| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៣. ហាលិទ្ទិកានិសុត្តវណ្ណនា
3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā
៣. តតិយេ អវន្តីសូតិ អវន្តិទក្ខិណាបថសង្ខាតេ អវន្តិរដ្ឋេ។ កុររឃរេតិ ឯវំនាមកេ នគរេ។ បបាតេតិ ឯកតោ បបាតេ។ តស្ស កិរ បព្ពតស្ស ឯកំ បស្សំ ឆិន្ទិត្វា បាតិតំ វិយ អហោសិ។ ‘‘បវត្តេ’’តិបិ បាឋោ, នានាតិត្ថិយានំ លទ្ធិបវត្តដ្ឋានេតិ អត្ថោ។ ឥតិ ថេរោ តស្មិំ រដ្ឋេ តំ នគរំ និស្សាយ តស្មិំ បព្ពតេ វិហរតិ។ ហាលិទ្ទិកានីតិ ឯវំនាមកោ។ អដ្ឋកវគ្គិយេ មាគណ្ឌិយបញ្ហេតិ អដ្ឋកវគ្គិកម្ហិ មាគណ្ឌិយបញ្ហោ នាម អត្ថិ, តស្មិំ បញ្ហេ។ រូបធាតូតិ រូបក្ខន្ធោ អធិប្បេតោ។ រូបធាតុរាគវិនិពទ្ធន្តិ រូបធាតុម្ហិ រាគេន វិនិពទ្ធំ ។ វិញ្ញាណន្តិ កម្មវិញ្ញាណំ។ ឱកសារីតិ គេហសារី អាលយសារី។
3. Tatiye avantīsūti avantidakkhiṇāpathasaṅkhāte avantiraṭṭhe. Kuraraghareti evaṃnāmake nagare. Papāteti ekato papāte. Tassa kira pabbatassa ekaṃ passaṃ chinditvā pātitaṃ viya ahosi. ‘‘Pavatte’’tipi pāṭho, nānātitthiyānaṃ laddhipavattaṭṭhāneti attho. Iti thero tasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ nissāya tasmiṃ pabbate viharati. Hāliddikānīti evaṃnāmako. Aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañheti aṭṭhakavaggikamhi māgaṇḍiyapañho nāma atthi, tasmiṃ pañhe. Rūpadhātūti rūpakkhandho adhippeto. Rūpadhāturāgavinibaddhanti rūpadhātumhi rāgena vinibaddhaṃ . Viññāṇanti kammaviññāṇaṃ. Okasārīti gehasārī ālayasārī.
កស្មា បនេត្ថ ‘‘វិញ្ញាណធាតុ ខោ, គហបតី’’តិ ន វុត្តន្តិ? សម្មោហវិឃាតត្ថំ។ ‘‘ឱកោ’’តិ ហិ អត្ថតោ បច្ចយោ វុច្ចតិ, បុរេជាតញ្ច កម្មវិញ្ញាណំ បច្ឆាជាតស្ស កម្មវិញ្ញាណស្សបិ វិបាកវិញ្ញាណស្សបិ វិបាកវិញ្ញាណញ្ច វិបាកវិញ្ញាណស្សបិ កម្មវិញ្ញាណស្សបិ បច្ចយោ ហោតិ, តស្មា ‘‘កតរំ នុ ខោ ឥធ វិញ្ញាណ’’ន្តិ? សម្មោហោ ភវេយ្យ, តស្ស វិឃាតត្ថំ តំ អគហេត្វា អសម្ភិន្នាវ ទេសនា កតា។ អបិច អារម្មណវសេន ចតស្សោ អភិសង្ខារវិញ្ញាណដ្ឋិតិយោ វុត្តាតិ តា ទស្សេតុម្បិ ឥធ វិញ្ញាណំ ន គហិតំ។
Kasmā panettha ‘‘viññāṇadhātu kho, gahapatī’’ti na vuttanti? Sammohavighātatthaṃ. ‘‘Oko’’ti hi atthato paccayo vuccati, purejātañca kammaviññāṇaṃ pacchājātassa kammaviññāṇassapi vipākaviññāṇassapi vipākaviññāṇañca vipākaviññāṇassapi kammaviññāṇassapi paccayo hoti, tasmā ‘‘kataraṃ nu kho idha viññāṇa’’nti? Sammoho bhaveyya, tassa vighātatthaṃ taṃ agahetvā asambhinnāva desanā katā. Apica ārammaṇavasena catasso abhisaṅkhāraviññāṇaṭṭhitiyo vuttāti tā dassetumpi idha viññāṇaṃ na gahitaṃ.
ឧបយុបាទានាតិ តណ្ហូបយទិដ្ឋូបយវសេន ទ្វេ ឧបយា, កាមុបាទានាទីនិ ចត្តារិ ឧបាទានានិ ច។ ចេតសោ អធិដ្ឋានាភិនិវេសានុសយាតិ អកុសលចិត្តស្ស អធិដ្ឋានភូតា ចេវ អភិនិវេសភូតា ច អនុសយភូតា ច។ តថាគតស្សាតិ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។ សព្ពេសម្បិ ហិ ខីណាសវានំ ឯតេ បហីនាវ, សត្ថុ បន ខីណាសវភាវោ លោកេ អតិបាកដោតិ ឧបរិមកោដិយា ឯវំ វុត្តំ។ វិញ្ញាណធាតុយាតិ ឥធ វិញ្ញាណំ កស្មា គហិតំ? កិលេសប្បហានទស្សនត្ថំ។ កិលេសា ហិ ន កេវលំ ចតូសុយេវ ខន្ធេសុ បហីនា បហីយន្តិ, បញ្ចសុបិ បហីយន្តិយេវាតិ កិលេសប្បហានទស្សនត្ថំ គហិតំ។ ឯវំ ខោ, គហបតិ, អនោកសារី ហោតីតិ ឯវំ កម្មវិញ្ញាណេន ឱកំ អសរន្តេន អនោកសារី នាម ហោតិ។
Upayupādānāti taṇhūpayadiṭṭhūpayavasena dve upayā, kāmupādānādīni cattāri upādānāni ca. Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayāti akusalacittassa adhiṭṭhānabhūtā ceva abhinivesabhūtā ca anusayabhūtā ca. Tathāgatassāti sammāsambuddhassa. Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ ete pahīnāva, satthu pana khīṇāsavabhāvo loke atipākaṭoti uparimakoṭiyā evaṃ vuttaṃ. Viññāṇadhātuyāti idha viññāṇaṃ kasmā gahitaṃ? Kilesappahānadassanatthaṃ. Kilesā hi na kevalaṃ catūsuyeva khandhesu pahīnā pahīyanti, pañcasupi pahīyantiyevāti kilesappahānadassanatthaṃ gahitaṃ. Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hotīti evaṃ kammaviññāṇena okaṃ asarantena anokasārī nāma hoti.
រូបនិមិត្តនិកេតវិសារវិនិពន្ធាតិ រូបមេវ កិលេសានំ បច្ចយដ្ឋេន និមិត្តំ, អារម្មណកិរិយសង្ខាតនិវាសនដ្ឋានដ្ឋេន និកេតន្តិ រូបនិមិត្តនិកេតំ។ វិសារោ ច វិនិពន្ធោ ច វិសារវិនិពន្ធា។ ឧភយេនបិ ហិ កិលេសានំ បត្ថដភាវោ ច វិនិពន្ធនភាវោ ច វុត្តោ, រូបនិមិត្តនិកេតេ វិសារវិនិពន្ធាតិ រូបនិមិត្តនិកេតវិសារវិនិពន្ធា, តស្មា រូបនិមិត្តនិកេតម្ហិ ឧប្បន្នេន កិលេសវិសារេន ចេវ កិលេសពន្ធនេន ចាតិ អត្ថោ។ និកេតសារីតិ វុច្ចតីតិ អារម្មណករណវសេន និវាសនដ្ឋានំ សារីតិ វុច្ចតិ។ បហីនាតិ តេ រូបនិមិត្តនិកេតកិលេសវិសារវិនិពន្ធា បហីនា។
Rūpanimittaniketavisāravinibandhāti rūpameva kilesānaṃ paccayaṭṭhena nimittaṃ, ārammaṇakiriyasaṅkhātanivāsanaṭṭhānaṭṭhena niketanti rūpanimittaniketaṃ. Visāro ca vinibandho ca visāravinibandhā. Ubhayenapi hi kilesānaṃ patthaṭabhāvo ca vinibandhanabhāvo ca vutto, rūpanimittanikete visāravinibandhāti rūpanimittaniketavisāravinibandhā, tasmā rūpanimittaniketamhi uppannena kilesavisārena ceva kilesabandhanena cāti attho. Niketasārīti vuccatīti ārammaṇakaraṇavasena nivāsanaṭṭhānaṃ sārīti vuccati. Pahīnāti te rūpanimittaniketakilesavisāravinibandhā pahīnā.
កស្មា បនេត្ថ បញ្ចក្ខន្ធា ‘‘ឱកា’’តិ វុត្តា, ឆ អារម្មណានិ ‘‘និកេត’’ន្តិ? ឆន្ទរាគស្ស ពលវទុព្ពលតាយ។ សមានេបិ ហិ ឯតេសំ អាលយដ្ឋេន វិសយភាវេ ឱកោតិ និច្ចនិវាសនដ្ឋានគេហមេវ វុច្ចតិ, និកេតន្តិ ‘‘អជ្ជ អសុកដ្ឋានេ កីឡិស្សាមា’’តិ កតសង្កេតដ្ឋានំ និវាសដ្ឋានំ ឧយ្យានាទិ។ តត្ថ យថា បុត្តទារធនធញ្ញបុណ្ណគេហេ ឆន្ទរាគោ ពលវា ហោតិ, ឯវំ អជ្ឈត្តិកេសុ ខន្ធេសុ។ យថា បន ឧយ្យានដ្ឋានាទីសុ តតោ ទុព្ពលតរោ ហោតិ, ឯវំ ពាហិរេសុ ឆសុ អារម្មណេសូតិ ឆន្ទរាគស្ស ពលវទុព្ពលតាយ ឯវំ ទេសនា កតាតិ វេទិតព្ពោ។
Kasmā panettha pañcakkhandhā ‘‘okā’’ti vuttā, cha ārammaṇāni ‘‘niketa’’nti? Chandarāgassa balavadubbalatāya. Samānepi hi etesaṃ ālayaṭṭhena visayabhāve okoti niccanivāsanaṭṭhānagehameva vuccati, niketanti ‘‘ajja asukaṭṭhāne kīḷissāmā’’ti katasaṅketaṭṭhānaṃ nivāsaṭṭhānaṃ uyyānādi. Tattha yathā puttadāradhanadhaññapuṇṇagehe chandarāgo balavā hoti, evaṃ ajjhattikesu khandhesu. Yathā pana uyyānaṭṭhānādīsu tato dubbalataro hoti, evaṃ bāhiresu chasu ārammaṇesūti chandarāgassa balavadubbalatāya evaṃ desanā katāti veditabbo.
សុខិតេសុ សុខិតោតិ ឧបដ្ឋាកេសុ ធនធញ្ញលាភាទិវសេន សុខិតេសុ ‘‘ឥទានាហំ មនាបំ ភោជនំ លភិស្សាមី’’តិ គេហសិតសុខេន សុខិតោ ហោតិ, តេហិ បត្តសម្បត្តិំ អនុភវមានោ វិយ ចរតិ។ ទុក្ខិតេសុ ទុក្ខិតោតិ តេសំ កេនចិទេវ ការណេន ទុក្ខេ ឧប្បន្នេ សយំ ទ្វិគុណេន ទុក្ខេន ទុក្ខិតោ ហោតិ។ កិច្ចករណីយេសូតិ កិច្ចសង្ខាតេសុ ករណីយេសុ។ តេសុ យោគំ អាបជ្ជតីតិ ឧបយោគំ សយំ តេសំ កិច្ចានំ កត្តព្ពតំ អាបជ្ជតិ។ កាមេសូតិ វត្ថុកាមេសុ។ ឯវំ ខោ, គហបតិ, កាមេហិ អរិត្តោ ហោតីតិ ឯវំ កិលេសកាមេហិ អរិត្តោ ហោតិ អន្តោ កាមានំ ភាវេន អតុច្ឆោ។ សុក្កបក្ខោ តេសំ អភាវេន រិត្តោ តុច្ឆោតិ វេទិតព្ពោ។
Sukhitesu sukhitoti upaṭṭhākesu dhanadhaññalābhādivasena sukhitesu ‘‘idānāhaṃ manāpaṃ bhojanaṃ labhissāmī’’ti gehasitasukhena sukhito hoti, tehi pattasampattiṃ anubhavamāno viya carati. Dukkhitesu dukkhitoti tesaṃ kenacideva kāraṇena dukkhe uppanne sayaṃ dviguṇena dukkhena dukkhito hoti. Kiccakaraṇīyesūti kiccasaṅkhātesu karaṇīyesu. Tesu yogaṃ āpajjatīti upayogaṃ sayaṃ tesaṃ kiccānaṃ kattabbataṃ āpajjati. Kāmesūti vatthukāmesu. Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hotīti evaṃ kilesakāmehi aritto hoti anto kāmānaṃ bhāvena atuccho. Sukkapakkho tesaṃ abhāvena ritto tucchoti veditabbo.
បុរក្ខរានោតិ វដ្ដំ បុរតោ កុរុមានោ។ ឯវំរូបោ សិយន្តិអាទីសុ ទីឃរស្សកាឡោទាតាទីសុ រូបេសុ ‘‘ឯវំរូបោ នាម ភវេយ្យ’’ន្តិ បត្ថេតិ។ សុខាទីសុ វេទនាសុ ឯវំវេទនោ នាម; នីលសញ្ញាទីសុ សញ្ញាសុ ឯវំ សញ្ញោ នាម; បុញ្ញាភិសង្ខារាទីសុ សង្ខារេសុ ឯវំសង្ខារោ នាម; ចក្ខុវិញ្ញាណាទីសុ វិញ្ញាណេសុ ‘‘ឯវំ វិញ្ញាណោ នាម ភវេយ្យ’’ន្តិ បត្ថេតិ។
Purakkharānoti vaṭṭaṃ purato kurumāno. Evaṃrūpo siyantiādīsu dīgharassakāḷodātādīsu rūpesu ‘‘evaṃrūpo nāma bhaveyya’’nti pattheti. Sukhādīsu vedanāsu evaṃvedano nāma; nīlasaññādīsu saññāsu evaṃ sañño nāma; puññābhisaṅkhārādīsu saṅkhāresu evaṃsaṅkhāro nāma; cakkhuviññāṇādīsu viññāṇesu ‘‘evaṃ viññāṇo nāma bhaveyya’’nti pattheti.
អបុរក្ខរានោតិ វដ្ដំ បុរតោ អកុរុមានោ។ សហិតំ មេ, អសហិតំ តេតិ តុយ្ហំ វចនំ អសហិតំ អសិលិដ្ឋំ, មយ្ហំ សហិតំ សិលិដ្ឋំ មធុរបានសទិសំ។ អធិចិណ្ណំ តេ វិបរាវត្តន្តិ យំ តុយ្ហំ ទីឃេន កាលេន បរិចិតំ សុប្បគុណំ, តំ មម វាទំ អាគម្ម សព្ពំ ខណេន វិបរាវត្តំ និវត្តំ។ អារោបិតោ តេ វាទោតិ តុយ្ហំ ទោសោ មយា អារោបិតោ។ ចរ វាទប្បមោក្ខាយាតិ តំ តំ អាចរិយំ ឧបសង្កមិត្វា ឧត្តរិ បរិយេសន្តោ ឥមស្ស វាទស្ស មោក្ខាយ ចរ អាហិណ្ឌាហិ។ និព្ពេឋេហិ វា សចេ បហោសីតិ អថ សយមេវ បហោសិ, ឥធេវ និព្ពេឋេហីតិ។ តតិយំ។
Apurakkharānoti vaṭṭaṃ purato akurumāno. Sahitaṃ me, asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ, mayhaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ madhurapānasadisaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīghena kālena paricitaṃ suppaguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma sabbaṃ khaṇena viparāvattaṃ nivattaṃ. Āropito te vādoti tuyhaṃ doso mayā āropito. Cara vādappamokkhāyāti taṃ taṃ ācariyaṃ upasaṅkamitvā uttari pariyesanto imassa vādassa mokkhāya cara āhiṇḍāhi. Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayameva pahosi, idheva nibbeṭhehīti. Tatiyaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៣. ហាលិទ្ទិកានិសុត្តំ • 3. Hāliddikānisuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៣. ហាលិទ្ទិកានិសុត្តវណ្ណនា • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā
