| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೩. ಹಾಲಿದ್ದಿಕಾನಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā
೩. ತತಿಯೇ ಅವನ್ತೀಸೂತಿ ಅವನ್ತಿದಕ್ಖಿಣಾಪಥಸಙ್ಖಾತೇ ಅವನ್ತಿರಟ್ಠೇ। ಕುರರಘರೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ। ಪಪಾತೇತಿ ಏಕತೋ ಪಪಾತೇ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಏಕಂ ಪಸ್ಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತಿತಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ‘‘ಪವತ್ತೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಲದ್ಧಿಪವತ್ತಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ಥೇರೋ ತಸ್ಮಿಂ ರಟ್ಠೇ ತಂ ನಗರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ವಿಹರತಿ। ಹಾಲಿದ್ದಿಕಾನೀತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ। ಅಟ್ಠಕವಗ್ಗಿಯೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಪಞ್ಹೇತಿ ಅಟ್ಠಕವಗ್ಗಿಕಮ್ಹಿ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಪಞ್ಹೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಹೇ। ರೂಪಧಾತೂತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ರೂಪಧಾತುರಾಗವಿನಿಬದ್ಧನ್ತಿ ರೂಪಧಾತುಮ್ಹಿ ರಾಗೇನ ವಿನಿಬದ್ಧಂ । ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಓಕಸಾರೀತಿ ಗೇಹಸಾರೀ ಆಲಯಸಾರೀ।
3. Tatiye avantīsūti avantidakkhiṇāpathasaṅkhāte avantiraṭṭhe. Kuraraghareti evaṃnāmake nagare. Papāteti ekato papāte. Tassa kira pabbatassa ekaṃ passaṃ chinditvā pātitaṃ viya ahosi. ‘‘Pavatte’’tipi pāṭho, nānātitthiyānaṃ laddhipavattaṭṭhāneti attho. Iti thero tasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ nissāya tasmiṃ pabbate viharati. Hāliddikānīti evaṃnāmako. Aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañheti aṭṭhakavaggikamhi māgaṇḍiyapañho nāma atthi, tasmiṃ pañhe. Rūpadhātūti rūpakkhandho adhippeto. Rūpadhāturāgavinibaddhanti rūpadhātumhi rāgena vinibaddhaṃ . Viññāṇanti kammaviññāṇaṃ. Okasārīti gehasārī ālayasārī.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಖೋ, ಗಹಪತೀ’’ತಿ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಸಮ್ಮೋಹವಿಘಾತತ್ಥಂ। ‘‘ಓಕೋ’’ತಿ ಹಿ ಅತ್ಥತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಪುರೇಜಾತಞ್ಚ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಚ್ಛಾಜಾತಸ್ಸ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸಪಿ ವಿಪಾಕವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸಪಿ ವಿಪಾಕವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ವಿಪಾಕವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸಪಿ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸಪಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕತರಂ ನು ಖೋ ಇಧ ವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ? ಸಮ್ಮೋಹೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ವಿಘಾತತ್ಥಂ ತಂ ಅಗಹೇತ್ವಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಾವ ದೇಸನಾ ಕತಾ। ಅಪಿಚ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ ವುತ್ತಾತಿ ತಾ ದಸ್ಸೇತುಮ್ಪಿ ಇಧ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಗಹಿತಂ।
Kasmā panettha ‘‘viññāṇadhātu kho, gahapatī’’ti na vuttanti? Sammohavighātatthaṃ. ‘‘Oko’’ti hi atthato paccayo vuccati, purejātañca kammaviññāṇaṃ pacchājātassa kammaviññāṇassapi vipākaviññāṇassapi vipākaviññāṇañca vipākaviññāṇassapi kammaviññāṇassapi paccayo hoti, tasmā ‘‘kataraṃ nu kho idha viññāṇa’’nti? Sammoho bhaveyya, tassa vighātatthaṃ taṃ agahetvā asambhinnāva desanā katā. Apica ārammaṇavasena catasso abhisaṅkhāraviññāṇaṭṭhitiyo vuttāti tā dassetumpi idha viññāṇaṃ na gahitaṃ.
ಉಪಯುಪಾದಾನಾತಿ ತಣ್ಹೂಪಯದಿಟ್ಠೂಪಯವಸೇನ ದ್ವೇ ಉಪಯಾ, ಕಾಮುಪಾದಾನಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಚ। ಚೇತಸೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾಭಿನಿವೇಸಾನುಸಯಾತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭೂತಾ ಚೇವ ಅಭಿನಿವೇಸಭೂತಾ ಚ ಅನುಸಯಭೂತಾ ಚ। ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ। ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಏತೇ ಪಹೀನಾವ, ಸತ್ಥು ಪನ ಖೀಣಾಸವಭಾವೋ ಲೋಕೇ ಅತಿಪಾಕಟೋತಿ ಉಪರಿಮಕೋಟಿಯಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾತಿ ಇಧ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಕಸ್ಮಾ ಗಹಿತಂ? ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಕಿಲೇಸಾ ಹಿ ನ ಕೇವಲಂ ಚತೂಸುಯೇವ ಖನ್ಧೇಸು ಪಹೀನಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಸುಪಿ ಪಹೀಯನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಗಹಿತಂ। ಏವಂ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಅನೋಕಸಾರೀ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಓಕಂ ಅಸರನ್ತೇನ ಅನೋಕಸಾರೀ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Upayupādānāti taṇhūpayadiṭṭhūpayavasena dve upayā, kāmupādānādīni cattāri upādānāni ca. Cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayāti akusalacittassa adhiṭṭhānabhūtā ceva abhinivesabhūtā ca anusayabhūtā ca. Tathāgatassāti sammāsambuddhassa. Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ ete pahīnāva, satthu pana khīṇāsavabhāvo loke atipākaṭoti uparimakoṭiyā evaṃ vuttaṃ. Viññāṇadhātuyāti idha viññāṇaṃ kasmā gahitaṃ? Kilesappahānadassanatthaṃ. Kilesā hi na kevalaṃ catūsuyeva khandhesu pahīnā pahīyanti, pañcasupi pahīyantiyevāti kilesappahānadassanatthaṃ gahitaṃ. Evaṃ kho, gahapati, anokasārī hotīti evaṃ kammaviññāṇena okaṃ asarantena anokasārī nāma hoti.
ರೂಪನಿಮಿತ್ತನಿಕೇತವಿಸಾರವಿನಿಬನ್ಧಾತಿ ರೂಪಮೇವ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ, ಆರಮ್ಮಣಕಿರಿಯಸಙ್ಖಾತನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ನಿಕೇತನ್ತಿ ರೂಪನಿಮಿತ್ತನಿಕೇತಂ। ವಿಸಾರೋ ಚ ವಿನಿಬನ್ಧೋ ಚ ವಿಸಾರವಿನಿಬನ್ಧಾ। ಉಭಯೇನಪಿ ಹಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪತ್ಥಟಭಾವೋ ಚ ವಿನಿಬನ್ಧನಭಾವೋ ಚ ವುತ್ತೋ, ರೂಪನಿಮಿತ್ತನಿಕೇತೇ ವಿಸಾರವಿನಿಬನ್ಧಾತಿ ರೂಪನಿಮಿತ್ತನಿಕೇತವಿಸಾರವಿನಿಬನ್ಧಾ, ತಸ್ಮಾ ರೂಪನಿಮಿತ್ತನಿಕೇತಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಕಿಲೇಸವಿಸಾರೇನ ಚೇವ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಕೇತಸಾರೀತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಂ ಸಾರೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಹೀನಾತಿ ತೇ ರೂಪನಿಮಿತ್ತನಿಕೇತಕಿಲೇಸವಿಸಾರವಿನಿಬನ್ಧಾ ಪಹೀನಾ।
Rūpanimittaniketavisāravinibandhāti rūpameva kilesānaṃ paccayaṭṭhena nimittaṃ, ārammaṇakiriyasaṅkhātanivāsanaṭṭhānaṭṭhena niketanti rūpanimittaniketaṃ. Visāro ca vinibandho ca visāravinibandhā. Ubhayenapi hi kilesānaṃ patthaṭabhāvo ca vinibandhanabhāvo ca vutto, rūpanimittanikete visāravinibandhāti rūpanimittaniketavisāravinibandhā, tasmā rūpanimittaniketamhi uppannena kilesavisārena ceva kilesabandhanena cāti attho. Niketasārīti vuccatīti ārammaṇakaraṇavasena nivāsanaṭṭhānaṃ sārīti vuccati. Pahīnāti te rūpanimittaniketakilesavisāravinibandhā pahīnā.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ‘‘ಓಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ಛ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ‘‘ನಿಕೇತ’’ನ್ತಿ? ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ಬಲವದುಬ್ಬಲತಾಯ। ಸಮಾನೇಪಿ ಹಿ ಏತೇಸಂ ಆಲಯಟ್ಠೇನ ವಿಸಯಭಾವೇ ಓಕೋತಿ ನಿಚ್ಚನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಗೇಹಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ, ನಿಕೇತನ್ತಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕತಸಙ್ಕೇತಟ್ಠಾನಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಉಯ್ಯಾನಾದಿ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಪುತ್ತದಾರಧನಧಞ್ಞಪುಣ್ಣಗೇಹೇ ಛನ್ದರಾಗೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೇಸು ಖನ್ಧೇಸು। ಯಥಾ ಪನ ಉಯ್ಯಾನಟ್ಠಾನಾದೀಸು ತತೋ ದುಬ್ಬಲತರೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಬಾಹಿರೇಸು ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸೂತಿ ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ಬಲವದುಬ್ಬಲತಾಯ ಏವಂ ದೇಸನಾ ಕತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Kasmā panettha pañcakkhandhā ‘‘okā’’ti vuttā, cha ārammaṇāni ‘‘niketa’’nti? Chandarāgassa balavadubbalatāya. Samānepi hi etesaṃ ālayaṭṭhena visayabhāve okoti niccanivāsanaṭṭhānagehameva vuccati, niketanti ‘‘ajja asukaṭṭhāne kīḷissāmā’’ti katasaṅketaṭṭhānaṃ nivāsaṭṭhānaṃ uyyānādi. Tattha yathā puttadāradhanadhaññapuṇṇagehe chandarāgo balavā hoti, evaṃ ajjhattikesu khandhesu. Yathā pana uyyānaṭṭhānādīsu tato dubbalataro hoti, evaṃ bāhiresu chasu ārammaṇesūti chandarāgassa balavadubbalatāya evaṃ desanā katāti veditabbo.
ಸುಖಿತೇಸು ಸುಖಿತೋತಿ ಉಪಟ್ಠಾಕೇಸು ಧನಧಞ್ಞಲಾಭಾದಿವಸೇನ ಸುಖಿತೇಸು ‘‘ಇದಾನಾಹಂ ಮನಾಪಂ ಭೋಜನಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗೇಹಸಿತಸುಖೇನ ಸುಖಿತೋ ಹೋತಿ, ತೇಹಿ ಪತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ವಿಯ ಚರತಿ। ದುಕ್ಖಿತೇಸು ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ತೇಸಂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ದುಕ್ಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಯಂ ದ್ವಿಗುಣೇನ ದುಕ್ಖೇನ ದುಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ। ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯೇಸೂತಿ ಕಿಚ್ಚಸಙ್ಖಾತೇಸು ಕರಣೀಯೇಸು। ತೇಸು ಯೋಗಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಉಪಯೋಗಂ ಸಯಂ ತೇಸಂ ಕಿಚ್ಚಾನಂ ಕತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಕಾಮೇಸೂತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು। ಏವಂ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಕಾಮೇಹಿ ಅರಿತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ಅರಿತ್ತೋ ಹೋತಿ ಅನ್ತೋ ಕಾಮಾನಂ ಭಾವೇನ ಅತುಚ್ಛೋ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ತೇಸಂ ಅಭಾವೇನ ರಿತ್ತೋ ತುಚ್ಛೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Sukhitesu sukhitoti upaṭṭhākesu dhanadhaññalābhādivasena sukhitesu ‘‘idānāhaṃ manāpaṃ bhojanaṃ labhissāmī’’ti gehasitasukhena sukhito hoti, tehi pattasampattiṃ anubhavamāno viya carati. Dukkhitesu dukkhitoti tesaṃ kenacideva kāraṇena dukkhe uppanne sayaṃ dviguṇena dukkhena dukkhito hoti. Kiccakaraṇīyesūti kiccasaṅkhātesu karaṇīyesu. Tesu yogaṃ āpajjatīti upayogaṃ sayaṃ tesaṃ kiccānaṃ kattabbataṃ āpajjati. Kāmesūti vatthukāmesu. Evaṃ kho, gahapati, kāmehi aritto hotīti evaṃ kilesakāmehi aritto hoti anto kāmānaṃ bhāvena atuccho. Sukkapakkho tesaṃ abhāvena ritto tucchoti veditabbo.
ಪುರಕ್ಖರಾನೋತಿ ವಟ್ಟಂ ಪುರತೋ ಕುರುಮಾನೋ। ಏವಂರೂಪೋ ಸಿಯನ್ತಿಆದೀಸು ದೀಘರಸ್ಸಕಾಳೋದಾತಾದೀಸು ರೂಪೇಸು ‘‘ಏವಂರೂಪೋ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥೇತಿ। ಸುಖಾದೀಸು ವೇದನಾಸು ಏವಂವೇದನೋ ನಾಮ; ನೀಲಸಞ್ಞಾದೀಸು ಸಞ್ಞಾಸು ಏವಂ ಸಞ್ಞೋ ನಾಮ; ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾದೀಸು ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಏವಂಸಙ್ಖಾರೋ ನಾಮ; ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಸು ವಿಞ್ಞಾಣೇಸು ‘‘ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣೋ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥೇತಿ।
Purakkharānoti vaṭṭaṃ purato kurumāno. Evaṃrūpo siyantiādīsu dīgharassakāḷodātādīsu rūpesu ‘‘evaṃrūpo nāma bhaveyya’’nti pattheti. Sukhādīsu vedanāsu evaṃvedano nāma; nīlasaññādīsu saññāsu evaṃ sañño nāma; puññābhisaṅkhārādīsu saṅkhāresu evaṃsaṅkhāro nāma; cakkhuviññāṇādīsu viññāṇesu ‘‘evaṃ viññāṇo nāma bhaveyya’’nti pattheti.
ಅಪುರಕ್ಖರಾನೋತಿ ವಟ್ಟಂ ಪುರತೋ ಅಕುರುಮಾನೋ। ಸಹಿತಂ ಮೇ, ಅಸಹಿತಂ ತೇತಿ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಅಸಹಿತಂ ಅಸಿಲಿಟ್ಠಂ, ಮಯ್ಹಂ ಸಹಿತಂ ಸಿಲಿಟ್ಠಂ ಮಧುರಪಾನಸದಿಸಂ। ಅಧಿಚಿಣ್ಣಂ ತೇ ವಿಪರಾವತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ತುಯ್ಹಂ ದೀಘೇನ ಕಾಲೇನ ಪರಿಚಿತಂ ಸುಪ್ಪಗುಣಂ, ತಂ ಮಮ ವಾದಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬಂ ಖಣೇನ ವಿಪರಾವತ್ತಂ ನಿವತ್ತಂ। ಆರೋಪಿತೋ ತೇ ವಾದೋತಿ ತುಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ಮಯಾ ಆರೋಪಿತೋ। ಚರ ವಾದಪ್ಪಮೋಕ್ಖಾಯಾತಿ ತಂ ತಂ ಆಚರಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಇಮಸ್ಸ ವಾದಸ್ಸ ಮೋಕ್ಖಾಯ ಚರ ಆಹಿಣ್ಡಾಹಿ। ನಿಬ್ಬೇಠೇಹಿ ವಾ ಸಚೇ ಪಹೋಸೀತಿ ಅಥ ಸಯಮೇವ ಪಹೋಸಿ, ಇಧೇವ ನಿಬ್ಬೇಠೇಹೀತಿ। ತತಿಯಂ।
Apurakkharānoti vaṭṭaṃ purato akurumāno. Sahitaṃ me, asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ, mayhaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ madhurapānasadisaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīghena kālena paricitaṃ suppaguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma sabbaṃ khaṇena viparāvattaṃ nivattaṃ. Āropito te vādoti tuyhaṃ doso mayā āropito. Cara vādappamokkhāyāti taṃ taṃ ācariyaṃ upasaṅkamitvā uttari pariyesanto imassa vādassa mokkhāya cara āhiṇḍāhi. Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayameva pahosi, idheva nibbeṭhehīti. Tatiyaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೩. ಹಾಲಿದ್ದಿಕಾನಿಸುತ್ತಂ • 3. Hāliddikānisuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೩. ಹಾಲಿದ್ದಿಕಾನಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Hāliddikānisuttavaṇṇanā
