| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरगाथा-अट्ठकथा • Theragāthā-aṭṭhakathā |
१५. हारितत्थेरगाथावण्णना
15. Hāritattheragāthāvaṇṇanā
यो पुब्बे करणीयानीति आयस्मतो हारितत्थेरस्स गाथा। का उप्पत्ति? अयम्पि पदुमुत्तरस्स भगवतो काले कुलगेहे निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्तो सत्थरि परिनिब्बुते तस्स चितकपूजाय कयिरमानाय गन्धेन पूजं अकासि। सो तेन पुञ्ञकम्मेन देवमनुस्सेसु संसरन्तो इमस्मिं बुद्धुप्पादे सावत्थियं ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा हारितोति लद्धनामो वयप्पत्तो जातिमानं निस्साय अञ्ञे वसलवादेन समुदाचरति। सो भिक्खूनं सन्तिकं गन्त्वा धम्मं सुत्वा पटिलद्धसद्धो पब्बजितोपि चिरपरिचितत्ता वसलसमुदाचारं न विस्सज्जि। अथेकदिवसं सत्थु सन्तिके धम्मं सुत्वा सञ्जातसंवेगो विपस्सनं पट्ठपेत्वा अत्तनो चित्तप्पवत्तिं उपपरिक्खन्तो मानुद्धच्चविग्गहिततं दिस्वा तं पहाय विपस्सनं उस्सुक्कापेत्वा अरहत्तं पापुणि। तेन वुत्तं अपदाने (अप॰ थेर २.४६.६३-६७) –
Yo pubbe karaṇīyānīti āyasmato hāritattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa citakapūjāya kayiramānāya gandhena pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā hāritoti laddhanāmo vayappatto jātimānaṃ nissāya aññe vasalavādena samudācarati. So bhikkhūnaṃ santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitopi ciraparicitattā vasalasamudācāraṃ na vissajji. Athekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ sutvā sañjātasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā attano cittappavattiṃ upaparikkhanto mānuddhaccaviggahitataṃ disvā taṃ pahāya vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.46.63-67) –
‘‘चितासु कुरुमानासु, नानागन्धे समाहटे।
‘‘Citāsu kurumānāsu, nānāgandhe samāhaṭe;
पसन्नचित्तो सुमनो, गन्धमुट्ठिमपूजयिं॥
Pasannacitto sumano, gandhamuṭṭhimapūjayiṃ.
‘‘सतसहस्सितो कप्पे, चितकं यमपूजयिं।
‘‘Satasahassito kappe, citakaṃ yamapūjayiṃ;
दुग्गतिं नाभिजानामि, चितपूजायिदं फलं॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, citapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘किलेसा झापिता मय्हं…पे॰… कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
अरहा पन हुत्वा विमुत्तिसुखं अनुभवन्तो ‘‘यो पुब्बे करणीयानी’’तिआदिना तीहि गाथाहि भिक्खूनं ओवाददानमुखेन अञ्ञं ब्याकासि। तासं अत्थो हेट्ठा वुत्तोयेव।
Arahā pana hutvā vimuttisukhaṃ anubhavanto ‘‘yo pubbe karaṇīyānī’’tiādinā tīhi gāthāhi bhikkhūnaṃ ovādadānamukhena aññaṃ byākāsi. Tāsaṃ attho heṭṭhā vuttoyeva.
हारितत्थेरगाथावण्णना निट्ठिता।
Hāritattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरगाथापाळि • Theragāthāpāḷi / १५. हारितत्थेरगाथा • 15. Hāritattheragāthā
