| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
හත්‌ථච්‌ඡින්‌නාදිවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා
Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
119. අජපදකෙති අජපදසණ්‌ඨානෙ පදෙසෙ. බ්‍රහ්‌මුජුගත්‌තොති බ්‍රහ්‌මා විය උජුගත්‌තො. අවසෙසො සත්‌තොති ඉමිනා ලක්‌ඛණෙන රහිතසත්‌තො. එතෙන ඨපෙත්‌වා මහාපුරිසං චක්‌කවත්‌තිඤ්‌ච ඉතරෙ සත්‌තා ඛුජ්‌ජපක්‌ඛිකාති දස්‌සෙති. යෙභුය්‍යෙන හි සත්‌තා ඛන්‌ධෙ කටියං ජාණූසූති තීසු ඨානෙසු නමන්‌ති. තෙ කටියං නමන්‌තා පච්‌ඡතො නමන්‌ති, ඉතරෙසු ද්‌වීසු ඨානෙසු නමන්‌තා පුරතො නමන්‌ති. දීඝසරීරා පන එකෙන පස්‌සෙන වඞ්‌කා හොන්‌ති, එකෙ මුඛං උන්‌නාමෙත්‌වා නක්‌ඛත්‌තානි ගණයන්‌තා විය චරන්‌ති, එකෙ අප්‌පමංසලොහිතා සූලසදිසා හොන්‌ති, එකෙ පුරතො පබ්‌භාරා හොන්‌ති, පවෙධමානා ගච්‌ඡන්‌ති. පරිවටුමොති සමන්‌තතො වට්‌ටලො.
119.Ajapadaketi ajapadasaṇṭhāne padese. Brahmujugattoti brahmā viya ujugatto. Avaseso sattoti iminā lakkhaṇena rahitasatto. Etena ṭhapetvā mahāpurisaṃ cakkavattiñca itare sattā khujjapakkhikāti dasseti. Yebhuyyena hi sattā khandhe kaṭiyaṃ jāṇūsūti tīsu ṭhānesu namanti. Te kaṭiyaṃ namantā pacchato namanti, itaresu dvīsu ṭhānesu namantā purato namanti. Dīghasarīrā pana ekena passena vaṅkā honti, eke mukhaṃ unnāmetvā nakkhattāni gaṇayantā viya caranti, eke appamaṃsalohitā sūlasadisā honti, eke purato pabbhārā honti, pavedhamānā gacchanti. Parivaṭumoti samantato vaṭṭalo.
අට්‌ඨිසිරාචම්‌මසරීරොති අට්‌ඨිසිරාචම්‌මමත්‌තසරීරො. කප්‌පසීසොති ද්‌විධාභූතසීසො. කෙකරොති තිරියං පස්‌සන්‌තො. ‘‘උදකතාරකා නාම උදකපුබ්‌බුළ’’න්‌ති ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං. අක්‌ඛිතාරකාති අක්‌ඛිභණ්‌ඩකා. නිප්‌පඛුමක්‌ඛීති අක්‌ඛිදලලොමෙහි විරහිතඅක්‌ඛිකො. පඛුම-සද්‌දො හි ලොකෙ අක්‌ඛිදලලොමෙසු නිරුළ්‌හො. පටඞ්‌ගමණ්‌ඩූකො නාම මහාමුඛමණ්‌ඩූකො. එළමුඛොති නිච්‌චපග්‌ඝරණකලාලමුඛො. සබ්‌බඤ්‌චෙතන්‌ති ‘‘කච්‌ඡුගත්‌තො වා’’තිආදිං සන්‌ධාය වදති. වාතණ්‌ඩිකොති අණ්‌ඩකෙසු වුද්‌ධිරොගෙන සමන්‌නාගතො. විකටොති තිරියං ගමනපාදෙහි සමන්‌නාගතො, යස්‌ස ච චඞ්‌කමතො ජාණුකා බහි ගච්‌ඡන්‌ති. පණ්‌හොති පච්‌ඡතො පරිවත්‌තපාදෙහි සමන්‌නාගතො, යස්‌ස චඞ්‌කමතො ජාණුකා අන්‌තො පවිසන්‌ති.
Aṭṭhisirācammasarīroti aṭṭhisirācammamattasarīro. Kappasīsoti dvidhābhūtasīso. Kekaroti tiriyaṃ passanto. ‘‘Udakatārakā nāma udakapubbuḷa’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Akkhitārakāti akkhibhaṇḍakā. Nippakhumakkhīti akkhidalalomehi virahitaakkhiko. Pakhuma-saddo hi loke akkhidalalomesu niruḷho. Paṭaṅgamaṇḍūko nāma mahāmukhamaṇḍūko. Eḷamukhoti niccapaggharaṇakalālamukho. Sabbañcetanti ‘‘kacchugatto vā’’tiādiṃ sandhāya vadati. Vātaṇḍikoti aṇḍakesu vuddhirogena samannāgato. Vikaṭoti tiriyaṃ gamanapādehi samannāgato, yassa ca caṅkamato jāṇukā bahi gacchanti. Paṇhoti pacchato parivattapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā anto pavisanti.
කුදණ්‌ඩපාදතාය කාරණං විභාවෙති ‘‘මජ්‌ඣෙ සඞ්‌කුටිතපාදත්‌තා’’ති. අග්‌ගෙ සඞ්‌කුටිතපාදත්‌තාති කුණ්‌ඩපාදතාය කාරණනිදස්‌සනං. කුණ්‌ඩපාදස්‌සෙව ගමනසභාවං විභාවෙති ‘‘පිට්‌ඨිපාදග්‌ගෙන චඞ්‌කමන්‌තො’’ති. මම්‌මනන්‌ති ඛලිතවචනං. යො එකමෙව අක්‌ඛරං චතුපඤ්‌චක්‌ඛත්‌තුං වදති, තස්‌සෙතං අධිවචනං.
Kudaṇḍapādatāya kāraṇaṃ vibhāveti ‘‘majjhe saṅkuṭitapādattā’’ti. Agge saṅkuṭitapādattāti kuṇḍapādatāya kāraṇanidassanaṃ. Kuṇḍapādasseva gamanasabhāvaṃ vibhāveti ‘‘piṭṭhipādaggena caṅkamanto’’ti. Mammananti khalitavacanaṃ. Yo ekameva akkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetaṃ adhivacanaṃ.
හත්‌ථච්‌ඡින්‌නාදිවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 57. නපබ්‌බාජෙතබ්‌බද්‌වත්‌තිංසවාරො • 57. Napabbājetabbadvattiṃsavāro
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / හත්‌ථච්‌ඡින්‌නාදිවත්‌ථුකථා • Hatthacchinnādivatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / හත්‌ථච්‌ඡින්‌නාදිවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / හත්‌ථච්‌ඡින්‌නාදිවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 57. හත්‌ථච්‌ඡින්‌නාදිවත්‌ථුකථා • 57. Hatthacchinnādivatthukathā
