| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៥. ហត្ថកសុត្តវណ្ណនា
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
៣៥. បញ្ចមេ អាឡវិយន្តិ អាឡវិរដ្ឋេ។ គោមគ្គេតិ គុន្នំ គមនមគ្គេ។ បណ្ណសន្ថរេតិ សយំ បតិតបណ្ណសន្ថរេ។ អថាតិ ឯវំ គុន្នំ គមនមគ្គំ ឧជុំ មហាបថំ និស្សាយ សិំសបាវនេ សយំ បតិតបណ្ណានិ សង្កឌ្ឍិត្វា កតសន្ថរេ សុគតមហាចីវរំ បត្ថរិត្វា បល្លង្កំ អាភុជិត្វា និសិន្នេ តថាគតេ។ ហត្ថកោ អាឡវកោតិ ហត្ថតោ ហត្ថំ គតត្តា ឯវំលទ្ធនាមោ អាឡវកោ រាជបុត្តោ។ ឯតទវោចាតិ ឯតំ ‘‘កច្ចិ, ភន្តេ , ភគវា’’តិអាទិវចនំ អវោច។ កស្មា បន សម្មាសម្ពុទ្ធោ តំ ឋានំ គន្ត្វា និសិន្នោ, កស្មា រាជកុមារោ តត្ថ គតោតិ? សម្មាសម្ពុទ្ធោ តាវ អដ្ឋុប្បត្តិកាយ ធម្មទេសនាយ សមុដ្ឋានំ ទិស្វា តត្ថ និសិន្នោ, រាជកុមារោបិ បាតោវ ឧដ្ឋាយ បញ្ចហិ ឧបាសកសតេហិ បរិវុតោ ពុទ្ធុបដ្ឋានំ គច្ឆន្តោ មហាមគ្គា ឱក្កម្ម គោបថំ គហេត្វា ‘‘ពុទ្ធានំ បូជនត្ថាយ មិស្សកមាលំ ឱចិនិស្សាមី’’តិ គច្ឆន្តោ សត្ថារំ ទិស្វា ឧបសង្កមិត្វា វន្ទិត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ, ឯវំ សោ តត្ថ គតោតិ។ សុខមសយិត្ថាតិ សុខំ សយិត្ថ។
35. Pañcame āḷaviyanti āḷaviraṭṭhe. Gomaggeti gunnaṃ gamanamagge. Paṇṇasanthareti sayaṃ patitapaṇṇasanthare. Athāti evaṃ gunnaṃ gamanamaggaṃ ujuṃ mahāpathaṃ nissāya siṃsapāvane sayaṃ patitapaṇṇāni saṅkaḍḍhitvā katasanthare sugatamahācīvaraṃ pattharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinne tathāgate. Hatthako āḷavakoti hatthato hatthaṃ gatattā evaṃladdhanāmo āḷavako rājaputto. Etadavocāti etaṃ ‘‘kacci, bhante , bhagavā’’tiādivacanaṃ avoca. Kasmā pana sammāsambuddho taṃ ṭhānaṃ gantvā nisinno, kasmā rājakumāro tattha gatoti? Sammāsambuddho tāva aṭṭhuppattikāya dhammadesanāya samuṭṭhānaṃ disvā tattha nisinno, rājakumāropi pātova uṭṭhāya pañcahi upāsakasatehi parivuto buddhupaṭṭhānaṃ gacchanto mahāmaggā okkamma gopathaṃ gahetvā ‘‘buddhānaṃ pūjanatthāya missakamālaṃ ocinissāmī’’ti gacchanto satthāraṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi, evaṃ so tattha gatoti. Sukhamasayitthāti sukhaṃ sayittha.
អន្តរដ្ឋកោតិ មាឃផគ្គុណានំ អន្តរេ អដ្ឋទិវសបរិមាណោ កាលោ។ មាឃស្ស ហិ អវសានេ ចត្តារោ ទិវសា, ផគ្គុណស្ស អាទិម្ហិ ចត្តារោតិ អយំ ‘‘អន្តរដ្ឋកោ’’តិ វុច្ចតិ។ ហិមបាតសមយោតិ ហិមស្ស បតនសមយោ។ ខរាតិ ផរុសា កក្ខឡា វា។ គោកណ្ដកហតាតិ នវវុដ្ឋេ ទេវេ គាវីនំ អក្កន្តក្កន្តដ្ឋានេ ខុរន្តរេហិ កទ្ទមោ ឧគ្គន្ត្វា តិដ្ឋតិ, សោ វាតាតបេន សុក្ខោ កកចទន្តសទិសោ ហោតិ ទុក្ខសម្ផស្សោ។ តំ សន្ធាយាហ – ‘‘គោកណ្ដកហតា ភូមី’’តិ។ គុន្នំ ខុរន្តរេហិ ឆិន្នាតិបិ អត្ថោ។ វេរម្ភោ វាតោ វាយតីតិ ចតូហិ ទិសាហិ វាយន្តោ វាតោ វាយតិ។ ឯកាយ ទិសាយ វា ទ្វីហិ វា ទិសាហិ តីហិ វា ទិសាហិ វាយន្តោ វាតោ វេរម្ភោតិ ន វុច្ចតិ។
Antaraṭṭhakoti māghaphagguṇānaṃ antare aṭṭhadivasaparimāṇo kālo. Māghassa hi avasāne cattāro divasā, phagguṇassa ādimhi cattāroti ayaṃ ‘‘antaraṭṭhako’’ti vuccati. Himapātasamayoti himassa patanasamayo. Kharāti pharusā kakkhaḷā vā. Gokaṇṭakahatāti navavuṭṭhe deve gāvīnaṃ akkantakkantaṭṭhāne khurantarehi kaddamo uggantvā tiṭṭhati, so vātātapena sukkho kakacadantasadiso hoti dukkhasamphasso. Taṃ sandhāyāha – ‘‘gokaṇṭakahatā bhūmī’’ti. Gunnaṃ khurantarehi chinnātipi attho. Verambho vāto vāyatīti catūhi disāhi vāyanto vāto vāyati. Ekāya disāya vā dvīhi vā disāhi tīhi vā disāhi vāyanto vāto verambhoti na vuccati.
តេន ហិ រាជកុមារាតិ ឥទំ សត្ថា ‘‘អយំ រាជកុមារោ លោកស្មិំ នេវ សុខវាសិនោ, ន ទុក្ខវាសិនោ ជានាតិ, ជានាបេស្សាមិ ន’’ន្តិ ឧបរិ ទេសនំ វឌ្ឍេន្តោ អាហ។ តត្ថ យថា តេ ខមេយ្យាតិ យថា តុយ្ហំ រុច្ចេយ្យ។ ឥធស្សាតិ ឥមស្មិំ លោកេ អស្ស។ គោនកត្ថតោតិ ចតុរង្គុលាធិកលោមេន កាឡកោជវេន អត្ថតោ។ បដិកត្ថតោតិ ឧណ្ណាមយេន សេតត្ថរណេន អត្ថតោ។ បដលិកត្ថតោតិ ឃនបុប្ផេន ឧណ្ណាមយអត្ថរណេន អត្ថតោ។ កទលិមិគបវរបច្ចត្ថរណោតិ កទលិមិគចម្មមយេន ឧត្តមបច្ចត្ថរណេន អត្ថតោ។ តំ កិរ បច្ចត្ថរណំ សេតវត្ថស្ស ឧបរិ កទលិមិគចម្មំ អត្ថរិត្វា សិព្ពិត្វា ករោន្តិ។ សឧត្តរច្ឆទោតិ សហ ឧត្តរច្ឆទេន, ឧបរិ ពទ្ធេន រត្តវិតានេន សទ្ធិន្តិ អត្ថោ។ ឧភតោលោហិតកូបធានោតិ សីសូបធានញ្ច បាទូបធានញ្ចាតិ បល្លង្កស្ស ឧភតោ ឋបិតលោហិតកូបធានោ។ បជាបតិយោតិ ភរិយាយោ។ មនាបេន បច្ចុបដ្ឋិតា អស្សូតិ មនាបេន ឧបដ្ឋានវិធានេន បច្ចុបដ្ឋិតា ភវេយ្យុំ។
Tena hi rājakumārāti idaṃ satthā ‘‘ayaṃ rājakumāro lokasmiṃ neva sukhavāsino, na dukkhavāsino jānāti, jānāpessāmi na’’nti upari desanaṃ vaḍḍhento āha. Tattha yathā te khameyyāti yathā tuyhaṃ rucceyya. Idhassāti imasmiṃ loke assa. Gonakatthatoti caturaṅgulādhikalomena kāḷakojavena atthato. Paṭikatthatoti uṇṇāmayena setattharaṇena atthato. Paṭalikatthatoti ghanapupphena uṇṇāmayaattharaṇena atthato. Kadalimigapavarapaccattharaṇoti kadalimigacammamayena uttamapaccattharaṇena atthato. Taṃ kira paccattharaṇaṃ setavatthassa upari kadalimigacammaṃ attharitvā sibbitvā karonti. Sauttaracchadoti saha uttaracchadena, upari baddhena rattavitānena saddhinti attho. Ubhatolohitakūpadhānoti sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti pallaṅkassa ubhato ṭhapitalohitakūpadhāno. Pajāpatiyoti bhariyāyo. Manāpenapaccupaṭṭhitā assūti manāpena upaṭṭhānavidhānena paccupaṭṭhitā bhaveyyuṃ.
កាយិកាតិ បញ្ចទ្វារកាយំ ខោភយមានា។ ចេតសិកាតិ មនោទ្វារំ ខោភយមានា។ សោ រាគោ តថាគតស្ស បហីនោតិ តថារូបោ រាគោ តថាគតស្ស បហីនោតិ អត្ថោ។ យោ បន តស្ស រាគោ, ន សោ តថាគតស្ស បហីនោ នាម។ ទោសមោហេសុបិ ឯសេវ នយោ។
Kāyikāti pañcadvārakāyaṃ khobhayamānā. Cetasikāti manodvāraṃ khobhayamānā. So rāgo tathāgatassa pahīnoti tathārūpo rāgo tathāgatassa pahīnoti attho. Yo pana tassa rāgo, na so tathāgatassa pahīno nāma. Dosamohesupi eseva nayo.
ព្រាហ្មណោតិ ពាហិតបាបោ ខីណាសវព្រាហ្មណោ។ បរិនិព្ពុតោតិ កិលេសបរិនិព្ពានេន បរិនិព្ពុតោ ។ ន លិម្បតិ កាមេសូតិ វត្ថុកាមេសុ ច កិលេសកាមេសុ ច តណ្ហាទិដ្ឋិលេបេហិ ន លិម្បតិ។ សីតិភូតោតិ អព្ភន្តរេ តាបនកិលេសានំ អភាវេន សីតិភូតោ។ និរូបធីតិ កិលេសូបធីនំ អភាវេន និរូបធិ។ សព្ពា អាសត្តិយោ ឆេត្វាតិ អាសត្តិយោ វុច្ចន្តិ តណ្ហាយោ, តា សព្ពាបិ រូបាទីសុ អារម្មណេសុ អាសត្តវិសត្តា អាសត្តិយោ ឆិន្ទិត្វា។ វិនេយ្យ ហទយេ ទរន្តិ ហទយនិស្សិតំ ទរថំ វិនយិត្វា វូបសមេត្វា។ សន្តិំ បប្បុយ្យ ចេតសោតិ ចិត្តស្ស កិលេសនិព្ពានំ បាបុណិត្វា។ ករណវចនំ វា ឯតំ ‘‘សព្ពចេតសោ សមន្នាហរិត្វា’’តិអាទីសុ វិយ, ចេតសា និព្ពានំ បាបុណិត្វាតិ អត្ថោ។
Brāhmaṇoti bāhitapāpo khīṇāsavabrāhmaṇo. Parinibbutoti kilesaparinibbānena parinibbuto . Na limpati kāmesūti vatthukāmesu ca kilesakāmesu ca taṇhādiṭṭhilepehi na limpati. Sītibhūtoti abbhantare tāpanakilesānaṃ abhāvena sītibhūto. Nirūpadhīti kilesūpadhīnaṃ abhāvena nirūpadhi. Sabbā āsattiyo chetvāti āsattiyo vuccanti taṇhāyo, tā sabbāpi rūpādīsu ārammaṇesu āsattavisattā āsattiyo chinditvā. Vineyya hadaye daranti hadayanissitaṃ darathaṃ vinayitvā vūpasametvā. Santiṃ pappuyya cetasoti cittassa kilesanibbānaṃ pāpuṇitvā. Karaṇavacanaṃ vā etaṃ ‘‘sabbacetaso samannāharitvā’’tiādīsu viya, cetasā nibbānaṃ pāpuṇitvāti attho.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៥. ហត្ថកសុត្តំ • 5. Hatthakasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៥. ហត្ថកសុត្តវណ្ណនា • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā
