| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / པཊིསམྦྷིདཱམགྒ-ཨཊྛཀཐཱ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
ཧཱནབྷཱགིཡཙཏུཀྐནིདྡེསཝཎྞནཱ
Hānabhāgiyacatukkaniddesavaṇṇanā
༣༠. ཨིདཱནི ཡསྨཱ ཧཱནབྷཱགིཡཱདིཏཱ ཨེཀེཀསྶེཝ སམཱདྷིསྶ ཨཝཏྠཱབྷེདེན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཧཱནབྷཱགིཡཙཏུཀྐཾ ཨེཀཏོཡེཝ ནིདྡིཊྛཾ། ཏཏྠ པཋམསྶ ཛྷཱནསྶ ལཱབྷིནྟི པཋམསྶ ཛྷཱནསྶ ལཱབྷིནོ ། སཱམིཨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ། ལཱབྷོ སཙྪིཀིརིཡཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ལཱབྷཱིཏི ཝུཙྩཏི། ཀཱམསཧགཏཱཏི ཨེཏྠ སཧགཏསདྡསྶ ཨཱརམྨཎཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཝཏྠུཀཱམཀིལེསཀཱམཱརམྨཎཱཏི ཨཏྠོ། སཉྙཱམནསིཀཱརཱཏི ཛཝནསཉྙཱ ཙ ཏདཱཝཛྫནམནསིཀཱརོ ཙ, སཉྙཱསམྤཡུཏྟམནསིཀཱརོཔི ཝཊྚཏི། སམུདཱཙརནྟཱིཏི པཝཏྟནྟི། དྷམྨོཏི པཋམཛ྄ཛྷཱནདྷམྨོ། ཛྷཱནཱ པརིཧཱཡནྟོ ཏཱིཧི ཀཱརཎེཧི པརིཧཱཡཏི ཀིལེསསམུདཱཙཱརེན ཝཱ ཨསཔྤཱཡཀིརིཡཱཡ ཝཱ ཨནནུཡོགེན ཝཱ། ཀིལེསསམུདཱཙཱརེན པརིཧཱཡནྟོ སཱིགྷཾ པརིཧཱཡཏི, ཀམྨཱརཱམཏཱབྷསྶཱརཱམཏཱནིདྡཱརཱམཏཱསངྒཎིཀཱརཱམཏཱནུཡོགཝསེན ཨསཔྤཱཡཀིརིཡཱཡ པརིཧཱཡནྟོ དནྡྷཾ པརིཧཱཡཏི, གེལཉྙཔཙྩཡཝེཀལླཱདིནཱ པལིབོདྷེན ཨབྷིཀྑཎཾ ཨསམཱཔཛྫནྟོ ཨནནུཡོགེན པརིཧཱཡནྟོཔི དནྡྷཾ པརིཧཱཡཏི། ཨིདྷ པན བལཝཀཱརཎམེཝ དསྶེནྟོ ཀིལེསསམུདཱཙཱརམེཝཱཧ། དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱདཱིཧི པན པརིཧཱཡནྟོ ཧེཊྛིམཧེཊྛིམཛ྄ཛྷཱནནིཀནྟིསམུདཱཙཱརེནཔི པརིཧཱཡཏི། ཀིཏྟཱཝཏཱ པརིཧཱིནོ ཧོཏཱིཏི? ཡདཱ ན སཀྐོཏི སམཱཔཛྫིཏུཾ, ཨེཏྟཱཝཏཱ པརིཧཱིནོ ཧོཏཱིཏི། ཏདནུདྷམྨཏཱཏི ཨནུཔཝཏྟོ དྷམྨོ ཨནུདྷམྨོ, ཛྷཱནཾ ཨདྷིཀཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟསྶ ནིཀནྟིདྷམྨསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ། ཨནུདྷམྨོ ཨེཝ ཨནུདྷམྨཏཱ, ཏསྶ ཛྷཱནསྶ ཨནུདྷམྨཏཱ ཏདནུདྷམྨཏཱ། སཏཱིཏི ནིཀནྟི། སནྟིཊྛཏཱིཏི པཏིཊྛཱཏི ། ཏཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ ཨནུཝཏྟམཱནཱ ནིཀནྟི པཝཏྟཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཨཝིཏཀྐསཧགཏཱཏི དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱརམྨཎཱ། ཏཉྷི ནཏྠེཏྠ ཝིཏཀྐོཏི ཨཝིཏཀྐནྟི ཝུཙྩཏི། ནིབྦིདཱསཧགཏཱཏི ཝིཔསྶནཱརམྨཎཱ། སཱ ཧི སངྑཱརེསུ ནིབྦིནྡནཏོ ནིབྦིདཱཏི ཝུཙྩཏི། ‘‘ནིབྦིནྡཾ ཝིརཛྫཏཱི’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༢༣; སཾ॰ ནི॰ ༣.༦༡) ཧི ཝུཏྟཾ། ཝིརཱགཱུཔསཾཧིཏཱཏི ཨརིཡམགྒཔཊིསཉྙུཏྟཱ ཝིཔསྶནཱ། ཝིཔསྶནཱ ཧི སིཁཱཔྤཏྟཱ མགྒཝུཊྛཱནཾ པཱཔེཏི། ཏསྨཱ ཝིཔསྶནཱརམྨཎཱ སཉྙཱམནསིཀཱརཱ ‘‘ཝིརཱགཱུཔསཾཧིཏཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི, ‘‘ཝིརཱགཱ ཝིམུཙྩཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ།
30. Idāni yasmā hānabhāgiyāditā ekekasseva samādhissa avatthābhedena hoti, tasmā hānabhāgiyacatukkaṃ ekatoyeva niddiṭṭhaṃ. Tattha paṭhamassa jhānassa lābhinti paṭhamassa jhānassa lābhino . Sāmiatthe upayogavacanaṃ. Lābho sacchikiriyā assa atthīti lābhīti vuccati. Kāmasahagatāti ettha sahagatasaddassa ārammaṇattho adhippeto, vatthukāmakilesakāmārammaṇāti attho. Saññāmanasikārāti javanasaññā ca tadāvajjanamanasikāro ca, saññāsampayuttamanasikāropi vaṭṭati. Samudācarantīti pavattanti. Dhammoti paṭhamajjhānadhammo. Jhānā parihāyanto tīhi kāraṇehi parihāyati kilesasamudācārena vā asappāyakiriyāya vā ananuyogena vā. Kilesasamudācārena parihāyanto sīghaṃ parihāyati, kammārāmatābhassārāmatāniddārāmatāsaṅgaṇikārāmatānuyogavasena asappāyakiriyāya parihāyanto dandhaṃ parihāyati, gelaññapaccayavekallādinā palibodhena abhikkhaṇaṃ asamāpajjanto ananuyogena parihāyantopi dandhaṃ parihāyati. Idha pana balavakāraṇameva dassento kilesasamudācāramevāha. Dutiyajjhānādīhi pana parihāyanto heṭṭhimaheṭṭhimajjhānanikantisamudācārenapi parihāyati. Kittāvatā parihīno hotīti? Yadā na sakkoti samāpajjituṃ, ettāvatā parihīno hotīti. Tadanudhammatāti anupavatto dhammo anudhammo, jhānaṃ adhikaṃ katvā pavattassa nikantidhammassetaṃ adhivacanaṃ. Anudhammo eva anudhammatā, tassa jhānassa anudhammatā tadanudhammatā. Satīti nikanti. Santiṭṭhatīti patiṭṭhāti . Taṃ paṭhamajjhānaṃ anuvattamānā nikanti pavattatīti vuttaṃ hoti. Avitakkasahagatāti dutiyajjhānārammaṇā. Tañhi natthettha vitakkoti avitakkanti vuccati. Nibbidāsahagatāti vipassanārammaṇā. Sā hi saṅkhāresu nibbindanato nibbidāti vuccati. ‘‘Nibbindaṃ virajjatī’’ti (mahāva. 23; saṃ. ni. 3.61) hi vuttaṃ. Virāgūpasaṃhitāti ariyamaggapaṭisaññuttā vipassanā. Vipassanā hi sikhāppattā maggavuṭṭhānaṃ pāpeti. Tasmā vipassanārammaṇā saññāmanasikārā ‘‘virāgūpasaṃhitā’’ti vuccanti, ‘‘virāgā vimuccatī’’ti hi vuttaṃ.
ཝིཏཀྐསཧགཏཱཏི ཝིཏཀྐཝསེན པཋམཛ྄ཛྷཱནཱརམྨཎཱ། ཨུཔེཀྑཱསུཁསཧགཏཱཏི ཏཏྲམཛ྄ཛྷཏྟུཔེཀྑཱཡ ཙ སུཁཝེདནཱཡ ཙ ཝསེན ཏཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱརམྨཎཱ། པཱིཏིསུཁསཧགཏཱཏི པཱིཏིཡཱ ཙ སུཁཝེདནཱཡ ཙ ཝསེན དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱརམྨཎཱ། ཨདུཀྑམསུཁསཧགཏཱཏི ཨུཔེཀྑཱཝེདནཱཝསེན ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱརམྨཎཱ། སཱ ཧི ཝེདནཱ ན དུཀྑཱ ན སུཁཱཏི ཨདུཀྑམསུཁཱཏི ཝུཙྩཏི , མ-ཀཱརོ པནེཏྠ པདསནྡྷིཝསེན ཝུཏྟོ། རཱུཔསཧགཏཱཏི རཱུཔཛ྄ཛྷཱནཱརམྨཎཱ། ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནེ ཋིཏསྶ ཧཱནབྷཱགིཡཋིཏིབྷཱགིཡནིབྦེདྷབྷཱགིཡཏྟེསུ ཝིཛྫམཱནེསུཔི ཝིསེསབྷཱགིཡཏྟཱབྷཱཝཱ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཾ ན ནིདྡིཊྛཾ། སབྦོཔི ཙེས ལོཀིཡོ སམཱདྷི པམཱདཝིཧཱརིསྶ མུདིནྡྲིཡསྶ ཧཱནབྷཱགིཡོ ཧོཏི, ཨཔྤམཱདཝིཧཱརིསྶ མུདིནྡྲིཡསྶ ཋིཏིབྷཱགིཡོ ཧོཏི, ཏཎྷཱཙརིཏསྶ ཏིཀྑིནྡྲིཡསྶ ཝིསེསབྷཱགིཡོ ཧོཏི, དིཊྛིཙརིཏསྶ ཏིཀྑིནྡྲིཡསྶ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡོ ཧོཏཱིཏི ཝུཙྩཏི།
Vitakkasahagatāti vitakkavasena paṭhamajjhānārammaṇā. Upekkhāsukhasahagatāti tatramajjhattupekkhāya ca sukhavedanāya ca vasena tatiyajjhānārammaṇā. Pītisukhasahagatāti pītiyā ca sukhavedanāya ca vasena dutiyajjhānārammaṇā. Adukkhamasukhasahagatāti upekkhāvedanāvasena catutthajjhānārammaṇā. Sā hi vedanā na dukkhā na sukhāti adukkhamasukhāti vuccati , ma-kāro panettha padasandhivasena vutto. Rūpasahagatāti rūpajjhānārammaṇā. Nevasaññānāsaññāyatane ṭhitassa hānabhāgiyaṭhitibhāgiyanibbedhabhāgiyattesu vijjamānesupi visesabhāgiyattābhāvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ na niddiṭṭhaṃ. Sabbopi cesa lokiyo samādhi pamādavihārissa mudindriyassa hānabhāgiyo hoti, appamādavihārissa mudindriyassa ṭhitibhāgiyo hoti, taṇhācaritassa tikkhindriyassa visesabhāgiyo hoti, diṭṭhicaritassa tikkhindriyassa nibbedhabhāgiyo hotīti vuccati.
ཧཱནབྷཱགིཡཙཏུཀྐནིདྡེསཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Hānabhāgiyacatukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / པཊིསམྦྷིདཱམགྒཔཱལི༹ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ༡. སུཏམཡཉཱཎནིདྡེསོ • 1. Sutamayañāṇaniddeso
