Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
८. गूथभाणीसुत्तवण्णना
8. Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā
२८. अट्ठमे गूथभाणीति गूथसदिसवचनत्ता गूथभाणी। यथा हि गूथं नाम महाजनस्स अनिट्ठं होति, एवमेव इमस्स पुग्गलस्स वचनं देवमनुस्सानं अनिट्ठं होति। दुग्गन्धकथन्ति किलेसासुचिसंकिलिट्ठताय गूथं विय दुग्गन्धवायनकथं। पुप्फभाणीति सुपुप्फसदिसवचनत्ता पुप्फभाणी । यथा हि फुल्लानि वस्सिकानि वा अधिमुत्तिकानि वा महाजनस्स इट्ठानि कन्तानि होन्ति, एवमेव इमस्स पुग्गलस्स वचनं देवमनुस्सानं इट्ठं होति कन्तं। पुप्फानि वियाति चम्पकसुमनादिसुगन्धपुप्फानि विय। सुगन्धकथन्ति सुचिगन्धवायनकथं किलेसदुग्गन्धाभावतो। मधुभाणीति एत्थ ‘‘मुदुभाणी’’तिपि पठन्ति। उभयत्थापि हि मधुरवचनोति अत्थो। यथा हि चतुमधुरं नाम मधुरं पणीतं, एवमेव इमस्स पुग्गलस्स वचनं देवमनुस्सानं मधुरं होति। मधुरकथन्ति कण्णसुखताय पेमनीयताय च सद्दतो अत्थतो च मधुरसभावकथं। अत्तहेतु वाति अत्तनो वा हत्थपादादिच्छेदनहरणहेतु। परहेतु वाति एत्थापि एसेव नयो। तेनाह ‘‘अत्तनो वा’’तिआदि।
28. Aṭṭhame gūthabhāṇīti gūthasadisavacanattā gūthabhāṇī. Yathā hi gūthaṃ nāma mahājanassa aniṭṭhaṃ hoti, evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ aniṭṭhaṃ hoti. Duggandhakathanti kilesāsucisaṃkiliṭṭhatāya gūthaṃ viya duggandhavāyanakathaṃ. Pupphabhāṇīti supupphasadisavacanattā pupphabhāṇī . Yathā hi phullāni vassikāni vā adhimuttikāni vā mahājanassa iṭṭhāni kantāni honti, evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ iṭṭhaṃ hoti kantaṃ. Pupphāni viyāti campakasumanādisugandhapupphāni viya. Sugandhakathanti sucigandhavāyanakathaṃ kilesaduggandhābhāvato. Madhubhāṇīti ettha ‘‘mudubhāṇī’’tipi paṭhanti. Ubhayatthāpi hi madhuravacanoti attho. Yathā hi catumadhuraṃ nāma madhuraṃ paṇītaṃ, evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ madhuraṃ hoti. Madhurakathanti kaṇṇasukhatāya pemanīyatāya ca saddato atthato ca madhurasabhāvakathaṃ. Attahetu vāti attano vā hatthapādādicchedanaharaṇahetu. Parahetu vāti etthāpi eseva nayo. Tenāha ‘‘attano vā’’tiādi.
‘‘नेलङ्गोति खो, भन्ते, सीलानमेतं अधिवचन’’न्ति सुत्ते (सं॰ नि॰ ४.३४७) आगतत्ता वुत्तं ‘‘एत्थ वुत्तसीलं विया’’ति। पूरेति गुणानं पारिपूरियं। सुकुमाराति अफरुसताय मुदुका कोमला। पुरस्साति एत्थ पुर-सद्दो तन्निवासिवाचको दट्ठब्बो ‘‘गामो आगतो’’तिआदीसु विय। तेनाह ‘‘नगरवासीन’’न्ति। मनं अप्पायति वड्ढेतीति मनापा। तेनाह ‘‘चित्तवुद्धिकरा’’ति।
‘‘Nelaṅgoti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacana’’nti sutte (saṃ. ni. 4.347) āgatattā vuttaṃ ‘‘ettha vuttasīlaṃ viyā’’ti. Pūreti guṇānaṃ pāripūriyaṃ. Sukumārāti apharusatāya mudukā komalā. Purassāti ettha pura-saddo tannivāsivācako daṭṭhabbo ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya. Tenāha ‘‘nagaravāsīna’’nti. Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti manāpā. Tenāha ‘‘cittavuddhikarā’’ti.
गूथभाणीसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ८. गूथभाणीसुत्तं • 8. Gūthabhāṇīsuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ८. गूथभाणीसुत्तवण्णना • 8. Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā