| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรีคาถา-อฎฺฐกถา • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
๗. คุตฺตาเถรีคาถาวณฺณนา
7. Guttātherīgāthāvaṇṇanā
คุเตฺต ยทตฺถํ ปพฺพชฺชาติอาทิกา คุตฺตาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อนุกฺกเมน สมฺภตวิโมกฺขสมฺภารา หุตฺวา, ปริปกฺกกุสลมูลา สุคตีสุเยว สํสรนฺตี อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺตา, คุตฺตาติสฺสา นามํ อโหสิฯ สา วิญฺญุตํ ปตฺวา อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา โจทิยมานา ฆราวาสํ ชิคุจฺฉนฺตี มาตาปิตโร อนุชานาเปตฺวา มหาปชาปติโคตมิยา สนฺติเก ปพฺพชิฯ ปพฺพชิตฺวา จ วิปสฺสนํ ปฎฺฐเปตฺวา ภาวนํ อนุยุญฺชนฺติยา ตสฺสา จิตฺตํ จิรกาลปริจเยน พหิทฺธารมฺมเณ วิธาวติ, เอกคฺคํ นาโหสิฯ สตฺถา ทิสฺวา ตํ อนุคฺคณฺหโนฺต, คนฺธกุฎิยํ ยถานิสิโนฺนว โอภาสํ ผริตฺวา ตสฺสา อาสเนฺน อากาเส นิสินฺนํ วิย อตฺตานํ ทเสฺสตฺวา โอวทโนฺต –
Gutte yadatthaṃ pabbajjātiādikā guttāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena sambhatavimokkhasambhārā hutvā, paripakkakusalamūlā sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattā, guttātissā nāmaṃ ahosi. Sā viññutaṃ patvā upanissayasampattiyā codiyamānā gharāvāsaṃ jigucchantī mātāpitaro anujānāpetvā mahāpajāpatigotamiyā santike pabbaji. Pabbajitvā ca vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanaṃ anuyuñjantiyā tassā cittaṃ cirakālaparicayena bahiddhārammaṇe vidhāvati, ekaggaṃ nāhosi. Satthā disvā taṃ anuggaṇhanto, gandhakuṭiyaṃ yathānisinnova obhāsaṃ pharitvā tassā āsanne ākāse nisinnaṃ viya attānaṃ dassetvā ovadanto –
๑๖๓.
163.
‘‘คุเตฺต ยทตฺถํ ปพฺพชฺชา, หิตฺวา ปุตฺตํ วสุํ ปิยํ;
‘‘Gutte yadatthaṃ pabbajjā, hitvā puttaṃ vasuṃ piyaṃ;
ตเมว อนุพฺรูเหหิ, มา จิตฺตสฺส วสํ คมิฯ
Tameva anubrūhehi, mā cittassa vasaṃ gami.
๑๖๔.
164.
‘‘จิเตฺตน วญฺจิตา สตฺตา, มารสฺส วิสเย รตา;
‘‘Cittena vañcitā sattā, mārassa visaye ratā;
อเนกชาติสํสารํ, สนฺธาวนฺติ อวิทฺทสูฯ
Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvanti aviddasū.
๑๖๕.
165.
‘‘กามาจฺฉนฺทญฺจ พฺยาปาทํ, สกฺกายทิฎฺฐิเมว จ;
‘‘Kāmācchandañca byāpādaṃ, sakkāyadiṭṭhimeva ca;
สีลพฺพตปรามาสํ, วิจิกิจฺฉํ จ ปญฺจมํฯ
Sīlabbataparāmāsaṃ, vicikicchaṃ ca pañcamaṃ.
๑๖๖.
166.
‘‘สํโยชนานิ เอตานิ, ปชหิตฺวาน ภิกฺขุนี;
‘‘Saṃyojanāni etāni, pajahitvāna bhikkhunī;
โอรมฺภาคมนียานิ, นยิทํ ปุนเรหิสิฯ
Orambhāgamanīyāni, nayidaṃ punarehisi.
๑๖๗.
167.
‘‘ราคํ มานํ อวิชฺชญฺจ, อุทฺธจฺจญฺจ วิวชฺชิย;
‘‘Rāgaṃ mānaṃ avijjañca, uddhaccañca vivajjiya;
สํโยชนานิ เฉตฺวาน, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสสิฯ
Saṃyojanāni chetvāna, dukkhassantaṃ karissasi.
๑๖๘.
168.
‘‘เขเปตฺวา ชาติสํสารํ, ปริญฺญาย ปุนพฺภวํ;
‘‘Khepetvā jātisaṃsāraṃ, pariññāya punabbhavaṃ;
ทิเฎฺฐว ธเมฺม นิจฺฉาตา, อุปสนฺตา จริสฺสสี’’ติฯ – อิมา คาถา อาภาสิ;
Diṭṭheva dhamme nicchātā, upasantā carissasī’’ti. – imā gāthā ābhāsi;
ตตฺถ ตเมว อนุพฺรูเหหีติ ยทตฺถํ ยสฺส กิเลสปรินิพฺพานสฺส ขนฺธปรินิพฺพานสฺส จ อตฺถายฯ หิตฺวา ปุตฺตํ วสุํ ปิยนฺติ ปิยายิตพฺพํ ญาติปริวฎฺฎํ โภคกฺขนฺธญฺจ หิตฺวา มม สาสเน ปพฺพชฺชา พฺรหฺมจริยวาโส อิจฺฉิโต, ตเมว วเฑฺฒยฺยาสิ สมฺปาเทยฺยาสิฯ มา จิตฺตสฺส วสํ คมีติ ทีฆรตฺตํ รูปาทิอารมฺมณวเสน วฑฺฒิตสฺส กูฎจิตฺตสฺส วสํ มา คจฺฉิฯ
Tattha tameva anubrūhehīti yadatthaṃ yassa kilesaparinibbānassa khandhaparinibbānassa ca atthāya. Hitvā puttaṃ vasuṃ piyanti piyāyitabbaṃ ñātiparivaṭṭaṃ bhogakkhandhañca hitvā mama sāsane pabbajjā brahmacariyavāso icchito, tameva vaḍḍheyyāsi sampādeyyāsi. Mā cittassa vasaṃ gamīti dīgharattaṃ rūpādiārammaṇavasena vaḍḍhitassa kūṭacittassa vasaṃ mā gacchi.
ยสฺมา จิตฺตํ นาเมตํ มายูปมํ, เยน วญฺจิตา อนฺธปุถุชฺชนา มารวสานุคา สํสารํ นาติวตฺตนฺติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘จิเตฺตน วญฺจิตา’’ติอาทิฯ
Yasmā cittaṃ nāmetaṃ māyūpamaṃ, yena vañcitā andhaputhujjanā māravasānugā saṃsāraṃ nātivattanti. Tena vuttaṃ ‘‘cittena vañcitā’’tiādi.
สํโยชนานิ เอตานีติ เอตานิ ‘‘กามจฺฉนฺทญฺจ พฺยาปาท’’นฺติอาทินา ยถาวุตฺตานิ ปญฺจ พนฺธนเฎฺฐน สํโยชนานิฯ ปชหิตฺวานาติ อนาคามิมเคฺคน สมุจฺฉินฺทิตฺวาฯ ภิกฺขุนีติ ตสฺสา อาลปนํฯ โอรมฺภาคมนียานีติ รูปารูปธาตุโต เหฎฺฐาภาเค กามธาตุยํ มนุสฺสชีวสฺส หิตานิ อุปการานิ ตตฺถ ปฎิสนฺธิยา ปจฺจยภาวโตฯ ม-กาโร ปทสนฺธิกโรฯ ‘‘โอรมาคมนียานี’’ติ ปาฬิ, โส เอวโตฺถฯ นยิทํ ปุนเรหิสีติ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปหาเนน อิทํ กามฎฺฐานํ กามภวํ ปฎิสนฺธิวเสน ปุน นาคมิสฺสสิฯ ร-กาโร ปทสนฺธิกโรฯ ‘‘อิตฺถ’’นฺติ วา ปาฬิ, อิตฺถตฺตํ กามภวมิเจฺจว อโตฺถฯ
Saṃyojanānietānīti etāni ‘‘kāmacchandañca byāpāda’’ntiādinā yathāvuttāni pañca bandhanaṭṭhena saṃyojanāni. Pajahitvānāti anāgāmimaggena samucchinditvā. Bhikkhunīti tassā ālapanaṃ. Orambhāgamanīyānīti rūpārūpadhātuto heṭṭhābhāge kāmadhātuyaṃ manussajīvassa hitāni upakārāni tattha paṭisandhiyā paccayabhāvato. Ma-kāro padasandhikaro. ‘‘Oramāgamanīyānī’’ti pāḷi, so evattho. Nayidaṃ punarehisīti orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānena idaṃ kāmaṭṭhānaṃ kāmabhavaṃ paṭisandhivasena puna nāgamissasi. Ra-kāro padasandhikaro. ‘‘Ittha’’nti vā pāḷi, itthattaṃ kāmabhavamicceva attho.
ราคนฺติ รูปราคญฺจ อรูปราคญฺจฯ มานนฺติ อคฺคมคฺควชฺฌํ มานํฯ อวิชฺชญฺจ อุทฺธจฺจญฺจาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ วิวชฺชิยาติ วิปสฺสนาย วิกฺขเมฺภตฺวาฯ สํโยชนานิ เฉตฺวานาติ เอตานิ รูปราคาทีนิ ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อรหตฺตมเคฺคน สมุจฺฉินฺทิตฺวาฯ ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสสีติ สพฺพสฺสาปิ วฎฺฎทุกฺขสฺส ปริยนฺตํ ปริโยสานํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Rāganti rūparāgañca arūparāgañca. Mānanti aggamaggavajjhaṃ mānaṃ. Avijjañca uddhaccañcāti etthāpi eseva nayo. Vivajjiyāti vipassanāya vikkhambhetvā. Saṃyojanāni chetvānāti etāni rūparāgādīni pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni arahattamaggena samucchinditvā. Dukkhassantaṃ karissasīti sabbassāpi vaṭṭadukkhassa pariyantaṃ pariyosānaṃ pāpuṇissasi.
เขเปตฺวา ชาติสํสารนฺติ ชาติ สมูลิกสํสารปวตฺติํ ปริโยสาเปตฺวาฯ นิจฺฉาตาติ นิตฺตณฺหาฯ อุปสนฺตาติ สพฺพโส กิเลสานํ วูปสเมน อุปสนฺตาฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ
Khepetvā jātisaṃsāranti jāti samūlikasaṃsārapavattiṃ pariyosāpetvā. Nicchātāti nittaṇhā. Upasantāti sabbaso kilesānaṃ vūpasamena upasantā. Sesaṃ vuttanayameva.
เอวํ สตฺถารา อิมาสุ คาถาสุ ภาสิตาสุ คาถาปริโยสาเน เถรี สห ปฎิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา อุทานวเสน ภควตา ภาสิตนิยาเมเนว อิมา คาถา อภาสิฯ เตเนว ตา เถริยา คาถา นาม ชาตาฯ
Evaṃ satthārā imāsu gāthāsu bhāsitāsu gāthāpariyosāne therī saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā udānavasena bhagavatā bhāsitaniyāmeneva imā gāthā abhāsi. Teneva tā theriyā gāthā nāma jātā.
คุตฺตาเถรีคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Guttātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรีคาถาปาฬิ • Therīgāthāpāḷi / ๗. คุตฺตาเถรีคาถา • 7. Guttātherīgāthā
