| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਹਤ੍ਥਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
੧੧੯. ਹਤ੍ਥਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਦਿવਤ੍ਥੂਸੁ ਕਣ੍ਣਮੂਲੇਤਿ ਸਕਲਸ੍ਸ ਕਣ੍ਣਸ੍ਸ ਛੇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਣ੍ਣਸਕ੍ਖਲਿਕਾਯਾਤਿ ਕਣ੍ਣਚੂਲ਼ਿਕਾਯ। ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਕਣ੍ਣਾવਿਦ੍ਧੇਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਠਪਨਚ੍ਛਿਦ੍ਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਸਙ੍ਘਟਨਕ੍ਖਮਂ। ਅਜਪਦਕੇਤਿ ਅਜਪਦਨਾਸਿਕਟ੍ਠਿਕੋਟਿਯਂ। ਤਤੋ ਹਿ ਉਦ੍ਧਂ ਨ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ। ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ ਸਨ੍ਧੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅવਿਰੂਪਸਣ੍ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, વਿਰੂਪਂ ਪਨ ਪਰਿਸਦੂਸਕਤਂ ਆਪਾਦੇਤਿ।
119. Hatthacchinnādivatthūsu kaṇṇamūleti sakalassa kaṇṇassa chedaṃ sandhāya vuttaṃ. Kaṇṇasakkhalikāyāti kaṇṇacūḷikāya. Yassa pana kaṇṇāviddheti heṭṭhā kuṇḍalādiṭhapanacchiddaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi saṅghaṭanakkhamaṃ. Ajapadaketi ajapadanāsikaṭṭhikoṭiyaṃ. Tato hi uddhaṃ na vicchindati. Sakkā hoti sandhetunti avirūpasaṇṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, virūpaṃ pana parisadūsakataṃ āpādeti.
ਖੁਜ੍ਜਸਰੀਰੋਤਿ વਙ੍ਕਸਰੀਰੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ વਿਯ ਉਜੁਕਂ ਗਤ੍ਤਂ ਸਰੀਰਂ ਯਸ੍ਸ, ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਜ੍ਜੁਗਤ੍ਤੋ, ਭਗવਾ।
Khujjasarīroti vaṅkasarīro. Brahmuno viya ujukaṃ gattaṃ sarīraṃ yassa, so brahmujjugatto, bhagavā.
ਪਰਿવਟੁਮੋਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ વਟ੍ਟਕਾਯੋ, ਏਤੇਨ ਏવਰੂਪਾ ਏવ વਾਮਨਕਾ ਨ વਟ੍ਟਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Parivaṭumoti samantato vaṭṭakāyo, etena evarūpā eva vāmanakā na vaṭṭantīti dasseti.
ਕੂਟਕੂਟਸੀਸੋਤਿ ਅਨੇਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪਿਣ੍ਡਿਕਮਂਸਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਮੇਡਿਤਂ ਕਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਾਲਫਲਪਿਣ੍ਡਿਸਦਿਸੇਨਾ’’ਤਿ, ਤਾਲਫਲਾਨਂ ਮਞ੍ਜਰੀ ਪਿਣ੍ਡਿ ਨਾਮ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤਨੁਕੇਨ ਸੀਸੇਨਾਤਿ ਚੇਤਿਯਥੂਪਿਕਾ વਿਯ ਕਮੇਨ ਕਿਸੇਨ ਸੀਸੇਨ, ਥੂਲવੇਲ਼ੁਪਬ੍ਬਂ વਿਯ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਸਮਥੂਲੇਨ ਉਚ੍ਚੇਨ ਸੀਸੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਨਾਲ਼ਿਸੀਸੋ ਨਾਮ। ਕਪ੍ਪਸੀਸੋਤਿ ਗਜਮਤ੍ਥਕਂ વਿਯ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਨਸੀਸੋ। ‘‘ਕਣ੍ਣਿਕਕੇਸੋ વਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ વਿવਰਣਂ ‘‘ਪਾਣਕੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਮਕ੍ਕਟਸ੍ਸੇવ ਨਲ਼ਾਟੇਪਿ ਕੇਸਾਨਂ ਉਟ੍ਠਿਤਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਸੀਸਲੋਮੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Kūṭakūṭasīsoti anekesu ṭhānesu piṇḍikamaṃsataṃ dassetuṃ āmeḍitaṃ kataṃ. Tenāha ‘‘tālaphalapiṇḍisadisenā’’ti, tālaphalānaṃ mañjarī piṇḍi nāma. Anupubbatanukena sīsenāti cetiyathūpikā viya kamena kisena sīsena, thūlaveḷupabbaṃ viya ādito paṭṭhāya yāvapariyosānaṃ samathūlena uccena sīsena samannāgato nāḷisīso nāma. Kappasīsoti gajamatthakaṃ viya dvidhā bhinnasīso. ‘‘Kaṇṇikakeso vā’’ti imassa vivaraṇaṃ ‘‘pāṇakehī’’tiādi. Makkaṭasseva naḷāṭepi kesānaṃ uṭṭhitabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘sīsalomehī’’tiādi.
ਮਕ੍ਕਟਭਮੁਕੋਤਿ ਨਲ਼ਾਟਲੋਮੇਹਿ ਅવਿਭਤ੍ਤਲੋਮਭਮੁਕੋ। ਅਕ੍ਖਿਚਕ੍ਕਲੇਹੀਤਿ ਕਣ੍ਹਮਣ੍ਡਲੇਹਿ। ਕੇਕਰੋਤਿ ਤਿਰਿਯਂ ਪਸ੍ਸਨਕੋ। ਉਦਕਤਾਰਕਾਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾਨਂ ਉਦਕੇ ਪਟਿਬਿਮ੍ਬਿਕਚ੍ਛਾਯਾ, ਉਦਕਪੁਬ੍ਬੁਲ਼ਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ। ਅਕ੍ਖਿਤਾਰਕਾਤਿ ਅਭਿਮੁਖੇ ਠਿਤਾਨਂ ਛਾਯਾ, ਅਕ੍ਖਿਗਣ੍ਡਕਾਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਤਿਪਿਙ੍ਗਲਕ੍ਖੀਤਿ ਮਜ੍ਜਾਰਕ੍ਖਿ। ਮਧੁਪਿਙ੍ਗਲਨ੍ਤਿ ਮਧੁવਣ੍ਣਪਿਙ੍ਗਲਂ। ਨਿਪ੍ਪਖੁਮਕ੍ਖੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਖੁਮ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਕ੍ਖਿਦਲਲੋਮੇਸੁ ਨਿਰੂਲ਼੍ਹੋ, ਤਦਭਾવਾ ਨਿਪ੍ਪਖੁਮਕ੍ਖਿ। ਅਕ੍ਖਿਪਾਕੇਨਾਤਿ ਅਕ੍ਖਿਦਲ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਸੁ ਪੂਤਿਭਾવਾਪਜ੍ਜਨਰੋਗੇਨ।
Makkaṭabhamukoti naḷāṭalomehi avibhattalomabhamuko. Akkhicakkalehīti kaṇhamaṇḍalehi. Kekaroti tiriyaṃ passanako. Udakatārakāti olokentānaṃ udake paṭibimbikacchāyā, udakapubbuḷanti keci. Akkhitārakāti abhimukhe ṭhitānaṃ chāyā, akkhigaṇḍakātipi vadanti. Atipiṅgalakkhīti majjārakkhi. Madhupiṅgalanti madhuvaṇṇapiṅgalaṃ. Nippakhumakkhīti ettha pakhuma-saddo akkhidalalomesu nirūḷho, tadabhāvā nippakhumakkhi. Akkhipākenāti akkhidala pariyantesu pūtibhāvāpajjanarogena.
ਚਿਪਿਟਨਾਸਿਕੋਤਿ ਅਨੁਨ੍ਨਤਨਾਸਿਕੋ। ਪਟਙ੍ਗਮਣ੍ਡੂਕੋ ਨਾਮ ਮਹਾਮੁਖਮਣ੍ਡੂਕੋ। ਭਿਨ੍ਨਮੁਖੋਤਿ ਉਪਕ੍ਕਮੁਖਪਰਿਯੋਸਾਨੋ, ਸਬ੍ਬਦਾ વਿવਟਮੁਖੋ વਾ। વਙ੍ਕਮੁਖੋਤਿ ਏਕਪਸ੍ਸੇ ਅਪਕ੍ਕਮ੍ਮ ਠਿਤਹੇਟ੍ਠਿਮਹਨੁਕਟ੍ਠਿਕੋ। ਓਟ੍ਠਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕੋਤਿ ਉਭੋਸੁ ਓਟ੍ਠੇਸੁ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਜਾਤਿਯਾ વਾ ਪਚ੍ਛਾ વਾ ਸਤ੍ਥਾਦਿਨਾ ਅਪਨੀਤਮਂਸੇਨ ਓਟ੍ਠੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਏਲ਼ਮੁਖੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚਪਗ੍ਘਰਿਤਲਾਲਾਮੁਖੋ।
Cipiṭanāsikoti anunnatanāsiko. Paṭaṅgamaṇḍūko nāma mahāmukhamaṇḍūko. Bhinnamukhoti upakkamukhapariyosāno, sabbadā vivaṭamukho vā. Vaṅkamukhoti ekapasse apakkamma ṭhitaheṭṭhimahanukaṭṭhiko. Oṭṭhacchinnakoti ubhosu oṭṭhesu yattha katthaci jātiyā vā pacchā vā satthādinā apanītamaṃsena oṭṭhena samannāgato. Eḷamukhoti niccapaggharitalālāmukho.
ਭਿਨ੍ਨਗਲੋਤਿ ਅવਨਤਗਤੋ। ਭਿਨ੍ਨਉਰੋਤਿ ਅਤਿਨਿਨ੍ਨਉਰਮਜ੍ਝੋ। ਏવਂ ਭਿਨ੍ਨਪਿਟ੍ਠਿਪਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਚੇਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਚ੍ਛੁਗਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਕੁਟ੍ਠਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤੋ ਏવਾਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ’’ਤਿਆਦਿ।
Bhinnagaloti avanatagato. Bhinnauroti atininnauramajjho. Evaṃ bhinnapiṭṭhipi. Sabbañcetanti ‘‘kacchugatto’’tiādiṃ sandhāya vuttaṃ. Ettha ca vinicchayo kuṭṭhādīsu vutto evāti āha ‘‘vinicchayo’’tiādi.
વਾਤਣ੍ਡਿਕੋਤਿ ਅਣ੍ਡવਾਤਰੋਗੇਨ ਉਦ੍ਧੁਤਬੀਜਣ੍ਡਕੋਸੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਯਸ੍ਸ ਨਿવਾਸਨੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਉਨ੍ਨਤਂ ਪਕਾਸਤਿ, ਸੋવ ਨ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤਬ੍ਬੋ। વਿਕਟੋਤਿ ਤਿਰਿਯਂਗਮਨਪਾਦੋ, ਯਸ੍ਸ ਚਙ੍ਕਮਤੋ ਜਾਣੁਕਾ ਬਹਿ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪਣ੍ਹੋਤਿ ਪਚ੍ਛਤੋ ਪਰਿવਤ੍ਤਨਕਪਾਦੋ, ਯਸ੍ਸ ਚਙ੍ਕਮਤੋ ਜਾਣੁਕਾ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਜਙ੍ਘੋਤਿ ਥੂਲਜਙ੍ਘੋ। ਮਹਾਪਾਦੋਤਿ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਾਦਤਲੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਪਾਦવੇਮਜ੍ਝੇਤਿ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦવੇਮਜ੍ਝੇ, ਏਤੇਨ ਅਗ੍ਗਪਾਦੋ ਚ ਪਣ੍ਹਿ ਚ ਸਦਿਸੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Vātaṇḍikoti aṇḍavātarogena uddhutabījaṇḍakosena samannāgato, yassa nivāsanena paṭicchannampi unnataṃ pakāsati, sova na pabbājetabbo. Vikaṭoti tiriyaṃgamanapādo, yassa caṅkamato jāṇukā bahi nigacchanti. Paṇhoti pacchato parivattanakapādo, yassa caṅkamato jāṇukā anto pavisanti. Mahājaṅghoti thūlajaṅgho. Mahāpādoti mahantena pādatalena yutto. Pādavemajjheti piṭṭhipādavemajjhe, etena aggapādo ca paṇhi ca sadisoti dasseti.
ਮਜ੍ਝੇ ਸਙ੍ਕੁਟਿਤਪਾਦਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਣ੍ਡਪਾਦਤਾਯ ਕਾਰਣવਿਭਾવਨਂ। ਅਗ੍ਗੇ ਸਙ੍ਕੁਟਿਤਪਾਦਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਣ੍ਡਪਾਦਤਾਯ ਸਕੁਣਪਾਦਸ੍ਸੇવ ਗਮਨવਿਭਾવਨਂ। ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦਗ੍ਗੇਨ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਪਾਦਸ੍ਸ ਬਾਹਿਰਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਚ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਚ ਇਦਂ ਪਾਦਤਲਸ੍ਸ ਉਭੋਹਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਹਿ ਚਙ੍ਕਮਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
Majjhe saṅkuṭitapādattāti kuṇḍapādatāya kāraṇavibhāvanaṃ. Agge saṅkuṭitapādattāti kuṇḍapādatāya sakuṇapādasseva gamanavibhāvanaṃ. Piṭṭhipādaggena caṅkamantoti ‘‘pādassa bāhirantenāti ca abbhantarantenā’’ti ca idaṃ pādatalassa ubhohi pariyantehi caṅkamanaṃ sandhāya vuttaṃ.
ਮਮ੍ਮਨਨ੍ਤਿ ਠਾਨਕਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਾવੇਨ ਅਯੁਤ੍ਤਕ੍ਖਰવਚਨਂ। વਚਨਾਨੁਕਰਣੇਨ ਹਿ ਸੋ ਮਮ੍ਮਨੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਯੋ ਚ ਕਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਏਕਮੇવਕ੍ਖਰਂ ਹਿਕ੍ਕਾਰਬਹੁਸੋ વਦਤਿ, ਸੋਪਿ ਇਧੇવ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਤਿ। ਯੋ વਾ ਪਨ ਹਿਕ੍ਕਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਪਿ ਅਨਾਮੇਡਿਤਕ੍ਖਰਮੇવ ਸਿਲਿਟ੍ਠવਚਨਂ વਤ੍ਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤਬ੍ਬੋ।
Mammananti ṭhānakaraṇavisuddhiyā abhāvena ayuttakkharavacanaṃ. Vacanānukaraṇena hi so mammano vutto. Yo ca karaṇasampannopi ekamevakkharaṃ hikkārabahuso vadati, sopi idheva saṅgayhati. Yo vā pana hikkaṃ niggahetvāpi anāmeḍitakkharameva siliṭṭhavacanaṃ vattuṃ samattho, so pabbājetabbo.
ਆਪਤ੍ਤਿਤੋ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਞਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੋવ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯਾਦਿਆਪਦਾਸੁ ਅਰੁਚਿਯਾ ਕਾਯਸਾਮਗ੍ਗਿਂ ਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਓਸਾਰਣਨ੍ਤਿ ਓਸਾਰਣਾਯ ਅਨਰਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Āpattito na muccatīti ñatvā karontova na muccati. Jīvitantarāyādiāpadāsu aruciyā kāyasāmaggiṃ dentassa anāpatti. Appatto osāraṇanti osāraṇāya anarahoti attho.
ਹਤ੍ਥਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੫੭. ਨਪਬ੍ਬਾਜੇਤਬ੍ਬਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸવਾਰੋ • 57. Napabbājetabbadvattiṃsavāro
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਹਤ੍ਥਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਥਾ • Hatthacchinnādivatthukathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਹਤ੍ਥਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਹਤ੍ਥਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Hatthacchinnādivatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੫੭. ਹਤ੍ਥਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਥਾ • 57. Hatthacchinnādivatthukathā
