| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
හානභාගියචතුක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
Hānabhāgiyacatukkaniddesavaṇṇanā
30. ඉදානි යස්‌මා හානභාගියාදිතා එකෙකස්‌සෙව සමාධිස්‌ස අවත්‌ථාභෙදෙන හොති, තස්‌මා හානභාගියචතුක්‌කං එකතොයෙව නිද්‌දිට්‌ඨං. තත්‌ථ පඨමස්‌ස ඣානස්‌ස ලාභින්‌ති පඨමස්‌ස ඣානස්‌ස ලාභිනො . සාමිඅත්‌ථෙ උපයොගවචනං. ලාභො සච්‌ඡිකිරියා අස්‌ස අත්‌ථීති ලාභීති වුච්‌චති. කාමසහගතාති එත්‌ථ සහගතසද්‌දස්‌ස ආරම්‌මණත්‌ථො අධිප්‌පෙතො, වත්‌ථුකාමකිලෙසකාමාරම්‌මණාති අත්‌ථො. සඤ්‌ඤාමනසිකාරාති ජවනසඤ්‌ඤා ච තදාවජ්‌ජනමනසිකාරො ච, සඤ්‌ඤාසම්‌පයුත්‌තමනසිකාරොපි වට්‌ටති. සමුදාචරන්‌තීති පවත්‌තන්‌ති. ධම්‌මොති පඨමජ්‌ඣානධම්‌මො. ඣානා පරිහායන්‌තො තීහි කාරණෙහි පරිහායති කිලෙසසමුදාචාරෙන වා අසප්‌පායකිරියාය වා අනනුයොගෙන වා. කිලෙසසමුදාචාරෙන පරිහායන්‌තො සීඝං පරිහායති, කම්‌මාරාමතාභස්‌සාරාමතානිද්‌දාරාමතාසඞ්‌ගණිකාරාමතානුයොගවසෙන අසප්‌පායකිරියාය පරිහායන්‌තො දන්‌ධං පරිහායති, ගෙලඤ්‌ඤපච්‌චයවෙකල්‌ලාදිනා පලිබොධෙන අභික්‌ඛණං අසමාපජ්‌ජන්‌තො අනනුයොගෙන පරිහායන්‌තොපි දන්‌ධං පරිහායති. ඉධ පන බලවකාරණමෙව දස්‌සෙන්‌තො කිලෙසසමුදාචාරමෙවාහ. දුතියජ්‌ඣානාදීහි පන පරිහායන්‌තො හෙට්‌ඨිමහෙට්‌ඨිමජ්‌ඣානනිකන්‌තිසමුදාචාරෙනපි පරිහායති. කිත්‌තාවතා පරිහීනො හොතීති? යදා න සක්‌කොති සමාපජ්‌ජිතුං, එත්‌තාවතා පරිහීනො හොතීති. තදනුධම්‌මතාති අනුපවත්‌තො ධම්‌මො අනුධම්‌මො, ඣානං අධිකං කත්‌වා පවත්‌තස්‌ස නිකන්‌තිධම්‌මස්‌සෙතං අධිවචනං. අනුධම්‌මො එව අනුධම්‌මතා, තස්‌ස ඣානස්‌ස අනුධම්‌මතා තදනුධම්‌මතා. සතීති නිකන්‌ති. සන්‌තිට්‌ඨතීති පතිට්‌ඨාති . තං පඨමජ්‌ඣානං අනුවත්‌තමානා නිකන්‌ති පවත්‌තතීති වුත්‌තං හොති. අවිතක්‌කසහගතාති දුතියජ්‌ඣානාරම්‌මණා. තඤ්‌හි නත්‌ථෙත්‌ථ විතක්‌කොති අවිතක්‌කන්‌ති වුච්‌චති. නිබ්‌බිදාසහගතාති විපස්‌සනාරම්‌මණා. සා හි සඞ්‌ඛාරෙසු නිබ්‌බින්‌දනතො නිබ්‌බිදාති වුච්‌චති. ‘‘නිබ්‌බින්‌දං විරජ්‌ජතී’’ති (මහාව. 23; සං. නි. 3.61) හි වුත්‌තං. විරාගූපසංහිතාති අරියමග්‌ගපටිසඤ්‌ඤුත්‌තා විපස්‌සනා. විපස්‌සනා හි සිඛාප්‌පත්‌තා මග්‌ගවුට්‌ඨානං පාපෙති. තස්‌මා විපස්‌සනාරම්‌මණා සඤ්‌ඤාමනසිකාරා ‘‘විරාගූපසංහිතා’’ති වුච්‌චන්‌ති, ‘‘විරාගා විමුච්‌චතී’’ති හි වුත්‌තං.
30. Idāni yasmā hānabhāgiyāditā ekekasseva samādhissa avatthābhedena hoti, tasmā hānabhāgiyacatukkaṃ ekatoyeva niddiṭṭhaṃ. Tattha paṭhamassa jhānassa lābhinti paṭhamassa jhānassa lābhino . Sāmiatthe upayogavacanaṃ. Lābho sacchikiriyā assa atthīti lābhīti vuccati. Kāmasahagatāti ettha sahagatasaddassa ārammaṇattho adhippeto, vatthukāmakilesakāmārammaṇāti attho. Saññāmanasikārāti javanasaññā ca tadāvajjanamanasikāro ca, saññāsampayuttamanasikāropi vaṭṭati. Samudācarantīti pavattanti. Dhammoti paṭhamajjhānadhammo. Jhānā parihāyanto tīhi kāraṇehi parihāyati kilesasamudācārena vā asappāyakiriyāya vā ananuyogena vā. Kilesasamudācārena parihāyanto sīghaṃ parihāyati, kammārāmatābhassārāmatāniddārāmatāsaṅgaṇikārāmatānuyogavasena asappāyakiriyāya parihāyanto dandhaṃ parihāyati, gelaññapaccayavekallādinā palibodhena abhikkhaṇaṃ asamāpajjanto ananuyogena parihāyantopi dandhaṃ parihāyati. Idha pana balavakāraṇameva dassento kilesasamudācāramevāha. Dutiyajjhānādīhi pana parihāyanto heṭṭhimaheṭṭhimajjhānanikantisamudācārenapi parihāyati. Kittāvatā parihīno hotīti? Yadā na sakkoti samāpajjituṃ, ettāvatā parihīno hotīti. Tadanudhammatāti anupavatto dhammo anudhammo, jhānaṃ adhikaṃ katvā pavattassa nikantidhammassetaṃ adhivacanaṃ. Anudhammo eva anudhammatā, tassa jhānassa anudhammatā tadanudhammatā. Satīti nikanti. Santiṭṭhatīti patiṭṭhāti . Taṃ paṭhamajjhānaṃ anuvattamānā nikanti pavattatīti vuttaṃ hoti. Avitakkasahagatāti dutiyajjhānārammaṇā. Tañhi natthettha vitakkoti avitakkanti vuccati. Nibbidāsahagatāti vipassanārammaṇā. Sā hi saṅkhāresu nibbindanato nibbidāti vuccati. ‘‘Nibbindaṃ virajjatī’’ti (mahāva. 23; saṃ. ni. 3.61) hi vuttaṃ. Virāgūpasaṃhitāti ariyamaggapaṭisaññuttā vipassanā. Vipassanā hi sikhāppattā maggavuṭṭhānaṃ pāpeti. Tasmā vipassanārammaṇā saññāmanasikārā ‘‘virāgūpasaṃhitā’’ti vuccanti, ‘‘virāgā vimuccatī’’ti hi vuttaṃ.
විතක්‌කසහගතාති විතක්‌කවසෙන පඨමජ්‌ඣානාරම්‌මණා. උපෙක්‌ඛාසුඛසහගතාති තත්‍රමජ්‌ඣත්‌තුපෙක්‌ඛාය ච සුඛවෙදනාය ච වසෙන තතියජ්‌ඣානාරම්‌මණා. පීතිසුඛසහගතාති පීතියා ච සුඛවෙදනාය ච වසෙන දුතියජ්‌ඣානාරම්‌මණා. අදුක්‌ඛමසුඛසහගතාති උපෙක්‌ඛාවෙදනාවසෙන චතුත්‌ථජ්‌ඣානාරම්‌මණා. සා හි වෙදනා න දුක්‌ඛා න සුඛාති අදුක්‌ඛමසුඛාති වුච්‌චති , ම-කාරො පනෙත්‌ථ පදසන්‌ධිවසෙන වුත්‌තො. රූපසහගතාති රූපජ්‌ඣානාරම්‌මණා. නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනෙ ඨිතස්‌ස හානභාගියඨිතිභාගියනිබ්‌බෙධභාගියත්‌තෙසු විජ්‌ජමානෙසුපි විසෙසභාගියත්‌තාභාවා නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං න නිද්‌දිට්‌ඨං. සබ්‌බොපි චෙස ලොකියො සමාධි පමාදවිහාරිස්‌ස මුදින්‌ද්‍රියස්‌ස හානභාගියො හොති, අප්‌පමාදවිහාරිස්‌ස මුදින්‌ද්‍රියස්‌ස ඨිතිභාගියො හොති, තණ්‌හාචරිතස්‌ස තික්‌ඛින්‌ද්‍රියස්‌ස විසෙසභාගියො හොති, දිට්‌ඨිචරිතස්‌ස තික්‌ඛින්‌ද්‍රියස්‌ස නිබ්‌බෙධභාගියො හොතීති වුච්‌චති.
Vitakkasahagatāti vitakkavasena paṭhamajjhānārammaṇā. Upekkhāsukhasahagatāti tatramajjhattupekkhāya ca sukhavedanāya ca vasena tatiyajjhānārammaṇā. Pītisukhasahagatāti pītiyā ca sukhavedanāya ca vasena dutiyajjhānārammaṇā. Adukkhamasukhasahagatāti upekkhāvedanāvasena catutthajjhānārammaṇā. Sā hi vedanā na dukkhā na sukhāti adukkhamasukhāti vuccati , ma-kāro panettha padasandhivasena vutto. Rūpasahagatāti rūpajjhānārammaṇā. Nevasaññānāsaññāyatane ṭhitassa hānabhāgiyaṭhitibhāgiyanibbedhabhāgiyattesu vijjamānesupi visesabhāgiyattābhāvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ na niddiṭṭhaṃ. Sabbopi cesa lokiyo samādhi pamādavihārissa mudindriyassa hānabhāgiyo hoti, appamādavihārissa mudindriyassa ṭhitibhāgiyo hoti, taṇhācaritassa tikkhindriyassa visesabhāgiyo hoti, diṭṭhicaritassa tikkhindriyassa nibbedhabhāgiyo hotīti vuccati.
හානභාගියචතුක්‌කනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Hānabhāgiyacatukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 1. සුතමයඤාණනිද්‌දෙසො • 1. Sutamayañāṇaniddeso
