Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya

    ൩. ഹാലിദ്ദികാനിസുത്തം

    3. Hāliddikānisuttaṃ

    . ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ആയസ്മാ മഹാകച്ചാനോ അവന്തീസു വിഹരതി കുരരഘരേ 1 പപാതേ പബ്ബതേ. അഥ ഖോ ഹാലിദ്ദികാനി 2 ഗഹപതി യേനായസ്മാ മഹാകച്ചാനോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം മഹാകച്ചാനം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ഹാലിദ്ദികാനി ഗഹപതി ആയസ്മന്തം മഹാകച്ചാനം ഏതദവോച – ‘‘വുത്തമിദം, ഭന്തേ, ഭഗവതാ അട്ഠകവഗ്ഗിയേ മാഗണ്ഡിയപഞ്ഹേ –

    3. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā mahākaccāno avantīsu viharati kuraraghare 3 papāte pabbate. Atha kho hāliddikāni 4 gahapati yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho hāliddikāni gahapati āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavoca – ‘‘vuttamidaṃ, bhante, bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –

    ‘‘ഓകം പഹായ അനികേതസാരീ,

    ‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,

    ഗാമേ അകുബ്ബം 5 മുനി സന്ഥവാനി 6;

    Gāme akubbaṃ 7 muni santhavāni 8;

    കാമേഹി രിത്തോ അപുരക്ഖരാനോ 9,

    Kāmehi ritto apurakkharāno 10,

    കഥം ന വിഗ്ഗയ്ഹ ജനേന കയിരാ’’തി.

    Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.

    ‘‘ഇമസ്സ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഭഗവതാ സംഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ കഥം വിത്ഥാരേന അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ’’തി?

    ‘‘Imassa nu kho, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?

    ‘‘രൂപധാതു ഖോ, ഗഹപതി, വിഞ്ഞാണസ്സ ഓകോ. രൂപധാതുരാഗവിനിബന്ധഞ്ച 11 പന വിഞ്ഞാണം ‘ഓകസാരീ’തി വുച്ചതി. വേദനാധാതു ഖോ, ഗഹപതി, വിഞ്ഞാണസ്സ ഓകോ. വേദനാധാതുരാഗവിനിബന്ധഞ്ച പന വിഞ്ഞാണം ‘ഓകസാരീ’തി വുച്ചതി. സഞ്ഞാധാതു ഖോ, ഗഹപതി, വിഞ്ഞാണസ്സ ഓകോ. സഞ്ഞാധാതുരാഗവിനിബന്ധഞ്ച പന വിഞ്ഞാണം ‘ഓകസാരീ’തി വുച്ചതി. സങ്ഖാരധാതു ഖോ, ഗഹപതി, വിഞ്ഞാണസ്സ ഓകോ. സങ്ഖാരധാതുരാഗവിനിബന്ധഞ്ച പന വിഞ്ഞാണം ‘ഓകസാരീ’തി വുച്ചതി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, ഓകസാരീ ഹോതി.

    ‘‘Rūpadhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Rūpadhāturāgavinibandhañca 12 pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Vedanādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Vedanādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saññādhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saññādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Saṅkhāradhātu kho, gahapati, viññāṇassa oko. Saṅkhāradhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ ‘okasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, okasārī hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, അനോകസാരീ ഹോതി? രൂപധാതുയാ ഖോ, ഗഹപതി, യോ ഛന്ദോ യോ രാഗോ യാ നന്ദീ 13 യാ തണ്ഹാ യേ ഉപയുപാദാനാ 14 ചേതസോ അധിട്ഠാനാഭിനിവേസാനുസയാ തേ തഥാഗതസ്സ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ 15 ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ തഥാഗതോ ‘അനോകസാരീ’തി വുച്ചതി. വേദനാധാതുയാ ഖോ, ഗഹപതി… സഞ്ഞാധാതുയാ ഖോ, ഗഹപതി… സങ്ഖാരധാതുയാ ഖോ, ഗഹപതി… വിഞ്ഞാണധാതുയാ ഖോ, ഗഹപതി, യോ ഛന്ദോ യോ രാഗോ യാ നന്ദീ യാ തണ്ഹാ യേ ഉപയുപാദാനാ ചേതസോ അധിട്ഠാനാഭിനിവേസാനുസയാ തേ തഥാഗതസ്സ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ തഥാഗതോ ‘അനോകസാരീ’തി വുച്ചതി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, അനോകസാരീ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, anokasārī hoti? Rūpadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī 16 yā taṇhā ye upayupādānā 17 cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā 18 āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Vedanādhātuyā kho, gahapati… saññādhātuyā kho, gahapati… saṅkhāradhātuyā kho, gahapati… viññāṇadhātuyā kho, gahapati, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upayupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘anokasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, നികേതസാരീ ഹോതി? രൂപനിമിത്തനികേതവിസാരവിനിബന്ധാ ഖോ, ഗഹപതി, ‘നികേതസാരീ’തി വുച്ചതി. സദ്ദനിമിത്ത…പേ॰… ഗന്ധനിമിത്ത… രസനിമിത്ത… ഫോട്ഠബ്ബനിമിത്ത… ധമ്മനിമിത്തനികേതവിസാരവിനിബന്ധാ ഖോ, ഗഹപതി, ‘നികേതസാരീ’തി വുച്ചതി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, നികേതസാരീ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, niketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Saddanimitta…pe… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, niketasārī hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, അനികേതസാരീ ഹോതി? രൂപനിമിത്തനികേതവിസാരവിനിബന്ധാ ഖോ, ഗഹപതി, തഥാഗതസ്സ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ തഥാഗതോ ‘അനികേതസാരീ’തി വുച്ചതി. സദ്ദനിമിത്ത… ഗന്ധനിമിത്ത… രസനിമിത്ത… ഫോട്ഠബ്ബനിമിത്ത… ധമ്മനിമിത്തനികേതവിസാരവിനിബന്ധാ ഖോ, ഗഹപതി, തഥാഗതസ്സ പഹീനാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ. തസ്മാ തഥാഗതോ ‘അനികേതസാരീ’തി വുച്ചതി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, അനികേതസാരീ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, aniketasārī hoti? Rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Saddanimitta… gandhanimitta… rasanimitta… phoṭṭhabbanimitta… dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā tathāgato ‘aniketasārī’ti vuccati. Evaṃ kho, gahapati, aniketasārī hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, ഗാമേ സന്ഥവജാതോ 19 ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഏകച്ചോ ഗിഹീഹി 20 സംസട്ഠോ വിഹരതി സഹനന്ദീ സഹസോകീ, സുഖിതേസു സുഖിതോ, ദുക്ഖിതേസു ദുക്ഖിതോ, ഉപ്പന്നേസു കിച്ചകരണീയേസു അത്തനാ തേസു യോഗം ആപജ്ജതി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, ഗാമേ സന്ഥവജാതോ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, gāme santhavajāto 21 hoti? Idha, gahapati, ekacco gihīhi 22 saṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī, sukhitesu sukhito, dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho, gahapati, gāme santhavajāto hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, ഗാമേ ന സന്ഥവജാതോ ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഭിക്ഖു ഗിഹീഹി 23 അസംസട്ഠോ വിഹരതി ന സഹനന്ദീ ന സഹസോകീ ന സുഖിതേസു സുഖിതോ ന ദുക്ഖിതേസു ദുക്ഖിതോ, ഉപ്പന്നേസു കിച്ചകരണീയേസു ന അത്തനാ തേസു യോഗം ആപജ്ജതി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, ഗാമേ ന സന്ഥവജാതോ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, gāme na santhavajāto hoti? Idha, gahapati, bhikkhu gihīhi 24 asaṃsaṭṭho viharati na sahanandī na sahasokī na sukhitesu sukhito na dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu na attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho, gahapati, gāme na santhavajāto hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, കാമേഹി അരിത്തോ ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഏകച്ചോ കാമേസു അവിഗതരാഗോ ഹോതി അവിഗതഛന്ദോ അവിഗതപേമോ അവിഗതപിപാസോ അവിഗതപരിളാഹോ അവിഗതതണ്ഹോ. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, കാമേഹി അരിത്തോ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi aritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu avigatarāgo hoti avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, കാമേഹി രിത്തോ ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഏകച്ചോ കാമേസു വിഗതരാഗോ ഹോതി വിഗതഛന്ദോ വിഗതപേമോ വിഗതപിപാസോ വിഗതപരിളാഹോ വിഗതതണ്ഹോ . ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, കാമേഹി രിത്തോ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, kāmehi ritto hoti? Idha, gahapati, ekacco kāmesu vigatarāgo hoti vigatachando vigatapemo vigatapipāso vigatapariḷāho vigatataṇho . Evaṃ kho, gahapati, kāmehi ritto hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, പുരക്ഖരാനോ ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഏകച്ചസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘ഏവംരൂപോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംവേദനോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംസഞ്ഞോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംസങ്ഖാരോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംവിഞ്ഞാണോ സിയം അനാഗതമദ്ധാന’ന്തി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, പുരക്ഖരാനോ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, purakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, purakkharāno hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച, ഗഹപതി, അപുരക്ഖരാനോ ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഏകച്ചസ്സ ന ഏവം ഹോതി – ‘ഏവംരൂപോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംവേദനോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംസഞ്ഞോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംസങ്ഖാരോ സിയം അനാഗതമദ്ധാനം, ഏവംവിഞ്ഞാണോ സിയം അനാഗതമദ്ധാന’ന്തി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, അപുരക്ഖരാനോ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca, gahapati, apurakkharāno hoti? Idha, gahapati, ekaccassa na evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti. Evaṃ kho, gahapati, apurakkharāno hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച , ഗഹപതി, കഥം വിഗ്ഗയ്ഹ ജനേന കത്താ ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഏകച്ചോ ഏവരൂപിം കഥം കത്താ ഹോതി – ‘ന ത്വം ഇമം ധമ്മവിനയം ആജാനാസി; അഹം ഇമം ധമ്മവിനയം ആജാനാമി. കിം ത്വം ഇമം ധമ്മവിനയം ആജാനിസ്സസി? മിച്ഛാപടിപന്നോ ത്വമസി; അഹമസ്മി സമ്മാപടിപന്നോ. പുരേ വചനീയം പച്ഛാ അവച; പച്ഛാ വചനീയം പുരേ അവച. സഹിതം മേ, അസഹിതം തേ. അധിചിണ്ണം തേ വിപരാവത്തം. ആരോപിതോ തേ വാദോ; ചര വാദപ്പമോക്ഖായ. നിഗ്ഗഹിതോസി; നിബ്ബേഠേഹി വാ സചേ പഹോസീ’തി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, കഥം വിഗ്ഗയ്ഹ ജനേന കത്താ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, ekacco evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi; ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi. Kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi? Micchāpaṭipanno tvamasi; ahamasmi sammāpaṭipanno. Pure vacanīyaṃ pacchā avaca; pacchā vacanīyaṃ pure avaca. Sahitaṃ me, asahitaṃ te. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ. Āropito te vādo; cara vādappamokkhāya. Niggahitosi; nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ viggayha janena kattā hoti.

    ‘‘കഥഞ്ച , ഗഹപതി, കഥം ന വിഗ്ഗയ്ഹ ജനേന കത്താ ഹോതി? ഇധ, ഗഹപതി, ഭിക്ഖു ന ഏവരൂപിം കഥം കത്താ ഹോതി – ‘ന ത്വം ഇമം ധമ്മവിനയം ആജാനാസി…പേ॰… നിബ്ബേഠേഹി വാ സചേ പഹോസീ’തി. ഏവം ഖോ, ഗഹപതി, കഥം ന വിഗ്ഗയ്ഹ ജനേന കത്താ ഹോതി.

    ‘‘Kathañca , gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti? Idha, gahapati, bhikkhu na evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti – ‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi…pe… nibbeṭhehi vā sace pahosī’ti. Evaṃ kho, gahapati, kathaṃ na viggayha janena kattā hoti.

    ‘‘ഇതി ഖോ, ഗഹപതി, യം തം വുത്തം ഭഗവതാ അട്ഠകവഗ്ഗിയേ മാഗണ്ഡിയപഞ്ഹേ –

    ‘‘Iti kho, gahapati, yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe –

    ‘‘ഓകം പഹായ അനികേതസാരീ,

    ‘‘Okaṃ pahāya aniketasārī,

    ഗാമേ അകുബ്ബം മുനിസന്ഥവാനി;

    Gāme akubbaṃ munisanthavāni;

    കാമേഹി രിത്തോ അപുരക്ഖരാനോ,

    Kāmehi ritto apurakkharāno,

    കഥം ന വിഗ്ഗയ്ഹ ജനേന കയിരാ’’തി.

    Kathaṃ na viggayha janena kayirā’’ti.

    ‘‘ഇമസ്സ ഖോ, ഗഹപതി, ഭഗവതാ സംഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ’’തി. തതിയം.

    ‘‘Imassa kho, gahapati, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti. Tatiyaṃ.







    Footnotes:
    1. കുലഘരേ (ക॰)
    2. ഹാലിദ്ദകാനി (സീ॰), ഹലിദ്ദികാനി (സ്യാ॰)
    3. kulaghare (ka.)
    4. hāliddakāni (sī.), haliddikāni (syā.)
    5. അക്രുബ്ബം (ക॰)
    6. സന്ധവാനി (ക॰)
    7. akrubbaṃ (ka.)
    8. sandhavāni (ka.)
    9. അപുരേക്ഖരാനോ (സീ॰ സുത്തനിപാതേപി) മോഗ്ഗല്ലാനേ ൫-൧൩൫ സുത്തമ്പി ഓലോകേതബ്ബം
    10. apurekkharāno (sī. suttanipātepi) moggallāne 5-135 suttampi oloketabbaṃ
    11. … വിനിബദ്ധഞ്ജ (പീ॰ സീ॰ അട്ഠ॰)
    12. … vinibaddhañja (pī. sī. aṭṭha.)
    13. നന്ദി (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    14. ഉപായുപാദാനാ (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    15. അനഭാവകതാ (സീ॰ പീ॰), അനഭാവംഗതാ (സ്യാ॰ കം॰)
    16. nandi (sī. syā. kaṃ. pī.)
    17. upāyupādānā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    18. anabhāvakatā (sī. pī.), anabhāvaṃgatā (syā. kaṃ.)
    19. സന്ധവജാതോ (ക॰)
    20. ഗിഹി (ക॰)
    21. sandhavajāto (ka.)
    22. gihi (ka.)
    23. ഗിഹി (ക॰)
    24. gihi (ka.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ൩. ഹാലിദ്ദികാനിസുത്തവണ്ണനാ • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൩. ഹാലിദ്ദികാനിസുത്തവണ്ണനാ • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact