| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๕. หตฺถกสุตฺตวณฺณนา
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
๓๕. ปญฺจเม อาฬวิยนฺติ อาฬวิรเฎฺฐ, น อาฬวินคเรฯ เตนาห ‘‘อาฬวิยนฺติ อาฬวิรเฎฺฐ’’ติฯ อถาติ อวิเจฺฉทเตฺถ นิปาโตฯ ตตฺถ ภควโต นิสชฺชาย อวิจฺฉินฺนาย เอวาติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘เอว’’นฺติอาทิฯ หตฺถโต หตฺถํ คตตฺตาติ อาฬวกสฺส ยกฺขสฺส หตฺถโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส หตฺถํ, ตโต ราชปุริสานํ หตฺถํ คตตฺตาฯ
35. Pañcame āḷaviyanti āḷaviraṭṭhe, na āḷavinagare. Tenāha ‘‘āḷaviyanti āḷaviraṭṭhe’’ti. Athāti avicchedatthe nipāto. Tattha bhagavato nisajjāya avicchinnāya evāti attho. Tenāha ‘‘eva’’ntiādi. Hatthato hatthaṃ gatattāti āḷavakassa yakkhassa hatthato sammāsambuddhassa hatthaṃ, tato rājapurisānaṃ hatthaṃ gatattā.
มาฆสฺสาติ มาฆมาสสฺสฯ เอวํ ผคฺคุนสฺสาติ เอตฺถาปิฯ ขุรนฺตเรหิ กทฺทโม อุคฺคนฺตฺวา ติฎฺฐตีติ กทฺทโม ขุรนฺตเรหิ อุคฺคนฺตฺวา ติฎฺฐติฯ จตูหิ ทิสาหิ วายโนฺต วาโต เวรโมฺภติ วุจฺจติ เวรมฺภวาตสทิสตฺตาฯ
Māghassāti māghamāsassa. Evaṃ phaggunassāti etthāpi. Khurantarehi kaddamo uggantvā tiṭṭhatīti kaddamo khurantarehi uggantvā tiṭṭhati. Catūhi disāhi vāyanto vāto verambhoti vuccati verambhavātasadisattā.
ปญฺจทฺวารกายนฺติ ปญฺจทฺวารานุสาเรน ปวตฺตํ วิญฺญาณกายํฯ โขภยมานาติ กิเลสโขภวเสน โขภยมานา จิตฺตํ สโงฺขภํ กโรนฺตาฯ เจตสิกาติ มโนทฺวาริกจิตฺตสนฺนิสฺสิตาฯ เตนาห ‘‘มโนทฺวารํ โขภยมานา’’ติฯ โส ราโคติ ตํสทิโส ราโคฯ ภวติ หิ ตํสทิเส ตโพฺพหาโร ยถา ‘‘สา เอว ติตฺติริกา, ตานิ เอว โอสธานี’’ติฯ ยาทิโส หิ เอกสฺส ปุคฺคลสฺส อุปฺปชฺชนกราโค, ตาทิโส เอว ตโต อญฺญสฺส ราคภาวสามญฺญโตฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ตถารูโป ราโค’’ติอาทิฯ อิจฺฉิตาลาเภน รชนีเยสุ วา นิรุเทฺธสุ วตฺถูสุ โทมนสฺสุปฺปตฺติยา โทสปริฬาหานํ สมฺภโว เวทิตโพฺพฯ
Pañcadvārakāyanti pañcadvārānusārena pavattaṃ viññāṇakāyaṃ. Khobhayamānāti kilesakhobhavasena khobhayamānā cittaṃ saṅkhobhaṃ karontā. Cetasikāti manodvārikacittasannissitā. Tenāha ‘‘manodvāraṃ khobhayamānā’’ti. So rāgoti taṃsadiso rāgo. Bhavati hi taṃsadise tabbohāro yathā ‘‘sā eva tittirikā, tāni eva osadhānī’’ti. Yādiso hi ekassa puggalassa uppajjanakarāgo, tādiso eva tato aññassa rāgabhāvasāmaññato. Tena vuttaṃ ‘‘tathārūporāgo’’tiādi. Icchitālābhena rajanīyesu vā niruddhesu vatthūsu domanassuppattiyā dosapariḷāhānaṃ sambhavo veditabbo.
น ลิมฺปติ อนุปลิตฺตจิตฺตตฺตาฯ สีติภูโต นิพฺพุตสพฺพปริฬาหตฺตาฯ อาสตฺติโย วุจฺจนฺติ ตณฺหาโย ตตฺถ ตตฺถ อาสญฺชนเฎฺฐนฯ ทรถนฺติ ปริฬาหชาตํฯ เจตโสติ สามิวจนํฯ
Na limpati anupalittacittattā. Sītibhūto nibbutasabbapariḷāhattā. Āsattiyo vuccanti taṇhāyo tattha tattha āsañjanaṭṭhena. Darathanti pariḷāhajātaṃ. Cetasoti sāmivacanaṃ.
หตฺถกสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Hatthakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๕. หตฺถกสุตฺตํ • 5. Hatthakasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๕. หตฺถกสุตฺตวณฺณนา • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā
