Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi |
౫౭. హత్థచ్ఛిన్నాదివత్థుకథా
57. Hatthacchinnādivatthukathā
౧౧౯. హత్థచ్ఛిన్నాదివత్థూసు హత్థా ఛిన్నా యస్సాతి హత్థచ్ఛిన్నోతిఆదివచనత్థం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘యస్సా’’తిఆది. మణిబన్ధేతి పకోట్ఠన్తే. సో హి యస్మా ఏత్థ మణిసఙ్ఖాతం అలఙ్కారవికతిం బన్ధతి, తస్మా మణిబన్ధోతి వుచ్చతి. కప్పరేతి కపోణియం. సా హి పరేసం పిట్ఠీసు కపతి హింసతి అనేనాతి ‘‘కప్పరో’’తి వుచ్చతి. యస్స హత్థా ఛిన్నా హోన్తి, అయం హత్థచ్ఛిన్నో నామాతి యోజనా. ఏసేవ నయో సేసేసుపి. ఏకో వా పాదోతి యోజనా. హేట్ఠా ‘‘ఏకో వా ద్వే వా హత్థా’’తి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. చతూసు హత్థపాదేసు ద్వే వాతి ఏకో హత్థో, ఏకో పాదోతి ద్వే వా. కణ్ణాతి సద్దగ్గహా. తే హి కణ్ణతి సవతి ఏతేహీతి కణ్ణాతి వుచ్చన్తి. కణ్ణాబద్ధేతి కణ్ణచ్ఛిద్దస్స ఆబద్ధే. సఙ్ఘాటేతున్తి సఙ్ఘటనం కాతుం, ఆబన్ధనం కాతున్తి అత్థో. అజపదకేతి అజపదసణ్ఠానే ఠానే. నాసాతి ఘానాని. తాని హి నాసతి అబ్యత్తసద్దం కరోతి ఏతాహీతి నాసాతి వుచ్చన్తి. నాసికాతి నాసాయేవ. సణ్ఠాపేతున్తి సుట్ఠు ఠపేతుం, పకతియా ఠపేతున్తి అత్థో. నఖసేసన్తి నఖోయేవ సేసో ఛిన్నఙ్గులితోతి నఖసేసో, తం. అగ్గే పురే ఉట్ఠహతీతి అఙ్గుట్ఠో. ‘‘వుత్తనయేనేవా’’తి ఇమినా ‘‘నఖసేసం అదస్సేత్వా’’తి వచనం అతిదిసతి. కణ్డరనామకాతి మహాసిరనామకా. తే హి కం సరీరం ధారేన్తీతి కణ్డరాతి వుచ్చన్తి ధకారస్స డకారం కత్వా. యేసూతి కణ్డరేసు, నిద్ధారణే భుమ్మం.
119. Hatthacchinnādivatthūsu hatthā chinnā yassāti hatthacchinnotiādivacanatthaṃ dassento āha ‘‘yassā’’tiādi. Maṇibandheti pakoṭṭhante. So hi yasmā ettha maṇisaṅkhātaṃ alaṅkāravikatiṃ bandhati, tasmā maṇibandhoti vuccati. Kappareti kapoṇiyaṃ. Sā hi paresaṃ piṭṭhīsu kapati hiṃsati anenāti ‘‘kapparo’’ti vuccati. Yassa hatthā chinnā honti, ayaṃ hatthacchinno nāmāti yojanā. Eseva nayo sesesupi. Eko vā pādoti yojanā. Heṭṭhā ‘‘eko vā dve vā hatthā’’ti etthāpi eseva nayo. Catūsu hatthapādesu dve vāti eko hattho, eko pādoti dve vā. Kaṇṇāti saddaggahā. Te hi kaṇṇati savati etehīti kaṇṇāti vuccanti. Kaṇṇābaddheti kaṇṇacchiddassa ābaddhe. Saṅghāṭetunti saṅghaṭanaṃ kātuṃ, ābandhanaṃ kātunti attho. Ajapadaketi ajapadasaṇṭhāne ṭhāne. Nāsāti ghānāni. Tāni hi nāsati abyattasaddaṃ karoti etāhīti nāsāti vuccanti. Nāsikāti nāsāyeva. Saṇṭhāpetunti suṭṭhu ṭhapetuṃ, pakatiyā ṭhapetunti attho. Nakhasesanti nakhoyeva seso chinnaṅgulitoti nakhaseso, taṃ. Agge pure uṭṭhahatīti aṅguṭṭho. ‘‘Vuttanayenevā’’ti iminā ‘‘nakhasesaṃ adassetvā’’ti vacanaṃ atidisati. Kaṇḍaranāmakāti mahāsiranāmakā. Te hi kaṃ sarīraṃ dhārentīti kaṇḍarāti vuccanti dhakārassa ḍakāraṃ katvā. Yesūti kaṇḍaresu, niddhāraṇe bhummaṃ.
యస్స వగ్గులిపక్ఖకా వియ అఙ్గులియో సమ్బన్ధో హోన్తి, అయం ఫణహత్థకో నామాతి యోజనా. ఏతన్తి ఫణహత్థకం. ఛళఙ్గులాదయోపి ఫణహత్థకేయేవ సఙ్గహేతబ్బాతి ఆహ ‘‘యస్సపి ఛ అఙ్గులియో’’తిఆది. యస్సపి ఛ అఙ్గులియో హోన్తి, అయమ్పి ఫణహత్థకో నామ ఉపచారేన.
Yassa vaggulipakkhakā viya aṅguliyo sambandho honti, ayaṃ phaṇahatthako nāmāti yojanā. Etanti phaṇahatthakaṃ. Chaḷaṅgulādayopi phaṇahatthakeyeva saṅgahetabbāti āha ‘‘yassapi cha aṅguliyo’’tiādi. Yassapi cha aṅguliyo honti, ayampi phaṇahatthako nāma upacārena.
ఖుజ్జోతి ఏత్థ ఖుజ్జో సరీరో యస్సత్థీతి ఖుజ్జోతి వచనత్థం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘ఖుజ్జసరీరో’’తి. కస్మా ఖుజ్జోతి ఆహ ‘‘ఉరస్స వా’’తిఆది. యస్స పన వఙ్కం, అయమ్పి ఖుజ్జో నామాతి యోజనా. వఙ్కన్తి చ కుటిలం. హీతి సచ్చం, యస్మా వా. బ్రహ్ముజుగత్తోతి ఉజుం గత్తం ఉజుగత్తం, బ్రహ్మునో ఉజుగత్తం వియ ఉజుగత్తం ఇమస్స మహాపురిసస్సాతి బ్రహ్ముజుగత్తో, మహాపురిసో.
Khujjoti ettha khujjo sarīro yassatthīti khujjoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘khujjasarīro’’ti. Kasmā khujjoti āha ‘‘urassa vā’’tiādi. Yassa pana vaṅkaṃ, ayampi khujjo nāmāti yojanā. Vaṅkanti ca kuṭilaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Brahmujugattoti ujuṃ gattaṃ ujugattaṃ, brahmuno ujugattaṃ viya ujugattaṃ imassa mahāpurisassāti brahmujugatto, mahāpuriso.
సంఖేపేన వుత్తమత్థం విత్థారేన దస్సేన్తో ఆహ ‘‘జఙ్ఘవామనస్స హీ’’తిఆది. యేసన్తి ఉభిన్నం కాయానం. భూతానన్తి అమనుస్సానం పిసాచకపేతానం. అత్తభావో హోతి వియాతి యోజనా. పరివటుమోతి పరిసమన్తతో వట్టులసరీరో.
Saṃkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassento āha ‘‘jaṅghavāmanassa hī’’tiādi. Yesanti ubhinnaṃ kāyānaṃ. Bhūtānanti amanussānaṃ pisācakapetānaṃ. Attabhāvo hoti viyāti yojanā. Parivaṭumoti parisamantato vaṭṭulasarīro.
గలగణ్డీతి ఏత్థ గలే గణ్డో యస్సత్థీతి గలగణ్డీతి వచనత్థం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘యస్సా’’తిఆది. ఏతన్తి ‘‘గలగణ్డీ’’తి ఏతం వచనం. తత్థాతి గలగణ్డిపబ్బాజనే. యన్తి వచనం.
Galagaṇḍīti ettha gale gaṇḍo yassatthīti galagaṇḍīti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘yassā’’tiādi. Etanti ‘‘galagaṇḍī’’ti etaṃ vacanaṃ. Tatthāti galagaṇḍipabbājane. Yanti vacanaṃ.
సిపదీతి ఏత్థ సిథిలం పదం ఇమస్సాతి సిపదీతి వుత్తే భారపాదోయేవ గహేతబ్బోతి ఆహ ‘‘భారపాదో వుచ్చతీ’’తి. భారం పాదం యస్సాతి భారపాదో. ఏతే ద్వే థూలపాదరోగీసు వత్తన్తీతి దట్ఠబ్బం. సఞ్జాతపిళకోతి సఞ్జాతఫోటో. ఉపనాహన్తి భుసం బన్ధనం. ఉదకఆవాటేతి ఉదకేన పుణ్ణాయం కాసుయం. ఉదకవాలికాయాతి ఉదకతిన్తేన మరునా. యథా సిరా పఞ్ఞాయన్తి, ఏవం మిలాపేతున్తి యోజనా. ఈదిసన్తి సిరాపఞ్ఞాయనజఙ్ఘతేలనాళికసభావం. తథాతి యథా పబ్బజ్జాకాలే కరోతి, తథా కత్వాతి అత్థో.
Sipadīti ettha sithilaṃ padaṃ imassāti sipadīti vutte bhārapādoyeva gahetabboti āha ‘‘bhārapādo vuccatī’’ti. Bhāraṃ pādaṃ yassāti bhārapādo. Ete dve thūlapādarogīsu vattantīti daṭṭhabbaṃ. Sañjātapiḷakoti sañjātaphoṭo. Upanāhanti bhusaṃ bandhanaṃ. Udakaāvāṭeti udakena puṇṇāyaṃ kāsuyaṃ. Udakavālikāyāti udakatintena marunā. Yathā sirā paññāyanti, evaṃ milāpetunti yojanā. Īdisanti sirāpaññāyanajaṅghatelanāḷikasabhāvaṃ. Tathāti yathā pabbajjākāle karoti, tathā katvāti attho.
పాపరోగీతి ఏత్థ పాపరోగస్స సరూపం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘అరిస’’ఇతిఆది. తత్థ అరిసో చ భగన్దరో చ పిత్తఞ్చ సేమ్హో చ కాసో చ సోసో చాతి ద్వన్దో, తే ఆదయో యేసం తేతి అరిస…పే॰… సోసాదయో. ఆదిసద్దేన హేట్ఠా వుత్తే ఆబాధే సఙ్గణ్హాతి. తత్థ పిత్తసేమ్హసద్దేహి తంసముట్ఠానో రోగో గహేతబ్బో. ‘‘నిచ్చాతురో’’తి ఇమినా పాపరోగీతి ఏత్థ మన్తుత్థే పవత్తస్స ఈపచ్చయస్స నిచ్చయోగత్థం దస్సేతి.
Pāparogīti ettha pāparogassa sarūpaṃ dassento āha ‘‘arisa’’itiādi. Tattha ariso ca bhagandaro ca pittañca semho ca kāso ca soso cāti dvando, te ādayo yesaṃ teti arisa…pe… sosādayo. Ādisaddena heṭṭhā vutte ābādhe saṅgaṇhāti. Tattha pittasemhasaddehi taṃsamuṭṭhāno rogo gahetabbo. ‘‘Niccāturo’’ti iminā pāparogīti ettha mantutthe pavattassa īpaccayassa niccayogatthaṃ dasseti.
పరిసదూసనోతి ఏత్థ ఇతిసద్దో నామపరియాయో, పరిసదూసనో నామాతి హి అత్థో. యో అత్తనో విరూపతాయ పరిసం దూసేతి, అయం పరిసదూసనో నామాతి యోజనా. ఛసరీరదోసం ఆదిం కత్వా పరిసదూసనభావం విత్థారేన్తో ఆహ ‘‘అతిదీఘో వా’’తిఆది. అతిదీఘో వాతి ఏత్థ న కేవలం పరేసం ద్వఙ్గులాదిమత్తదీఘో, అథ ఖో దిగుణాదిదీఘోవాధిప్పేతోతి ఆహ ‘‘అఞ్ఞేస’’న్తిఆది. నాభిపదేసోతి అత్తనో నాభిపదేసో. యథా హి అతిదీఘే పరవచనేన అతిదీఘస్స సరూపం వేదితబ్బం, తథా అతిరస్సాదీసుపి అతిరస్ససరూపన్తి దట్ఠబ్బం. మహోదరోతి మహాఉదరో. కప్పసీసో వాతి హత్థిసీసో వియ యుగసీసో వా. కప్పసద్దో హేత్థ యుగత్థవాచకో. కణ్ణికకేసో వాతి కణ్ణికసదిసేహి కేసేహి సమన్నాగతో. ‘‘జాతిపలితేహీ’’తి ఇమినా జరావాతేన పహతం పలితం నివత్తేతి. పకతితమ్బకేసోతి ఏత్థ పకతిసద్దేన కేనచి పయోగేన తమ్బకేసం నివత్తేతి. ఆవట్టసీసోతి పునప్పునం వట్టతీతి ఆవట్టో, కేసావట్టో, సో ఏతస్స సీసే అత్థీతి ఆవట్టసీసో. ఉద్ధగ్గేహీతి ఉద్ధం కోటీహి. జాలబద్ధేన వియాతి జాలేన బద్ధేన ఇవ.
Parisadūsanoti ettha itisaddo nāmapariyāyo, parisadūsano nāmāti hi attho. Yo attano virūpatāya parisaṃ dūseti, ayaṃ parisadūsano nāmāti yojanā. Chasarīradosaṃ ādiṃ katvā parisadūsanabhāvaṃ vitthārento āha ‘‘atidīgho vā’’tiādi. Atidīgho vāti ettha na kevalaṃ paresaṃ dvaṅgulādimattadīgho, atha kho diguṇādidīghovādhippetoti āha ‘‘aññesa’’ntiādi. Nābhipadesoti attano nābhipadeso. Yathā hi atidīghe paravacanena atidīghassa sarūpaṃ veditabbaṃ, tathā atirassādīsupi atirassasarūpanti daṭṭhabbaṃ. Mahodaroti mahāudaro. Kappasīso vāti hatthisīso viya yugasīso vā. Kappasaddo hettha yugatthavācako. Kaṇṇikakeso vāti kaṇṇikasadisehi kesehi samannāgato. ‘‘Jātipalitehī’’ti iminā jarāvātena pahataṃ palitaṃ nivatteti. Pakatitambakesoti ettha pakatisaddena kenaci payogena tambakesaṃ nivatteti. Āvaṭṭasīsoti punappunaṃ vaṭṭatīti āvaṭṭo, kesāvaṭṭo, so etassa sīse atthīti āvaṭṭasīso. Uddhaggehīti uddhaṃ koṭīhi. Jālabaddhena viyāti jālena baddhena iva.
సమ్బద్ధభముకో వాతి అఞ్ఞమఞ్ఞసమ్బద్ధభముకో వా. మక్కటభముకోతి మక్కటస్స భము వియ భము ఏతస్సాతి మక్కటభముకో. వాసికోణేనాతి తచ్ఛనీకోటియా. విసమచక్కలోతి ఏత్థ చక్కాకారేన లాతి పవత్తతి, చక్కాకారం వా లాతి గణ్హాతీతి చక్కలో. కేకరోతి వలిరో. సో హి కుచ్ఛితం కరోతీతి కేకరోతి వుచ్చతి. కక్కటస్సేవాతి కక్కటస్స ఇవ. మూసికకణ్ణోతి ఆఖుకణ్ణో. జటుకకణ్ణోతి వగ్గులికణ్ణో. అవిద్ధకణ్ణోతి అచ్ఛిద్దకణ్ణో. హీతి సచ్చం, యస్మా వా. సోతి అవిద్ధకణ్ణో. కణ్ణే భగన్దరో ఏతస్సాతి కణ్ణభగన్దరో, సోయేవ కణ్ణభగన్దరికో. గణ్డో కణ్ణే ఏతస్సాతి గణ్డకణ్ణో. పగ్ఘరితపుబ్బేనాతి పగ్ఘరితపూయేన. టఙ్కితో కణ్ణో యస్సాతి టఙ్కితకణ్ణో. గోభత్తనాళికాయాతి గున్నం భత్తపానత్థం కతాయ నాళికాయ. బిళారక్ఖి వియ అతిపిఙ్గలం అక్ఖి ఏతస్సాతి అతిపిఙ్గలక్ఖి. మధువణ్ణో వియ పిఙ్గలం అక్ఖి ఏతస్సాతి మధుపిఙ్గలక్ఖి. నిప్పఖుమక్ఖీతి ఏత్థ పఖుమం వుచ్చతి అక్ఖమ్హి జాతం లోమం. తఞ్హి అక్ఖినో పక్ఖద్వయే జాతత్తా పఖుమన్తి వుచ్చతి. నత్థి పఖుమం అక్ఖిమ్హి ఏతస్సాతి నిప్పఖుమక్ఖి. అస్సుపగ్ఘరణం అక్ఖిమ్హా ఏతస్సాతి అస్సుపగ్ఘరణక్ఖి. పుప్ఫం సఞ్జాతం యస్స అక్ఖినోతి పుప్ఫితం. పుప్ఫితం అక్ఖి యస్సాతి పుప్ఫితక్ఖి. అక్ఖిపాకేనాతి అక్ఖినో దలపరియన్తేసు పచ్చనకేన రోగేన.
Sambaddhabhamuko vāti aññamaññasambaddhabhamuko vā. Makkaṭabhamukoti makkaṭassa bhamu viya bhamu etassāti makkaṭabhamuko. Vāsikoṇenāti tacchanīkoṭiyā. Visamacakkaloti ettha cakkākārena lāti pavattati, cakkākāraṃ vā lāti gaṇhātīti cakkalo. Kekaroti valiro. So hi kucchitaṃ karotīti kekaroti vuccati. Kakkaṭassevāti kakkaṭassa iva. Mūsikakaṇṇoti ākhukaṇṇo. Jaṭukakaṇṇoti vaggulikaṇṇo. Aviddhakaṇṇoti acchiddakaṇṇo. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Soti aviddhakaṇṇo. Kaṇṇe bhagandaro etassāti kaṇṇabhagandaro, soyeva kaṇṇabhagandariko. Gaṇḍo kaṇṇe etassāti gaṇḍakaṇṇo. Paggharitapubbenāti paggharitapūyena. Ṭaṅkito kaṇṇo yassāti ṭaṅkitakaṇṇo. Gobhattanāḷikāyāti gunnaṃ bhattapānatthaṃ katāya nāḷikāya. Biḷārakkhi viya atipiṅgalaṃ akkhi etassāti atipiṅgalakkhi. Madhuvaṇṇo viya piṅgalaṃ akkhi etassāti madhupiṅgalakkhi. Nippakhumakkhīti ettha pakhumaṃ vuccati akkhamhi jātaṃ lomaṃ. Tañhi akkhino pakkhadvaye jātattā pakhumanti vuccati. Natthi pakhumaṃ akkhimhi etassāti nippakhumakkhi. Assupaggharaṇaṃ akkhimhā etassāti assupaggharaṇakkhi. Pupphaṃ sañjātaṃ yassa akkhinoti pupphitaṃ. Pupphitaṃ akkhi yassāti pupphitakkhi. Akkhipākenāti akkhino dalapariyantesu paccanakena rogena.
చిపిటనాసికోతి అనున్నతనాసికో. సుకతుణ్డసదిసాయాతి సువానం ముఖేన సదిసాయ.
Cipiṭanāsikoti anunnatanāsiko. Sukatuṇḍasadisāyāti suvānaṃ mukhena sadisāya.
పటఙ్గమణ్డూకస్సేవాతి పటఙ్గనామకస్స మణ్డూకస్స ముఖనిమిత్తం ఇవ ముఖనిమిత్తంయేవాతి యోజనా. ఉక్ఖలిముఖవట్టిసదిసేహీతి ఉక్ఖలియా ముఖవట్టినా సదిసేహి. భేరిచమ్మసదిసేహీతి భేరియా ముఖే నహితచమ్మేన సదిసేహి. ఏళముఖోతి ఏళాయ నిచ్చపగ్ఘరితం ముఖమేతస్సేతి ఏళముఖో. ఉప్పక్కముఖోతి ఉప్పక్కం కుథికం ముఖమేతస్సాతి ఉప్పక్కముఖో. సఙ్ఖతుణ్డకోతి సఙ్ఖస్స తుణ్డేన సదిసో ఓట్ఠో ఏతస్సాతి సఙ్ఖతుణ్డకో.
Paṭaṅgamaṇḍūkassevāti paṭaṅganāmakassa maṇḍūkassa mukhanimittaṃ iva mukhanimittaṃyevāti yojanā. Ukkhalimukhavaṭṭisadisehīti ukkhaliyā mukhavaṭṭinā sadisehi. Bhericammasadisehīti bheriyā mukhe nahitacammena sadisehi. Eḷamukhoti eḷāya niccapaggharitaṃ mukhametasseti eḷamukho. Uppakkamukhoti uppakkaṃ kuthikaṃ mukhametassāti uppakkamukho. Saṅkhatuṇḍakoti saṅkhassa tuṇḍena sadiso oṭṭho etassāti saṅkhatuṇḍako.
అట్ఠకదన్తసదిసేహీతి అట్ఠకనామకస్స నఙ్గలస్స దన్తేహి సదిసేహి. దన్తే పిదహితున్తి సమ్బన్ధో. దన్తన్తరేతి దన్తవివరే, దన్తమజ్ఝే వా. కలన్దకదన్తో వియాతి కాళకానం దన్తో వియ.
Aṭṭhakadantasadisehīti aṭṭhakanāmakassa naṅgalassa dantehi sadisehi. Dante pidahitunti sambandho. Dantantareti dantavivare, dantamajjhe vā. Kalandakadanto viyāti kāḷakānaṃ danto viya.
మహాహనుకోతి మహన్తో హను ఏతస్సాతి మహాహనుకో. చిపిటహనుకోతి అనున్నతహనుకో. నిమ్మస్సుదాఠికోతి నత్థి మస్సు చ దాఠి చ ఏతస్సాతి నిమ్మస్సుదాఠికో. భట్ఠఅంసకూటోతి భట్ఠో పతితో అంసకూటో ఇమస్సాతి భట్ఠఅంసకూటో. గోధాగత్తోతి గోధాయ గత్తం వియ గత్తం ఇమస్సాతి గోధాగత్తో . సబ్బంపేతన్తి సబ్బమ్పి ఏతం ‘‘కచ్ఛుగత్తో’’తిఆదివచనం. ఏత్థాతి ‘‘కచ్ఛుగత్తో’’తిఆదివచనే. వినిచ్ఛయో వేదితబ్బోతి యోజనా.
Mahāhanukoti mahanto hanu etassāti mahāhanuko. Cipiṭahanukoti anunnatahanuko. Nimmassudāṭhikoti natthi massu ca dāṭhi ca etassāti nimmassudāṭhiko. Bhaṭṭhaaṃsakūṭoti bhaṭṭho patito aṃsakūṭo imassāti bhaṭṭhaaṃsakūṭo. Godhāgattoti godhāya gattaṃ viya gattaṃ imassāti godhāgatto . Sabbaṃpetanti sabbampi etaṃ ‘‘kacchugatto’’tiādivacanaṃ. Etthāti ‘‘kacchugatto’’tiādivacane. Vinicchayo veditabboti yojanā.
భట్ఠకటికోతి భట్ఠా పన్నా కటి ఏతస్సాతి భట్ఠకటికో. అచ్చుగ్గతేహి ఆనిసదమంసేహీతి సమ్బన్ధో. వాతణ్డికోతి వాతేన పూరితో అణ్డకోసో ఏతస్సాతి వాతణ్డికో. సఙ్ఘట్టనజాణుకోతి అన్తో నతత్తా అఞ్ఞమఞ్ఞం సఙ్ఘట్టనం జాణు ఏతస్సాతి సఙ్ఘట్టనజాణుకో. వికటోతి తిరియగమనపాదో. ఉపడ్ఢపిణ్డికస్స అత్థం సహ భేదేన దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సో దువిధో’’తిఆది. తత్థ దువిధో సో ఉపడ్ఢపిణ్డికో సమన్నాగతోతి యోజనా. అథ వా సో ఉపడ్ఢపిణ్డికో హేట్ఠా ఓరూళ్హాహి మహన్తీహి జఙ్ఘపిణ్డికాహి సమన్నాగతో వా ఉపరి ఆరూళ్హాహి మహన్తీహి జఙ్ఘపిణ్డికాహి సమన్నాగతో వాతి దువిధోతి యోజనా. పిట్ఠికపాదోతి పిట్ఠియం ఉట్ఠితో పాదో ఏతస్సాతి పిట్ఠికపాదో. గణ్డికఙ్గులి వాతి గణ్డేన ఉట్ఠితో అఙ్గులి ఏతస్సాతి గణ్డికఙ్గులి. సబ్బోపేసాతి ఏస సబ్బోపి జనో. పరిసం దూసేతీతి పరిసదూసనో.
Bhaṭṭhakaṭikoti bhaṭṭhā pannā kaṭi etassāti bhaṭṭhakaṭiko. Accuggatehi ānisadamaṃsehīti sambandho. Vātaṇḍikoti vātena pūrito aṇḍakoso etassāti vātaṇḍiko. Saṅghaṭṭanajāṇukoti anto natattā aññamaññaṃ saṅghaṭṭanaṃ jāṇu etassāti saṅghaṭṭanajāṇuko. Vikaṭoti tiriyagamanapādo. Upaḍḍhapiṇḍikassa atthaṃ saha bhedena dassento āha ‘‘so duvidho’’tiādi. Tattha duvidho so upaḍḍhapiṇḍiko samannāgatoti yojanā. Atha vā so upaḍḍhapiṇḍiko heṭṭhā orūḷhāhi mahantīhi jaṅghapiṇḍikāhi samannāgato vā upari ārūḷhāhi mahantīhi jaṅghapiṇḍikāhi samannāgato vāti duvidhoti yojanā. Piṭṭhikapādoti piṭṭhiyaṃ uṭṭhito pādo etassāti piṭṭhikapādo. Gaṇḍikaṅguli vāti gaṇḍena uṭṭhito aṅguli etassāti gaṇḍikaṅguli. Sabbopesāti esa sabbopi jano. Parisaṃ dūsetīti parisadūsano.
పుబ్బాదీహీతిఆదిసద్దేన చక్ఖుపసాదస్స అన్తరాయకరాని అఞ్ఞానిపి వత్థూని గహేతబ్బాని. ద్వీహి వా అక్ఖీహి, ఏకేన వా అక్ఖినాతి యోజనా. ఉభయమ్పీతి ద్విన్నం అట్ఠకథాచరియానం ఉభయమ్పి వచనం. పాళియం ‘‘అన్ధం పబ్బాజేన్తీ’’తి అవత్వా ‘‘కాణం పబ్బాజేన్తీ’’తి వుత్తత్తా ‘‘పరియాయేనా’’తి వుత్తం. మహాఅట్ఠకథాయఞ్హి ‘‘జచ్చన్ధో’’తి ఇమినా ద్వేఅక్ఖికాణం సన్ధాయ వుత్తం. కుణీతి కుణనం సంకోచనం కుణం, తమేతస్సత్థీతి కుణీ. ఖఞ్జోతి ఖఞ్జతి గతివేకల్లభావేన పవత్తతీతి ఖఞ్జో. కుణ్డపాదకోతి ఏత్థ కుణ్డోతి ఖఞ్జస్సేవ నామం. ఖఞ్జో హి కుడతి గమనం పటిహనతీతి కుణ్డోతి వుచ్చతి. కస్మా కుణ్డపాదకో? కస్మా పిట్ఠిపాదమజ్ఝేన చఙ్కమన్తోతి ఆహ ‘‘మజ్ఝే సంకుటితపాదత్తా’’తి. ఇమినా హి కుణ్డపాదస్స చ పిట్ఠిపాదమజ్ఝేన చఙ్కమనస్స చ హేతుం దస్సేతి. ఏసేవ నయో అనన్తరవాక్యేపి. సబ్బోపేసాతి ఏస సబ్బోపి జనో.
Pubbādīhītiādisaddena cakkhupasādassa antarāyakarāni aññānipi vatthūni gahetabbāni. Dvīhi vā akkhīhi, ekena vā akkhināti yojanā. Ubhayampīti dvinnaṃ aṭṭhakathācariyānaṃ ubhayampi vacanaṃ. Pāḷiyaṃ ‘‘andhaṃ pabbājentī’’ti avatvā ‘‘kāṇaṃ pabbājentī’’ti vuttattā ‘‘pariyāyenā’’ti vuttaṃ. Mahāaṭṭhakathāyañhi ‘‘jaccandho’’ti iminā dveakkhikāṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Kuṇīti kuṇanaṃ saṃkocanaṃ kuṇaṃ, tametassatthīti kuṇī. Khañjoti khañjati gativekallabhāvena pavattatīti khañjo. Kuṇḍapādakoti ettha kuṇḍoti khañjasseva nāmaṃ. Khañjo hi kuḍati gamanaṃ paṭihanatīti kuṇḍoti vuccati. Kasmā kuṇḍapādako? Kasmā piṭṭhipādamajjhena caṅkamantoti āha ‘‘majjhe saṃkuṭitapādattā’’ti. Iminā hi kuṇḍapādassa ca piṭṭhipādamajjhena caṅkamanassa ca hetuṃ dasseti. Eseva nayo anantaravākyepi. Sabbopesāti esa sabbopi jano.
పక్ఖహతోతి ఏత్థ ఏకో పక్ఖో హతో వినాసో ఏతస్సాతి పక్ఖహతోతి అత్థం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘ఏకో హత్థో వా’’తిఆది. ‘‘పక్ఖపాతో’’తిపి పాఠో, సో అపాఠోయేవ. పక్ఖసద్దో హి కోట్ఠాసవాచకో, న పఙ్గులపరియాయో, పీఠసబ్బీ వుచ్చతీతి పీఠేన సబ్బతి గచ్ఛతి సీలేనాతి పీఠసబ్బీ వుచ్చతి. ‘‘జిణ్ణభావేన దుబ్బలో’’తి ఇమినా జీరణం జరా, తాయ దుబ్బలో జరాదుబ్బలోతి వచనత్థం దస్సేతి. బలవా హోతీతి ఆగన్తుకరోగానమభావేన బలవా హోతి, ‘‘వచీభేదో నప్పవత్తతీ’’తి ఇమినా ముఖమత్తమేవ గచ్ఛతి పవత్తతి, న వచీభేదో ఏత్థ జనేతి మూగోతి దస్సేతి. యస్స వచీభేదో న పవత్తతి, అయం మూగో నామాతి యోజనా. మమ్మనన్తి ఖలితవచనం. యో ఏకమేవ అక్ఖరం చతుపఞ్చక్ఖత్తుం వదతి, తస్సేతమధివచనం.
Pakkhahatoti ettha eko pakkho hato vināso etassāti pakkhahatoti atthaṃ dassento āha ‘‘eko hattho vā’’tiādi. ‘‘Pakkhapāto’’tipi pāṭho, so apāṭhoyeva. Pakkhasaddo hi koṭṭhāsavācako, na paṅgulapariyāyo, pīṭhasabbī vuccatīti pīṭhena sabbati gacchati sīlenāti pīṭhasabbī vuccati. ‘‘Jiṇṇabhāvena dubbalo’’ti iminā jīraṇaṃ jarā, tāya dubbalo jarādubbaloti vacanatthaṃ dasseti. Balavā hotīti āgantukarogānamabhāvena balavā hoti, ‘‘vacībhedo nappavattatī’’ti iminā mukhamattameva gacchati pavattati, na vacībhedo ettha janeti mūgoti dasseti. Yassa vacībhedo na pavattati, ayaṃ mūgo nāmāti yojanā. Mammananti khalitavacanaṃ. Yo ekameva akkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetamadhivacanaṃ.
బధీరోతి సుతిహీనో. సో హి హననం సోతపసాదస్స నాసనం వధో, తం ఈరతి గచ్ఛతీతి బధీరోతి వుచ్చతి. యో సబ్బేన సబ్బం న సుణాతి, అయం బధీరో నామాతి యోజనా. ఇమినా నట్ఠపసాదతం దస్సేతి . ఉభయదోసవసేనాతి ఉపలక్ఖణవసేన వుత్తం అన్ధమూగబధిరపబ్బాజనే తిదోసవసేనపి వుత్తత్తా. తేతి హత్థచ్ఛిన్నాదయో ద్వత్తింసజనే. ఓసారణం అపత్తో పుగ్గలో అత్థి, తం పుగ్గలం సఙ్ఘో ఓసారేతి చేతి యోజనా. ఓసారేతీతి సఙ్ఘే పవేసేతి.
Badhīroti sutihīno. So hi hananaṃ sotapasādassa nāsanaṃ vadho, taṃ īrati gacchatīti badhīroti vuccati. Yo sabbena sabbaṃ na suṇāti, ayaṃ badhīro nāmāti yojanā. Iminā naṭṭhapasādataṃ dasseti . Ubhayadosavasenāti upalakkhaṇavasena vuttaṃ andhamūgabadhirapabbājane tidosavasenapi vuttattā. Teti hatthacchinnādayo dvattiṃsajane. Osāraṇaṃ apatto puggalo atthi, taṃ puggalaṃ saṅgho osāreti ceti yojanā. Osāretīti saṅghe paveseti.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావగ్గపాళి • Mahāvaggapāḷi / ౫౭. నపబ్బాజేతబ్బద్వత్తింసవారో • 57. Napabbājetabbadvattiṃsavāro
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావగ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvagga-aṭṭhakathā / హత్థచ్ఛిన్నాదివత్థుకథా • Hatthacchinnādivatthukathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / హత్థచ్ఛిన్నాదివత్థుకథావణ్ణనా • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / హత్థచ్ఛిన్నాదివత్థుకథావణ్ణనా • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / హత్థచ్ఛిన్నాదివత్థుకథావణ్ణనా • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā