Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi |
൫൭. ഹത്ഥച്ഛിന്നാദിവത്ഥുകഥാ
57. Hatthacchinnādivatthukathā
൧൧൯. ഹത്ഥച്ഛിന്നാദിവത്ഥൂസു ഹത്ഥാ ഛിന്നാ യസ്സാതി ഹത്ഥച്ഛിന്നോതിആദിവചനത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘യസ്സാ’’തിആദി. മണിബന്ധേതി പകോട്ഠന്തേ. സോ ഹി യസ്മാ ഏത്ഥ മണിസങ്ഖാതം അലങ്കാരവികതിം ബന്ധതി, തസ്മാ മണിബന്ധോതി വുച്ചതി. കപ്പരേതി കപോണിയം. സാ ഹി പരേസം പിട്ഠീസു കപതി ഹിംസതി അനേനാതി ‘‘കപ്പരോ’’തി വുച്ചതി. യസ്സ ഹത്ഥാ ഛിന്നാ ഹോന്തി, അയം ഹത്ഥച്ഛിന്നോ നാമാതി യോജനാ. ഏസേവ നയോ സേസേസുപി. ഏകോ വാ പാദോതി യോജനാ. ഹേട്ഠാ ‘‘ഏകോ വാ ദ്വേ വാ ഹത്ഥാ’’തി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. ചതൂസു ഹത്ഥപാദേസു ദ്വേ വാതി ഏകോ ഹത്ഥോ, ഏകോ പാദോതി ദ്വേ വാ. കണ്ണാതി സദ്ദഗ്ഗഹാ. തേ ഹി കണ്ണതി സവതി ഏതേഹീതി കണ്ണാതി വുച്ചന്തി. കണ്ണാബദ്ധേതി കണ്ണച്ഛിദ്ദസ്സ ആബദ്ധേ. സങ്ഘാടേതുന്തി സങ്ഘടനം കാതും, ആബന്ധനം കാതുന്തി അത്ഥോ. അജപദകേതി അജപദസണ്ഠാനേ ഠാനേ. നാസാതി ഘാനാനി. താനി ഹി നാസതി അബ്യത്തസദ്ദം കരോതി ഏതാഹീതി നാസാതി വുച്ചന്തി. നാസികാതി നാസായേവ. സണ്ഠാപേതുന്തി സുട്ഠു ഠപേതും, പകതിയാ ഠപേതുന്തി അത്ഥോ. നഖസേസന്തി നഖോയേവ സേസോ ഛിന്നങ്ഗുലിതോതി നഖസേസോ, തം. അഗ്ഗേ പുരേ ഉട്ഠഹതീതി അങ്ഗുട്ഠോ. ‘‘വുത്തനയേനേവാ’’തി ഇമിനാ ‘‘നഖസേസം അദസ്സേത്വാ’’തി വചനം അതിദിസതി. കണ്ഡരനാമകാതി മഹാസിരനാമകാ. തേ ഹി കം സരീരം ധാരേന്തീതി കണ്ഡരാതി വുച്ചന്തി ധകാരസ്സ ഡകാരം കത്വാ. യേസൂതി കണ്ഡരേസു, നിദ്ധാരണേ ഭുമ്മം.
119. Hatthacchinnādivatthūsu hatthā chinnā yassāti hatthacchinnotiādivacanatthaṃ dassento āha ‘‘yassā’’tiādi. Maṇibandheti pakoṭṭhante. So hi yasmā ettha maṇisaṅkhātaṃ alaṅkāravikatiṃ bandhati, tasmā maṇibandhoti vuccati. Kappareti kapoṇiyaṃ. Sā hi paresaṃ piṭṭhīsu kapati hiṃsati anenāti ‘‘kapparo’’ti vuccati. Yassa hatthā chinnā honti, ayaṃ hatthacchinno nāmāti yojanā. Eseva nayo sesesupi. Eko vā pādoti yojanā. Heṭṭhā ‘‘eko vā dve vā hatthā’’ti etthāpi eseva nayo. Catūsu hatthapādesu dve vāti eko hattho, eko pādoti dve vā. Kaṇṇāti saddaggahā. Te hi kaṇṇati savati etehīti kaṇṇāti vuccanti. Kaṇṇābaddheti kaṇṇacchiddassa ābaddhe. Saṅghāṭetunti saṅghaṭanaṃ kātuṃ, ābandhanaṃ kātunti attho. Ajapadaketi ajapadasaṇṭhāne ṭhāne. Nāsāti ghānāni. Tāni hi nāsati abyattasaddaṃ karoti etāhīti nāsāti vuccanti. Nāsikāti nāsāyeva. Saṇṭhāpetunti suṭṭhu ṭhapetuṃ, pakatiyā ṭhapetunti attho. Nakhasesanti nakhoyeva seso chinnaṅgulitoti nakhaseso, taṃ. Agge pure uṭṭhahatīti aṅguṭṭho. ‘‘Vuttanayenevā’’ti iminā ‘‘nakhasesaṃ adassetvā’’ti vacanaṃ atidisati. Kaṇḍaranāmakāti mahāsiranāmakā. Te hi kaṃ sarīraṃ dhārentīti kaṇḍarāti vuccanti dhakārassa ḍakāraṃ katvā. Yesūti kaṇḍaresu, niddhāraṇe bhummaṃ.
യസ്സ വഗ്ഗുലിപക്ഖകാ വിയ അങ്ഗുലിയോ സമ്ബന്ധോ ഹോന്തി, അയം ഫണഹത്ഥകോ നാമാതി യോജനാ. ഏതന്തി ഫണഹത്ഥകം. ഛളങ്ഗുലാദയോപി ഫണഹത്ഥകേയേവ സങ്ഗഹേതബ്ബാതി ആഹ ‘‘യസ്സപി ഛ അങ്ഗുലിയോ’’തിആദി. യസ്സപി ഛ അങ്ഗുലിയോ ഹോന്തി, അയമ്പി ഫണഹത്ഥകോ നാമ ഉപചാരേന.
Yassa vaggulipakkhakā viya aṅguliyo sambandho honti, ayaṃ phaṇahatthako nāmāti yojanā. Etanti phaṇahatthakaṃ. Chaḷaṅgulādayopi phaṇahatthakeyeva saṅgahetabbāti āha ‘‘yassapi cha aṅguliyo’’tiādi. Yassapi cha aṅguliyo honti, ayampi phaṇahatthako nāma upacārena.
ഖുജ്ജോതി ഏത്ഥ ഖുജ്ജോ സരീരോ യസ്സത്ഥീതി ഖുജ്ജോതി വചനത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഖുജ്ജസരീരോ’’തി. കസ്മാ ഖുജ്ജോതി ആഹ ‘‘ഉരസ്സ വാ’’തിആദി. യസ്സ പന വങ്കം, അയമ്പി ഖുജ്ജോ നാമാതി യോജനാ. വങ്കന്തി ച കുടിലം. ഹീതി സച്ചം, യസ്മാ വാ. ബ്രഹ്മുജുഗത്തോതി ഉജും ഗത്തം ഉജുഗത്തം, ബ്രഹ്മുനോ ഉജുഗത്തം വിയ ഉജുഗത്തം ഇമസ്സ മഹാപുരിസസ്സാതി ബ്രഹ്മുജുഗത്തോ, മഹാപുരിസോ.
Khujjoti ettha khujjo sarīro yassatthīti khujjoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘khujjasarīro’’ti. Kasmā khujjoti āha ‘‘urassa vā’’tiādi. Yassa pana vaṅkaṃ, ayampi khujjo nāmāti yojanā. Vaṅkanti ca kuṭilaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Brahmujugattoti ujuṃ gattaṃ ujugattaṃ, brahmuno ujugattaṃ viya ujugattaṃ imassa mahāpurisassāti brahmujugatto, mahāpuriso.
സംഖേപേന വുത്തമത്ഥം വിത്ഥാരേന ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ജങ്ഘവാമനസ്സ ഹീ’’തിആദി. യേസന്തി ഉഭിന്നം കായാനം. ഭൂതാനന്തി അമനുസ്സാനം പിസാചകപേതാനം. അത്തഭാവോ ഹോതി വിയാതി യോജനാ. പരിവടുമോതി പരിസമന്തതോ വട്ടുലസരീരോ.
Saṃkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassento āha ‘‘jaṅghavāmanassa hī’’tiādi. Yesanti ubhinnaṃ kāyānaṃ. Bhūtānanti amanussānaṃ pisācakapetānaṃ. Attabhāvo hoti viyāti yojanā. Parivaṭumoti parisamantato vaṭṭulasarīro.
ഗലഗണ്ഡീതി ഏത്ഥ ഗലേ ഗണ്ഡോ യസ്സത്ഥീതി ഗലഗണ്ഡീതി വചനത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘യസ്സാ’’തിആദി. ഏതന്തി ‘‘ഗലഗണ്ഡീ’’തി ഏതം വചനം. തത്ഥാതി ഗലഗണ്ഡിപബ്ബാജനേ. യന്തി വചനം.
Galagaṇḍīti ettha gale gaṇḍo yassatthīti galagaṇḍīti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘yassā’’tiādi. Etanti ‘‘galagaṇḍī’’ti etaṃ vacanaṃ. Tatthāti galagaṇḍipabbājane. Yanti vacanaṃ.
സിപദീതി ഏത്ഥ സിഥിലം പദം ഇമസ്സാതി സിപദീതി വുത്തേ ഭാരപാദോയേവ ഗഹേതബ്ബോതി ആഹ ‘‘ഭാരപാദോ വുച്ചതീ’’തി. ഭാരം പാദം യസ്സാതി ഭാരപാദോ. ഏതേ ദ്വേ ഥൂലപാദരോഗീസു വത്തന്തീതി ദട്ഠബ്ബം. സഞ്ജാതപിളകോതി സഞ്ജാതഫോടോ. ഉപനാഹന്തി ഭുസം ബന്ധനം. ഉദകആവാടേതി ഉദകേന പുണ്ണായം കാസുയം. ഉദകവാലികായാതി ഉദകതിന്തേന മരുനാ. യഥാ സിരാ പഞ്ഞായന്തി, ഏവം മിലാപേതുന്തി യോജനാ. ഈദിസന്തി സിരാപഞ്ഞായനജങ്ഘതേലനാളികസഭാവം. തഥാതി യഥാ പബ്ബജ്ജാകാലേ കരോതി, തഥാ കത്വാതി അത്ഥോ.
Sipadīti ettha sithilaṃ padaṃ imassāti sipadīti vutte bhārapādoyeva gahetabboti āha ‘‘bhārapādo vuccatī’’ti. Bhāraṃ pādaṃ yassāti bhārapādo. Ete dve thūlapādarogīsu vattantīti daṭṭhabbaṃ. Sañjātapiḷakoti sañjātaphoṭo. Upanāhanti bhusaṃ bandhanaṃ. Udakaāvāṭeti udakena puṇṇāyaṃ kāsuyaṃ. Udakavālikāyāti udakatintena marunā. Yathā sirā paññāyanti, evaṃ milāpetunti yojanā. Īdisanti sirāpaññāyanajaṅghatelanāḷikasabhāvaṃ. Tathāti yathā pabbajjākāle karoti, tathā katvāti attho.
പാപരോഗീതി ഏത്ഥ പാപരോഗസ്സ സരൂപം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘അരിസ’’ഇതിആദി. തത്ഥ അരിസോ ച ഭഗന്ദരോ ച പിത്തഞ്ച സേമ്ഹോ ച കാസോ ച സോസോ ചാതി ദ്വന്ദോ, തേ ആദയോ യേസം തേതി അരിസ…പേ॰… സോസാദയോ. ആദിസദ്ദേന ഹേട്ഠാ വുത്തേ ആബാധേ സങ്ഗണ്ഹാതി. തത്ഥ പിത്തസേമ്ഹസദ്ദേഹി തംസമുട്ഠാനോ രോഗോ ഗഹേതബ്ബോ. ‘‘നിച്ചാതുരോ’’തി ഇമിനാ പാപരോഗീതി ഏത്ഥ മന്തുത്ഥേ പവത്തസ്സ ഈപച്ചയസ്സ നിച്ചയോഗത്ഥം ദസ്സേതി.
Pāparogīti ettha pāparogassa sarūpaṃ dassento āha ‘‘arisa’’itiādi. Tattha ariso ca bhagandaro ca pittañca semho ca kāso ca soso cāti dvando, te ādayo yesaṃ teti arisa…pe… sosādayo. Ādisaddena heṭṭhā vutte ābādhe saṅgaṇhāti. Tattha pittasemhasaddehi taṃsamuṭṭhāno rogo gahetabbo. ‘‘Niccāturo’’ti iminā pāparogīti ettha mantutthe pavattassa īpaccayassa niccayogatthaṃ dasseti.
പരിസദൂസനോതി ഏത്ഥ ഇതിസദ്ദോ നാമപരിയായോ, പരിസദൂസനോ നാമാതി ഹി അത്ഥോ. യോ അത്തനോ വിരൂപതായ പരിസം ദൂസേതി, അയം പരിസദൂസനോ നാമാതി യോജനാ. ഛസരീരദോസം ആദിം കത്വാ പരിസദൂസനഭാവം വിത്ഥാരേന്തോ ആഹ ‘‘അതിദീഘോ വാ’’തിആദി. അതിദീഘോ വാതി ഏത്ഥ ന കേവലം പരേസം ദ്വങ്ഗുലാദിമത്തദീഘോ, അഥ ഖോ ദിഗുണാദിദീഘോവാധിപ്പേതോതി ആഹ ‘‘അഞ്ഞേസ’’ന്തിആദി. നാഭിപദേസോതി അത്തനോ നാഭിപദേസോ. യഥാ ഹി അതിദീഘേ പരവചനേന അതിദീഘസ്സ സരൂപം വേദിതബ്ബം, തഥാ അതിരസ്സാദീസുപി അതിരസ്സസരൂപന്തി ദട്ഠബ്ബം. മഹോദരോതി മഹാഉദരോ. കപ്പസീസോ വാതി ഹത്ഥിസീസോ വിയ യുഗസീസോ വാ. കപ്പസദ്ദോ ഹേത്ഥ യുഗത്ഥവാചകോ. കണ്ണികകേസോ വാതി കണ്ണികസദിസേഹി കേസേഹി സമന്നാഗതോ. ‘‘ജാതിപലിതേഹീ’’തി ഇമിനാ ജരാവാതേന പഹതം പലിതം നിവത്തേതി. പകതിതമ്ബകേസോതി ഏത്ഥ പകതിസദ്ദേന കേനചി പയോഗേന തമ്ബകേസം നിവത്തേതി. ആവട്ടസീസോതി പുനപ്പുനം വട്ടതീതി ആവട്ടോ, കേസാവട്ടോ, സോ ഏതസ്സ സീസേ അത്ഥീതി ആവട്ടസീസോ. ഉദ്ധഗ്ഗേഹീതി ഉദ്ധം കോടീഹി. ജാലബദ്ധേന വിയാതി ജാലേന ബദ്ധേന ഇവ.
Parisadūsanoti ettha itisaddo nāmapariyāyo, parisadūsano nāmāti hi attho. Yo attano virūpatāya parisaṃ dūseti, ayaṃ parisadūsano nāmāti yojanā. Chasarīradosaṃ ādiṃ katvā parisadūsanabhāvaṃ vitthārento āha ‘‘atidīgho vā’’tiādi. Atidīgho vāti ettha na kevalaṃ paresaṃ dvaṅgulādimattadīgho, atha kho diguṇādidīghovādhippetoti āha ‘‘aññesa’’ntiādi. Nābhipadesoti attano nābhipadeso. Yathā hi atidīghe paravacanena atidīghassa sarūpaṃ veditabbaṃ, tathā atirassādīsupi atirassasarūpanti daṭṭhabbaṃ. Mahodaroti mahāudaro. Kappasīso vāti hatthisīso viya yugasīso vā. Kappasaddo hettha yugatthavācako. Kaṇṇikakeso vāti kaṇṇikasadisehi kesehi samannāgato. ‘‘Jātipalitehī’’ti iminā jarāvātena pahataṃ palitaṃ nivatteti. Pakatitambakesoti ettha pakatisaddena kenaci payogena tambakesaṃ nivatteti. Āvaṭṭasīsoti punappunaṃ vaṭṭatīti āvaṭṭo, kesāvaṭṭo, so etassa sīse atthīti āvaṭṭasīso. Uddhaggehīti uddhaṃ koṭīhi. Jālabaddhena viyāti jālena baddhena iva.
സമ്ബദ്ധഭമുകോ വാതി അഞ്ഞമഞ്ഞസമ്ബദ്ധഭമുകോ വാ. മക്കടഭമുകോതി മക്കടസ്സ ഭമു വിയ ഭമു ഏതസ്സാതി മക്കടഭമുകോ. വാസികോണേനാതി തച്ഛനീകോടിയാ. വിസമചക്കലോതി ഏത്ഥ ചക്കാകാരേന ലാതി പവത്തതി, ചക്കാകാരം വാ ലാതി ഗണ്ഹാതീതി ചക്കലോ. കേകരോതി വലിരോ. സോ ഹി കുച്ഛിതം കരോതീതി കേകരോതി വുച്ചതി. കക്കടസ്സേവാതി കക്കടസ്സ ഇവ. മൂസികകണ്ണോതി ആഖുകണ്ണോ. ജടുകകണ്ണോതി വഗ്ഗുലികണ്ണോ. അവിദ്ധകണ്ണോതി അച്ഛിദ്ദകണ്ണോ. ഹീതി സച്ചം, യസ്മാ വാ. സോതി അവിദ്ധകണ്ണോ. കണ്ണേ ഭഗന്ദരോ ഏതസ്സാതി കണ്ണഭഗന്ദരോ, സോയേവ കണ്ണഭഗന്ദരികോ. ഗണ്ഡോ കണ്ണേ ഏതസ്സാതി ഗണ്ഡകണ്ണോ. പഗ്ഘരിതപുബ്ബേനാതി പഗ്ഘരിതപൂയേന. ടങ്കിതോ കണ്ണോ യസ്സാതി ടങ്കിതകണ്ണോ. ഗോഭത്തനാളികായാതി ഗുന്നം ഭത്തപാനത്ഥം കതായ നാളികായ. ബിളാരക്ഖി വിയ അതിപിങ്ഗലം അക്ഖി ഏതസ്സാതി അതിപിങ്ഗലക്ഖി. മധുവണ്ണോ വിയ പിങ്ഗലം അക്ഖി ഏതസ്സാതി മധുപിങ്ഗലക്ഖി. നിപ്പഖുമക്ഖീതി ഏത്ഥ പഖുമം വുച്ചതി അക്ഖമ്ഹി ജാതം ലോമം. തഞ്ഹി അക്ഖിനോ പക്ഖദ്വയേ ജാതത്താ പഖുമന്തി വുച്ചതി. നത്ഥി പഖുമം അക്ഖിമ്ഹി ഏതസ്സാതി നിപ്പഖുമക്ഖി. അസ്സുപഗ്ഘരണം അക്ഖിമ്ഹാ ഏതസ്സാതി അസ്സുപഗ്ഘരണക്ഖി. പുപ്ഫം സഞ്ജാതം യസ്സ അക്ഖിനോതി പുപ്ഫിതം. പുപ്ഫിതം അക്ഖി യസ്സാതി പുപ്ഫിതക്ഖി. അക്ഖിപാകേനാതി അക്ഖിനോ ദലപരിയന്തേസു പച്ചനകേന രോഗേന.
Sambaddhabhamuko vāti aññamaññasambaddhabhamuko vā. Makkaṭabhamukoti makkaṭassa bhamu viya bhamu etassāti makkaṭabhamuko. Vāsikoṇenāti tacchanīkoṭiyā. Visamacakkaloti ettha cakkākārena lāti pavattati, cakkākāraṃ vā lāti gaṇhātīti cakkalo. Kekaroti valiro. So hi kucchitaṃ karotīti kekaroti vuccati. Kakkaṭassevāti kakkaṭassa iva. Mūsikakaṇṇoti ākhukaṇṇo. Jaṭukakaṇṇoti vaggulikaṇṇo. Aviddhakaṇṇoti acchiddakaṇṇo. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Soti aviddhakaṇṇo. Kaṇṇe bhagandaro etassāti kaṇṇabhagandaro, soyeva kaṇṇabhagandariko. Gaṇḍo kaṇṇe etassāti gaṇḍakaṇṇo. Paggharitapubbenāti paggharitapūyena. Ṭaṅkito kaṇṇo yassāti ṭaṅkitakaṇṇo. Gobhattanāḷikāyāti gunnaṃ bhattapānatthaṃ katāya nāḷikāya. Biḷārakkhi viya atipiṅgalaṃ akkhi etassāti atipiṅgalakkhi. Madhuvaṇṇo viya piṅgalaṃ akkhi etassāti madhupiṅgalakkhi. Nippakhumakkhīti ettha pakhumaṃ vuccati akkhamhi jātaṃ lomaṃ. Tañhi akkhino pakkhadvaye jātattā pakhumanti vuccati. Natthi pakhumaṃ akkhimhi etassāti nippakhumakkhi. Assupaggharaṇaṃ akkhimhā etassāti assupaggharaṇakkhi. Pupphaṃ sañjātaṃ yassa akkhinoti pupphitaṃ. Pupphitaṃ akkhi yassāti pupphitakkhi. Akkhipākenāti akkhino dalapariyantesu paccanakena rogena.
ചിപിടനാസികോതി അനുന്നതനാസികോ. സുകതുണ്ഡസദിസായാതി സുവാനം മുഖേന സദിസായ.
Cipiṭanāsikoti anunnatanāsiko. Sukatuṇḍasadisāyāti suvānaṃ mukhena sadisāya.
പടങ്ഗമണ്ഡൂകസ്സേവാതി പടങ്ഗനാമകസ്സ മണ്ഡൂകസ്സ മുഖനിമിത്തം ഇവ മുഖനിമിത്തംയേവാതി യോജനാ. ഉക്ഖലിമുഖവട്ടിസദിസേഹീതി ഉക്ഖലിയാ മുഖവട്ടിനാ സദിസേഹി. ഭേരിചമ്മസദിസേഹീതി ഭേരിയാ മുഖേ നഹിതചമ്മേന സദിസേഹി. ഏളമുഖോതി ഏളായ നിച്ചപഗ്ഘരിതം മുഖമേതസ്സേതി ഏളമുഖോ. ഉപ്പക്കമുഖോതി ഉപ്പക്കം കുഥികം മുഖമേതസ്സാതി ഉപ്പക്കമുഖോ. സങ്ഖതുണ്ഡകോതി സങ്ഖസ്സ തുണ്ഡേന സദിസോ ഓട്ഠോ ഏതസ്സാതി സങ്ഖതുണ്ഡകോ.
Paṭaṅgamaṇḍūkassevāti paṭaṅganāmakassa maṇḍūkassa mukhanimittaṃ iva mukhanimittaṃyevāti yojanā. Ukkhalimukhavaṭṭisadisehīti ukkhaliyā mukhavaṭṭinā sadisehi. Bhericammasadisehīti bheriyā mukhe nahitacammena sadisehi. Eḷamukhoti eḷāya niccapaggharitaṃ mukhametasseti eḷamukho. Uppakkamukhoti uppakkaṃ kuthikaṃ mukhametassāti uppakkamukho. Saṅkhatuṇḍakoti saṅkhassa tuṇḍena sadiso oṭṭho etassāti saṅkhatuṇḍako.
അട്ഠകദന്തസദിസേഹീതി അട്ഠകനാമകസ്സ നങ്ഗലസ്സ ദന്തേഹി സദിസേഹി. ദന്തേ പിദഹിതുന്തി സമ്ബന്ധോ. ദന്തന്തരേതി ദന്തവിവരേ, ദന്തമജ്ഝേ വാ. കലന്ദകദന്തോ വിയാതി കാളകാനം ദന്തോ വിയ.
Aṭṭhakadantasadisehīti aṭṭhakanāmakassa naṅgalassa dantehi sadisehi. Dante pidahitunti sambandho. Dantantareti dantavivare, dantamajjhe vā. Kalandakadanto viyāti kāḷakānaṃ danto viya.
മഹാഹനുകോതി മഹന്തോ ഹനു ഏതസ്സാതി മഹാഹനുകോ. ചിപിടഹനുകോതി അനുന്നതഹനുകോ. നിമ്മസ്സുദാഠികോതി നത്ഥി മസ്സു ച ദാഠി ച ഏതസ്സാതി നിമ്മസ്സുദാഠികോ. ഭട്ഠഅംസകൂടോതി ഭട്ഠോ പതിതോ അംസകൂടോ ഇമസ്സാതി ഭട്ഠഅംസകൂടോ. ഗോധാഗത്തോതി ഗോധായ ഗത്തം വിയ ഗത്തം ഇമസ്സാതി ഗോധാഗത്തോ . സബ്ബംപേതന്തി സബ്ബമ്പി ഏതം ‘‘കച്ഛുഗത്തോ’’തിആദിവചനം. ഏത്ഥാതി ‘‘കച്ഛുഗത്തോ’’തിആദിവചനേ. വിനിച്ഛയോ വേദിതബ്ബോതി യോജനാ.
Mahāhanukoti mahanto hanu etassāti mahāhanuko. Cipiṭahanukoti anunnatahanuko. Nimmassudāṭhikoti natthi massu ca dāṭhi ca etassāti nimmassudāṭhiko. Bhaṭṭhaaṃsakūṭoti bhaṭṭho patito aṃsakūṭo imassāti bhaṭṭhaaṃsakūṭo. Godhāgattoti godhāya gattaṃ viya gattaṃ imassāti godhāgatto . Sabbaṃpetanti sabbampi etaṃ ‘‘kacchugatto’’tiādivacanaṃ. Etthāti ‘‘kacchugatto’’tiādivacane. Vinicchayo veditabboti yojanā.
ഭട്ഠകടികോതി ഭട്ഠാ പന്നാ കടി ഏതസ്സാതി ഭട്ഠകടികോ. അച്ചുഗ്ഗതേഹി ആനിസദമംസേഹീതി സമ്ബന്ധോ. വാതണ്ഡികോതി വാതേന പൂരിതോ അണ്ഡകോസോ ഏതസ്സാതി വാതണ്ഡികോ. സങ്ഘട്ടനജാണുകോതി അന്തോ നതത്താ അഞ്ഞമഞ്ഞം സങ്ഘട്ടനം ജാണു ഏതസ്സാതി സങ്ഘട്ടനജാണുകോ. വികടോതി തിരിയഗമനപാദോ. ഉപഡ്ഢപിണ്ഡികസ്സ അത്ഥം സഹ ഭേദേന ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘സോ ദുവിധോ’’തിആദി. തത്ഥ ദുവിധോ സോ ഉപഡ്ഢപിണ്ഡികോ സമന്നാഗതോതി യോജനാ. അഥ വാ സോ ഉപഡ്ഢപിണ്ഡികോ ഹേട്ഠാ ഓരൂള്ഹാഹി മഹന്തീഹി ജങ്ഘപിണ്ഡികാഹി സമന്നാഗതോ വാ ഉപരി ആരൂള്ഹാഹി മഹന്തീഹി ജങ്ഘപിണ്ഡികാഹി സമന്നാഗതോ വാതി ദുവിധോതി യോജനാ. പിട്ഠികപാദോതി പിട്ഠിയം ഉട്ഠിതോ പാദോ ഏതസ്സാതി പിട്ഠികപാദോ. ഗണ്ഡികങ്ഗുലി വാതി ഗണ്ഡേന ഉട്ഠിതോ അങ്ഗുലി ഏതസ്സാതി ഗണ്ഡികങ്ഗുലി. സബ്ബോപേസാതി ഏസ സബ്ബോപി ജനോ. പരിസം ദൂസേതീതി പരിസദൂസനോ.
Bhaṭṭhakaṭikoti bhaṭṭhā pannā kaṭi etassāti bhaṭṭhakaṭiko. Accuggatehi ānisadamaṃsehīti sambandho. Vātaṇḍikoti vātena pūrito aṇḍakoso etassāti vātaṇḍiko. Saṅghaṭṭanajāṇukoti anto natattā aññamaññaṃ saṅghaṭṭanaṃ jāṇu etassāti saṅghaṭṭanajāṇuko. Vikaṭoti tiriyagamanapādo. Upaḍḍhapiṇḍikassa atthaṃ saha bhedena dassento āha ‘‘so duvidho’’tiādi. Tattha duvidho so upaḍḍhapiṇḍiko samannāgatoti yojanā. Atha vā so upaḍḍhapiṇḍiko heṭṭhā orūḷhāhi mahantīhi jaṅghapiṇḍikāhi samannāgato vā upari ārūḷhāhi mahantīhi jaṅghapiṇḍikāhi samannāgato vāti duvidhoti yojanā. Piṭṭhikapādoti piṭṭhiyaṃ uṭṭhito pādo etassāti piṭṭhikapādo. Gaṇḍikaṅguli vāti gaṇḍena uṭṭhito aṅguli etassāti gaṇḍikaṅguli. Sabbopesāti esa sabbopi jano. Parisaṃ dūsetīti parisadūsano.
പുബ്ബാദീഹീതിആദിസദ്ദേന ചക്ഖുപസാദസ്സ അന്തരായകരാനി അഞ്ഞാനിപി വത്ഥൂനി ഗഹേതബ്ബാനി. ദ്വീഹി വാ അക്ഖീഹി, ഏകേന വാ അക്ഖിനാതി യോജനാ. ഉഭയമ്പീതി ദ്വിന്നം അട്ഠകഥാചരിയാനം ഉഭയമ്പി വചനം. പാളിയം ‘‘അന്ധം പബ്ബാജേന്തീ’’തി അവത്വാ ‘‘കാണം പബ്ബാജേന്തീ’’തി വുത്തത്താ ‘‘പരിയായേനാ’’തി വുത്തം. മഹാഅട്ഠകഥായഞ്ഹി ‘‘ജച്ചന്ധോ’’തി ഇമിനാ ദ്വേഅക്ഖികാണം സന്ധായ വുത്തം. കുണീതി കുണനം സംകോചനം കുണം, തമേതസ്സത്ഥീതി കുണീ. ഖഞ്ജോതി ഖഞ്ജതി ഗതിവേകല്ലഭാവേന പവത്തതീതി ഖഞ്ജോ. കുണ്ഡപാദകോതി ഏത്ഥ കുണ്ഡോതി ഖഞ്ജസ്സേവ നാമം. ഖഞ്ജോ ഹി കുഡതി ഗമനം പടിഹനതീതി കുണ്ഡോതി വുച്ചതി. കസ്മാ കുണ്ഡപാദകോ? കസ്മാ പിട്ഠിപാദമജ്ഝേന ചങ്കമന്തോതി ആഹ ‘‘മജ്ഝേ സംകുടിതപാദത്താ’’തി. ഇമിനാ ഹി കുണ്ഡപാദസ്സ ച പിട്ഠിപാദമജ്ഝേന ചങ്കമനസ്സ ച ഹേതും ദസ്സേതി. ഏസേവ നയോ അനന്തരവാക്യേപി. സബ്ബോപേസാതി ഏസ സബ്ബോപി ജനോ.
Pubbādīhītiādisaddena cakkhupasādassa antarāyakarāni aññānipi vatthūni gahetabbāni. Dvīhi vā akkhīhi, ekena vā akkhināti yojanā. Ubhayampīti dvinnaṃ aṭṭhakathācariyānaṃ ubhayampi vacanaṃ. Pāḷiyaṃ ‘‘andhaṃ pabbājentī’’ti avatvā ‘‘kāṇaṃ pabbājentī’’ti vuttattā ‘‘pariyāyenā’’ti vuttaṃ. Mahāaṭṭhakathāyañhi ‘‘jaccandho’’ti iminā dveakkhikāṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Kuṇīti kuṇanaṃ saṃkocanaṃ kuṇaṃ, tametassatthīti kuṇī. Khañjoti khañjati gativekallabhāvena pavattatīti khañjo. Kuṇḍapādakoti ettha kuṇḍoti khañjasseva nāmaṃ. Khañjo hi kuḍati gamanaṃ paṭihanatīti kuṇḍoti vuccati. Kasmā kuṇḍapādako? Kasmā piṭṭhipādamajjhena caṅkamantoti āha ‘‘majjhe saṃkuṭitapādattā’’ti. Iminā hi kuṇḍapādassa ca piṭṭhipādamajjhena caṅkamanassa ca hetuṃ dasseti. Eseva nayo anantaravākyepi. Sabbopesāti esa sabbopi jano.
പക്ഖഹതോതി ഏത്ഥ ഏകോ പക്ഖോ ഹതോ വിനാസോ ഏതസ്സാതി പക്ഖഹതോതി അത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഏകോ ഹത്ഥോ വാ’’തിആദി. ‘‘പക്ഖപാതോ’’തിപി പാഠോ, സോ അപാഠോയേവ. പക്ഖസദ്ദോ ഹി കോട്ഠാസവാചകോ, ന പങ്ഗുലപരിയായോ, പീഠസബ്ബീ വുച്ചതീതി പീഠേന സബ്ബതി ഗച്ഛതി സീലേനാതി പീഠസബ്ബീ വുച്ചതി. ‘‘ജിണ്ണഭാവേന ദുബ്ബലോ’’തി ഇമിനാ ജീരണം ജരാ, തായ ദുബ്ബലോ ജരാദുബ്ബലോതി വചനത്ഥം ദസ്സേതി. ബലവാ ഹോതീതി ആഗന്തുകരോഗാനമഭാവേന ബലവാ ഹോതി, ‘‘വചീഭേദോ നപ്പവത്തതീ’’തി ഇമിനാ മുഖമത്തമേവ ഗച്ഛതി പവത്തതി, ന വചീഭേദോ ഏത്ഥ ജനേതി മൂഗോതി ദസ്സേതി. യസ്സ വചീഭേദോ ന പവത്തതി, അയം മൂഗോ നാമാതി യോജനാ. മമ്മനന്തി ഖലിതവചനം. യോ ഏകമേവ അക്ഖരം ചതുപഞ്ചക്ഖത്തും വദതി, തസ്സേതമധിവചനം.
Pakkhahatoti ettha eko pakkho hato vināso etassāti pakkhahatoti atthaṃ dassento āha ‘‘eko hattho vā’’tiādi. ‘‘Pakkhapāto’’tipi pāṭho, so apāṭhoyeva. Pakkhasaddo hi koṭṭhāsavācako, na paṅgulapariyāyo, pīṭhasabbī vuccatīti pīṭhena sabbati gacchati sīlenāti pīṭhasabbī vuccati. ‘‘Jiṇṇabhāvena dubbalo’’ti iminā jīraṇaṃ jarā, tāya dubbalo jarādubbaloti vacanatthaṃ dasseti. Balavā hotīti āgantukarogānamabhāvena balavā hoti, ‘‘vacībhedo nappavattatī’’ti iminā mukhamattameva gacchati pavattati, na vacībhedo ettha janeti mūgoti dasseti. Yassa vacībhedo na pavattati, ayaṃ mūgo nāmāti yojanā. Mammananti khalitavacanaṃ. Yo ekameva akkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetamadhivacanaṃ.
ബധീരോതി സുതിഹീനോ. സോ ഹി ഹനനം സോതപസാദസ്സ നാസനം വധോ, തം ഈരതി ഗച്ഛതീതി ബധീരോതി വുച്ചതി. യോ സബ്ബേന സബ്ബം ന സുണാതി, അയം ബധീരോ നാമാതി യോജനാ. ഇമിനാ നട്ഠപസാദതം ദസ്സേതി . ഉഭയദോസവസേനാതി ഉപലക്ഖണവസേന വുത്തം അന്ധമൂഗബധിരപബ്ബാജനേ തിദോസവസേനപി വുത്തത്താ. തേതി ഹത്ഥച്ഛിന്നാദയോ ദ്വത്തിംസജനേ. ഓസാരണം അപത്തോ പുഗ്ഗലോ അത്ഥി, തം പുഗ്ഗലം സങ്ഘോ ഓസാരേതി ചേതി യോജനാ. ഓസാരേതീതി സങ്ഘേ പവേസേതി.
Badhīroti sutihīno. So hi hananaṃ sotapasādassa nāsanaṃ vadho, taṃ īrati gacchatīti badhīroti vuccati. Yo sabbena sabbaṃ na suṇāti, ayaṃ badhīro nāmāti yojanā. Iminā naṭṭhapasādataṃ dasseti . Ubhayadosavasenāti upalakkhaṇavasena vuttaṃ andhamūgabadhirapabbājane tidosavasenapi vuttattā. Teti hatthacchinnādayo dvattiṃsajane. Osāraṇaṃ apatto puggalo atthi, taṃ puggalaṃ saṅgho osāreti ceti yojanā. Osāretīti saṅghe paveseti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൫൭. നപബ്ബാജേതബ്ബദ്വത്തിംസവാരോ • 57. Napabbājetabbadvattiṃsavāro
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ഹത്ഥച്ഛിന്നാദിവത്ഥുകഥാ • Hatthacchinnādivatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ഹത്ഥച്ഛിന്നാദിവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ഹത്ഥച്ഛിന്നാദിവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ഹത്ഥച്ഛിന്നാദിവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā