| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៥. ហត្ថកសុត្តវណ្ណនា
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
១២៨. បញ្ចមេ អភិក្កន្តាតិ អតិក្កន្តា, វិគតាតិ អត្ថោតិ អាហ ‘‘ខយេ ទិស្សតី’’តិ។ តេនេវ ហិ ‘‘និក្ខន្តោ បឋមោ យាមោ’’តិ អនន្តរំ វុត្តំ។ អភិក្កន្តតរោតិ អតិវិយ កន្តតរោ។ តាទិសោ ច សុន្ទរោ ភទ្ទកោ នាម ហោតីតិ អាហ ‘‘សុន្ទរេ ទិស្សតី’’តិ។ កោតិ ទេវនាគយក្ខគន្ធព្ពាទីសុ កោ កតមោ? មេតិ មម។ បាទានីតិ បាទេ។ ឥទ្ធិយាតិ ឥមាយ ឯវរូបាយ ទេវិទ្ធិយា។ យសសាតិ ឥមិនា ឯទិសេន បរិវារេន បរិច្ឆេទេន។ ជលន្តិ វិជ្ជោតមានោ។ អភិក្កន្តេនាតិ អតិវិយ កន្តេន កមនីយេន អភិរូបេន។ វណ្ណេនាតិ ឆវិវណ្ណេន សរីរវណ្ណនិភាយ។ សព្ពា ឱភាសយំ ទិសាតិ ទស ទិសា បភាសេន្តោ, ចន្ទោ វិយ សូរិយោ វិយ ច ឯកោភាសំ ឯកាលោកំ ករោន្តោតិ គាថាយ អត្ថោ។ អភិរូបេតិ ឧឡាររូបេ សម្បន្នរូបេ។ អព្ភនុមោទនេតិ សម្បហំសនេ ។ ឥធ បនាតិ ‘‘អភិក្កន្តាយ រត្តិយា’’តិ ឯតស្មិំ បទេ។ តេនាតិ សុន្ទរបរិយាយត្តា។ ខយេ វា ឥធ អភិក្កន្តសទ្ទោ ទដ្ឋព្ពោ, តេន ‘‘អភិក្កន្តាយ បរិក្ខីណាយ រត្តិយា’’តិ វុត្តំ ហោតិ។
128. Pañcame abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti. Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti anantaraṃ vuttaṃ. Abhikkantataroti ativiya kantataro. Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti. Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo? Meti mama. Pādānīti pāde. Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā. Yasasāti iminā edisena parivārena paricchedena. Jalanti vijjotamāno. Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya. Sabbā obhāsayaṃ disāti dasa disā pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho. Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe. Abbhanumodaneti sampahaṃsane . Idha panāti ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ti etasmiṃ pade. Tenāti sundarapariyāyattā. Khaye vā idha abhikkantasaddo daṭṭhabbo, tena ‘‘abhikkantāya parikkhīṇāya rattiyā’’ti vuttaṃ hoti.
រូបាយតនាទីសូតិ អាទិសទ្ទេន អក្ខរាទីនំ សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ សុវណ្ណវណ្ណោតិ សុវណ្ណច្ឆវីតិ អយមេត្ថ អត្ថោតិ អាហ ‘‘ឆវិយ’’ន្តិ។ តថា ហិ វុត្តំ ‘‘កញ្ចនសន្និភត្តចោ’’តិ (ម. និ. ២.៣៩៩; សុ. និ. ៥៥៦)។ សញ្ញូឡ្ហាតិ សម្ពន្ធិតា, គន្ថិតាតិ អត្ថោ។ វណ្ណាតិ គុណវណ្ណាតិ អាហ ‘‘ថុតិយ’’ន្តិ, ថោមនាយន្តិ អត្ថោ។ កុលវគ្គេតិ ខត្តិយាទិកុលកោដ្ឋាសេ។ តត្ថ ‘‘អច្ឆោ វិប្បសន្នោ’’តិអាទិនា វណ្ណិតព្ពដ្ឋេន វណ្ណោ, ឆវិ។ វណ្ណនដ្ឋេន អភិត្ថវដ្ឋេន វណ្ណោ, ថុតិ។ អញ្ញមញ្ញំ អសង្ករតោ វណ្ណេតព្ពតោ ឋបេតព្ពតោ វណ្ណោ, ខត្តិយាទិកុលវគ្គោ។ វណ្ណីយតិ ញាបីយតិ ឯតេនាតិ វណ្ណោ, ញាបកការណំ។ វណ្ណនតោ ថូលរស្សាទិភាវេន ឧបដ្ឋានតោ វណ្ណោ, សណ្ឋានំ។ មហន្តំ ខុទ្ទកំ មជ្ឈិមន្តិ វណ្ណេតព្ពតោ បមិតព្ពតោ វណ្ណោ, បមាណំ។ វណ្ណីយតិ ចក្ខុនា បស្សីយតីតិ វណ្ណោ, រូបាយតនន្តិ ឯវំ តស្មិំ តស្មិំ អត្ថេ វណ្ណសទ្ទស្ស បវត្តិ វេទិតព្ពា។ សោតិ វណ្ណសទ្ទោ។ ឆវិយា ទដ្ឋព្ពោ រូបាយតនេ គយ្ហមានស្សបិ ឆវិមុខេនេវ គហេតព្ពតោ។ ឆវិគតា បន វណ្ណធាតុ ឯវ ‘‘សុវណ្ណវណ្ណោ’’តិ ឯត្ថ វណ្ណគ្គហណេន គហិតាតិ អបរេ។
Rūpāyatanādīsūti ādisaddena akkharādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇacchavīti ayamettha atthoti āha ‘‘chaviya’’nti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘kañcanasannibhattaco’’ti (ma. ni. 2.399; su. ni. 556). Saññūḷhāti sambandhitā, ganthitāti attho. Vaṇṇāti guṇavaṇṇāti āha ‘‘thutiya’’nti, thomanāyanti attho. Kulavaggeti khattiyādikulakoṭṭhāse. Tattha ‘‘accho vippasanno’’tiādinā vaṇṇitabbaṭṭhena vaṇṇo, chavi. Vaṇṇanaṭṭhena abhitthavaṭṭhena vaṇṇo, thuti. Aññamaññaṃ asaṅkarato vaṇṇetabbato ṭhapetabbato vaṇṇo, khattiyādikulavaggo. Vaṇṇīyati ñāpīyati etenāti vaṇṇo, ñāpakakāraṇaṃ. Vaṇṇanato thūlarassādibhāvena upaṭṭhānato vaṇṇo, saṇṭhānaṃ. Mahantaṃ khuddakaṃ majjhimanti vaṇṇetabbato pamitabbato vaṇṇo, pamāṇaṃ. Vaṇṇīyati cakkhunā passīyatīti vaṇṇo, rūpāyatananti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇasaddassa pavatti veditabbā. Soti vaṇṇasaddo. Chaviyā daṭṭhabbo rūpāyatane gayhamānassapi chavimukheneva gahetabbato. Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.
កេវលបរិបុណ្ណន្តិ ឯកទេសម្បិ អសេសេត្វា និរវសេសតោវ បរិបុណ្ណន្តិ អយមេត្ថ អត្ថោតិ អាហ ‘‘អនវសេសតា អត្ថោ’’តិ។ កេវលកប្បាតិ កប្ប-សទ្ទោ និបាតោ បទបូរណមត្តំ, ‘‘កេវលំ’’ឥច្ចេវ អត្ថោ។ កេវលសទ្ទោ ច ពហុលវាចីតិ អាហ ‘‘យេភុយ្យតា អត្ថោ’’តិ។ កេចិ បន ‘‘ឦសកំ អសមត្តំ កេវលំ កេវលកប្ប’’ន្តិ វទន្តិ។ អនវសេសត្ថោ ឯត្ថ កេវលសទ្ទោ សិយា, អនត្ថន្តរេន បន កប្បសទ្ទេន បទវឌ្ឍនំ កតំ ‘‘កេវលា ឯវ កេវលកប្បា’’តិ។ តថា វា កប្បនីយត្តា បញ្ញបេតព្ពត្តា កេវលកប្បា។ អព្យាមិស្សតា វិជាតិយេន អសង្ករោ សុទ្ធតា។ អនតិរេកតា តំបរមតា វិសេសាភាវោ។ កេវលកប្បន្តិ កេវលំ ទឡ្ហំ កត្វាតិ អត្ថោ។ កេវលំ វុច្ចតិ និព្ពានំ សព្ពសង្ខតវិវិត្តត្តា, តំ ឯតស្ស អធិគតំ អត្ថីតិ កេវលី, សច្ឆិកតនិរោធោ ខីណាសវោ។
Kevalaparipuṇṇanti ekadesampi asesetvā niravasesatova paripuṇṇanti ayamettha atthoti āha ‘‘anavasesatā attho’’ti. Kevalakappāti kappa-saddo nipāto padapūraṇamattaṃ, ‘‘kevalaṃ’’icceva attho. Kevalasaddo ca bahulavācīti āha ‘‘yebhuyyatā attho’’ti. Keci pana ‘‘īsakaṃ asamattaṃ kevalaṃ kevalakappa’’nti vadanti. Anavasesattho ettha kevalasaddo siyā, anatthantarena pana kappasaddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ ‘‘kevalā eva kevalakappā’’ti. Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā. Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā. Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo. Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho. Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā, taṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
កប្ប-សទ្ទោ បនាយំ សឧបសគ្គោ អនុបសគ្គោ ចាតិ អធិប្បាយេន ឱកប្បនិយបទេ លព្ភមានំ ឱកប្បសទ្ទមត្តំ និទស្សេតិ, អញ្ញថា កប្បសទ្ទស្ស អត្ថុទ្ធារេ ឱកប្បនិយបទំ អនិទស្សនមេវ សិយា។ សមណកប្បេហីតិ វិនយសិទ្ធេហិ សមណវោហារេហិ។ និច្ចកប្បន្តិ និច្ចកាលំ។ បញ្ញត្តីតិ នាមំ។ នាមញ្ហេតំ តស្ស អាយស្មតោ, យទិទំ កប្បោតិ។ កប្បិតកេសមស្សូតិ កត្តរិយា ឆេទិតកេសមស្សុ។ ទ្វង្គុលកប្បោតិ មជ្ឈន្ហិកវេលាយ វីតិក្កន្តាយ ទ្វង្គុលតាវិកប្បោ។ លេសោតិ អបទេសោ។ អនវសេសំ ផរិតុំ សមត្ថស្ស ឱភាសស្ស កេនចិ ការណេន ឯកទេសផរណម្បិ សិយា, អយំ បន សព្ពស្សេវ ផរតីតិ ទស្សេតុំ សមន្តត្ថោ កប្បសទ្ទោ គហិតោតិ អាហ ‘‘អនវសេសំ សមន្តតោ’’តិ។
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappasaddassa atthuddhāre okappaniyapadaṃ anidassanameva siyā. Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi. Niccakappanti niccakālaṃ. Paññattīti nāmaṃ. Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti. Kappitakesamassūti kattariyā cheditakesamassu. Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo. Lesoti apadeso. Anavasesaṃ pharituṃ samatthassa obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasseva pharatīti dassetuṃ samantattho kappasaddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
អាភាយ ផរិត្វាតិ វត្ថមាលាលង្ការសរីរសមុដ្ឋិតាយ អាភាយ ផរិត្វា។ ទេវតានញ្ហិ សរីរោភាសំ ទ្វាទសយោជនមត្តំ ឋានំ។ តតោ ភិយ្យោបិ ផរិត្វា តិដ្ឋតិ, តថា វត្ថាភរណាទិសមុដ្ឋិតា បភា។
Ābhāya pharitvāti vatthamālālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā. Devatānañhi sarīrobhāsaṃ dvādasayojanamattaṃ ṭhānaṃ. Tato bhiyyopi pharitvā tiṭṭhati, tathā vatthābharaṇādisamuṭṭhitā pabhā.
ហត្ថកសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Hatthakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៥. ហត្ថកសុត្តំ • 5. Hatthakasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៥. ហត្ថកសុត្តវណ្ណនា • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā
