| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
७. हालिद्दिकानिसुत्तं
7. Hāliddikānisuttaṃ
१३०. एकं समयं आयस्मा महाकच्चानो अवन्तीसु विहरति कुररघरे 1 पपाते 2 पब्बते। अथ खो हालिद्दिकानि 3 गहपति येनायस्मा महाकच्चानो तेनुपसङ्कमि…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो हालिद्दिकानि गहपति आयस्मन्तं महाकच्चानं एतदवोच – ‘‘वुत्तमिदं, भन्ते, भगवता – ‘धातुनानत्तं पटिच्च उप्पज्जति फस्सनानत्तं; फस्सनानत्तं पटिच्च उप्पज्जति वेदनानानत्त’न्ति। कथं नु खो, भन्ते, धातुनानत्तं पटिच्च उप्पज्जति फस्सनानत्तं; फस्सनानत्तं पटिच्च उप्पज्जति वेदनानानत्त’’न्ति? ‘‘इध, गहपति, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा ‘मनापं इत्थेत’न्ति पजानाति चक्खुविञ्ञाणं सुखवेदनियञ्च 4। फस्सं पटिच्च उप्पज्जति सुखा वेदना। चक्खुना खो पनेव 5 रूपं दिस्वा ‘अमनापं इत्थेत’न्ति पजानाति चक्खुविञ्ञाणं दुक्खवेदनियञ्च। फस्सं पटिच्च उप्पज्जति दुक्खा वेदना। चक्खुना खो पनेव रूपं दिस्वा ‘उपेक्खाट्ठानियं 6 इत्थेत’न्ति पजानाति चक्खुविञ्ञाणं अदुक्खमसुखवेदनियञ्च। फस्सं पटिच्च उप्पज्जति अदुक्खमसुखा वेदना।
130. Ekaṃ samayaṃ āyasmā mahākaccāno avantīsu viharati kuraraghare 7 papāte 8 pabbate. Atha kho hāliddikāni 9 gahapati yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ nisinno kho hāliddikāni gahapati āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavoca – ‘‘vuttamidaṃ, bhante, bhagavatā – ‘dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattaṃ; phassanānattaṃ paṭicca uppajjati vedanānānatta’nti. Kathaṃ nu kho, bhante, dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattaṃ; phassanānattaṃ paṭicca uppajjati vedanānānatta’’nti? ‘‘Idha, gahapati, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā ‘manāpaṃ ittheta’nti pajānāti cakkhuviññāṇaṃ sukhavedaniyañca 10. Phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā. Cakkhunā kho paneva 11 rūpaṃ disvā ‘amanāpaṃ ittheta’nti pajānāti cakkhuviññāṇaṃ dukkhavedaniyañca. Phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā. Cakkhunā kho paneva rūpaṃ disvā ‘upekkhāṭṭhāniyaṃ 12 ittheta’nti pajānāti cakkhuviññāṇaṃ adukkhamasukhavedaniyañca. Phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā.
‘‘पुन चपरं, गहपति, भिक्खु सोतेन सद्दं सुत्वा…पे॰… घानेन गन्धं घायित्वा…पे॰… जिव्हाय रसं सायित्वा…पे॰… कायेन फोट्ठब्बं फुसित्वा…पे॰… मनसा धम्मं विञ्ञाय ‘मनापं इत्थेत’न्ति पजानाति मनोविञ्ञाणं सुखवेदनियञ्च । फस्सं पटिच्च उप्पज्जति सुखा वेदना। मनसा खो पनेव धम्मं विञ्ञाय ‘अमनापं इत्थेत’न्ति पजानाति मनोविञ्ञाणं दुक्खवेदनियञ्च। फस्सं पटिच्च उप्पज्जति दुक्खा वेदना। मनसा खो पनेव धम्मं विञ्ञाय ‘उपेक्खाट्ठानियं इत्थेत’न्ति पजानाति मनोविञ्ञाणं अदुक्खमसुखवेदनियञ्च। फस्सं पटिच्च उप्पज्जति अदुक्खमसुखा वेदना। एवं खो, गहपति, धातुनानत्तं पटिच्च उप्पज्जति फस्सनानत्तं; फस्सनानत्तं पटिच्च उप्पज्जति वेदनानानत्त’’न्ति। सत्तमं।
‘‘Puna caparaṃ, gahapati, bhikkhu sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya ‘manāpaṃ ittheta’nti pajānāti manoviññāṇaṃ sukhavedaniyañca . Phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā. Manasā kho paneva dhammaṃ viññāya ‘amanāpaṃ ittheta’nti pajānāti manoviññāṇaṃ dukkhavedaniyañca. Phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā. Manasā kho paneva dhammaṃ viññāya ‘upekkhāṭṭhāniyaṃ ittheta’nti pajānāti manoviññāṇaṃ adukkhamasukhavedaniyañca. Phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā. Evaṃ kho, gahapati, dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattaṃ; phassanānattaṃ paṭicca uppajjati vedanānānatta’’nti. Sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ७-८. हालिद्दिकानिसुत्तादिवण्णना • 7-8. Hāliddikānisuttādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ७-८. हालिद्दिकानिसुत्तादिवण्णना • 7-8. Hāliddikānisuttādivaṇṇanā
