| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
หตฺถจฺฉินฺนาทิวตฺถุกถาวณฺณนา
Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
๑๑๙. อชปทเกติ อชปทสณฺฐาเน ปเทเสฯ พฺรหฺมุชุคโตฺตติ พฺรหฺมา วิย อุชุคโตฺตฯ อวเสโส สโตฺตติ อิมินา ลกฺขเณน รหิตสโตฺตฯ เอเตน ฐเปตฺวา มหาปุริสํ จกฺกวตฺติญฺจ อิตเร สตฺตา ขุชฺชปกฺขิกาติ ทเสฺสติฯ เยภุเยฺยน หิ สตฺตา ขเนฺธ กฎิยํ ชาณูสูติ ตีสุ ฐาเนสุ นมนฺติฯ เต กฎิยํ นมนฺตา ปจฺฉโต นมนฺติ, อิตเรสุ ทฺวีสุ ฐาเนสุ นมนฺตา ปุรโต นมนฺติฯ ทีฆสรีรา ปน เอเกน ปเสฺสน วงฺกา โหนฺติ, เอเก มุขํ อุนฺนาเมตฺวา นกฺขตฺตานิ คณยนฺตา วิย จรนฺติ, เอเก อปฺปมํสโลหิตา สูลสทิสา โหนฺติ, เอเก ปุรโต ปพฺภารา โหนฺติ, ปเวธมานา คจฺฉนฺติฯ ปริวฎุโมติ สมนฺตโต วฎฺฎโลฯ
119.Ajapadaketi ajapadasaṇṭhāne padese. Brahmujugattoti brahmā viya ujugatto. Avaseso sattoti iminā lakkhaṇena rahitasatto. Etena ṭhapetvā mahāpurisaṃ cakkavattiñca itare sattā khujjapakkhikāti dasseti. Yebhuyyena hi sattā khandhe kaṭiyaṃ jāṇūsūti tīsu ṭhānesu namanti. Te kaṭiyaṃ namantā pacchato namanti, itaresu dvīsu ṭhānesu namantā purato namanti. Dīghasarīrā pana ekena passena vaṅkā honti, eke mukhaṃ unnāmetvā nakkhattāni gaṇayantā viya caranti, eke appamaṃsalohitā sūlasadisā honti, eke purato pabbhārā honti, pavedhamānā gacchanti. Parivaṭumoti samantato vaṭṭalo.
อฎฺฐิสิราจมฺมสรีโรติ อฎฺฐิสิราจมฺมมตฺตสรีโรฯ กปฺปสีโสติ ทฺวิธาภูตสีโสฯ เกกโรติ ติริยํ ปสฺสโนฺตฯ ‘‘อุทกตารกา นาม อุทกปุพฺพุฬ’’นฺติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ อกฺขิตารกาติ อกฺขิภณฺฑกาฯ นิปฺปขุมกฺขีติ อกฺขิทลโลเมหิ วิรหิตอกฺขิโกฯ ปขุม-สโทฺท หิ โลเก อกฺขิทลโลเมสุ นิรุโฬฺหฯ ปฎงฺคมณฺฑูโก นาม มหามุขมณฺฑูโกฯ เอฬมุโขติ นิจฺจปคฺฆรณกลาลมุโขฯ สพฺพเญฺจตนฺติ ‘‘กจฺฉุคโตฺต วา’’ติอาทิํ สนฺธาย วทติฯ วาตณฺฑิโกติ อณฺฑเกสุ วุทฺธิโรเคน สมนฺนาคโตฯ วิกโฎติ ติริยํ คมนปาเทหิ สมนฺนาคโต, ยสฺส จ จงฺกมโต ชาณุกา พหิ คจฺฉนฺติฯ ปโณฺหติ ปจฺฉโต ปริวตฺตปาเทหิ สมนฺนาคโต, ยสฺส จงฺกมโต ชาณุกา อโนฺต ปวิสนฺติฯ
Aṭṭhisirācammasarīroti aṭṭhisirācammamattasarīro. Kappasīsoti dvidhābhūtasīso. Kekaroti tiriyaṃ passanto. ‘‘Udakatārakā nāma udakapubbuḷa’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Akkhitārakāti akkhibhaṇḍakā. Nippakhumakkhīti akkhidalalomehi virahitaakkhiko. Pakhuma-saddo hi loke akkhidalalomesu niruḷho. Paṭaṅgamaṇḍūko nāma mahāmukhamaṇḍūko. Eḷamukhoti niccapaggharaṇakalālamukho. Sabbañcetanti ‘‘kacchugatto vā’’tiādiṃ sandhāya vadati. Vātaṇḍikoti aṇḍakesu vuddhirogena samannāgato. Vikaṭoti tiriyaṃ gamanapādehi samannāgato, yassa ca caṅkamato jāṇukā bahi gacchanti. Paṇhoti pacchato parivattapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā anto pavisanti.
กุทณฺฑปาทตาย การณํ วิภาเวติ ‘‘มเชฺฌ สงฺกุฎิตปาทตฺตา’’ติฯ อเคฺค สงฺกุฎิตปาทตฺตาติ กุณฺฑปาทตาย การณนิทสฺสนํฯ กุณฺฑปาทเสฺสว คมนสภาวํ วิภาเวติ ‘‘ปิฎฺฐิปาทเคฺคน จงฺกมโนฺต’’ติฯ มมฺมนนฺติ ขลิตวจนํฯ โย เอกเมว อกฺขรํ จตุปญฺจกฺขตฺตุํ วทติ, ตเสฺสตํ อธิวจนํฯ
Kudaṇḍapādatāya kāraṇaṃ vibhāveti ‘‘majjhe saṅkuṭitapādattā’’ti. Agge saṅkuṭitapādattāti kuṇḍapādatāya kāraṇanidassanaṃ. Kuṇḍapādasseva gamanasabhāvaṃ vibhāveti ‘‘piṭṭhipādaggena caṅkamanto’’ti. Mammananti khalitavacanaṃ. Yo ekameva akkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetaṃ adhivacanaṃ.
หตฺถจฺฉินฺนาทิวตฺถุกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๕๗. นปพฺพาเชตพฺพทฺวตฺติํสวาโร • 57. Napabbājetabbadvattiṃsavāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / หตฺถจฺฉินฺนาทิวตฺถุกถา • Hatthacchinnādivatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / หตฺถจฺฉินฺนาทิวตฺถุกถาวณฺณนา • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / หตฺถจฺฉินฺนาทิวตฺถุกถาวณฺณนา • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๕๗. หตฺถจฺฉินฺนาทิวตฺถุกถา • 57. Hatthacchinnādivatthukathā
