Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya

    ३. हालिद्दिकानिसुत्तं

    3. Hāliddikānisuttaṃ

    ३. एवं मे सुतं – एकं समयं आयस्मा महाकच्‍चानो अवन्तीसु विहरति कुररघरे 1 पपाते पब्बते। अथ खो हालिद्दिकानि 2 गहपति येनायस्मा महाकच्‍चानो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं महाकच्‍चानं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो हालिद्दिकानि गहपति आयस्मन्तं महाकच्‍चानं एतदवोच – ‘‘वुत्तमिदं, भन्ते, भगवता अट्ठकवग्गिये मागण्डियपञ्हे –

    3. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā mahākaccāno avantīsu viharati kuraraghare 3 papāte pabbate. Atha kho hāliddikāni 4 gahapati yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho hāliddikāni gahapati āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavoca – ‘‘vuttamidaṃ, bhante, bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –

    ‘‘ओकं पहाय अनिकेतसारी,

    ‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,

    गामे अकुब्बं 5 मुनि सन्थवानि 6।

    Gāme akubbaṃ 7 muni santhavāni 8;

    कामेहि रित्तो अपुरक्खरानो 9,

    Kāmehi ritto apurakkharāno 10,

    कथं न विग्गय्ह जनेन कयिरा’’ति॥

    Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.

    ‘‘इमस्स नु खो, भन्ते, भगवता संखित्तेन भासितस्स कथं वित्थारेन अत्थो दट्ठब्बो’’ति?

    ‘‘Imassa nu kho, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?

    ‘‘रूपधातु खो, गहपति, विञ्‍ञाणस्स ओको। रूपधातुरागविनिबन्धञ्‍च 11 पन विञ्‍ञाणं ‘ओकसारी’ति वुच्‍चति। वेदनाधातु खो, गहपति, विञ्‍ञाणस्स ओको। वेदनाधातुरागविनिबन्धञ्‍च पन विञ्‍ञाणं ‘ओकसारी’ति वुच्‍चति। सञ्‍ञाधातु खो, गहपति, विञ्‍ञाणस्स ओको। सञ्‍ञाधातुरागविनिबन्धञ्‍च पन विञ्‍ञाणं ‘ओकसारी’ति वुच्‍चति। सङ्खारधातु खो, गहपति, विञ्‍ञाणस्स ओको। सङ्खारधातुरागविनिबन्धञ्‍च पन विञ्‍ञाणं ‘ओकसारी’ति वुच्‍चति। एवं खो, गहपति, ओकसारी होति।

    ‘‘Rūpadhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Rūpadhāturāgavinibandhañca 12 pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Vedanādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Vedanādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saññādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saññādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saṅkhāradhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saṅkhāradhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, okasārī hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, अनोकसारी होति? रूपधातुया खो, गहपति, यो छन्दो यो रागो या नन्दी 13 या तण्हा ये उपयुपादाना 14 चेतसो अधिट्ठानाभिनिवेसानुसया ते तथागतस्स पहीना उच्छिन्‍नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता 15 आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा तथागतो ‘अनोकसारी’ति वुच्‍चति। वेदनाधातुया खो, गहपति… सञ्‍ञाधातुया खो, गहपति… सङ्खारधातुया खो, गहपति… विञ्‍ञाणधातुया खो, गहपति, यो छन्दो यो रागो या नन्दी या तण्हा ये उपयुपादाना चेतसो अधिट्ठानाभिनिवेसानुसया ते तथागतस्स पहीना उच्छिन्‍नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा तथागतो ‘अनोकसारी’ति वुच्‍चति। एवं खो, गहपति, अनोकसारी होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, anokasārī hoti? Rūpadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī 16 yā taṇhā ye upayupādānā 17 cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā 18 āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Vedanādhātuyā kho, gahapati… saññādhātuyā kho, gahapati… saṅkhāradhātuyā kho, gahapati… viññāṇadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upayupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, निकेतसारी होति? रूपनिमित्तनिकेतविसारविनिबन्धा खो, गहपति, ‘निकेतसारी’ति वुच्‍चति। सद्दनिमित्त…पे॰… गन्धनिमित्त… रसनिमित्त… फोट्ठब्बनिमित्त… धम्मनिमित्तनिकेतविसारविनिबन्धा खो, गहपति, ‘निकेतसारी’ति वुच्‍चति। एवं खो, गहपति, निकेतसारी होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, niketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Saddanimitta…pe… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, niketasārī hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, अनिकेतसारी होति? रूपनिमित्तनिकेतविसारविनिबन्धा खो, गहपति, तथागतस्स पहीना उच्छिन्‍नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा तथागतो ‘अनिकेतसारी’ति वुच्‍चति। सद्दनिमित्त… गन्धनिमित्त… रसनिमित्त… फोट्ठब्बनिमित्त… धम्मनिमित्तनिकेतविसारविनिबन्धा खो, गहपति, तथागतस्स पहीना उच्छिन्‍नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा तथागतो ‘अनिकेतसारी’ति वुच्‍चति। एवं खो, गहपति, अनिकेतसारी होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, aniketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Saddanimitta… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, aniketasārī hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, गामे सन्थवजातो 19 होति? इध, गहपति, एकच्‍चो गिहीहि 20 संसट्ठो विहरति सहनन्दी सहसोकी, सुखितेसु सुखितो, दुक्खितेसु दुक्खितो, उप्पन्‍नेसु किच्‍चकरणीयेसु अत्तना तेसु योगं आपज्‍जति। एवं खो, गहपति, गामे सन्थवजातो होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, gāme santhavajāto 21 hoti? Idha, gahapati, ekacco gihīhi 22 saṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī, sukhitesu sukhito, dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho, gahapati, gāme santhavajāto hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, गामे न सन्थवजातो होति? इध, गहपति, भिक्खु गिहीहि 23 असंसट्ठो विहरति न सहनन्दी न सहसोकी न सुखितेसु सुखितो न दुक्खितेसु दुक्खितो, उप्पन्‍नेसु किच्‍चकरणीयेसु न अत्तना तेसु योगं आपज्‍जति। एवं खो, गहपति, गामे न सन्थवजातो होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, gāme na santhavajāto hoti? Idha, gahapati, bhikkhu gihīhi 24 asaṃsaṭṭho viharati na sahanandī na sahasokī na sukhitesu sukhito na dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu na attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho, gahapati, gāme na santhavajāto hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, कामेहि अरित्तो होति? इध, गहपति, एकच्‍चो कामेसु अविगतरागो होति अविगतछन्दो अविगतपेमो अविगतपिपासो अविगतपरिळाहो अविगततण्हो। एवं खो, गहपति, कामेहि अरित्तो होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi aritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu avigatarāgo hoti avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, कामेहि रित्तो होति? इध, गहपति, एकच्‍चो कामेसु विगतरागो होति विगतछन्दो विगतपेमो विगतपिपासो विगतपरिळाहो विगततण्हो । एवं खो, गहपति, कामेहि रित्तो होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi ritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu vigatarāgo hoti vigatachando vigatapemo vigatapipāso vigatapariḷāho vigatataṇho . Evaṃ kho, gahapati, kāmehi ritto hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, पुरक्खरानो होति? इध, गहपति, एकच्‍चस्स एवं होति – ‘एवंरूपो सियं अनागतमद्धानं, एवंवेदनो सियं अनागतमद्धानं, एवंसञ्‍ञो सियं अनागतमद्धानं, एवंसङ्खारो सियं अनागतमद्धानं, एवंविञ्‍ञाणो सियं अनागतमद्धान’न्ति। एवं खो, गहपति, पुरक्खरानो होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, purakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, purakkharāno hoti.

    ‘‘कथञ्‍च, गहपति, अपुरक्खरानो होति? इध, गहपति, एकच्‍चस्स न एवं होति – ‘एवंरूपो सियं अनागतमद्धानं, एवंवेदनो सियं अनागतमद्धानं, एवंसञ्‍ञो सियं अनागतमद्धानं, एवंसङ्खारो सियं अनागतमद्धानं, एवंविञ्‍ञाणो सियं अनागतमद्धान’न्ति। एवं खो, गहपति, अपुरक्खरानो होति।

    ‘‘Kathañca, gahapati, apurakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa na evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, apurakkharāno hoti.

    ‘‘कथञ्‍च , गहपति, कथं विग्गय्ह जनेन कत्ता होति? इध, गहपति, एकच्‍चो एवरूपिं कथं कत्ता होति – ‘न त्वं इमं धम्मविनयं आजानासि; अहं इमं धम्मविनयं आजानामि। किं त्वं इमं धम्मविनयं आजानिस्ससि? मिच्छापटिपन्‍नो त्वमसि; अहमस्मि सम्मापटिपन्‍नो। पुरे वचनीयं पच्छा अवच; पच्छा वचनीयं पुरे अवच। सहितं मे, असहितं ते। अधिचिण्णं ते विपरावत्तं। आरोपितो ते वादो; चर वादप्पमोक्खाय। निग्गहितोसि; निब्बेठेहि वा सचे पहोसी’ति। एवं खो, गहपति, कथं विग्गय्ह जनेन कत्ता होति।

    ‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, ekacco evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi; ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi. Kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi? Micchāpaṭipanno tvamasi; ahamasmi sammāpaṭipanno. Pure vacanīyaṃ pacchā avaca; pacchā vacanīyaṃ pure avaca. Sahitaṃ me, asahitaṃ te. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ. Āropito te vādo; cara vādappamokkhāya. Niggahitosi; nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti.

    ‘‘कथञ्‍च , गहपति, कथं न विग्गय्ह जनेन कत्ता होति? इध, गहपति, भिक्खु न एवरूपिं कथं कत्ता होति – ‘न त्वं इमं धम्मविनयं आजानासि…पे॰… निब्बेठेहि वा सचे पहोसी’ति। एवं खो, गहपति, कथं न विग्गय्ह जनेन कत्ता होति।

    ‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, bhikkhu na evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi…pe… nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti.

    ‘‘इति खो, गहपति, यं तं वुत्तं भगवता अट्ठकवग्गिये मागण्डियपञ्हे –

    ‘‘Iti kho, gahapati, yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –

    ‘‘ओकं पहाय अनिकेतसारी,

    ‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,

    गामे अकुब्बं मुनिसन्थवानि।

    Gāme akubbaṃ munisanthavāni;

    कामेहि रित्तो अपुरक्खरानो,

    Kāmehi ritto apurakkharāno,

    कथं न विग्गय्ह जनेन कयिरा’’ति॥

    Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.

    ‘‘इमस्स खो, गहपति, भगवता संखित्तेन भासितस्स एवं वित्थारेन अत्थो दट्ठब्बो’’ति। ततियं।

    ‘‘Imassa kho, gahapati, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti. Tatiyaṃ.




    Next: ४. दुतियहालिद्दिकानिसुत्तं • 4. Dutiyahāliddikānisuttaṃ




    Footnotes:
    1. कुलघरे (क॰)
    2. हालिद्दकानि (सी॰), हलिद्दिकानि (स्या॰)
    3. kulaghare (ka.)
    4. hāliddakāni (sī.), haliddikāni (syā.)
    5. अक्रुब्बं (क॰)
    6. सन्धवानि (क॰)
    7. akrubbaṃ (ka.)
    8. sandhavāni (ka.)
    9. अपुरेक्खरानो (सी॰ सुत्तनिपातेपि) मोग्गल्‍लाने ५-१३५ सुत्तम्पि ओलोकेतब्बं
    10. apurekkharāno (sī. suttanipātepi) moggallāne 5-135 suttampi oloketabbaṃ
    11. … विनिबद्धञ्‍ज (पी॰ सी॰ अट्ठ॰)
    12. … vinibaddhañja (pī. sī. aṭṭha.)
    13. नन्दि (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)
    14. उपायुपादाना (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)
    15. अनभावकता (सी॰ पी॰), अनभावंगता (स्या॰ कं॰)
    16. nandi (sī. syā. kaṃ. pī.)
    17. upāyupādānā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    18. anabhāvakatā (sī. pī.), anabhāvaṃgatā (syā. kaṃ.)
    19. सन्धवजातो (क॰)
    20. गिहि (क॰)
    21. sandhavajāto (ka.)
    22. gihi (ka.)
    23. गिहि (क॰)
    24. gihi (ka.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ३. हालिद्दिकानिसुत्तवण्णना • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ३. हालिद्दिकानिसुत्तवण्णना • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact