| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๘. คูถภาณีสุตฺตวณฺณนา
8. Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā
๒๘. อฎฺฐเม คูถภาณีติ คูถสทิสวจนตฺตา คูถภาณีฯ ยถา หิ คูถํ นาม มหาชนสฺส อนิฎฺฐํ โหติ, เอวเมว อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วจนํ เทวมนุสฺสานํ อนิฎฺฐํ โหติฯ ทุคฺคนฺธกถนฺติ กิเลสาสุจิสํกิลิฎฺฐตาย คูถํ วิย ทุคฺคนฺธวายนกถํฯ ปุปฺผภาณีติ สุปุปฺผสทิสวจนตฺตา ปุปฺผภาณี ฯ ยถา หิ ผุลฺลานิ วสฺสิกานิ วา อธิมุตฺติกานิ วา มหาชนสฺส อิฎฺฐานิ กนฺตานิ โหนฺติ, เอวเมว อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วจนํ เทวมนุสฺสานํ อิฎฺฐํ โหติ กนฺตํฯ ปุปฺผานิ วิยาติ จมฺปกสุมนาทิสุคนฺธปุปฺผานิ วิยฯ สุคนฺธกถนฺติ สุจิคนฺธวายนกถํ กิเลสทุคฺคนฺธาภาวโตฯ มธุภาณีติ เอตฺถ ‘‘มุทุภาณี’’ติปิ ปฐนฺติฯ อุภยตฺถาปิ หิ มธุรวจโนติ อโตฺถฯ ยถา หิ จตุมธุรํ นาม มธุรํ ปณีตํ, เอวเมว อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วจนํ เทวมนุสฺสานํ มธุรํ โหติฯ มธุรกถนฺติ กณฺณสุขตาย เปมนียตาย จ สทฺทโต อตฺถโต จ มธุรสภาวกถํฯ อตฺตเหตุ วาติ อตฺตโน วา หตฺถปาทาทิเจฺฉทนหรณเหตุฯ ปรเหตุ วาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ เตนาห ‘‘อตฺตโน วา’’ติอาทิฯ
28. Aṭṭhame gūthabhāṇīti gūthasadisavacanattā gūthabhāṇī. Yathā hi gūthaṃ nāma mahājanassa aniṭṭhaṃ hoti, evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ aniṭṭhaṃ hoti. Duggandhakathanti kilesāsucisaṃkiliṭṭhatāya gūthaṃ viya duggandhavāyanakathaṃ. Pupphabhāṇīti supupphasadisavacanattā pupphabhāṇī . Yathā hi phullāni vassikāni vā adhimuttikāni vā mahājanassa iṭṭhāni kantāni honti, evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ iṭṭhaṃ hoti kantaṃ. Pupphāni viyāti campakasumanādisugandhapupphāni viya. Sugandhakathanti sucigandhavāyanakathaṃ kilesaduggandhābhāvato. Madhubhāṇīti ettha ‘‘mudubhāṇī’’tipi paṭhanti. Ubhayatthāpi hi madhuravacanoti attho. Yathā hi catumadhuraṃ nāma madhuraṃ paṇītaṃ, evameva imassa puggalassa vacanaṃ devamanussānaṃ madhuraṃ hoti. Madhurakathanti kaṇṇasukhatāya pemanīyatāya ca saddato atthato ca madhurasabhāvakathaṃ. Attahetu vāti attano vā hatthapādādicchedanaharaṇahetu. Parahetu vāti etthāpi eseva nayo. Tenāha ‘‘attano vā’’tiādi.
‘‘เนลโงฺคติ โข, ภเนฺต, สีลานเมตํ อธิวจน’’นฺติ สุเตฺต (สํ. นิ. ๔.๓๔๗) อาคตตฺตา วุตฺตํ ‘‘เอตฺถ วุตฺตสีลํ วิยา’’ติฯ ปูเรติ คุณานํ ปาริปูริยํฯ สุกุมาราติ อผรุสตาย มุทุกา โกมลาฯ ปุรสฺสาติ เอตฺถ ปุร-สโทฺท ตนฺนิวาสิวาจโก ทฎฺฐโพฺพ ‘‘คาโม อาคโต’’ติอาทีสุ วิยฯ เตนาห ‘‘นครวาสีน’’นฺติฯ มนํ อปฺปายติ วเฑฺฒตีติ มนาปาฯ เตนาห ‘‘จิตฺตวุทฺธิกรา’’ติฯ
‘‘Nelaṅgoti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacana’’nti sutte (saṃ. ni. 4.347) āgatattā vuttaṃ ‘‘ettha vuttasīlaṃ viyā’’ti. Pūreti guṇānaṃ pāripūriyaṃ. Sukumārāti apharusatāya mudukā komalā. Purassāti ettha pura-saddo tannivāsivācako daṭṭhabbo ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya. Tenāha ‘‘nagaravāsīna’’nti. Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti manāpā. Tenāha ‘‘cittavuddhikarā’’ti.
คูถภาณีสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๘. คูถภาณีสุตฺตํ • 8. Gūthabhāṇīsuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๘. คูถภาณีสุตฺตวณฺณนา • 8. Gūthabhāṇīsuttavaṇṇanā
