| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
ਹਾਨਭਾਗਿਯਚਤੁਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Hānabhāgiyacatukkaniddesavaṇṇanā
੩੦. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਹਾਨਭਾਗਿਯਾਦਿਤਾ ਏਕੇਕਸ੍ਸੇવ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਅવਤ੍ਥਾਭੇਦੇਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਹਾਨਭਾਗਿਯਚਤੁਕ੍ਕਂ ਏਕਤੋਯੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਲਾਭਿਨ੍ਤਿ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਲਾਭਿਨੋ । ਸਾਮਿਅਤ੍ਥੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਲਾਭੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਲਾਭੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਾਮਸਹਗਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਹਗਤਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤ੍ਥੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, વਤ੍ਥੁਕਾਮਕਿਲੇਸਕਾਮਾਰਮ੍ਮਣਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾਤਿ ਜવਨਸਞ੍ਞਾ ਚ ਤਦਾવਜ੍ਜਨਮਨਸਿਕਾਰੋ ਚ, ਸਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮਨਸਿਕਾਰੋਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਧਮ੍ਮੋ। ਝਾਨਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੋ ਤੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਪਰਿਹਾਯਤਿ ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨ વਾ ਅਸਪ੍ਪਾਯਕਿਰਿਯਾਯ વਾ ਅਨਨੁਯੋਗੇਨ વਾ। ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੋ ਸੀਘਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਕਮ੍ਮਾਰਾਮਤਾਭਸ੍ਸਾਰਾਮਤਾਨਿਦ੍ਦਾਰਾਮਤਾਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਤਾਨੁਯੋਗવਸੇਨ ਅਸਪ੍ਪਾਯਕਿਰਿਯਾਯ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੋ ਦਨ੍ਧਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਗੇਲਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯવੇਕਲ੍ਲਾਦਿਨਾ ਪਲਿਬੋਧੇਨ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਅਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਅਨਨੁਯੋਗੇਨ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੋਪਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਬਲવਕਾਰਣਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰਮੇવਾਹ। ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਦੀਹਿ ਪਨ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਹੇਟ੍ਠਿਮਜ੍ਝਾਨਨਿਕਨ੍ਤਿਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨਪਿ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਰਿਹੀਨੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਯਦਾ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਰਿਹੀਨੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਤਾਤਿ ਅਨੁਪવਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਨੁਧਮ੍ਮੋ, ਝਾਨਂ ਅਧਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਕਨ੍ਤਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਅਨੁਧਮ੍ਮੋ ਏવ ਅਨੁਧਮ੍ਮਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਅਨੁਧਮ੍ਮਤਾ ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਤਾ। ਸਤੀਤਿ ਨਿਕਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ । ਤਂ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅવਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾਤਿ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਤਞ੍ਹਿ ਨਤ੍ਥੇਤ੍ਥ વਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਅવਿਤਕ੍ਕਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਸਹਗਤਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਸਾ ਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਂ વਿਰਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੩; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੧) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਰਾਗੂਪਸਂਹਿਤਾਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਟਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਹਿ ਸਿਖਾਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਮਗ੍ਗવੁਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਰਮ੍ਮਣਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘‘વਿਰਾਗੂਪਸਂਹਿਤਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ‘‘વਿਰਾਗਾ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ।
30. Idāni yasmā hānabhāgiyāditā ekekasseva samādhissa avatthābhedena hoti, tasmā hānabhāgiyacatukkaṃ ekatoyeva niddiṭṭhaṃ. Tattha paṭhamassa jhānassa lābhinti paṭhamassa jhānassa lābhino . Sāmiatthe upayogavacanaṃ. Lābho sacchikiriyā assa atthīti lābhīti vuccati. Kāmasahagatāti ettha sahagatasaddassa ārammaṇattho adhippeto, vatthukāmakilesakāmārammaṇāti attho. Saññāmanasikārāti javanasaññā ca tadāvajjanamanasikāro ca, saññāsampayuttamanasikāropi vaṭṭati. Samudācarantīti pavattanti. Dhammoti paṭhamajjhānadhammo. Jhānā parihāyanto tīhi kāraṇehi parihāyati kilesasamudācārena vā asappāyakiriyāya vā ananuyogena vā. Kilesasamudācārena parihāyanto sīghaṃ parihāyati, kammārāmatābhassārāmatāniddārāmatāsaṅgaṇikārāmatānuyogavasena asappāyakiriyāya parihāyanto dandhaṃ parihāyati, gelaññapaccayavekallādinā palibodhena abhikkhaṇaṃ asamāpajjanto ananuyogena parihāyantopi dandhaṃ parihāyati. Idha pana balavakāraṇameva dassento kilesasamudācāramevāha. Dutiyajjhānādīhi pana parihāyanto heṭṭhimaheṭṭhimajjhānanikantisamudācārenapi parihāyati. Kittāvatā parihīno hotīti? Yadā na sakkoti samāpajjituṃ, ettāvatā parihīno hotīti. Tadanudhammatāti anupavatto dhammo anudhammo, jhānaṃ adhikaṃ katvā pavattassa nikantidhammassetaṃ adhivacanaṃ. Anudhammo eva anudhammatā, tassa jhānassa anudhammatā tadanudhammatā. Satīti nikanti. Santiṭṭhatīti patiṭṭhāti . Taṃ paṭhamajjhānaṃ anuvattamānā nikanti pavattatīti vuttaṃ hoti. Avitakkasahagatāti dutiyajjhānārammaṇā. Tañhi natthettha vitakkoti avitakkanti vuccati. Nibbidāsahagatāti vipassanārammaṇā. Sā hi saṅkhāresu nibbindanato nibbidāti vuccati. ‘‘Nibbindaṃ virajjatī’’ti (mahāva. 23; saṃ. ni. 3.61) hi vuttaṃ. Virāgūpasaṃhitāti ariyamaggapaṭisaññuttā vipassanā. Vipassanā hi sikhāppattā maggavuṭṭhānaṃ pāpeti. Tasmā vipassanārammaṇā saññāmanasikārā ‘‘virāgūpasaṃhitā’’ti vuccanti, ‘‘virāgā vimuccatī’’ti hi vuttaṃ.
વਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾਤਿ વਿਤਕ੍ਕવਸੇਨ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਉਪੇਕ੍ਖਾਸੁਖਸਹਗਤਾਤਿ ਤਤ੍ਰਮਜ੍ਝਤ੍ਤੁਪੇਕ੍ਖਾਯ ਚ ਸੁਖવੇਦਨਾਯ ਚ વਸੇਨ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਪੀਤਿਸੁਖਸਹਗਤਾਤਿ ਪੀਤਿਯਾ ਚ ਸੁਖવੇਦਨਾਯ ਚ વਸੇਨ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸਹਗਤਾਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾવੇਦਨਾવਸੇਨ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਸਾ ਹਿ વੇਦਨਾ ਨ ਦੁਕ੍ਖਾ ਨ ਸੁਖਾਤਿ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ , ਮ-ਕਾਰੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਦਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਰੂਪਸਹਗਤਾਤਿ ਰੂਪਜ੍ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਹਾਨਭਾਗਿਯਠਿਤਿਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਤ੍ਤੇਸੁ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁਪਿ વਿਸੇਸਭਾਗਿਯਤ੍ਤਾਭਾવਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਚੇਸ ਲੋਕਿਯੋ ਸਮਾਧਿ ਪਮਾਦવਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਹਾਨਭਾਗਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਮਾਦવਿਹਾਰਿਸ੍ਸ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਭਾਗਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਸ੍ਸ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ વਿਸੇਸਭਾਗਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤਸ੍ਸ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Vitakkasahagatāti vitakkavasena paṭhamajjhānārammaṇā. Upekkhāsukhasahagatāti tatramajjhattupekkhāya ca sukhavedanāya ca vasena tatiyajjhānārammaṇā. Pītisukhasahagatāti pītiyā ca sukhavedanāya ca vasena dutiyajjhānārammaṇā. Adukkhamasukhasahagatāti upekkhāvedanāvasena catutthajjhānārammaṇā. Sā hi vedanā na dukkhā na sukhāti adukkhamasukhāti vuccati , ma-kāro panettha padasandhivasena vutto. Rūpasahagatāti rūpajjhānārammaṇā. Nevasaññānāsaññāyatane ṭhitassa hānabhāgiyaṭhitibhāgiyanibbedhabhāgiyattesu vijjamānesupi visesabhāgiyattābhāvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ na niddiṭṭhaṃ. Sabbopi cesa lokiyo samādhi pamādavihārissa mudindriyassa hānabhāgiyo hoti, appamādavihārissa mudindriyassa ṭhitibhāgiyo hoti, taṇhācaritassa tikkhindriyassa visesabhāgiyo hoti, diṭṭhicaritassa tikkhindriyassa nibbedhabhāgiyo hotīti vuccati.
ਹਾਨਭਾਗਿਯਚਤੁਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Hānabhāgiyacatukkaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧. ਸੁਤਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 1. Sutamayañāṇaniddeso
