| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೫. ಹತ್ಥಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
೧೨೮. ಪಞ್ಚಮೇ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ವಿಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಖಯೇ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇನೇವ ಹಿ ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಠಮೋ ಯಾಮೋ’’ತಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತತರೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಕನ್ತತರೋ। ತಾದಿಸೋ ಚ ಸುನ್ದರೋ ಭದ್ದಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸುನ್ದರೇ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಕೋತಿ ದೇವನಾಗಯಕ್ಖಗನ್ಧಬ್ಬಾದೀಸು ಕೋ ಕತಮೋ? ಮೇತಿ ಮಮ। ಪಾದಾನೀತಿ ಪಾದೇ। ಇದ್ಧಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಏವರೂಪಾಯ ದೇವಿದ್ಧಿಯಾ। ಯಸಸಾತಿ ಇಮಿನಾ ಏದಿಸೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ। ಜಲನ್ತಿ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನೋ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಕನ್ತೇನ ಕಮನೀಯೇನ ಅಭಿರೂಪೇನ। ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಛವಿವಣ್ಣೇನ ಸರೀರವಣ್ಣನಿಭಾಯ। ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸಯಂ ದಿಸಾತಿ ದಸ ದಿಸಾ ಪಭಾಸೇನ್ತೋ, ಚನ್ದೋ ವಿಯ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಚ ಏಕೋಭಾಸಂ ಏಕಾಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿರೂಪೇತಿ ಉಳಾರರೂಪೇ ಸಮ್ಪನ್ನರೂಪೇ। ಅಬ್ಭನುಮೋದನೇತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸನೇ । ಇಧ ಪನಾತಿ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪದೇ। ತೇನಾತಿ ಸುನ್ದರಪರಿಯಾಯತ್ತಾ। ಖಯೇ ವಾ ಇಧ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಸದ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ತೇನ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾಯ ರತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
128. Pañcame abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti. Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti anantaraṃ vuttaṃ. Abhikkantataroti ativiya kantataro. Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti. Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo? Meti mama. Pādānīti pāde. Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā. Yasasāti iminā edisena parivārena paricchedena. Jalanti vijjotamāno. Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya. Sabbā obhāsayaṃ disāti dasa disā pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho. Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe. Abbhanumodaneti sampahaṃsane . Idha panāti ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ti etasmiṃ pade. Tenāti sundarapariyāyattā. Khaye vā idha abhikkantasaddo daṭṭhabbo, tena ‘‘abhikkantāya parikkhīṇāya rattiyā’’ti vuttaṃ hoti.
ರೂಪಾಯತನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಕ್ಖರಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಸುವಣ್ಣಚ್ಛವೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಛವಿಯ’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೯೯; ಸು॰ ನಿ॰ ೫೫೬)। ಸಞ್ಞೂಳ್ಹಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಾ, ಗನ್ಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಣ್ಣಾತಿ ಗುಣವಣ್ಣಾತಿ ಆಹ ‘‘ಥುತಿಯ’’ನ್ತಿ, ಥೋಮನಾಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಲವಗ್ಗೇತಿ ಖತ್ತಿಯಾದಿಕುಲಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಚ್ಛೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಣ್ಣಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಛವಿ। ವಣ್ಣನಟ್ಠೇನ ಅಭಿತ್ಥವಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಥುತಿ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಙ್ಕರತೋ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬತೋ ಠಪೇತಬ್ಬತೋ ವಣ್ಣೋ, ಖತ್ತಿಯಾದಿಕುಲವಗ್ಗೋ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಞಾಪೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಣ್ಣೋ, ಞಾಪಕಕಾರಣಂ। ವಣ್ಣನತೋ ಥೂಲರಸ್ಸಾದಿಭಾವೇನ ಉಪಟ್ಠಾನತೋ ವಣ್ಣೋ, ಸಣ್ಠಾನಂ। ಮಹನ್ತಂ ಖುದ್ದಕಂ ಮಜ್ಝಿಮನ್ತಿ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬತೋ ಪಮಿತಬ್ಬತೋ ವಣ್ಣೋ, ಪಮಾಣಂ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸೀಯತೀತಿ ವಣ್ಣೋ, ರೂಪಾಯತನನ್ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ವಣ್ಣಸದ್ದಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೋತಿ ವಣ್ಣಸದ್ದೋ। ಛವಿಯಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ರೂಪಾಯತನೇ ಗಯ್ಹಮಾನಸ್ಸಪಿ ಛವಿಮುಖೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ। ಛವಿಗತಾ ಪನ ವಣ್ಣಧಾತು ಏವ ‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾತಿ ಅಪರೇ।
Rūpāyatanādīsūti ādisaddena akkharādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇacchavīti ayamettha atthoti āha ‘‘chaviya’’nti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘kañcanasannibhattaco’’ti (ma. ni. 2.399; su. ni. 556). Saññūḷhāti sambandhitā, ganthitāti attho. Vaṇṇāti guṇavaṇṇāti āha ‘‘thutiya’’nti, thomanāyanti attho. Kulavaggeti khattiyādikulakoṭṭhāse. Tattha ‘‘accho vippasanno’’tiādinā vaṇṇitabbaṭṭhena vaṇṇo, chavi. Vaṇṇanaṭṭhena abhitthavaṭṭhena vaṇṇo, thuti. Aññamaññaṃ asaṅkarato vaṇṇetabbato ṭhapetabbato vaṇṇo, khattiyādikulavaggo. Vaṇṇīyati ñāpīyati etenāti vaṇṇo, ñāpakakāraṇaṃ. Vaṇṇanato thūlarassādibhāvena upaṭṭhānato vaṇṇo, saṇṭhānaṃ. Mahantaṃ khuddakaṃ majjhimanti vaṇṇetabbato pamitabbato vaṇṇo, pamāṇaṃ. Vaṇṇīyati cakkhunā passīyatīti vaṇṇo, rūpāyatananti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇasaddassa pavatti veditabbā. Soti vaṇṇasaddo. Chaviyā daṭṭhabbo rūpāyatane gayhamānassapi chavimukheneva gahetabbato. Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.
ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಏಕದೇಸಮ್ಪಿ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ನಿರವಸೇಸತೋವ ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನವಸೇಸತಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಕೇವಲಕಪ್ಪಾತಿ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ನಿಪಾತೋ ಪದಪೂರಣಮತ್ತಂ, ‘‘ಕೇವಲಂ’’ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ। ಕೇವಲಸದ್ದೋ ಚ ಬಹುಲವಾಚೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯತಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಈಸಕಂ ಅಸಮತ್ತಂ ಕೇವಲಂ ಕೇವಲಕಪ್ಪ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ ಏತ್ಥ ಕೇವಲಸದ್ದೋ ಸಿಯಾ, ಅನತ್ಥನ್ತರೇನ ಪನ ಕಪ್ಪಸದ್ದೇನ ಪದವಡ್ಢನಂ ಕತಂ ‘‘ಕೇವಲಾ ಏವ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ’’ತಿ। ತಥಾ ವಾ ಕಪ್ಪನೀಯತ್ತಾ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ। ಅಬ್ಯಾಮಿಸ್ಸತಾ ವಿಜಾತಿಯೇನ ಅಸಙ್ಕರೋ ಸುದ್ಧತಾ। ಅನತಿರೇಕತಾ ತಂಪರಮತಾ ವಿಸೇಸಾಭಾವೋ। ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಕೇವಲಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇವಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತವಿವಿತ್ತತ್ತಾ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅಧಿಗತಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಕೇವಲೀ, ಸಚ್ಛಿಕತನಿರೋಧೋ ಖೀಣಾಸವೋ।
Kevalaparipuṇṇanti ekadesampi asesetvā niravasesatova paripuṇṇanti ayamettha atthoti āha ‘‘anavasesatā attho’’ti. Kevalakappāti kappa-saddo nipāto padapūraṇamattaṃ, ‘‘kevalaṃ’’icceva attho. Kevalasaddo ca bahulavācīti āha ‘‘yebhuyyatā attho’’ti. Keci pana ‘‘īsakaṃ asamattaṃ kevalaṃ kevalakappa’’nti vadanti. Anavasesattho ettha kevalasaddo siyā, anatthantarena pana kappasaddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ ‘‘kevalā eva kevalakappā’’ti. Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā. Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā. Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo. Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho. Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā, taṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ ಸಉಪಸಗ್ಗೋ ಅನುಪಸಗ್ಗೋ ಚಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಓಕಪ್ಪನಿಯಪದೇ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಓಕಪ್ಪಸದ್ದಮತ್ತಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕಪ್ಪಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರೇ ಓಕಪ್ಪನಿಯಪದಂ ಅನಿದಸ್ಸನಮೇವ ಸಿಯಾ। ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ವಿನಯಸಿದ್ಧೇಹಿ ಸಮಣವೋಹಾರೇಹಿ। ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ। ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ನಾಮಂ। ನಾಮಞ್ಹೇತಂ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ, ಯದಿದಂ ಕಪ್ಪೋತಿ। ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂತಿ ಕತ್ತರಿಯಾ ಛೇದಿತಕೇಸಮಸ್ಸು। ದ್ವಙ್ಗುಲಕಪ್ಪೋತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕವೇಲಾಯ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ದ್ವಙ್ಗುಲತಾವಿಕಪ್ಪೋ। ಲೇಸೋತಿ ಅಪದೇಸೋ। ಅನವಸೇಸಂ ಫರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಓಭಾಸಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಏಕದೇಸಫರಣಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ, ಅಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಫರತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಮನ್ತತ್ಥೋ ಕಪ್ಪಸದ್ದೋ ಗಹಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನವಸೇಸಂ ಸಮನ್ತತೋ’’ತಿ।
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappasaddassa atthuddhāre okappaniyapadaṃ anidassanameva siyā. Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi. Niccakappanti niccakālaṃ. Paññattīti nāmaṃ. Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti. Kappitakesamassūti kattariyā cheditakesamassu. Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo. Lesoti apadeso. Anavasesaṃ pharituṃ samatthassa obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasseva pharatīti dassetuṃ samantattho kappasaddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
ಆಭಾಯ ಫರಿತ್ವಾತಿ ವತ್ಥಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಸರೀರಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಆಭಾಯ ಫರಿತ್ವಾ। ದೇವತಾನಞ್ಹಿ ಸರೀರೋಭಾಸಂ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಮತ್ತಂ ಠಾನಂ। ತತೋ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ಫರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಥಾ ವತ್ಥಾಭರಣಾದಿಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಪಭಾ।
Ābhāya pharitvāti vatthamālālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā. Devatānañhi sarīrobhāsaṃ dvādasayojanamattaṃ ṭhānaṃ. Tato bhiyyopi pharitvā tiṭṭhati, tathā vatthābharaṇādisamuṭṭhitā pabhā.
ಹತ್ಥಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Hatthakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೫. ಹತ್ಥಕಸುತ್ತಂ • 5. Hatthakasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೫. ಹತ್ಥಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā
