Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya |
౩. హాలిద్దికానిసుత్తం
3. Hāliddikānisuttaṃ
౩. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం ఆయస్మా మహాకచ్చానో అవన్తీసు విహరతి కురరఘరే 1 పపాతే పబ్బతే. అథ ఖో హాలిద్దికాని 2 గహపతి యేనాయస్మా మహాకచ్చానో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం మహాకచ్చానం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో హాలిద్దికాని గహపతి ఆయస్మన్తం మహాకచ్చానం ఏతదవోచ – ‘‘వుత్తమిదం, భన్తే, భగవతా అట్ఠకవగ్గియే మాగణ్డియపఞ్హే –
3. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā mahākaccāno avantīsu viharati kuraraghare 3 papāte pabbate. Atha kho hāliddikāni 4 gahapati yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho hāliddikāni gahapati āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavoca – ‘‘vuttamidaṃ, bhante, bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –
‘‘ఓకం పహాయ అనికేతసారీ,
‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,
కథం న విగ్గయ్హ జనేన కయిరా’’తి.
Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.
‘‘ఇమస్స ను ఖో, భన్తే, భగవతా సంఖిత్తేన భాసితస్స కథం విత్థారేన అత్థో దట్ఠబ్బో’’తి?
‘‘Imassa nu kho, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?
‘‘రూపధాతు ఖో, గహపతి, విఞ్ఞాణస్స ఓకో. రూపధాతురాగవినిబన్ధఞ్చ 11 పన విఞ్ఞాణం ‘ఓకసారీ’తి వుచ్చతి. వేదనాధాతు ఖో, గహపతి, విఞ్ఞాణస్స ఓకో. వేదనాధాతురాగవినిబన్ధఞ్చ పన విఞ్ఞాణం ‘ఓకసారీ’తి వుచ్చతి. సఞ్ఞాధాతు ఖో, గహపతి, విఞ్ఞాణస్స ఓకో. సఞ్ఞాధాతురాగవినిబన్ధఞ్చ పన విఞ్ఞాణం ‘ఓకసారీ’తి వుచ్చతి. సఙ్ఖారధాతు ఖో, గహపతి, విఞ్ఞాణస్స ఓకో. సఙ్ఖారధాతురాగవినిబన్ధఞ్చ పన విఞ్ఞాణం ‘ఓకసారీ’తి వుచ్చతి. ఏవం ఖో, గహపతి, ఓకసారీ హోతి.
‘‘Rūpadhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Rūpadhāturāgavinibandhañca 12 pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Vedanādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Vedanādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saññādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saññādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saṅkhāradhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saṅkhāradhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, okasārī hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, అనోకసారీ హోతి? రూపధాతుయా ఖో, గహపతి, యో ఛన్దో యో రాగో యా నన్దీ 13 యా తణ్హా యే ఉపయుపాదానా 14 చేతసో అధిట్ఠానాభినివేసానుసయా తే తథాగతస్స పహీనా ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా 15 ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా. తస్మా తథాగతో ‘అనోకసారీ’తి వుచ్చతి. వేదనాధాతుయా ఖో, గహపతి… సఞ్ఞాధాతుయా ఖో, గహపతి… సఙ్ఖారధాతుయా ఖో, గహపతి… విఞ్ఞాణధాతుయా ఖో, గహపతి, యో ఛన్దో యో రాగో యా నన్దీ యా తణ్హా యే ఉపయుపాదానా చేతసో అధిట్ఠానాభినివేసానుసయా తే తథాగతస్స పహీనా ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా. తస్మా తథాగతో ‘అనోకసారీ’తి వుచ్చతి. ఏవం ఖో, గహపతి, అనోకసారీ హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, anokasārī hoti? Rūpadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī 16 yā taṇhā ye upayupādānā 17 cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā 18 āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Vedanādhātuyā kho, gahapati… saññādhātuyā kho, gahapati… saṅkhāradhātuyā kho, gahapati… viññāṇadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upayupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, నికేతసారీ హోతి? రూపనిమిత్తనికేతవిసారవినిబన్ధా ఖో, గహపతి, ‘నికేతసారీ’తి వుచ్చతి. సద్దనిమిత్త…పే॰… గన్ధనిమిత్త… రసనిమిత్త… ఫోట్ఠబ్బనిమిత్త… ధమ్మనిమిత్తనికేతవిసారవినిబన్ధా ఖో, గహపతి, ‘నికేతసారీ’తి వుచ్చతి. ఏవం ఖో, గహపతి, నికేతసారీ హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, niketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Saddanimitta…pe… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, niketasārī hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, అనికేతసారీ హోతి? రూపనిమిత్తనికేతవిసారవినిబన్ధా ఖో, గహపతి, తథాగతస్స పహీనా ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా. తస్మా తథాగతో ‘అనికేతసారీ’తి వుచ్చతి. సద్దనిమిత్త… గన్ధనిమిత్త… రసనిమిత్త… ఫోట్ఠబ్బనిమిత్త… ధమ్మనిమిత్తనికేతవిసారవినిబన్ధా ఖో, గహపతి, తథాగతస్స పహీనా ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా. తస్మా తథాగతో ‘అనికేతసారీ’తి వుచ్చతి. ఏవం ఖో, గహపతి, అనికేతసారీ హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, aniketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Saddanimitta… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, aniketasārī hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, గామే న సన్థవజాతో హోతి? ఇధ, గహపతి, భిక్ఖు గిహీహి 23 అసంసట్ఠో విహరతి న సహనన్దీ న సహసోకీ న సుఖితేసు సుఖితో న దుక్ఖితేసు దుక్ఖితో, ఉప్పన్నేసు కిచ్చకరణీయేసు న అత్తనా తేసు యోగం ఆపజ్జతి. ఏవం ఖో, గహపతి, గామే న సన్థవజాతో హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, gāme na santhavajāto hoti? Idha, gahapati, bhikkhu gihīhi 24 asaṃsaṭṭho viharati na sahanandī na sahasokī na sukhitesu sukhito na dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu na attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho, gahapati, gāme na santhavajāto hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, కామేహి అరిత్తో హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చో కామేసు అవిగతరాగో హోతి అవిగతఛన్దో అవిగతపేమో అవిగతపిపాసో అవిగతపరిళాహో అవిగతతణ్హో. ఏవం ఖో, గహపతి, కామేహి అరిత్తో హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi aritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu avigatarāgo hoti avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, కామేహి రిత్తో హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చో కామేసు విగతరాగో హోతి విగతఛన్దో విగతపేమో విగతపిపాసో విగతపరిళాహో విగతతణ్హో . ఏవం ఖో, గహపతి, కామేహి రిత్తో హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi ritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu vigatarāgo hoti vigatachando vigatapemo vigatapipāso vigatapariḷāho vigatataṇho . Evaṃ kho, gahapati, kāmehi ritto hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, పురక్ఖరానో హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చస్స ఏవం హోతి – ‘ఏవంరూపో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంవేదనో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంసఞ్ఞో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంసఙ్ఖారో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంవిఞ్ఞాణో సియం అనాగతమద్ధాన’న్తి. ఏవం ఖో, గహపతి, పురక్ఖరానో హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, purakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, purakkharāno hoti.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, అపురక్ఖరానో హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చస్స న ఏవం హోతి – ‘ఏవంరూపో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంవేదనో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంసఞ్ఞో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంసఙ్ఖారో సియం అనాగతమద్ధానం, ఏవంవిఞ్ఞాణో సియం అనాగతమద్ధాన’న్తి. ఏవం ఖో, గహపతి, అపురక్ఖరానో హోతి.
‘‘Kathañca, gahapati, apurakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa na evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, apurakkharāno hoti.
‘‘కథఞ్చ , గహపతి, కథం విగ్గయ్హ జనేన కత్తా హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చో ఏవరూపిం కథం కత్తా హోతి – ‘న త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానాసి; అహం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానామి. కిం త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానిస్ససి? మిచ్ఛాపటిపన్నో త్వమసి; అహమస్మి సమ్మాపటిపన్నో. పురే వచనీయం పచ్ఛా అవచ; పచ్ఛా వచనీయం పురే అవచ. సహితం మే, అసహితం తే. అధిచిణ్ణం తే విపరావత్తం. ఆరోపితో తే వాదో; చర వాదప్పమోక్ఖాయ. నిగ్గహితోసి; నిబ్బేఠేహి వా సచే పహోసీ’తి. ఏవం ఖో, గహపతి, కథం విగ్గయ్హ జనేన కత్తా హోతి.
‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, ekacco evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi; ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi. Kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi? Micchāpaṭipanno tvamasi; ahamasmi sammāpaṭipanno. Pure vacanīyaṃ pacchā avaca; pacchā vacanīyaṃ pure avaca. Sahitaṃ me, asahitaṃ te. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ. Āropito te vādo; cara vādappamokkhāya. Niggahitosi; nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti.
‘‘కథఞ్చ , గహపతి, కథం న విగ్గయ్హ జనేన కత్తా హోతి? ఇధ, గహపతి, భిక్ఖు న ఏవరూపిం కథం కత్తా హోతి – ‘న త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానాసి…పే॰… నిబ్బేఠేహి వా సచే పహోసీ’తి. ఏవం ఖో, గహపతి, కథం న విగ్గయ్హ జనేన కత్తా హోతి.
‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, bhikkhu na evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi…pe… nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti.
‘‘ఇతి ఖో, గహపతి, యం తం వుత్తం భగవతా అట్ఠకవగ్గియే మాగణ్డియపఞ్హే –
‘‘Iti kho, gahapati, yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –
‘‘ఓకం పహాయ అనికేతసారీ,
‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,
గామే అకుబ్బం మునిసన్థవాని;
Gāme akubbaṃ munisanthavāni;
కామేహి రిత్తో అపురక్ఖరానో,
Kāmehi ritto apurakkharāno,
కథం న విగ్గయ్హ జనేన కయిరా’’తి.
Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.
‘‘ఇమస్స ఖో, గహపతి, భగవతా సంఖిత్తేన భాసితస్స ఏవం విత్థారేన అత్థో దట్ఠబ్బో’’తి. తతియం.
‘‘Imassa kho, gahapati, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ౩. హాలిద్దికానిసుత్తవణ్ణనా • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౩. హాలిద్దికానిసుత్తవణ్ణనా • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā