसो तित्तिरियवट्टकसप्पिपिण्डनवनीतपिण्डादिमत्तकस्स लञ्जस्स हेतूति अत्थो। सम्पजानमुसा भासिता होतीति जानन्तोयेव मुसावादं कत्ता होति।
28. Aṭṭhame gūthabhāṇīti yo gūthaṃ viya duggandhakathaṃ katheti. Pupphabhāṇīti yo pupphāni viya sugandhakathaṃ katheti. Madhubhāṇīti yo madhu viya madhurakathaṃ katheti. Sabhaggatoti sabhāya ṭhito. Parisaggatoti gāmaparisāya ṭhito. Ñātimajjhagatoti ñātīnaṃ majjhe ṭhito. Pūgamajjhagatoti seṇīnaṃ majjhe ṭhito. Rājakulamajjhagatoti rājakulassa majjhe mahāvinicchaye ṭhito. Abhinītoti pucchanatthāyānīto. Sakkhipuṭṭhoti sakkhiṃ katvā pucchito. Ehambho purisāti ālapanametaṃ. Attahetu vā parahetu vāti attano vā parassa vā hatthapādādihetu vā dhanahetu vā. Āmisakiñcikkhahetu vāti ettha āmisanti lañjo adhippeto. Kiñcikkhanti yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ antamaso tittiriyavaṭṭakasappipiṇḍanavanītapiṇḍādimattakassa lañjassa hetūti attho. Sampajānamusā bhāsitā hotīti jānantoyeva musāvādaṃ kattā hoti.
नेलाति एलं वुच्चति दोसो, नास्स एलन्ति नेला, निद्दोसाति अत्थो। ‘‘नेलङ्गो सेतपच्छादो’’ति (उदा॰ ६५) एत्थ वुत्तसीलं विय। कण्णसुखाति ब्यञ्जनमधुरताय कण्णानं सुखा, सूचिविज्झनं विय कण्णसूलं न जनेति। अत्थमधुरताय सकलसरीरे कोपं अजनेत्वा पेमं जनेतीति पेमनीया। हदयं गच्छति अप्पटिहञ्ञमाना सुखेन चित्तं पविसतीति हदयङ्गमा। गुणपरिपुण्णताय पुरे भवाति पोरी। पुरे संवड्ढनारी विय सुकुमारातिपि पोरी। पुरस्स एसातिपि पोरी। पुरस्स एसाति नगरवासीनं कथाति अत्थो। नगरवासिनो हि युत्तकथा होन्ति , पितिमत्तं पिताति, मातिमत्तं माताति, भातिमत्तं भाताति वदन्ति। एवरूपी कथा बहुनो जनस्स कन्ता होतीति बहुजनकन्ता। कन्तभावेनेव बहुनो जनस्स मनापा चित्तवुद्धिकराति बहुजनमनापा।
Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssa elanti nelā, niddosāti attho. ‘‘Nelaṅgo setapacchādo’’ti (udā. 65) ettha vuttasīlaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati appaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī. Pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī. Purassa esātipi porī. Purassa esāti nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti , pitimattaṃ pitāti, mātimattaṃ mātāti, bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuddhikarāti bahujanamanāpā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ८. गूथभाणीसुत्तं • 8. Gūthabhāṇīsuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ८. गूथभाणीसुत्तवण्णना • 8. Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā
